بانک مقالات علوم اجتماعی

در اين مقاله، به بررسي ميداني موضوع بزهكاري نوجواناني كه به جرم بزهكاري در تهران بزرگ در سال 1371 دستگير شده اند پرداخته ايم. چارچوب نظري اين بررسي يك نظريه تلفيقي است كه از تلفيق دو نظريه كنترل اجتماعي هيرشي و پيوندهاي افتراقي ساترلند و كرسي به وجود آورده ايم تا در تعيين علت ها هم عوامل دروني و هم بيروني موثر در بزهكاري را به حساب آوريم. از بين 140 پسر و 15 دختر زير 18 سال، كه در آن سال دستگير شده بودند، با 90 پسر و همه دختران مصاحبه سازمان يافته به عمل آورده ايم. چهار متغير مربوط به معرف اعمال بزهكارانه و 81 متغير مستقل را كه شامل خصوصيات فردي، وضع زندگي و مهاجرت، نظام حمايتي خانواده، باورها و عملكردها، ارتباط بزهكاران و سرگرمي ها و گذراندن اوقات فراغت بودند اندازه گيري كرده ايم. اجراي يك تحليل رگرسيون چندگانه نشان داد كه تنها سه عامل بر شدت بزهكاري اثر دارند و مي توانند آن را تببين كنند. اين سه عامل عبارت بودند از: عامل وابستگي نوجوان به خانواده، باورها و نگرش ارتباط با بزهكاران. يافته ها نشان مي دهند كه هر قدر وابستگي نوجوان به خانواده قوي تر باشد، از شدت عمل بزهكارانه كاسته مي شود. باورهاي مذهبي عامل بازدارنده بزهكاري اند و نگرش هاي منفي نسبت به قانون، مجريان قانون، و هنجارهاي اجتماعي باعث تقويت بزهكاري مي شوند. سرانجام ارتباط با بزهكاران به صورت صميمي و مستمر قويا نوجوان را به سوي بزهكاري سوق مي دهد.

 نسخه قابل چاپ

به نظر مي رسد تحقيقاتي كه در زمينه خشونت عليه كودكان انجام گرفته، به خصوص در ايران، به نظريه هايي كه خشونت را نتيجه تعاملات آشفته و مشكل ساز مي دانند كمتر توجه نموده اند.
پژوهش حاضر سعي دارد با توجه به ساير عوامل، تاكيد اصلي خود را بر عوامل رابطه اي درون خانوادگي (نظم و تضاد) معطوف كند. اين مطالعه تحقيقي پيمايشي است كه روي 300 خانواده تهراني انجام گرفته است. براي تحليل داده ها از رگرسيون چند متغيره و مدل سازي معادلات ساختاري استفاده شده است. يافته ها نشان مي دهند كه متغير نظم و تضاد در خانواده به ترتيب اهميت، اثرات موثر و معني داري بر خشونت عليه كودكان در خانواده ها دارند.

 نسخه قابل چاپ

در اين مقاله مولف ابتدا تعريفي از جرم و آمار جرم ارايه مي دهد. سپس انواع آمار جرم را تعريف كرده و به ارزيابي نقاط ضعف و قوت آن ها مي پردازد. بقيه مقاله به بررسي وضعيت آمار جرم در ايران اختصاص يافته است. نتيجه اين بررسي نشان مي دهد كه در كشور ما سه منبع رسمي توليد آمار جرم وجود دارد: دفتر آمار و پردازش داده هاي وزارت دادگستري،اداره آمار معاونت طرح و برنامه نيروي انتظامي و سازمان زندان ها و اقدامات تاميني و تربيتي كشور. بنابر دلايل عديده اي از جمله نقص و تداخل طبقه بندي جرايم با تداخل بين آمار جرم و آمار پرونده ها، آمار متهمان و محكومان و محدود بودن آمار جرايم به سطح ملي و استاني و عدم تمايز بين آمار جرايم شهري و روستايي نمي توان به تهيه گزارش هايي واقع بينانه از وضعيت، محاسبه ميزان هاي بزهكاري و پيش بيني احتمال وقوع جرايم پرداخت. در اين مقاله نقاط ضعف آمارهاي جرم در ايران از لحاظ فني به تفصيل مورد بحث قرار گرفته و راه حل هايي براي اصلاح آن ارايه شده است.

 نسخه قابل چاپ

مرتن در سال 1910 در آمريكا متولد شد. پس از گرفتن دكتراي جامعه شناسي از دانشگاه هاروارد دعوت به كار دانشگاه كلمبيا را پذيرفت. او در زمينه بينش ها، روش ها و حوزه هاي جامعه شناسي، به ويژه جامعه شناسي علم و مسايل و انحرافات اجتماعي، صاحب آثار عديده اي است. مرتن بيشتر به جامعه شناسي نظم، ديدگاه كاركردگرايي ساختاري و روش تحليل كاركردي علاقه مند بوده است. او با بازنگري اصول و قواعد فونكسيوناليسم كلاسيك سعي در تلفيق مباني نظري و تجربي در قالب نظريه حد متوسط، معرفي نمونه هايي از اين نوع نظريه در نزد كساني چون دوركيم و وبر، تلاش در ارايه نظريه هاي حد متوسط در حوزه جامعه شناسي علم و انحرافات اجتماعي و پيوند جامعه شناسي با مسائل روز، نقش عمده اي در توسعة جامعه شناسي ايفا كرده است. مرتن پس از سال ها پژوهش، آموزش و مديريت در حوزه جامعه شناسي و دريافت دكتراي افتخاري از 20 دانشگاه و مركز علمي معتبر در جهان در سال 2003 در 93 سالگي در گذشت.

 نسخه قابل چاپ

مقاله حاضر مطالعه اي در زمينه جامعه شناسي تاريخي و جامعه شناسي فرهنگي است. هدف اصلي اين تحقيق مقايسه دو دوره تحول فرهنگي در شرق و غرب است که به فاصله زماني حدود هفت قرن از يکديگر روي داده اند. در شرق در سده سوم و چهارم هجري (مقارن قرن نهم و دهم ميلادي)، انقلاب فرهنگي قابل توجهي روي داد که پيشرفتي گسترده در معرفت و تجارب علمي مردم بعضي جوامع شرقي درپي داشت. در تحولي ديگر، مردم اروپاي غربي از قرن پانزدهم تا هجدهم ميلادي با نوزايي فرهنگي پرنفوذي روبرو بودند که به رنسانس معروف شده است. منابع تاريخي گواهي مي دهد که شباهتهاي بنيادي و محتوايي بين اين دو تحول فرهنگي وجود دارد. مهمترين شباهتها اين که هر دو تحول فوق با ظهور چشمگير تفکر انسان گرايي و عقل گرايي همراه بوده است. از سوي ديگر، در اثر دخالت متغيرهاي زماني و مکاني، برخي تفاوتهاي نسبي در محتواي اين تحول وجود داشته است. بر اساس اين شباهتها و تفاوتها مي توان اين فرضيه را مطرح کرد که وقوع تحولات فرهنگي (در مکانها و زمانهاي متفاوت) بايد تابع قانونمندي کلي باشد، که تفاوتهاي جانبي آن متأثر از شرايط تاريخي و اجتماعي متفاوت روي داده، روابط تاريخي قابل مطالعه اي با يکديگر دارند، که اين روابط تا به امروز ادامه داشته است. آيا اين زمينه هاي مشترک و روابط تاريخي و اجتماعي و نيز تبعيت تحولات فرهنگي از قواعد مشترک مفروض نمي تواند به نوعي وحدت نسبي فرهنگي در جهان در قرن بيست و يکم منجر شود؟

 نسخه قابل چاپ

گفته مي شود در محافل آکادميک، پديده جهان جهاني شده مولفه هاي اصلي جامعه مدرن، مانند دموکراسي، را در معرض بازانديشي هاي جدي قرار داده است. اين مقاله به يکي از اين کوشش ها توجه دارد. ابتدا چالش نظري آنتوني گيدنز، نظريه پرداز اين جهان (رها شده) با نظريه هاي دموکراسي ليبرال فوکوياما و "دموکراسي مشورتي" ديويد ميلر طرح مي شود. سپس از چشم نظريه "دموکراسي گفت و گويي" به تبيين يکي از علل رشد فزاينده دموکراسي خواهي در جهان کنوني (از جمله ايران)، اشاره مي گردد. در انتها نويسنده با ذکر پنج دليل توجه به مضمون نظريه "دموکراسي گفت و گويي" را براي جامعه ايران راهگشا مي داند.

 نسخه قابل چاپ

مطالعه عوامل موثر بر ناهنجاري رفتاري دانش آموزان استان لرستان، در سال 1380،در سه شهر خرم آباد، بروجرد و نورآباد آغاز شد.به اين منظور، از بين دانش آموزان دختر و پسر رشته هاي مختلف تحصيلي، 975 نفر از طريق نمونه گيري خوشه اي چند مرحله اي انتخاب شدند. در اين مطالعه، رابطه ناهنجاري هاي رفتاري دانش آموزان با برخي ويژگي هاي فردي آنان، نظير وضعيت تحصيلي، جنسيت و برخي ويژگي هاي خانواده دانش آموزان و خود پنداره دانش آموز، ميزان پيوستگي با والدين، تصوير از خود، آرمان شغلي، پنداشت از كفايت درآمد خانواده، پنداشت از نظم مدرسه، بررسي شده است. براي انتخاب متغيرها، بيشتر از نظريه هاي صاحب نظران نظارت اجتماعي، مانند گات فردسون و تراويس هيرشي، استفاده شده است. يافته ها حاكي از آن است كه نابهنجاري دانش آموزان، در مدرسه و بيرون از مدرسه، ريشه هاي مشتركي دارند و نبايد آن ها را دو پديده جدا از هم دانست. با توجه به معني دار بودن رابطه نابهنجاري هاي رفتاري با متغيرهاي مذكور، يافته ها حاكي از آن است كه داشتن روابط مطلوب در محيط خانواده و مدرسه، پنداشت از خود دانش آموز، پنداشت از درآمد خانواده، شغل پدر، پنداشت از نظم مدرسه، توفيق در كار مدرسه و جنسيت به عنوان عوامل تاثيرگذار در نابهنجاري رفتاري دانش آموزان در مدرسه و برخي متغيرها مانند توفيق تحصيلي، جنسيت و پيوند با مادر در نابهنجاري هاي رفتاري در بيرون مدرسه اهميت بيشتري دارند.

 نسخه قابل چاپ

افزايش مناسبات متقابل بين قومي (قرينگي روابط) در حوزه هاي تعاملي معيشتي، اقتداري، عاطفي و فكري، تعلق، همگرايي و وفاداري اقوام را به هويت هاي جمعي فراقومي (هويت منطقه اي و ملي) تقويت مي كند. مقاله حاضر با استناد به داده هاي تجربي فرضيه مذكور را مورد ارزيابي قرار مي دهد. يافته هاي پژوهش نشان مي دهد كه با افزايش اين مناسبات و همكاري هاي بين گروهي (بين قومي) كه از برآيند روابط اقتصادي،  سياسي،  اجتماعي و فرهنگي حاصل مي شود،  تعلق و وفاداري اقوام به واحدهاي جمعي بزرگ تر ـ از جمله هويت هاي جمعي منطقه اي و ملي ـ افزايش پيدا مي كند و در مقابل، كاهش اين مناسبات به تقويت واحدهاي جمعي خرد و تضعيف واحدهاي جمعي كلان  تر منجر مي گردد.

 نسخه قابل چاپ

موقعيت هاي اجتماعي و شغلي چه گونه در اختيار افراد قرار مي گيرد؟ آيا همه افراد جامعه فرصت هاي يكساني براي دستيابي به موقعيت هاي بالا و پايين دارند؟ دو رويكرد غالب در مطالعات مربوط به نابرابري هاي اجتماعي و تحرك اجتماعي، يكي وجه توزيعي نابرابري و ديگري وجه رابطه اي نابرابري خوانده مي شود. در وجه توزيعي تحرك اجتماعي شغلي و در وجه رابطه اي تحرك طبقاتي مورد مطالعه قرار گرفته است.
جامعه آماري تحقيق حاضر كليه روساي خانوارهاي (شاغل و بيكار جوياي كار) ساكن در محدوده شهر همدان در سال 1381 مي باشند. روش تحقيق پيمايشي است. اطلاعات مورد نياز از طريق پرسشنامه و با مراجعه به نمونه هاي انتخاب شده تكميل گرديده است. نتايج تحقيق حاضر نشان مي دهد، تحرك شغلي عموميت دارد؛ اما تحرك طبقاتي محدود است، و طبقات به سوي ساخت يافتگي پيش مي روند.

 نسخه قابل چاپ

در شرايط كنوني جهان، دولت هاي ملي عمده ترين الگوهاي رسمي سازمان يافتگي سياسي در سطح كلان هستند كه هر گونه رابطه حقوقي، سياسي، اقتصادي و فرهنگي ميان مردمان و فرهنگ هاي گوناگون به ناچار بايد به واسطه آن ها انجام بگيرد. با اين وصف، تعريف فرهنگ در سطح ملي، يا ارايه هويت و تعلق ملي به مثابه تنها هويت يا حتي به مثابه مهم ترين هويتي كه بتواند ساير هويت ها و تعلق هاي فرهنگي را كنار گذاشته و خود را تحميل نمايد، چندان با واقعيت نطبيق ندارد. هويت ملي، از يك سو، در درون با هويت هاي محلي و قومي روبه رو است و از سوي ديگر، در برون با هويت جهاني.
هدف از پژوهش حاضر، تحليل پوياي برخورد اين سطوح هويتي براي به دست آوردن تصويري نسبتا روشن از موقعيت كنوني و از اين طريق، رسيدن به خط مشي هاي اساسي براي گره گشايي از مشكلات ناشي از ناهماهنگي و ناسازگاري ميان سطوح مزبور است.
براي نيل به اين هدف، مولفه هاي متعددي كه عمدتا در چارچوب مفهوم سبك زندگي قرار مي گيرند، نظير تغذيه، خانواده، علايق زيباشناختي، تعلق هاي سياسي و غيره، محور اصلي مطالعه قرار گرفته اند. جامعه مورد مطالعه را دانش آموزان سال آخر دبيرستان و دانشجويان بومي دو شهر بزرگ استان لرستان يعني خرم آباد و بروجرد تشكيل مي دهند، كه به دلايل متعددي قابليت تعميم زيادي را در سطح ايران و جهان دارا مي باشد. اين جامعه بر اساس دو مورد مقطع تحصيلي مزبور و بر اساس تفكيك جنسي در دو سطح پنداشت ها و رفتارهاي فرهنگي مورد مطالعه قرار گرفته است.

 نسخه قابل چاپ

در اين پژوهش، وجدان كاري و عوامل موثر بر آن در صنايع پتروشيمي كشور كه هم به لحاظ ساختاري و هم از بعد نيروي انساني، در زمره سازمان هاي مدرن مي باشند بررسي و تحليل شده است. همبستگي مثبت و معني دار سطح وجدان كار با شيوه مديريت مشاركتي و تفويضي، تناسب شغلي، احساس رضايت درون سازماني، احساس مثبت وجود عدالت سازماني و سطح تخصص كاركنان و همچنين همبستگي منفي و معني دار سطح وجدان كار به ويژه ابعاد رفتاري آن با سن و سابقه كار كاركنان از نتايج مهم اين پژوهش است. در تجزيه و تحليل چندمتغيري و با اجراي مدل هاي مناسب رگرسيوني، همبستگي مثبت بسط عدالت سازماني، تناسب تخصص با وظايف شغلي، بسط رضايت درون سازماني، نهادينه شدن شيوه هاي مديريت مشاركتي و تفويضي و همچنين توزيع پست ها و مشاغل بر مبناي توانايي ها و خواسته هاي كاركنان با كنترل واريانس عامل ها و متغيرها در سطح 999/0 معني دار بوده، اين پنج عامل بيش از پنجاه درصد واريانس ميزان وجدان كاري كاركنان را تبيين نموده است.

 نسخه قابل چاپ

نظام هاي سياسي اقتدارطلب (توتاليتر) در كشورهاي سوسياليستي اروپاي شرقي جامعه مدني موجود در آن كشورها را تحت فشار قرار دادند و نابود كردند. سنت اقتدارطلبانه زير نفوذ ايدئولوژي احزاب كمونيست و سياست حاكم بر اين كشورها شكل گرفت، به گونه اي كه منش سياسي سياستمداران بر رفتار سياسي شهروندان مسلط بود. شكست سوسياليسم واقعا موجود و تلاش هاي ناموفق آن براي به نتيجه رساندن سريع نوسازي ليبرال در اين جوامع، علاوه بر اخلاق عمومي، ارزش هاي اجتماعي را نيز دچار آشوب كرد. بحران اخلاقي ريشه دار شد، بي هنجاري افزايش يافت. به علاوه، جامعه به خشونت و جرم گراييد. اين امر شكل گيري چارچوب فرهنگي جامعه مدني و ارزش هاي اخلاقي آن را مشكل كرد. آزادي و توسعه منش سياسي جامعه مدني به عنوان عناصر فرهنگ سياسي دموكراتيك مستلزم تغيير ساختارها و ذهنيت هاي موجود در اين جوامع است. اين امر متضمن اين است كه قالب هاي ارزشي سنتي و جوامع سياسي مبتني بر نظام اشتراكي، قبيله گرايي، اقتدارطلبي، برابري خواهي، قوم مداري، اتاتيسم (دخالت دولت در كليه شئون جامعه) و افسانه پردازي گذشته منسوخ شوند. تحقق آزادي و توسعه مستلزم به كارگيري نيروي بالقوه فعال شهروندان، همبستگي و آمادگي آن ها براي انجام دادن تعهدات سياسي، ابتكار فردي، احترام به منافع عمومي و دفاع جسورانه از آزادي و حقوق اجتماعي است.

 نسخه قابل چاپ

اكثر تحقيقات درباره تاثير برنامه هاي خشونت آميز تلويزيوني بر رفتار كودكان مبتني بر مدل محرك (صحنه هاي خشونت آميز تلويزيوني) و پاسخ (رفتار كودكان) بوده است. اين تحقيقات عمدتا بر گرفته از نظريه جامعه توده وار و نظريه گلوله هاي جادويي بوده است. بر پايه اين نظريه ها تماشاي خشونت تلويزيوني توسط كودكان باعث رفتار خشونت آميز در آنان مي شود. در اين تحقيق، با تاكيد بر نظريه كاركردگرايي ساختي، متغيرهاي ديگري از جمله پايگاه اجتماعي- اقتصادي و نحوه رفتار والدين با كودكان به منزله فرآيندهاي واسط ميان تماشاي خشونت تلويزيوني و رفتار كودكان در ايران مورد آزمون قرار گرفته و نقش آن ها در ميزان اثربخشي خشونت تلويزيوني برميان كودكان متعلق به پايگاه هاي اجتماعي- اقتصادي و سبك هاي والديني بررسي شده است.

 نسخه قابل چاپ

مفهوم ارتكاب يا عدم ارتكاب جرم به نحو مشهودي با موقعيت و ارزيابي هزينه و فايده فرد بستگي دارد. زندان به عنوان اصلي ترين شيوه مجازات فرد يكي از اقلام عمده و رسمي هزينه ارتكاب جرم است،كه در عين حال متضمن آسيب ها و صدمات اجتماعي گوناگوني از قبيل از دست دادن شغل، طرد اجتماعي، كاهش منزلت اجتماعي و… مي باشد. از سويي، بين اولين مرتبه زنداني شدن فرد و دفعات ديگر، يادگيري شگردهاي خاص ارتكاب مجدد جرم، آشنايي با افراد جديد، و فرار از مجازات هاي قانوني و چگونگي تاثيرات يادشده رابطه وجود دارد و به عوامل گوناگوني از قبيل شرايط داخلي زندان، امكانات و مديريت زندان و متغيرهاي فردي بستگي دارد. با شرايط حاضر تضاد بين ممانعت از ارتكاب جرم از طرف مردم عادي يا تاثير در مجرم و تلاش در جهت همنوايي با ارزش ها و هنجارهاي اجتماعي در زندان، امكان پذير نيست. مگر آن كه راهكارهاي جديدي در اين زمينه ارايه شود.

 نسخه قابل چاپ

جهت شفاف سازي مفاهيم نسبتا مغشوش نظريه سازي، ابتدا سعي خواهد شد بر مبناي هشت تعريف ساختاري و كاركردي از نظريه، ماتريسي از "مقدورات مفهومي" نظريه فراهم شود. سپس يك مفهوم چند بعدي از اين ماتريس انتخاب مي شود. اين مفهوم، سه لايه براي نظريه قايل است. در لايه فوقاني پيش فرضها قرار مي گيرند. در لايه مياني طرح هاي تحليلي مستقر مي شوند و بالاخره لايه تحتاني نظريه را قضاياي محتوايي، اعم از اثباتي، وجودي و پسامدي اشغال مي نمايند. مدعاي اصلي اين است كه نظريه تحليلي كنش و مشتقات آن، به ويژه مفهوم فضاي كنش، به عنوان فضايي چهار بعدي، مي توانند هم در طبقه بندي و توصيف پديده هاي اجتماعي در لايه مياني نظريه و هم در تبيين آن ها در لايه تحتاني نقش تنظيمي ايفا كنند.

 نسخه قابل چاپ