پاسخ به:بانک مقالات علوم اجتماعی
افزايش تعداد مستمري بگيران سازمان تامين اجتماعي به دلايل متعدد از جمله افزايش اميد به زندگي، كاهش نرخ زاد و ولد و پايين آمدن سن بازنشتگي لزوم توجه به وضعيت اين گروه را ضروري ساخته است. اين مقاله در صدد است تا به اين مساله اساسي پاسخ دهد كه مستمري بگيران سازمان تامين اجتماعي تا چه اندازه از عملكرد سازمان تامين اجتماعي رضايت دارند. مقاله حاضر نتيجه مطالعه اي توصيفي ـ تحليلي با روش پيمايشي است. جامعه مورد مطالعه پژوهش، مستمري بگيران تحت پوشش اداره كل تامين اجتماعي تهران (در حدود 251520 نفر) بوده و حجم نمونه با بهره گيري از فرمول كوكران 210 نفر برآورد شده است. نتايج به دست آمده از مطالعه نشان مي دهد كه هر چند كه مستمري بگيران از تعاملات گفتماني با سازمان رضايت نسبي دارند اما از آن جايي كه اكثريت آنان فاقد منبع درآمدي غير از مستمري دريافتي هستند، از يك نوع عدم تعادل در مخارج زندگي به سر مي برند. اين عدم تعادل مبادله، موجب نارضايتي عمده مستمري بگيران از عملكرد سازمان تامين اجتماعي شده است.
نسخه قابل چاپ
در جوامعي مانند جامعه ايران، معمولا مردان نان آور خانواده بوده و زنان به كار خانه داري مشغول هستند. اما عرف جامعه ايراني و سنت ديني ما با اشتغال زنان در بيرون از خانه مخالفت چنداني ندارد و لذا زنان مي توانند خارج از منزل نيز به كار پرداخته و مسووليت نان آوري خانواده را بر عهده گيرند. آنچه موجب مي شود سرپرستي زنان خانوار به عنوان يك مساله اجتماعي شناخته شود، مشكلات و موانعي است كه در دنياي بيرون بر سر راه سرپرستي زنان به وجود آمده و باعث مي شود تا زنان سرپرست خانوار به عنوان قشري آسيب پذير شناخته شوند. هدف اين مقاله، روشن كردن مشكلات اين زنان و پرداختن به اين مشكلات از زبان خود اين زنان و نيز تحليل شرايط آنان با استفاده از داده هاي ثانويه و در يك جمله، نشان دادن تصويري واقعي و عميق از زندگي و مشكلاتي است كه آن ها با آن روبرو شده و در موارد متعددي حتي از بيان آن قاصر مي مانند.
هويت جمعي از موضوع هاي اصلي مورد توجه در جامعه شناسي معاصر است. در ايران و عراق بحث درباره اين موضوع با ظهور گفتمان مدرن و دولت - ملت مدرن بر آمده از آن آغاز شد و تا به امروز ادامه يافته است. با توجه به زيست چند فرهنگي و چند قومي جوامع ايران و عراق و تحولات جهاني، امروزه اين گونه مباحث اهميت فزاينده اي يافته است. پژوهش موجود در همين راستا و براي بررسي چگونگي و چرايي هويت جمعي غالب كردها در كشورهاي ايران و عراق صورت گرفته است. در بخش نظري بر اساس نتايج به دست آمده از بررسي ديدگاه ها و مرور منابع تجربي موجود يك چارچوب مفهومي تنظيم گرديده و در قالب آن فرضيه هاي اصلي مطرح شده است. پژوهش به روش چندگانه و با استفاده از پرسشنامه هاي كلان و خرد در مورد 1060 نفر نمونه از كردهاي ساكن در مناطق كردنشين ايران و عراق انجام گرفته است. جمعيت آماري پژوهش کليه افراد 18 سال و بالاتر ساکن در شهرهاي سنندج، سردشت، اربل و بن سلاوه بوده اند. نتايج پژوهش بر وجود مشابهت و قرابت در سلسله مراتب ترجيحات هويتي کردها دلالت دارد؛ به گونه اي که، هويت قومي در صدر تعلقات و ترجيحات هويتي کردها جاي داشته و هويت هاي جهاني و ملي، رده اي دوم و سوم را به خود اختصاص داده اند. يافته ها نشان مي دهد که متغيرهاي سطح توسعه، ميزان بهره مندي از سرمايه هاي اقتصادي و فرهنگي، عادت واره و گستره روابط اجتماعي، اثر کاهنده اي بر هويت قومي و تقويت کننده اي بر هويت جمعي عام در سطوح ملي و جهاني داشته و در مجموع حدود 62 درصد تغييرات هويت جمعي غالب کردها را تبيين مي کنند.
بررسي وضعيت كلي اجتماعات روستايي در ايران نشان مي دهد كه برنامه هاي رفاه اجتماعي و توسعه روستايي انطباقي با الگوي توسعه پايدار ندارد. از آنجا كه برنامه هاي توسعه از دستيابي به اهداف در همه زمينه ها دور مانده اند، بيشترين آثار منفي خود را بر اجتماعات روستايي گذاشته اند. در اين پژوهش اطلاعات به صورت مطالعه اسنادي و كتابخانه اي گرد آوري شده و سپس داده هاي ثانويه مورد تحليل قرار گرفت و يافته ها و نتايج تازه اي در اين زمينه به دست آمد. توسعه پايدار بر اساس سه محور برابري، توسعه اقتصادي و پايداري زيست محيطي مفهوم سازي شده است. يافته ها نشان مي دهد كه ميزان فقر، محروميت و نابرابري در مناطق روستايي ايران، نسبت به مناطق شهري بيشتر است و برنامه هاي رفاه اجتماعي نتوانسته در كاهش آنها نقش داشته باشد. در برنامه توسعه روستايي نيز فعاليت هاي توسعه کشاورزي و زيرساختي غلبه بيشتري دارد و البته تحول خاصي نيز در بخش کشاورزي به وجود نيامده است. فرايند رو به افزايش تخريب محيط زيست و گسترش بيابان در مراتع کشور نيز قابل توجه است. نتايج حاکي از آن است که رويکرد مبتني بر توسعه پايدار در برنامه هاي رفاه اجتماعي و توسعه روستايي در ايران وجود ندارند و اين امر هم ناشي از خلا چارچوب نظري توسعه و فقدان رويکرد کارآمد در زمينه مشارکت مردم در برنامه ريزي ها است. توسعه محلي اجتماع محور و درون زاد راهبرد توسعه پايدار است و چنان چه اجتماعات روستايي در قالب نهادهاي مردمي متشکل در تشخيص و اولويت بندي نيازهاي اساسي خود همراه با نهادهاي دولتي تسهيل گر، پيش قدم شوند، اين امر مي تواند بسياري از برنامه ها و فعاليت ها را کارآمد و اثربخش کند.
ادبيات، توليدي اجتماعي است كه با مطالعه آن ميتوان به عناصر جديدي از حيات فرهنگي و اجتماعي هر جامعه دست يافت. هر چند ادبيات داستاني در جهت كشف و توضيح جهان از زاويه خاص به مساله مي نگرد، اما به بازتاب بيروني و دروني مولف قابل كاهش نيست؛ بلكه ادبيات بازنمايي خلاق آن هاست. پرسش اساسي اين پژوهش درك وضعيت ميدان ادبي و بازنمايي شهر در آثار ادبي ساعدي، در دهه هاي 1340 و 1350 است. پژوهشگران اين مقاله از ميان آثار اين نويسنده، سه داستان را كه به توضيح و توصيف فضاي شهري و مو قعيتهاي شكل گرفته پرداخته اند، انتخاب كرده و پس از مطالعه آن ها به بررسي نظم منطقي در آثار اين نويسنده پرداخته اند. آثار ادبي دهه هاي40 و 50 جزو دوران شكوفايي داستان نويسي ايران محسوب مي شوند. براي تحليل وضعيت ميداني ادبي ايران در آن مقطع زماني، ساختارگرايي پير بورديو به عنوان زمينه نظري پژوهش انتخاب گرديد. روش شناسي اين مطالعه همان روش شناسي نظريه ادبي بورديو است، که در آن بررسي تقابل ميان تبيينات اميکي (رويکرد از درون) و اتيکي (رويکرد از بيرون) براي تحليل آثار ادبي و هنري ساعدي مورد نظر قرار گرفته است. اين پژوهش از نوع اسنادي است که در سه سطح تاريخي – سياسي، اقتصادي – اجتماعي و ادبي ارايه شده است. نتايج اين پژوهش نشان مي دهد که ساعدي به فضاي بيروني شهر توجه چنداني ندارد، بلکه بيشتر به فضاي کارکردي نمادين و فرايند معنايابي در جهت همبسته کردن عناصر نمادين با فضا توجه دارد.
امروزه ترس از جرم و عدم احساس امنيت اجتماعي، موضوعي است كه بحث امنيت در شهرها را به چالش كشانده و بدين سبب مورد توجه محققين علوم اجتماعي و جرم شناسي قرار گرفته است. بر اساس مطالعات انجام شده در كشورهاي غربي، زنان به مراتب بيش تر از مردان از جرم مي ترسند و حال آنكه كمتر از مردان قرباني جرائم مختلف واقع مي شوند. در مقاله حاضر كه مبتني بر يك پژوهش كيفي مي باشد، سعي شده تا با استفاده از مصاحبه هاي عميق عوامل موثر بر ترس از جرم در ميان زنان شهر تهران، شناسايي و مورد تجزيه و تحليل قرار گيرد. يافته هاي اين پژوهش بر اساس مصاحبه هاي عميق با 50 زن 19 تا 55 ساله در شهر تهران به دست آمده و هدف از اين تحقيق تبيين و صورت بندي نظري ترس از جرم در ميان زنان شهر تهران، با توجه به تجربه زيسته آنها مي باشد. يافته هاي پژوهش نشان مي دهد، چگونه ترس زنان از جرم به شکل طردهاي فضايي و اجتماعي تحقق مي يابد و اين ترس امري پيچيده است که در فرايند زندگي اجتماعي و درک زنان از روابط و مناسبات قدرت جنسيتي شکل يافته و به صورت جدايي گزيني هاي فضايي نمايان مي شود. همچنين مصاحبه هاي عميق کيفي نشان مي دهد، نوع جامعه پذيري، تجربه خشونت، ترس از تجاوز جنسي، معماري و طراحي مردانه شهرها، عدم حمايت هاي قانوني، ترس از برچسب خوردن و عوامل ديگري چون مهاجرت، بارداري، غريبگي، بيماري و معلوليت، علل اصلي ترس زنان از جرم مي باشد.
آمارها و شواهد حاكي از آن است كه ميزان نقض هنجارهاي فرهنگ رسمي و سنتي غالب در كشور در بين بخش هايي از جوانان به صورت آشكار يا پنهان در حدي عموميت يافته كه ممكن است بتوان از شكل گيري خرده فرهنگي كه مغاير با فرهنگ رسمي غالب در كشور مي باشد سخن گفت. برخي بي توجهي به اين هنجارها را ناشي از نوعي اظهار مخالفت با فرهنگ و نيز نظام سياسي غالب مي دانند به اين معني كه افرادي كه براي حاكميت سياسي و فرهنگ حاكم مشرو عيت و وجاهت قايل نيستند با بي توجهي به نمادهاي فرهنگي آن، مخالفت خود را ابراز مي دارند. گروهي نيز نقض هنجارها را ناشي از پذيرش جنبه هايي از يك فرهنگ جديد (غربي) مي دانند و معناي آن از نظر كنشگران را لزوما ابراز مخالفت و اعتراض به حساب نمي آورند. اين مقاله در پي بررسي مباحث فوق است. اين مباحث با استفاده از داده هاي فراهم آمده از يک نمونه 376 نفره از دانشجويان دختر و پسر دانشگاه شهيد بهشتي تهران در بهار سال 1386 و نيز مصاحبه با شماري از افرادي که در حد بالايي اين هنجارها را نقض مي کنند، مورد بررسي قرار گرفت. يافته ها حاکي از آن است که گرايش بيش از نيمي از دانشجويان به نقض برخي از هنجارهاي فرهنگ رسمي و سنتي در حد متوسط و بالا است. بر اين اساس مي توان چنين نتيجه گيري کرد که فراواني چنين رفتارهايي در بين دانشجويان در حدي است که بتوان از شکل گيري خرده فرهنگي سخن گفت که هنجارهاي متفاوت با فرهنگ رسمي – سنتي دارد. همچنين بخش قابل توجهي از کساني که در حد بالايي اين هنجارها را نقض مي کنند به نوعي به عمل خود معني مقاومت و اعتراض مي دهند و يا انگيزه اعتراض به نيروهاي فرهنگي اجتماعي و سياسي در آنها وجود دارد. گستردگي قابل توجه نقض هنجارهاي فرهنگ رسمي و سنتي در جمعيت مورد بررسي تا حدي اين ديدگاه را تقويت مي کند که اين هنجارشکني ها را نمي توان و نبايد صرفا به عنوان يک پديده نابهنجار و جرم تعريف کرد و با آن برخورد انتظامي و قضايي داشت.
احداث تاسيسات صنعتي بزرگ و توسعه صنعتي بدون در نظر گرفتن ابعاد اجتماعي و فرهنگي آن، مي تواند پي آمدهاي ناخواسته فراواني به دنبال داشته باشد. مقاله حاضر با بررسي توصيفي وضعيت منطقه عسلويه، قبل و بعد از احداث تاسيسات صنعتي، نشان مي دهد که فقدان رويکرد اجتماعي به توسعه چه عواقب ناگواري براي زندگي اجتماعي محلي داشته و توسعه پايدار در اين منطقه را نيز با دشواري مواجه مي سازد. اين مقاله با پيروي از چارچوب مفهومي «تحليل تاثير اجتماعي» و با استفاده از تحقيق پيمايشي و بهره گيري از روش هاي کيفي در دو جامعه آماري ساکنان بومي عسلويه و کارگران غيربومي شاغل در منطقه انجام شده است. نتايج اين پژوهش حاکي از آن است که آسيب هاي فراواني در سطوح مختلف اجتماعي و فرهنگي در منطقه بروز کرده و در اکثر ابعاد بررسي شده اين منطقه با معضلات جدي روبروست. به علاوه شواهد نشان مي دهد اجتناب کردن از اين مشکلات در صورت داشتن رويکردي اجتماعي و فرهنگي و برنامه ريزي فرابخشي امکان پذيراست.
كاربرد و سودمندي نظريه هاي جامعه شناسي در عرصه عمومي ايران (در فضاهاي آكادميك، تحقيقاتي و رسانه اي) به موضوعي چندپهلو، مناقشه انگيز و حتي گيج كننده تبديل شده است. از طرفي كاربرد علم جامعه شناسي بدون تاكيد محوري بر نظريه هاي اين رشته ناممكن است و از طرف ديگر گوناگوني و تنوع اين نظريه ها باعث چنان ابهامي شده كه كاربرد آنها را با مشكل روبرو كرده است- تا جايي كه عده اي از صاحبنظران را وا داشته كه از ايدئولوژيك بودن نظريه هاي جامعه شناسي ياد كنند. سوال اصلي اين پژوهش اين است كه: آيا مي توان طبقه بندي اي از نظريه هاي گوناگون جامعه شناسي ارايه داد كه از ابهام در كاربرد نظريه ها در جريان تحقيقات اجتماعي بكاهد؟ بدين منظور اين پژوهش با ارايه يك تقسيم بندي چهارگانه (نظريه هاي رايج، نظريه هاي كلان، مكاتب و جريان هاي فكري معاصر) انواع گوناگون نظريه هاي جامعه شناسي را طبقه بندي كرده و با ارايه معيارهايي براي ارزيابي هركدام، از سودمندي آنها در جريان تدوين چارچوب نظري تحقيقات اجتماعي دفاع مي كند. محتواي اصلي اين پژوهش از جنس مباحث فرا نظريه اي است كه با ديدگاه تركيبي و روش پسيني از نظريه هاي موجود (در جريان اصلي جامعه شناسي) در برابر مخالفانش دفاع كرده است. در پايان با يك جستجوي مقدماتي و با ارايه دو سنخ اين فرض را مطرح مي كند كه چرا تعداد قابل توجهي از چارچوب هاي نظري در پايان نامه هاي كارشناسي ارشد راهگشا نيست.
طي چند سال اخير، جمع ها يا كلاس هايي در سطح شهر تهران شكل گرفته كه در آن ها شيوه هاي نويني براي «چگونه بهتر زيستن»، آموزش داده مي شود. در اين جمع ها كه اساس شان بر پايه ديدگاه هاي گوناگوني از جمله روان شناسي و عرفان قرار گرفته است، افراد به دنبال آن هستند كه ضمن تجربه نوعي احساس معنوي و روحاني، چگونگي دست يابي به راه هاي خوشبختي، موفقيت و كمال را به صورت توامان تجربه كرده و در عين حال، به آرامش روحي برسند. پژوهش حاضر در پي آن بوده كه ويژگي ها و كاركردهاي كلي اين جمع ها براي افراد شركت كننده را مورد مطالعه قرار داده و مطابقت آموزه هاي آن ها را با رفتارهاي نوين ديني بررسي كند. مبناي نظري اين پژوهش بر اساس نظريه هاي مطرح جورج زيمل، ماكس وبر و توماس لاكمن در حوزه جامعه شناسي دين سازمان دهي گشته و پژوهش با استفاده از روش هاي كمي و كيفي انجام شده است. بر اساس يافته هاي اين پژوهش، در مطالعه دو نمونه از جمع هايي که در سطح شهر تهران با رويکردهاي روان شناسانه و عرفاني به فعاليت مشغولند، مي توان آموزه ها و آيين هاي آنها را در قالب «رفتارهاي نوين ديني» دسته بندي کرد.
يكي از ويژگي هيات هاي مذهبي به عنوان مهم ترين كانون براي انجام مناسك عزاداري، آميختگي آن با حيات اجتماعي ـ فرهنگي و اخلاقي مومنان است. از اين رو ابزار مهمي در جهت بازنمايي حيات مذهبي ـ فرهنگي و حتي اقتصادي آنان نيز به شمار مي آيد. وقوع انقلاب اسلامي آغاز تحول نگرشي و سبك زندگي در ميان توده مردم بوده كه فهم آنان از عناصر اصلي مناسك ديني و عزاداري متحول وخود اين مناسك را با تغييرات محتوايي و صوري بسياري مواجه نموده است. به گونه اي كه از اواخر دهه 1370 اشكال جديد هيات هاي ديني و مداحي گسترش يافتند كه ساختار و عناصر هويتي آنها با انواع سنتي تفاوت بسيار دارد. در اين پژوهش با استفاده از روش پژوهش کمي و کيفي ويژگي هاي گونه هاي مختلف هيات هاي مذهبي زنان و ويژگي اجتماعي – فرهنگي شرکت کنندگان آن را مورد بررسي و مطالعه قرار داده ايم. به طور کلي سه شکل از هيات هاي زنانه از هم تميز داده شد و ويژگي هاي هر شکل مورد بررسي قرار گرفت.
اين مقاله از چند قسمت تشكيل شده است: قسمت اول مربوط به بررسي مساكن تالش در منطقه طولارود است. در اين بخش مساكن ابتدايي و سنتي تالش توصيف شده و تغييرات تكنولوژيكي و فرهنگي آن، مورد مطالعه قرار گرفته است. در بخش ديگر منشا قدرت سياسي، سازمان مختلف عشايري تالش با تكيه بر اقتصاد و منزلت اجتماعي، ساختار مادي قدرت و تغييرات ايجاد شده مورد بررسي قرار گرفته اند. علاوه بر آن دو چرخه قدرت در بين عشاير تالش و نظام تعويض آن و موضوع افزايش قدرت در دو دوره زماني با هم مقايسه شده است. در بخش ديگر، علاوه بر مطالعه مواد اوليه و كاركرد لباس هاي سنتي، تغييرات ايجاد شده در اين مورد و علل و عوامل موثر در دگرگوني و تغيير پوشاك برشمرده شده است. بخشي نيز به بررسي ويژگي هاي اقتصادي اين گروه قواعد مربوط به آن در دوره قبل و بعد از اسكان مي پردازد. و بالاخره ويژگي هاي نظام خانواده و خويشاوندي و دگرگوني جنبه هاي مختلف آن در بين ساكنين تالش آخرين مبحثي است كه در اين مقاله مورد بررسي قرار گرفته مي گيرد.
مباحث و گفتگوهاي جديدي در ارتباط با حوزه جامعه شناسي معرفت مطرح است به طوري كه بعضي احساس مي كنند جامعه شناسي معرفت جديدي شكل گرفته كه نه تنها با جامعه شناسي معرفت كلاسيك متفاوت است بلكه با آن در تضاد است. در اين راستا مقاله حاضر ايده ها و جريانات مهم در شكل گيري جامعه شناسي معرفت كلاسيك با تنوع برداشت ها و تاكيدات را تشريح نموده و از جمله مساله فرهنگ را كه عامل برجسته در بحث هاي اخير است در آن جريانات مورد بحث قرار مي دهد. مقاله، سپس زنجيره تاريخي توسعه و تحول نظري در اين رشته را به تاكيدات و برداشت هاي جامعه شناسي معرفت "جديد" مي رساند و نشان مي دهد كه عمده اين مباحث در دوره كلاسيك جامعه شناسي معرفت نه مغفول بوده اند و نه مهجور.
روش مقايسه اي از ديرينه ترين روش هاي تحقيق در علوم اجتماعي است. با اين حال، روش مقايسه اي هنوز در حال گسترش و تكميل رويه هاي خود است. اين مقاله ابتدا به تشريح يكي از روش هاي مقايسه به نام روش تحليل مقايسه اي كيفي (QCA) كه توسط چارلز راگين مطرح شده است، مي پردازد و كاربرد آن را در علوم اجتماعي نشان مي دهد. سرانجام، به تكميل اين روش به صورت تحليل مقايسه اي چند ارزشي كيفي (MQCA) كه توسط كرانكويست ارايه شده است، خواهيم پرداخت.
در اين مقاله به تحليل نظري يكي از مهمترين مسايل مرتبط با توسعه در ايران، يعني مديريت توسعه پرداخته ايم. از آنجا كه به اعتقاد ما قريب به يك قرن است كه پيشگامان مدرنيته در كشور عموما و مديريت توسعه بالاخص، مكتب نوسازي را آگاهانه يا غافلانه، در امر توسعه، الگوي خود قرار داده اند، از اين رو ابتدا مباني نظري و روش شناختي اين مكتب را مطرح و سپس با نقد آن، به معرفي چهارچوب نظري خود كه مبتني بر رويكرد هابرماس است، مبادرت نموده ايم. بر اساس اين تحليل نظري به اين نتيجه دست يافته ايم كه مهمترين ويژگي مديريت توسعه در ايران، تكيه بر بخش سخت افزاري وارداتي و غفلت از بعد نرم افزاري توسعه (بعد اجتماعي- سياسي و فرهنگي) است. انتخاب اين رويه، باعث گرديده كه زيست جهان اجتماعي تحت تسخير سيستم درآيد و به تدريج آثار زيانبار خود را به صورت افزايش آسيب ها و جرايم اجتماعي، نشان دهد.
