بانک مقالات جغرافیا

سه گونه از Cousinia. Sect. Cousinia به نام هاي Cousinia hohenackeri ،  C. chlorocephalaو C. lomakini براي اولين بار، از استان آذربايجان گزارش مي شوند. محل انتشار اين گونه ها، در فلور ايرانيکا و فلور شوروي، ماورا قفقاز، تالش و ارمنستان ذکر شده است. همچنين، گونه C. chlorocephala در فلور شوروي از شمال ايران نيز ذکر شده است که تاکنون نمونه اي از آن از ايران جمع آوري نگرديده است، بنابراين، در اين مقاله براي اولين بار به طور مستند از ايران گزارش مي شود. اين گونه ها بر اساس صفاتي، چون؛ تعداد گل ها، دو رنگ بودن و غير کشيده بودن يا کمي کشيده بودن برگ ها بر ساقه و شکل برگک ها از ديگر گونه هاي اين بخش جدا مي شوند. عکس و نقشه پراکنش اين گونه ها نيز ارايه مي شود.

 نسخه قابل چاپ

در اين پژوهش به ارزيابي 66 صفت کمي و کيفي از بخش هاي رويشي و زايشي، در 33 واحد جمعيتي از گونه هاي جنس Lolium L. (لوليوم)، در نواحي مختلف ايران پرداخته شد. هدف از اين تحقيق، بررسي روابط بين گونه هاي اين جنس در ايران بود. نتايج بررسي صفات کمي و کيفي با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 17 تجزيه و تحليل آماري شد و براي تعيين ميزان قرابت گونه ها از روش تجزيه خوشه اي به روش WARD و رسته بندي بر اساس مولفه هاي اصلي (PCA) حاصل از تجزيه به عامل ها استفاده گرديد. تجزيه و تحليل آماري نشان داد صفات کيفي همانند وضعيت پوشه و سنبلک، شکل گندمه و صفات کمي و نسبي همانند نسبت طول گلچه با دمگل به طول پوشه بالايي، نسبت طول پوشينه فوقاني به طول پوشه بالايي و طول پوشينه فوقاني بيشترين نقش را در تنوع درون جنس ايفا نموده اند. 3 گونه برون زاد L. perenne،L. multiflorum و L. rigidum  به طور تنگاتنگ به يکديگر وابسته اند و خصوصيات مشابهي را نشان مي دهند؛ هرچند تمايز ميان آنها نيز ديده مي شود، اما 2 گونه درون زاد L. Temulentum و L. persicum تمايز بيشتري را نسبت به هم نشان مي دهند. بر اساس تجزيه و تحليل آماري و صفات افتراقي، کليد شناسايي براي اعضاي اين جنس در ايران ارائه شده است.

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

در راستاي بررسي تنوع مورفولوژيک برگ بين جمعيت هاي دو گونه بلوط بلند مازو (Quercus castaneifolia) و بلوط اوري (Q. macranthera) و شناسايي فنوتيپ هاي حد واسط، 800 برگ از 40 پايه درختي در چهار جمعيت از اين دو گونه، در طول يک گراديان ارتفاعي، اندازه گيري شد. اگر چه اين بررسي در مقياس کوچک انجام شد، ولي نتايج آناليزهاي چند متغيره نشان مي دهد که صفات طول برگ، حداکثر پهناي برگ، عمق سينوس زير لوب حداکثر و فاصله قاعده برگ تا حداکثر عرض، مهم ترين صفات تشخيصي بين جمعيت هاي مورد بررسي هستند. برخي از پايه ها نيز صفات حد واسط دو جمعيت بلوط بلند مازو و بلوط اوري را نشان داده، در نمودار پراکنش پايه هاي درختي در فضاي بين دو محور مختصات در بين پايه هاي دو جمعيت بلوط بلند مازو و بلوط اوري قرار مي گيرند که شايد بتوان آنها را فنوتيپ هاي حد واسط اين دو گونه قلمداد کرد. با وجود اين، اظهار نظر قطعي در اين رابطه منوط به انجام مطالعات مولکولي در اين زمينه است.

 نسخه قابل چاپ

در سواحل جنوبي درياي خزر (رودخانه حويق واقع در استان گيلان و رودخانه گرگانرود واقع در استان گلستان) با استفاده از نشانگرهاي ريزماهواره تنوع ژنتيکي و ساختار جمعيت ماهي سياه کولي درياي خزر (Vimba vimba persa) مطالعه شد. هدف از اين تحقيق، مطالعه ساختار جمعيت هاي احتمالي مربوط به گونه سياه کولي در درياي خزر و همچنين معرفي نشانگرهاي ژنتيکي مربوط است. در اين بررسي تعداد 50 نمونه ماهي سياه کولي توسط صيد پره از مصب رودخانه هاي گرگانرود، واقع در استان گلستان (30 نمونه) و حويق، واقع در استان گيلان (20 نمونه) جمع آوري شد. استخراج ژنوم DNA از بافت باله نمونه هاي جمع آوري شده با استفاده از روش فنل- کلروفرم صورت گرفت و سپس واکنش PCR با 17 جفت آغازگر ريزماهواره انجام پذيرفت که 10 جفت از آنها توانايي توليد باندهاي پلي مورف را داشتند. ميانگين اللي به دست آمده در هر جايگاه 6.75 و ميانگين هتروزيگوسيتي مشاهده شده و مورد انتظار به ترتيب 0.817 و 0.735 به دست آمد. بيشتر مناطق انحراف از تعادل هاردي- واينبرگ را نشان دادند. با توجه به مقادير محاسبه شده Fst، به نظر مي رسد که دو جمعيت معني دار از ماهي سياه کولي در سواحل شرقي و غربي درياي خزر وجود دارد که بايد در بازسازي ذخاير مدنظر قرار گيرد. بر اساس نتايج به دست آمده در اين بررسي، با توجه به کاهش شديد جمعيت اين گونه و وجود تنوع ژنتيکي نسبتا بالا، مي توان حدس زد که اين گونه در گذشته از تنوع فوق العاده بالايي بر خوردار بوده است.

 نسخه قابل چاپ

ماهي کفال طلايي از گونه هاي تجاري ارزشمندي است که در نواحي جنوبي درياي خزر به علت طعم خوب گوشت متقاضاي بسياري دارد. شناخت تنوع ژنتيکي منابع دريايي اهميتي حياتي در مديريت و حفاظت از آنها دارد، زيرا اين مساله اولين پيش نياز براي حفظ سازگاري جمعيت ها تحت شرايط محيطي در حال تغيير است. در اين مطالعه، شش جايگاه ريزماهواره به منظور بررسي تنوع ژنتيکي ماهي کفال طلايي در دو منطقه گميشان و ميانکاله در استان گلستان استفاده شد. تمايز بارز ژنتيکي در ميان مناطق از طريق F_st، R_st و آناليز واريانس مولکولي مشاهده نشد و ميزان نسبتا بالايي از جريان ژني بين جمعيت ها مشخص گرديد. تنوع ژنتيکي دو منطقه، شامل گميشان: تعداد الل در جايگاه: N_a=14.667، تعداد الل موثر: N_e=10.355، هتروزيگوسيتي مشاهده شده: H_o=0.905 و هتروزيگوسيتي مورد انتظارH_e=0.894  و ميانکاله: 15N_a=، Ne=10.223، H_o=0.863 و H_e=0.892 نيز تفاوت معني داري نداشتند. علايمي از تنگناي ژنتيکي در جمعيت ها ديده شد. محافظت و بازسازي زيستگاه ها مي تواند به افزايش اندازه جمعيت و کاهش خطر آسيب پذيري اين گونه در آينده کمک کند.

 نسخه قابل چاپ

به منظور تعيين اكوتيپ هاي جوامع جلگه اي سفيدپلت (Populus caspica) در جنگل هاي خزري 40 پايه درختي از استان هاي گيلان (رودبار و آستانه اشرفيه) و مازندران (نور و آمل) انتخاب شد. براي بررسي فعاليت کيفي آنزيم پراکسيداز آشكارسازي باندهاي پروتئين و نوكلئيک اسيد (PAGE) صورت گرفت و نمونه هاي شاخه دو ساله در يک جهت از تاج درخت و ارتفاع يکسان از زمين برداشت شد. همچنين، در بررسي تاكسونومي عددي صفات ريخت شناسي 13 صفت ريختي برگ اندازه گيري شد. نتايج الگوي باندي پراکسيداز حاکي از نمايان شدن 11 باند جداگانه در دو ناحيه متفاوت بر روي ژل بوده است. ناحيه اول شامل 5 باند پلي مورفيسم و ناحيه دوم داراي 6 باند است. نتايج گروه بندي فعاليت کيفي پراکسيداز و صفات ريختي برگ با تجزيه و تحليل خوشه اي داده ها، تمايز ايزوآنزيمي و ريخت شناسي زيادي را بين جمعيت هاي اين گونه نشان داد و با توجه به آن سه اکوتيپ رودبار، آستانه اشرفيه و نور- آمل قابل تفکيک است. همچنين، نتايج الگوي باندي پراکسيداز و ريخت شناسي برگ اختلافي بين پايه هاي نر و ماده درون جامعه نشان نداد. نتايج اين تحقيق ضرورت حفاظت و به کارگيري روش هاي موثر in situ و ex situ براي حفظ تنوع ژنتيکي اين گونه به عنوان يکي از ذخاير ژنتيکي ارزشمند و در معرض انقراض جنگل هاي هيرکاني را يادآور مي شود.

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

منطقه شکار ممنوع کوه گرم با وسعت حدود 80000 هکتار در شمال غرب شهرستان جهرم در استان فارس و جنوب ايران واقع شده و از سال 1374 تحت عنوان منطقه شکار ممنوع معرفي گرديده است. فون خزندگان اين منطقه از فروردين 1386 تا فروردين 1387 مورد بررسي و مطالعه قرار گرفت. براي نمونه برداري از خزندگان، 3 کوادرات در اندازه 100×100 متر در ارتفاعات مختلف انتخاب و در مجموع از 225 تله چاله اي (چال تله) (pitfall) در دو اندازه مختلف استفاده گرديد. از کوادرات ها با فاصله زماني حدود سه هفته به مدت سه ماه بازديد شد و نمونه هاي به دام افتاده جمع آوري، به آزمايشگاه منتقل، در محلول فرمالين ده درصد تثبيت و با استفاده از منابع معتبر مختلف شناسايي شدند. به طور کلي، بر اساس عمليات ميداني انجام شده و نيز نتايج حاصل از بررسي کوادرات ها، 20 گونه خزنده شامل 2 گونه لاک پشت متعلق به 2 جنس و 2 خانواده، 8 گونه مار متعلق به 8 جنس و 3 خانواده و نيز 10 گونه سوسمار متعلق به 10 جنس و 5 خانواده شناسايي و وضعيت حفاظتي آنها مشخص گرديد.

 نسخه قابل چاپ

پژوهش حاضر، به منظور بررسي و مقايسه صفات ظاهري، جمجمه ‌اي و دنداني و نيز مطالعه برخي ويژگي هاي بوم‌ شناختي گونه جربيل بلوچي (Gerbillus nanus) در سه منطقه (منطقه حفاظت شده گنو، شهرستان ميناب و جزيره قشم) واقع در محدوده استان هرمزگان انجام گرفته است. به اين منظور، تعداد 41 نمونه جربيل بلوچي با استفاده از تله ‌هاي زنده گير، از گستره زيستگاه‌ هاي سه منطقه ياد شده جمع آوري گرديد. تمامي نمونه هاي به دست آمده از محدوده مطالعاتي صرفا در ارتفاعات کمتر از 700 متر به دام افتادند. نتايج بررسي ها درصد بالاي شب فعال بودن گونه را نشان مي دهد. پس از جمع آوري نمونه ها، تعداد پنج صفت ظاهري و 15 صفت جمجمه اي و دنداني براي تمامي نمونه هاي به دست آمده اندازه گيري و در ادامه نسبت هاي تمامي اندازه ها به طول سر و بدن محاسبه شد. براي بررسي وضعيت نرمال بودن داده ها از آزمون کولمو گروف اسميرنوف استفاده گرديد. براي تمامي اندازه ها و نسبت ها، آمار توصيفي محاسبه شد. نتايج نشان داد که در 12 صفت از 20 صفت بررسي شده، نمونه هاي منطقه حفاظت شده گنو از نمونه هاي دو منطقه ديگر بزرگتر هستند. همچنين در 18 نسبت از 21 نسبت اندازه گيري شده نمونه هاي جزيره قشم بزرگتر از نمونه هاي دو منطقه ديگر بودند. اين در حالي است که نمونه هاي جزيره قشم در تعداد 14 صفت اندازه‌ گيري شده داراي ميانگين هاي کوچکتري از دو منطقه ديگر هستند. به منظور نشان دادن اختلاف هاي معني دار ميان اندازه ها و نسبت هاي به‌دست آمده جمعيت هاي سه منطقه از آناليز One-Way ANOVA استفاده گرديد. در ضمن، براي مقايسه ميانگين‌ هاي گروه ها از آزمون دانکن استفاده شد. نتايج اين تحليل ها نشان داد که تعداد شش صفت از 20 صفت اندازه گيري شده و 14 نسبت از 21 نسبت مورد بررسي در ميان جمعيت هاي سه منطقه داراي اختلاف هاي معني ‌دار هستند. در مجموع، نتايج مطالعه حاضر احتمال وجود تغييرات درون گونه اي را در جمعيت هاي سه منطقه تاييد مي‌ کند.

 نسخه قابل چاپ

در اين تحقيق، ويژگي هاي ريخت ‌شناختي و گرده شناختي جمعيت هاي مختلف 5 گونه متعلق به گروه گون‌ هاي برگ ساده از بخش Incani DC. در ايران مطالعه گرديد. نتايج نشان داد که تاكسون هاي مورد مطالعه در دو گروه قرار مي‌ گيرند. همچنين عدد کروموزومي و رفتار ميوزي در 3 جمعيت از دو گونه متعلق به اين گروه بررسي گرديد. همه تاكسون هاي مورد مطالعه ديپلوييد بوده و عدد پايه کروموزومي آنها برابر 8 است (2n=2x=16) گرچه در گونه هاي مورد مطالعه، کروموزوم ‌ها رفتار منظمي طي ميوز نشان دادند، ليكن برخي ناهنجاري ها مانند کروموزوم ‌هاي سرگردان و جدا افتاده در آنافاز/تلوفاز I و II و دياکينز/متافازI ، سيتوميکسي در آنافاز/تلوفاز I و II، ميکرونوکلئوس در تلوفاز II، سلول هاي چندقطبي در تلوفاز II، سلول هاي دوهستکي در پروفاز I و چسبندگي كروموزوم‌ و پل‌ ها در آنافاز I و تلوفاز II مشاهده گرديد.

 نسخه قابل چاپ

جو زراعي و جو خودرو به عنوان دو زيرگونه از گونه Hordeum vulgare L.، جزو خزانه وراثتي اوليه براي جنسHordeum در نظر گرفته شده‌ اند. جو خودرو تاكسون اجدادي جو زراعي محسوب مي ‌شود كه خود، محصول زراعي مهمي در سطح جهان است و از نظر اقتصادي مهم‌ ترين محصول بعد از گندم به شمار مي ‌رود. مطالعات كاريوتيپي در 30 جمعيت متعلق به گونه H. vulgare به منظور تعيين روابط خويشاوندي و تنوع بين جمعيتي انجام گرفت. بر اساس پارامترهاي ارزيابي شده، جمعيتي متعلق به جو خودرو (زيرگونه (spontaneum از غرب كشور متقارن ‌ترين كاريوتيپ و جمعيتي ديگر متعلق به زيرگونه زراعي (vulgare) از شمال غرب كشور نامتقارن‌ ترين كاريوتيپ را نشان داد. با توجه به اينكه كاريوتيپ ‌هاي متقارن ابتدايي ‌تر از كاريوتيپ‌ هاي نامتقارن هستند، جمعيت ‌هاي متعلق به جو خودرو از غرب كشور، با متقارن ‌ترين كاريوتيپ نسبت به جمعيت ‌هاي جو زراعي ساير مناطق ايران ابتدايي ‌تر در نظر گرفته مي‌ شوند. بر اساس نتايج اين مطالعه، ضريب تنوع‌ پذيري طولي كروموزوم در زيرگونه spontaneum بيشتر از زيرگونه vulgare است. بنابراين، جمعيت ‌هاي متعلق به زيرگونه spontaneum نسبت به زيرگونه vulgare از نظر تكاملي قديمي ‌تر و متنوع‌ تر بوده كه مي‌ تواند با سازگاري به شرايط متنوع محيطي مرتبط باشد. نتايج اين بررسي پيشنهاد مي ‌كند كه بررسي تقارن كاريوتيپي مي ‌تواند ابزار مفيدي براي تعيين روابط خويشاوندي و تنوع جمعيتي در جو محسوب شود.

 نسخه قابل چاپ

منطقه سارال با وسعت 1000 کيلومتر مربع، در استان کردستان و شمال غرب شهر سنندج واقع شده است. مرتفع ترين نقطه محدوده مطالعاتي قله کوه شيخ بيان با ارتفاع 2895 متر از سطح دريا و پست ‌ترين آن روستاي دويسه با ارتفاع 1600 متر از سطح دريا است. نتايج حاصل از مطالعات ترکيب رستني ها، وجود 536 گونه گياهي متعلق به 285 جنس و 59 تيره را نشان مي دهد. بزرگترين تيره هاي گياهي از نظر تعداد گونه، تيره هاي پروانه آسا(Papilionaceae)  و کاسني (Asteraceae) هر يک با 66 گونه هستند و بزرگترين جنس از لحاظ تعداد گونه جنس گون (Astragalus L.) از تيره پروانه آسا با 30 گونه است. طيف اشکال زيستي گياهي غالب منطقه همي کريپتوفيت با 49 درصد است و ساير اشکال آن به ترتيب فراواني تروفيت ها 27 درصد، ژئوفيت هاي پيازدار 6 درصد، فانروفيت ها 5 درصد، ژئوفيت ‌هاي غده دار، ژئوفيت هاي ريزوم دار و کامه فيت ها هر کدام 4 درصد هستند.

 نسخه قابل چاپ

درياچه زاينده رود، بزرگترين درياچه استان اصفهان با مساحتي حدود48  کيلومتر مربع در غرب شهر اصفهان واقع شده است. به منظور شناسايي و بررسي اکولوژيک جمعيت هاي اوگلنوفايت ها و مقايسه تنوع گونه اي آنها در طول فصل هاي بهار، تابستان، پاييز و زمستان، نمونه برداري در 4 ايستگاه از آبان 1384 تا شهريور ماه 1385 انجام شد. طي تحقيقات انجام شده، 4 جنس و 9 گونه شناسايي شد. Euglena proxima Dang.،Phacus caudatus var. ovalis Drez.  و Trachelomonas robusta Swir. از بيشترين تراکم گونه اي به ترتيب با مقدار 1420، 952 و 2380 سلول در سانتي متر مكعب برخوردار بودند. در اين تحقيق، همچنين فاکتورهاي اکولوژيک، نظير دما، شوري،pH ،EC  و يون هاي فسفات و نيترات در زمان هاي مختلف نمونه برداري و اندازه گيري شدند. تراکم گونه ها و شاخص تنوع اوگلنوفايت ها در هر فصل محاسبه گرديد که بيشترين تراکم گونه اي در فصل بهار با تعداد 2380 سلول در سانتي متر مكعب در ايستگاه يان چشمه در سطح آب شمارش گرديد. با توجه به اينکه اين گونه ها بر اساس شاخص پالمر به عنوان شاخص هاي مهم آلودگي آب محسوب مي گردند، بررسي اکولوژيک و تنوع گونه اي اين شاخه از جلبک ها بسيار حايز اهميت است و بر اساس نتايج اين درياچه در زمره آب هاي اليگو-مزوتروف است.

 نسخه قابل چاپ

به منظور بررسي حضور گونه هاي متفاوت جنس نمدار در جنگل هاي هيرکاني، بعد از نمونه برداري برگ در سراسر محدوه پراکنش آن در شمال ايران، اقدام به بيومتري صفات مورفولوژيک و مطالعه نوع کرک هاي سطح پشت و روي برگ با استفاده از ميکروسکوپ الکتروني گرديد. نتايج حاصل از بررسي ريخت شناسي، وجود هفت گروه با صفات ريختي متمايز را تاييد مي نمايد. تحليل مميزي، صفات حضور کرک در پشت و روي برگ، شکل حاشيه برگ و حضور کرک روي دمبرگ را مهم ترين صفات تشخيصي در تمايز گروه ها از يکديگر معرفي مي نمايد. برگ درختان گروه اول، به دليل دارا بودن کرک هاي ستاره اي پراکنده در روي سطح برگ از ساير گروه ها متمايز است. از نظر نوع و شکل حاشيه برگ، درختان واقع در گروه دوم و سوم با دارا بودن دندانه کشيده و با خارهاي بلند روي دندانه و همچنين نوک بسيار کشيده به راحتي از ساير گروه ها تفکيک مي گردند. البته، تنها تفاوت اين دو گروه وجود کرک ستاره اي در پشت برگ و دمبرگ گروه دوم است. همچنين درختان گروه چهارم و پنجم نيز در سطح پشتي برگ داراي کرک ستاره اي هستند؛ با اين تفاوت که دمبرگ در گروه چهارم داراي کرک هاي ستاره اي هستند. گروه ششم داراي دمبرگ کرک دار و پشت و روي برگ صاف هستند و در نهايت در گروه هفتم، دمبرگ و سطح برگ کاملا صاف و بدون کرک هستند. اين تحقيق، ضمن محتمل دانستن حضور گونه هايTilia begonifolia Steven ،T. dasystyla Steven ،Rupr.  T. caucasica، حضور T. platyphyllos Scop. را در ايران مورد ترديد قرار مي دهد. همچنين تاکسون جديدي از جنس نمدار واقع در ارتفاعات بالابند و کوهستاني جنگل هاي شمال ايران را معرفي نموده، تصميم گيري نهايي را به انجام مطالعات تکميلي از جمله مطالعات ريخت شناسي ميوه، گل و مطالعه مولکولي منوط مي نمايد.

 نسخه قابل چاپ