بانک مقالات علوم اجتماعی

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

مقاله حاضر پس از شرح مختصر ويژگي ‌هاي عصر تكنولوژي ‌هاي اطلاعاتي و ارتباطاتي و تغييرات ايجاد شده در مفهوم سياست رسانه ‌اي، وضعيت فعلي دريافت مستقيم برنامه‌ هاي تلويزيوني ماهواره ‌اي در ايران و سياست ممنوعيت آن را نقد و بررسي مي‌كند. مطالعه موردي وضعيت دريافت تلويزيوني از ماهواره در سيزده كشور آسيايي نشان مي دهد بيشتر آن ها بهره وري مناسب از محتوا و كانال ‌هاي مطلوب را به عنوان محوري ‌ترين جز سياست خود مد نظر داشته ‌اند و از برنامه ‌هاي كانال ‌هاي خارجي براي جبران نقصان رسانه ‌هاي داخلي و جلب مجدد مخاطبان به خدمات كنترل شده بهره مي گيرند. با اين حال، حجم، نوع محتوا، زبان پخش، ميزان و نحوه اعمال نظارت محتوايي (سانسور) و نيز تعداد و نوع مالكيت و مديريت سازمان ‌هاي مربوطه و روش توزيع و پخش در بين كشور هاي مورد مطالعه تفاوت بسياري دارد.
مسئله دريافت تلويزيوني از ماهواره در ايران هنوز حل نشده و مسوولان، سياستمداران، احزاب و مردم به طور مكرر وضعيت فعلي را به نوعي مورد نقد قرار مي‌دهند. محروميت استفاده از برنامه ‌هاي مطلوب كانال‌ هاي ماهواره ‌هاي براي جلب رضايت مردم و كاستن از تمايل آن ‌ها به سوي آسمان پر از ماهواره و ماهواره ‌هاي پر از مخاطره، امكان اجرايي شدن قانون ممنوعيت را به شدت تقليل داده است. بررسي تجارب ساير كشورهاي آسيايي نشان مي دهد كه مي ‌توان با حفظ حساسيت‌ هاي فرهنگي و سياسي از برنامه‌ هاي ماهواره ‌اي موجود بهره برد.

 نسخه قابل چاپ

سوال اساسي اين پژوهش چگونگي «بازنمايي» مفهوم «غرب» در مقالات دانشجويي است. اين تحقيق با هدف دستيابي به دلالت هاي مفهوم «غرب» و صورتبندي گفتمان ‌هاي گوناگون حول اين مفهوم انجام شده است. بدين منظور مقالاتي از نشريات دانشجويي در فاصله سال‌هاي ?? - ?? بررسي شده اند.
چارچوب نظري اين پژوهش بر گرفته از ديدگاه گفتماني فوكو و استفاده از نظريات ادوار سعيد پيرامون گفتمان شرق شناسي است. روشي كه در اين تحقيق استفاده شده روش تحليل گفتمان است.
يافته هاي پژوهش معرف سه گفتمان «بنيادگرايي»، «دگر خواهانه» و «ملي گرايانه» بوده كه در هر يك مفهوم «غرب» به گونه اي متفاوت بازنمايي شده است. با اين حال نتايج تحقيق نشان مي ‌دهد كه در سه گفتمان مذكور صرف نظر از تفاوت ‌هاي آن ها در بازنمايي مفهوم «غرب» تفاوت ماهوي ميان «ما» و «آن‌ها» يعني «غرب» پيش فرض اوليه تلقي شده است.

 نسخه قابل چاپ

گسترش وسيع مطالعات فرهنگي در سه دهه اخير در متن مباحثاتي كه ميان مدرنيسم و پست مدرنيسم در گرفته، باعث شده است كه زندگي روزمره به عنوان مقوله ‌اي در خور اهميت قلمداد شود. با توسعه مصرف ‌گرايي و تبليغات كه هر دو زندگي روزمره را هدف قرار داده ‌اند، مطالعات نقادانه فلسفي و جامعه شناختي زندگي روزمره، به وظيفه مهم متفكران انتقادي بدل شده است و آنان به طرق مختلف اين وظيفه را انجام داده‌اند.«رولان باروت» گرفته تا «تئودور آدورنو» و «هانري لفور» و «يورگن هابرماس» هر يك از منظري، زندگي روزمره را موشكافانه بررسي كرده ‌اند اگر وظيفه تفكر انتقادي را دستيابي به امر انضمامي متصور شويم، حركت از سوژه ‌گرايي دكارتي به زيست - جهان را بايد حركتي در جهت رسيدن به اين امر انضمامي بدانيم. اين مقاله نشان مي ‌دهد كه چگونه زندگي روزمره به معضله ‌اي بدل شد كه هم از حيث نظري و هم از حيث كنش اجتماعي، بايد در بررسي و حل آن كوشيد. آراي متفكراني كه براي حل اين معضل كوشيده ‌اند مورد بررسي قرار گرفته است و راه ‌هاي برون رفت از مخمصه ‌هاي زندگي روزمره در عصر مدرن نيز خاطر نشان شده است.

 نسخه قابل چاپ

دوراهي اجتماعي موقعيتي است كه در آن، هر كنشگر با دو گزينه روبه‌رو است: هميارانه و غير هميارانه. براي هر كنشگر، رفتار غير هميارانه نفع بيشتري را به دنبال دارد، اما اگر تعداد قابل توجهي از كنشگران، غير هميارانه رفتار كنند، همه نسبت به وقتي كه هميارانه رفتار مي كردند، بيشتر زيان مي بينند، مباني نظري بررسي دو راهي اجتماعي، نظريه انتخاب عاقلانه (به ويژه روايت جامعه شناختي آن، شامل عقلانيت اجتماعي) و نظريه بازي است. عوامل موثر بر رفتار دو راهي اجتماعي، شامل عوامل موقعيتي، شخصيتي و فضاي كنش است. در اين تحقيق از روش پيمايش (جمعيت نمونه شامل 730 فرد 15 سال به بالاي ساكن تهران) استفاده شده است. براي آزمون فرضيات نيز عمدتا از رگرسيون لوجستيك استفاده شده است. نتايج تحقيق نشان داد كه ميزان رفتار هميارانه پاسخ‌ گويان در موقعيت‌ هاي دوراهي اجتماعي، بين 65 تا 85 درصد، و ميزان رفتار هميارانه مردم از نظر پاسخ‌ گويان، بين 20 تا 40 درصد است. فرضيات تحقيق شامل تاثير عوامل شخصيتي (جهت گيري مذهبي و نوع شخصيت، با جهت ‌گيري ارزش‌ هاي اجتماعي) موقعيتي (اعتقاد به اثر بخشي عمل جمعي، شرايط دوستانه يا رقابتي حاكم بر موقعيت، ارتباط ميان كنشگران در موقعيت، اطلاع از پيامد هاي رفتار غير هميارانه در دوراهي اجتماعي، تاثير تجربه قبلي) و فضاي كنش (هنجار هاي حاكم بركنش، نوع رابطه، و نوع موقعيت كنش) بر رفتار افراد در موقعيت ‌هاي دو راهي اجتماعي تاييد شد.

 نسخه قابل چاپ

مهاجرت يكي از مباحث جمعيت شناسي است كه همانند عوامل حياتي موجب تغيير جمعيت يك منطقه مي‌شود. ترور (1997) ، مهاجرت را تغيير محل سكونت دانسته و به طور ساده آن را حركت از يك محل به محل ديگر تعريف كرده است. در كشور ما علاوه بر مشكلات ناشي از مهاجر فرستي كه طي سالهاي اخير روندي افزايشي پيدا كرده است با مشكل گرايش متخصصان و نيروهاي تحصيل كرده به مهاجرت به شهرهاي بزرگ نيز مواجه بوده ايم.
توجه به مناطق محروم و برنامه ريزي جدي براي محروميت زدايي، با پيروزي انقلاب اسلامي در حد نسبتا چشم گيري مطمح نظر بوده است. تلاش براي رفع مشكلات مربوط به زير ساخت هاي توسعه، لحاظ كردن سهميه مناطق در كنكور سراسري، ايجاد مراكز شبانه روزي در مناطق روستايي، اولويت دادن به استخدام نيروهاي بومي، اعمال سياست هاي تشويقي از سوي دولت براي شاغلان در مناطق محروم، اختصاص اعتبارات خاص محروميت زدايي از جمله سياست هايي بود كه با هدف محروميت زدايي اعمال گرديد. علي رغم تمام اين تدابير شواهد متعددي حاكي از آن است كه مناطق محروم هم چنان از كمبود نيروهاي متخصص رنج برده و علاوه بر آنكه جذب نيروهاي متخصصي براي اين مناطق با دشواري همراه بوده است، امكان نگهداشت نيروهاي متخصص موجود نيز رو به تقليل رفته است. ر.ك. (حيدري، 1378،زندي، 1377).
اين تحقيق با هدف شناسايي، عواملي كه امكان نگه داشت نيروهاي انساني، متخصص را در مناطق محروم افزايش دهد، اجرا شد. تحليل اطلاعات با استفاده از آزمون كاي اسكواير و رگرسيون لجستيك نشان داد: نيروهاي متخصص بومي و غير بومي تقريبا به طور يكسان متقاضي انتقال از مناطق محروم بوده اند و اين بدان معناست كه سياست تربيت نيروهاي بومي به عنوان متخصص، نتوانسته است منجر به نگه داشت نيروهاي متخصص در مناطق محروم شود. هم چنين ديگر يافته ها نشان داد متغيرهايي چون رضايتمندي شغلي، نوعي استخدام، نوع منزل مسكوني و سن در ميزان تمايل به انتقال از مناطق محروم موثر بوده اند.

 نسخه قابل چاپ

جامعه شناسي همواره خود را مكلف به بررسي مسايل مختلف اجتماعي دانسته است. براين اساس تلاش بسياري از جامعه شناسان  آن بوده است تا مجموعه معضلات پيچيده، به هم پيوسته و چند لايه‌اي را كه تحت عنوان توسعه نايافتگي مورد اشاره قرار مي گيرند، از خلال تدوين سياست هاي دگرگوني اجتماعي متناسب برطرف نمايند. فرآورده ها و نتايج اين تلاش هم اكنون در قالب الگوهاي مختلف دگرگوني ساختاري و توسعه صورت بندي و مشخص گرديده اند. الگوهاي مزبور مي کوشند  تا از خلال پذيرش مفروضاتي خاص براي تحقق غايت مطلوب (توسعه) چارچوبي فراهم آورند كه در درون آن بتوان دگرگوني اجتماعي را به سوي هدف نهايي هدايت كرد. اما ناكامي هايي كه اين برنامه هايي تغيير اجتماعي با آنها مواجه بوده اند، لزوم بازانديشي در مفروضات بنيادين آن ها را ضروري ساخته است. مقاله حاضر ابتدا به تشريح برخي مفاهيم اساسي در اين رابطه مي‌ پردازد و سپس با استفاده از روش اسنادي به تشريح برخي علل موثر بر فرجام نامطلوب بسياري سياست هاي دگرگوني ساختاري معطوف به توسعه خواهد پرداخت. در اين راستا هم چنين به برخي از تجربيات عيني و ملموس در كشورهاي مختلف اشاره خواهد شد كه هر يك نمونه از تلاش هاي قرين موفقيت يا كوشش هاي منتهي به شكست را مشخص مي سازند. در نهايت، دشواري هاي تحقق اهداف توسعه گرايانه از يك سو و ناكامي ‌هاي متعدد در مسير تحقق توسعه از سوي ديگر، با تعبير بن بست در الگوهاي توسعه يا بحران در سياست هاي دگرگوني ساختاري توصيف شده اند. اين همه هم چنين مي تواند نشانگر وجود چالش هايي جدي نظري و يا بن‌بست هاي تئوريك درباره نقش كارگزاري هاي اصلي در سياست هايي دگرگوني ساختاري هم چون دولت باشد و لزوم بازانديشي در اين باره را بازگو نمايد.

 نسخه قابل چاپ

به موازات تغيير در اصول و مفاهيم تئوري‌هاي جريان عمده توسعه (به‌ويژه نوسازي) در دهه‌هاي اخير از جمله تغيير؛ از اصل‌كاركردگرايي به سرزمين گرايي، ازاصل نوسازي استاندارد به تكثرگرايي فرهنگي و ازاصل رشد اقتصادي به پايداري اكولوژيكي، شيوه تحليل جمعيت و تعاملات آن با پديده‏هاي اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي متحول شد. فرايند اين تغييرات را مي‌توان از تئوري انتقال جميعت به رژيم‌هاي جمعيتي، ازتبيين‌هاي ساختاري به تحليل‌هاي‌نهادي و ازتحليل در قالب نظريه‏هاي رفتارمنطقي و عقلانيت آگاهانه به تأكيد برهويت و عقلانيت ناآگاهانه مشاهده ‌و تشريح كرد. اين نوشتار به بيان فرآيند مذكور در حوزه جمعيت و توسعه روستايي و عمدتاً به تشريح اهميت عناصر و شرائط نهادي در شكل‌گيري چارچوب‏هاي نظري به منظور تحليل جمعيت و توسعه روستايي مي‌پردازد.

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

ظهور و رونق گفتمان كثرت گرايي فرهنگي در سايه ي تحولاتي كه تحت عنوان «جهاني‏ شدن» مطرح شده اند، موجب توجه به گونا گوني فرهنگي درون سرزميني، واگذاري بخشي از اختيارات به اقليت ها و قوميت هاي فرهنگي، تعديل سياست ها، احقاق حقوق شهروندان، حركت به سوي نظام هاي غيرمتمركز و اتخاذ راهبرد كثرت گرايي فرهنگي از جانب كشورهاي مختلف شده است. در اين مقاله، رونق گفتمان كثرت گرايي فرهنگي و تاثير آن بر فرهنگ سياسي، مدني و مشاركتي مورد بحث قرار خواهد گرفت.

 نسخه قابل چاپ

دولت مهمترين نهاد جامعه است و جامعه شناسي علم شناخت نهادهاي اجتماعي است. تاكنون تحليل و تبيين تحولات اجتماعي و اقتصادي دربيشتر پژوهش‏‏‏ها تحت الشعاع پارادايم‏‏‏ها و رويكردهاي مسلطي مانند نوسازي‏، وابستگي ونظام جهاني بوده و از بررسي نقش نهاد دولت در تحولات غفلت شده است.اين مقاله با رويكرد نهادگرايي تطبيقي بررسي مجدد مفهوم دولت و بازگشت به آن را در تحليل‏هاي جامعه شناسي مطرح مي‏كند و جايگاه و نقش مؤثر دولت را از رويكردي خاص كه آن را يك نهاد مهمّ اجتماعي تلقي مي‏كند، برطبق نظريه‏هاي مختلف، نشان مي‏دهد و عوامل بازگشت به دولت به عنوان يك نهاد اجتماعي را تعيين و چالش‏هاي مربوطه را مطرح مي‏سازد.

 نسخه قابل چاپ

در مقاله حاضر موضوع خريد از سه رويكرد بررسي مي‏شود. رويكرد اول مطالعات جامعه شناختي است كه در آن خريد، صرفا بخشي از موضوع مطالعه جامعه شناسي است. در اين رويكرد بيشتر بر گونه‏شناسي خريداران تأكيد ‏مي‏شود. در رويكرد دوم، خريد با مقوله عام‏تري به نام مصرف بهم مي‏آميزد. در اين رويكرد به طور ويژه از والتر‏بنيامين ياد مي‏كنيم. در نگاه او مراكز خريد، فضاهايي براي سلطه بيشتر سرمايه‏داري‏اند. در رويكرد سوم يعني رويكرد مطالعات فرهنگي به موضوع خريد پرداخته مي‏شود. خريد تا اندازه‏اي از موضوع مصرف استقلال مي‏يابد و نگاه به خريد، مثبت، خلاق و سازنده مي‏شود. نتيجه آنكه، خريد در مطالعات فرهنگي نشان دهنده حركت بنيادي در اصول ساختاري جامعه از توليد به مصرف است. خريد قلمرويي از كنش اجتماعي، تعامل و تجربه است كه تا اندازه زيادي رفتارهاي زندگي روزمره مردم شهري را ساخت مي‏دهد.

 نسخه قابل چاپ

ميزان مشاركت زنان در عرصه‏هاي مختلف اجتماعي به ويژه سطح برگزيدگان سياسي يكي ازشاخص‌هاي توسعه و نوسازي سياسي است. در اين تحقيق علاوه بر مرور تاريخچه مشاركت زنان در سطح نخبگان در عرصه ملي و بين‌المللي، اولويت‏هاي ارزشي و نگرش دختران و پسران جوان نسبت به مشاركت سياسي زنان در سطح نخبگان نيز بررسي‌شده است. پژوهش حاضر از نوع پيمايش و اطلاعات مورد نياز از طريق پرسشنامه جمع آوري شده است. نتايج تحقيق حاكي از اين است كه: 1- اگر چه جو حاكم بر اولويت‌ها و خواسته‏هاي جوانان، مادي است اما پسران بيشتر از دختران، مادي فكر مي‏كنند2- بين جنسيت و نگرش نسبت به مشاركت زنان در سطح نخبگان سياسي رابطه وجود دارد به نحوي‏كه فقط 7/15 درصد از پسران با مشاركت سياسي زنان در سطح نخبگان موافق‌بوده و بقيه، نگرش مخالف و يا متوسط داشته‌اند.3- 7/57 درصد از دختران با مشاركت سياسي زنان در سطح برگزيدگان موافقند (به خود آگاهي مدني رسيده‏اند) و1/13درصد مخالف‌اند.4-مي‏توان با معادله رگرسيوني زير، نگرش جوانان را نسبت به مشاركت زنان در سطح نخبگان سياسي(Y) پيش بيني كرد: (جنسيت)96/13+(اولويت ارزشي)75/0+61/19=Y

 نسخه قابل چاپ