بانک مقالات علوم اجتماعی

بررسي و تحليل كاركردي دين در نظام اجتماعي و نقش آن در حفظ تعادل و نظم اجتماع يكي از حوزه هاي مهم مطالعاتي در جامعه شناسي دين بوده است. در اين ميان يكي از موضوعاتي كه همواره محل بحث بوده، ميزان تاثير دين و دينداري افراد بر كاهش احساس آنومي و جلوگيري از بروز شرايط آنوميك در جامعه است. علاوه بر اين، نقش دين در كاهش كجروي و بزهكاري يكي ديگر از موضوعاتي است كه در زمينه تبيين كاركردي دين مورد توجه قرار گرفته است. در اين مقاله، اثر دينداري بر نظم اجتماعي در سطح فردي بررسي مي شود. براي اين کار، رابطه بين دينداري و دو متغير احساس آنومي و كجروي مورد مطالعه قرار مي گيرد. جمعيت آماري اين مطالعه را دانشجويان خوابگاهي دانشگاه سمنان تشكيل مي دهند. اين مطالعه، يك نوع پژوهش كمّي از نوع مطالعه پيمايشي بوده و ابزار گردآوري اطلاعات در آن پرسش نامه است.
بر اساس يافته هاي تحقيق، هر دو متغير احساس آنومي و كجروي با دينداري كل، رابطه معكوس معناداري دارند. هم چنين دينداري از طريق كاهش احساس آنومي در افراد نيز در كاهش بروز كجروي تاثير دارد. در ميان ابعاد دينداري، بعد پيامدي و بعد مناسكي داراي بيشترين رابطه همبستگي منفي هستند و ابعاد اعتقادي و تجربي كمترين رابطه را با احساس آنومي دارند. در مورد رابطه كجروي با ابعاد دينداري نيز بعد پيامدي شدت بيشتري نسبت به ابعاد ديگر دينداري دارد. در اين مقاله دلالت هاي اين يافته ها مورد تحليل قرار گرفته اند.

 نسخه قابل چاپ

اين مقاله، با رويكردي جامعه شناختي به بررسي زمينه هاي نظري و تجربي مناسبات بين دين و جنسيت با تاکيد بر وضعيت اشتغال زنان در جوامع اسلامي مي پردازد. مرور ادبيات تحقيق نشان مي دهد که با وجود اجماع انديشمندان درباره وضعيت اشتغال زنان در بسياري از جوامع مسلمان، تبيين اين وضعيت براي آنان موضوعي بحث برانگيز شده است؛ به طوري که نظريات گوناگون و بعضا متناقضي براي تبيين اين وضعيت ارايه کرده اند که در بخش اول اين مقاله به آن ها پرداخته مي شود. اين موضوع به ميزان زيادي ريشه در کمبود تحقيقات تجربي و عيني دارد. لذا، بخش دوم اين مقاله به يافته هاي يک تحقيق تجربي اختصاص دارد. نتايج اين تحقيق مبتني بر روش لجستيک رگرسيوني، نشان مي دهند که وجود الگوهاي متعدد در زمينه اشتغال زنان در جوامع اسلامي مبين اين نکته اساسي است که در خصوص تبيين مناسبات بين دين و جنسيت بايد به نقش به مراتب مهم تر و تعيين کننده تر زمينه ها، تجربه ها و آموخته هاي زنان مسلمان در محيط هاي فرهنگي، اجتماعي گوناگون در نقاط مختلف جهان توجه کرد. نظر به اين که ايران نيز از جمله کشورهاي مسلمان جهان محسوب مي شود و به ويژه با توجه به زمينه هاي مشارکت بيشتر زنان ايراني در بازار کار (مانند افزايش تحصيلات زنان و نياز و تمايل فزاينده زنان براي مشارکت در امور اقتصادي) طي سال هاي اخير و گسترش فزاينده آن در سال هاي آتي، مباحث اين مقاله مي تواند در شناخت و تبيين وضعيت موجود و چشم اندازهاي آينده در زمينه وضعيت زنان در ايران به ويژه وضعيت اشتغال آن ها مورد استفاده قرار گيرند.

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

در اين مقاله به معرفي گروه بندي هاي سني به عنوان يکي از منابع جديد نابرابري و قشربندي اجتماعي و چگونگي تفاوت در جهت گيري هاي فرهنگي حاصل از آن پرداخته مي شود. هدف اصلي اين مقاله بررسي چگونگي تفاوت و يا تضاد ارزشي و نگرشي در گروه بندي هاي فوق الذکر است. براي نيل بدين هدف از روش فراتحليل کيفي مطالعات پيشين استفاده شده است. نتايج نشان مي دهد كه فرض وجود شكاف و جدايي ارزشي بين جواني و بزرگسالي قابل ترديد است. اما علي رغم شباهت در فرض هاي بنيادي و ارزش هاي هدف و غايي قشربندي سنّي، راه هاي رسيدن بدين ارزش ها و جهت گيري هاي ابزاري آن ها متنوع شده و از يكديگر فاصله گرفته است. در واقع مي توان اين طور ادعا نمود كه بعضي از تحولات ساختاري ظاهرا به دليل وسعت فراگيري، همه اقشار سني و گروه هاي اجتماعي را در حوزه هاي ارزشي تحت تاثير خود قرار داده و برخي ديگر تنها در محدوده كوچك تر و در رابطه با گروه هاي خاص منشا اثر بوده است و در اين حيطه نيز تنها تفاوت در راه و روش، موجب تمايزات فرهنگي قابل رويت در گروه هاي سني شده است.

 نسخه قابل چاپ

در دو يا سه دهه گذشته، مفهوم سبک زندگي به طور عام و سبک زندگي سلامت محور به طور خاص، توجه بسياري از متفکران اجتماعي، پژوهش گران سلامت و جامعه شناسان پزشکي را به خود جلب کرده است. در يك نگاه دقيق، سبك زندگي سلامت محور به عنوان پديده اي چند علتي، چند بعدي و چند دلالتي به الگوهاي جمعي رفتار مربوط مي شود كه به مسايل تهديدكننده سلامت افراد مي پردازد تا از اين طريق بتواند تضمين كننده سلامت ايشان باشد. نگاهي دقيق به ادبيات موضوع نشان مي دهد كه برخي پژوهش گران در پي تبيين الگوهاي رفتاري سلامت هستند؛ در حالي كه بعضي ديگر در پي تبيين آن با تعيين كننده هايي چون انتخاب هاي فردي برآمده اند. اين انتخاب ها در يک خلا اجتماعي، سياسي و فرهنگي صورت نمي گيرد و انواع تعيين كننده هاي زمينه اي چون جنس، طبقه، وضعيت تاهل و اشتغال بر آن تاثير گذارند. با اتخاذ رويکردي مشابه و با اتکا به پيشينه جامعه شناسي پزشكي، اين مقاله در پي مطالعه پيمايشي سبك زندگي سلامت محور و تعيين كننده هاي سرمايه اي و زمينه اي آن در ميان شهروندان بالاي 15 سال تبريز است. يافته هاي اين تحقيق نشان مي دهد كه سبك زندگي سلامت محور شهروندان برحسب جنسيت، سن و وضعيت تاهل آن ها متفاوت است و اشكال متفاوت سرمايه انساني (اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي) با سبك زندگي سلامت محور شهروندان رابطه معني داري دارد.

 نسخه قابل چاپ

رشد تكنولوژي هاي اطلاعاتي- ارتباطي از نظر کمي و کيفي گستره ارتباطات انساني را بسط داده و ارکان مختلف حيات اجتماعي را تحت تاثير خود قرار داده است. در اين راستا مي توان به کاربرد روزافزون امکانات موجود در اينترنت در بين اقشار مختلف اشاره کرد. گروه هاي اجتماعي مختلف با انگيزه هاي متفاوت از اينترنت استفاده مي کنند، اما اين پديده در بين دانشجويان از جايگاه ويژه اي برخوردار است. دانشجويان علاوه بر انگيزه تفنن، سرگرمي و اشتياق آشنايي با دنياي ناشناخته، به خاطر اهداف علمي- آموزشي و يافتن فرصت هاي تحصيلي و شغلي جزء کاربران اصلي اينترنت به شمار مي روند. به اين دليل مطالعه تاثيرات استفاده از اينترنت بر دانشجويان مي تواند بخشي از پيامدهاي رواج تکنولوژي هاي ارتباطي را آشکار سازد. نوشتار حاضر با اين هدف سازمان يافته است که تاثير استفاده از اينترنت بر سرمايه اجتماعي و سرمايه انساني دانشجويان را بررسي نمايد. فرضيات اصلي تحقيق عبارتند از:
ـ استفاده از اينترنت با ميزان سرمايه اجتماعي افراد رابطه مثبت دارد.
ـ استفاده از اينترنت با ميزان سرمايه انساني افراد رابطه مثبت دارد.
اين تحقيق با روش پيمايش انجام شده است. جمعيت آماري دانشجويان دانشگاه تهران در سه مقطع كارشناسي، كارشناسي ارشد و دكتري و در چهار گروه تحصيلي علوم انساني، علوم پايه، فني و مهندسي و هنر هستند که 400 نفر از آن ها با روش نمونه گيري طبقه اي متناسب انتخاب شدند و مورد مصاحبه قرار گرفتند. يافته هاي به دست آمده، فرضيات تحقيق را تاييد مي کند و نشان مي دهد كه الگوي استفاده از اينترنت با ميزان سرمايه اجتماعي و سرمايه انساني افراد رابطه اي مستقيم و معنادار دارد.

 نسخه قابل چاپ

كيفيت زندگي به دليل گسترش روند صنعتي شدن و پيشرفت فناوري كه توجه به بعد كمي زندگي انسان را مد نظر قرار مي دهد و هم چنين به دنبال غفلت از جنبه هاي كيفي زندگي انسان، طي چند دهه گذشته در كشورهاي غربي مورد توجه انديشمندان و متفكران علوم انساني قرار گرفت. در اين راستا، محققان علوم انساني ضمن تعريف مفهوم كيفيت زندگي، تلاش نمودند ابعاد و شاخص هاي مختلف اين مفهوم را تعيين كنند و مورد سنجش قرار دهند. مقاله حاضر نيز در كنار تعريف اين مفهوم، به دنبال طراحي و معرفي مدلي تجربي براي سنجش ابعاد مختلف آن است تا از اين طريق بتوان به تعريفي مشخص و شيوه اي دقيق در سنجش كيفيت زندگي دست يافت و در راستاي ارتقاي آن كوشيد. مدل پيشنهادي در اين مقاله با استفاده از روش پيمايش در شهر اصفهان روي حجم نمونه اي بالغ بر 540 نفر از شهروندان 15 سال به بالا و ساكن در مناطق يازده گانه شهر به اجرا درآمد كه كيفيت زندگي شهروندان اصفهاني را روي يك طيف 5 درجه اي، 3.78 يعني در حد بالايي ارزيابي نمود. هم چنين بررسي ارتباط بين كيفيت زندگي با سن و جنس پاسخ گويان، رابطه معناداري را نشان نداد، اما بين كيفيت زندگي و وضعيت تاهل آن ها ارتباط معناداري وجود دارد؛ به گونه اي كه كيفيت زندگي افراد متاهل بالاتر از كيفيت زندگي افراد مجرد برآورد مي شود.

 نسخه قابل چاپ

نظريه پردازان اصلي نوسازي (مدرنيزاسيون)، پيوندي وثيق ميان توسعه اجتماعي ـ اقتصادي و ميزان مشاركت شهروندان در تعيين سرنوشت سياسي خويش مي بينند. مدعاي متاخرتر در نظريه نوسازي آن است كه مولفه هاي توسعه يافتگي يك جامعه، به ويژه برحسب ميزان صنعتي شدن، شهري شدن و باسوادي، علاوه بر آن كه في نفسه تقويت كننده مشاركت سياسي اند، به نحو غيرمستقيم از طريق برخي هم افزايي ها، و نيز به واسطه تغيير تركيب طبقاتي جامعه به نفع طبقات متوسط، موجب تقويت مشاركت انتخاباتي مي شوند. ما در اين پژوهش، ادعاهاي مذكور را در يك بررسي تطبيقي درون كشوري با واحد تحليل «شهرستان» و در كشور درحال توسعه اي مانند ايران، به محك تجربه زده ايم. متغير وابسته تحقيق، نرخ راي دهي در انتخابات رياست جمهوري؛ مقطع زماني مورد مطالعه شامل يك دوره زماني شانزده ساله (1384-1368)؛ جامعه آماري تحقيق شامل كليه شهرستان هاي كشور بوده است. در مجموع، سه فرضيه از ده فرضيه مستخرج از نظريه نوسازي، تاييد شدند و توان تبييني اين الگوي تحليلي نزديك به يك چهارم كل واريانس محاسبه گرديد.

 نسخه قابل چاپ

پژوهش حاضر مساله "قتل به خاطر شرف" را در خوزستان از منظر جامعه شناختي مورد بررسي قرار داده است. با وجود اهميت موضوع مذكور، تاكنون تحقيق تجربي شايسته اي در ايران در اين خصوص صورت نگرفته است. اين تحقيق با رويكردي نو به مساله "قتل به خاطر شرف" پرداخته است و زمينه نظري آن عبارت است از: نظريه هاي مربوط به جامعه سنتي و مدرن (ديدگاه نوسازي) با محوريت نظريات ردفيلد و دوركيم. روش تحقيق، پيمايشي و ابزار آن پرسش نامه با گويه ها و پرسش هاي محقق ساخته است. جمعيت آماري اين تحقيق را، افراد 64ـ18 ساله مناطق شهري و روستايي شهرستان دشت آزادگان تشكيل مي دهد. نمونه گيري به صورت خوشه اي و احتمالي انجام شده است. سوال اساسي تحقيق اين است كه کدام عوامل اجتماعي در گرايش افراد به "قتل به خاطر شرف" موثرند؟ تحقيق بر اين فرض استوار است كه تعلق به جامعه قبيله اي با گرايش به قتل به خاطر شرف رابطه دارد که اين فرضيه بر اساس يافته هاي تحقيق تاييد شد.

 نسخه قابل چاپ

افريقاي جنوبي بعد از 3 قرن و اندي سلطه سفيدان بر سياهان، در پي فشار بين المللي، با انتخابات 1994 حکومت کشور را به سياهان واگذار کرد. از آن زمان تاکنون گرچه بسياري از سياهان ثروتمند و متنعم شدند، اما نتوانستند مسايل کشور را حل و انتظارات مردم حتي سياه را برآورند. گرچه سفيدان صادقانه خود را ملزم به پيروي از قواعد بازي دموکراتيک مي دانند، اما سياهان در بخش غيررسمي، اين قواعد را زير پا مي گذارند و "جر مي زنند" و حقوق پذيرفته شده سفيدان را نقض مي کنند و در بخش رسمي دولت سياه نسبت به اين مسايل حساسيت لازم را نشان نمي دهد. در عين حال ناكارآمدي دولت و فساد اداري موجب نارضايتي مردم (حتي سياه) شده است. به نظر مي رسد که دولت براي حل مسايل کشور الگوي جامع و کافي نداشته باشد و قدرت تفکر و دانش سياهان کفاف اداره کشور را در سطح بالاي قبلي ندهد. زيرا فرهنگ سياهان و آموزش آن ها اجازه نمي دهد که آن ها در آن حد لازم براي مديريت يک کشور پيشرفته رشد نمايند. لذا به نظر مي رسد اقدامات دولت بيشتر جنبه سياسي داشته باشد و براي حفظ موقعيت باشد. در اين راستا دولت به آن سو مي رود که براي جلب رضايت مردم سياه به خواسته هاي آن ها مبني بر گرفتن امکانات سفيدان و واگذاري آن به سياهان عمل نمايد. اين اقدام که خارج از قواعد بازي دموکراتيک و قانون اساسي خواهد بود، سفيدان را سخت خواهد رنجاند و آن ها را به اقدامات متقابل وادار خواهد نمود. نوع و اندازه اين اقدامات بستگي به شرايط مناسب بين المللي خواهد داشت.

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

امروزه مساله هويت هاي قومي به مساله اي جهاني در كشورهاي پيشرفته و در حال توسعه تبديل شده است. هويت قومي تنها يكي از هويت هاي چندگانه انسان است كه با ساير هويت هاي او، از جمله هويت جنسيتي به عنوان يكي از حلقه هاي ثابت هويتي كنشگران در كنش و واكنش است و برآيند اين تعاملات است كه در تعريف و بازتعريف هويت هاي چندگانه اثر دارد. اين مقاله با كاربرد نظريه كهن گرايان و نوگرايان به بررسي هويت قومي شهروندان خرم آبادي و عوامل موثر بر شكل گيري آن مي پردازد. مساله اصلي پژوهش به تعاملات دو هويت قومي و جنسيتي و ميزان هويت قومي در بين زنان و مردان باز مي گردد. جمعيت آماري اين پژوهش را زنان و مردان بالاي 15 سال و ساكن در مناطق 16 گانه شهر خرم آباد تشكيل مي دهد. نمونه گيري با روش طبقه بندي شده متناسب انجام شده و حجم نمونه 392 نفر بوده است. اطلاعات مورد نياز با كاربرد روش پيمايشي و ابزار پرسش نامه كتبي جمع آوري شده و با نرم افزار SPSS تجزيه و تحليل شده است. يافته هاي پژوهش ضمن تاييد نظريه كهن گرايان امكان جديدي را براي تفسير نظريه نوگرايان درباره شكل گيري هويت هاي قومي زنان به دست مي دهد.

 نسخه قابل چاپ

در اين مقاله كوشيده ايم تا با استفاده از نظريه "فشار ساختاري" اسملسر، به تبييني جامعه شناختي از جنبش مشروطه دست يابيم و ضمنا با اين محك تجربي، نظريه مذكور را ارزيابي نماييم. بدين منظور و در اين چهارچوب نظري، زمينه هاي مساعد ساختاري براي بروز جنبش مشروطه؛ فشارهاي ساختاري (اقتصادي، سياسي و ايدئولوژيك) ناشي از اين زمينه ها بر سه قشر اصلي دخيل در جنبش (يعني بازاريان، روشنفكران و روحانيان)؛ نشانگان شكل گيري باورهاي همگاني شده نزد مشروطه خواهان حول چيستي، چرايي و چگونگي برون رفت از بحران هاي ساختاري موجود؛ حدوث برخي رخدادهاي تحريك كننده (شتاب زا)؛ بالفعل شدن پتانسيل بسيج با مولفه هاي سه گانه رهبري، منابع و ارتباطات؛ و مآلا ساختار دستگاه سركوب و عملكرد آن در كنترل مشروطه خواهان بسيج شده مورد بررسي تاريخي قرار گرفته اند. در نهايت و با تكيه بر دستاوردهاي اين تحقيق، با رويكردي انتقادي، نظريه فشار ساختاري را ارزيابي نموده ايم.

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ