بانک مقالات علوم اجتماعی

در پژوهش جاري اثرات استفاده از اينترنت بر كاربران اينترنت در كافي نت هاي تهران مورد بررسي قرار گرفته است. نظريه شبكه به عنوان پايه نظري اين پژوهش انتخاب شده و فرضيات پژوهش بر همين مبنا طرح شده است. فرضيات پژوهش شامل تاثير ابعاد مختلف استفاده از اينترنت شامل نوع استفاده از اينترنت (اجتماعي - غيراجتماعي)، ميزان استفاده از اينترنت در شبانه روز، شدت ارتباطات اجتماعي كاربر در جهان واقعي و ميزان تجربه و مهارت فرد در استفاده از اينترنت بر انزواي اجتماعي بود. 204 نفر از كاربران كافي نت ها طي يك نمونه گيري سهميه اي - اتفاقي پرسشنامه هاي پژوهش را تكميل نمودند. بر اساس تحليل رگرسيون چند گانه فرضيات مورد آزمون قرار گرفتند. نتايج به دست آمده ميان زمان استفاده از اينترنت در طول شبانه روز و انزواي اجتماعي رابطه اي معنادار و معكوس نشان مي دهند. همچنين استفاده اجتماعي از اينترنت موجب كاهش انزواي اجتماعي مي گردد.

 نسخه قابل چاپ

اين مقاله مبتني است بر چارچوب نظري پيتر برگر كه از منظر سازه گرايي اجتماعي به تبيين وضعيت دينداري و گرايش هاي ديني در جوامع در حال گذار مي پردازد. با توسعه نهادهاي مدرن در جوامع در حال توسعه نه تنها نسبت نهاد دين با ديگر نهادهاي اجتماعي دستخوش تحول مي شود، بلكه مجموعه آگاهي هاي همراه با نهادهاي مدرن سطح و شيوه دينداري افراد را نيز تغيير مي دهد. در اين مقاله سطح دينداري و گرايش هاي ديني دانشجويان فني، به عنوان يكي از مهم ترين حاملان آگاهي مدرن (جهان بيني علمي با ذهنيت فني)، مورد بررسي قرار گرفته است. داده هاي تجربي در اين مقاله حاكي از آن است كه باورهاي ديني دانشجويان در حد بالا و پايبندي آن ها به انجام دادن مناسك فردي ديني در حد متوسط به بالايي است، اما پايبندي آن ها به انجام دادن اعمال جمعي ديني در حد كم ارزيابي مي شود. همچنين گرايش به دين خصوصي، برخورد گزينشي با دين و گرايش به تكثرگرايي ديني رواج زيادي بين دانشجويان دارد. به اين ترتيب، به نظر مي رسد داده هاي تجربي تا حدودي مويد ديدگاه نظري مطرح شده در اين مقاله است.

 نسخه قابل چاپ

در دوراني به سر مي بريم که جامعه شناسي بيش از پيش از دنياي مورد مطالعه اش فاصله گرفته است و نياز به آن چه من جامعه شناسي مردم مدار مي نامم بيش از پيش حس مي شود. مقصود من از جامعه شناسي مردم مدار آن علمي است که دغدغه اش «گروه هاي مردمي» و روشش آميختن با آنان است. فراخوان من براي به رسميت شناختن جامعه شناسي مردم مدار همه جا به مذاق مخاطبانم خوش آمده و تحرکاتي در اين زمينه صورت گرفته است.
من در اين مقاله 11 تز ارايه مي دهم. ابتدا در مورد ضرورت وجود جامعه شناسي مردم مدار دلايلي ارايه کرده و انواع گوناگون آن را بر مي شمرم. سپس ماتريس چهارگانه جامعه شناسي (جامعه شناسي حرفه اي، جامعه شناسي سياست گذار، جامعه شناسي مردم مدار و جامعه شناسي جامعه شناسي انتقادي) را که از زماني تا زمان ديگر، و از کشوري به کشوري ديگر متفاوت است، بررسي کرده و نهايتا به آن ويژگي هايي مي پردازم که جامعه شناسي را نه به عنوان علم که به عنوان نيروي اخلاقي و سياسي از ساير رشته ها متمايز مي سازد.

 نسخه قابل چاپ

همترازخواني ارزيابي انتقادي و سازنده از دست نوشته هاي ارايه شده به مجلات است كه توسط افراد متخصص و همتراز با نويسنده دست نوشته صورت مي گيرد. با توجه به بديع بودن موضوع داوري مقالات علمي در زبان فارسي، ابتدا مفاهيم، اصطلاحات و تحولات مربوط به فرآيند داوري دست نوشته هاي علمي بررسي مي شود. سپس فرايند همترازخواني در مجله جامعه شناسي ايران براي ارايه الگويي از اين فرايند در مجلات علمي - پژوهشي در ايران بررسي مي شود. نوع فرايند همتراز خواني مورد استفاده در مجله جامعه شناسي ايران مبتني بر شيوه داراي پنهان دوطرفه است. در اين پژوهش خصوصيات فرايند داوري در اين مجله با توجه به ويژگي هاي عمومي فرايند و نيز ويژگي هاي داوران از جمله سن، جنس، رشته تحصيلي، رتبه علمي و... مورد بررسي قرار گرفته است. اسناد مورد تحليل شامل 798 سند داوري در مورد 418 دست نوشته و حاصل همكاري 126 داور (104 داور مرد و 22 داور زن) مي باشد. در مدت 4 سال يعني از نيمه دوم سال 1381 تا نيمه اول سال 1385 قريب به 5700 ساعت كار علمي در رابطه با دست نوشته هاي دريافتي توسط داوران و اعضاي هيات تحريريه منتخب مجله صورت گرفته است. متوسط زمان صرف شده از زمان دريافت دست نوشته تا اعلام نتيجه به نويسنده براي هر دست نوشته 13.6 ساعت و ميزان رد دست نوشته ها توسط داوران مجله جامعه شناسي ايران بيش از 80 درصد بوده است. و نرخ رد دست نوشته ها نزد داوران خارج از مجله كمي بيش از داوران داخلي / اعضاي هيات تحريريه است. نتايج آزمون رگرسيون لاجستيك نشان مي دهد از ميان متغيرهاي جمعيت شناختي داوران بين رشته تحصيلي، خارجي يا داخلي بودن داور و رتبه دانشگاهي با نتيجه داوري (پذيرش يا عدم پذيرش) رابطه معني داري وجود دارد و ساير متغيرها رابطه اي با نتيجه داوري ندارند.

 نسخه قابل چاپ

در ادبيات ايران شناسي شكل بندي اجتماعي ايران پيشا سرمايه داري برحسب گفتمان هاي فئوداليسم، آسيائيسم (شيوه توليد آسيايي) و پاتريمونياليسم (رويكرد وبرگرايان) مفهوم يابي شده است. در دو گفتمان نخست، كليت جامعه و اقتصاد عصر صفوي فاقد منطق اقتصادي مجزا و تابع اقتصاد روستايي است، و در گفتمان سوم، ايران آن عصر در سايه حضور نظام پاتريمونيالي (به عنوان يك عنصر سياسي) تعريف مي شود. در هر سه گفتمان، كليت جامعه و اقتصاد ايران عصر صفوي، از روي مفهوم فئوداليسم غربي (در شكل سلبي يا ايجابي) و يا از روي مفهوم عقلانيت غربي (در شكل سلبي)، مفهوم يابي مي شود، به طوري كه در آنها به ترتيب مفاهيم « فئوداليسم» و «عقلانيت غربي» كاركرد روش شناختي «نمونه آرماني» را به عهده دارند. اين مقاله در گام نخست با انتقاد از رويكردهاي فوق و در گام بعد با عنايت به نقائص تئوريك موجود در ادبيات ايران شناسي سعي دارد در چارچوب رويكرد ماركسيسم ساختارگرا و با تعريف ساختارگرايانه از ايران عصر صفوي مفهومي مستقل از شكل بندي اجتماعي ايران آن عصر ارايه دهد. در چنين تعريفي، ويژگي هاي ساختاري ايران عصر صفوي تعيين كننده مفهوم ايران آن عصر است. ساختاري كه در آن چندين شيوه توليد در يك مفصل بندي «پويا» خصلت هاي سيال ايران آن عصر را تعيين مي كردند. با چنين تعريف ساختارگرايانه اي، ويژگيهاي متمايز سده نخست و دوم ايران عصر صفوي تجليات پويايي هاي مفصل بندي شيوه هاي توليد در سده نخست و دوم است.

 نسخه قابل چاپ

در شماره 3 مجله جامعه شناسي ايران (پاييز 1384) مقاله اي پژوهشي و روشمند با عنوان «تحليل جامعه شناختي دموكراتيزاسيون در ايران» از محمد عبداللهي و علي ساعي به چاپ رسيده كه شايسته توجه و تامل انديشمندان ايراني است. با قدرداني از همت و مساعي اين محققان محترم كه يك چنين مساله مهم و خطيري را با روش كمي – تاريخي مورد پژوهش علمي قرار داده اند، لازم ديده شد به منظور توجه به ملاحظاتي خاص در پژوهش هاي آتي و اعتلاي كار، برخي از نكات اين مقاله مورد وارسي نقادانه قرار گيرد. اميد است كه رويه نقد مقالات پژوهشي نيز همانند نقد كتاب به سنتي جاري در مجلات آكادميك تبديل گردد تا از اين طريق، كيفيت و عمق تحقيقات اجتماعي كشور ارتقا يابد.

 نسخه قابل چاپ

در شماره 3 مجله جامعه شناسي (پاييز 1384) مقاله اي با عنوان « تحليل جامعه شناختي دموكراتيزاسيون در ايران» به چاپ رسيد. اين مقاله از سوي آقاي دكتر طالبان مورد نقد قرار گرفت. اين نقد زمينه اي را فراهم كرد در باب سه عنصر روش شناختي: شرط لازم و كافي، مساله خودهمبستگي و تحليل عاملي استدلال عقلاني ارايه گردد.
اساسا انتقاد كردن و انتفادپذيري براي تكامل دانش بشري ضروري است. با اين حال اگر بحث انتقادي مسبوق به يك دستگاه معرفتي معيني نباشد، آمادگي افراد را براي نقادي متقابل با مشكل مواجه مي سازد. اين مساله در نوشتار طالبان صادق است. با وجود اين، اصل نقد را شايسته توجه و احترام مي دانيم و در همين حد از همت اين محقق محترم قدرداني مي كنيم. اقدام مجله انجمن جامعه شناسي را در فراهم سازي عرصه بحث انتقادي ارج مي نهيم.
طالبان سه نقد بر مقاله وارد ساخته اند: الف. فرضيه شرط لازم / فرضيه شرط کافي ب. تکنيک آماري و ساختار داده ها ج. مشکل تحليل عاملي. در اين سه نقد هم خطا و هم صواب مشاهده مي شود که در زير به بررسي آنها پرداخته ايم.

 نسخه قابل چاپ

پايداري نسبي ازدواج خويشاوندي در دهه هاي پيشين لزوم مطالعه ويژگي ها و روند تغييرات اين الگوي رايج ازدواج در ايران را آشكار مي سازد. مقاله حاضر، با استفاده از تحليل ثانويه داده هاي «طرح آمارگيري از خصوصيات اجتماعي - اقتصادي خانوار، 1380»،‌ تفاوت هاي بين نسلي ازدواج خويشاوندي را مطالعه مي نمايد. بدين منظور، الگوهاي رفتاري و نگرشي فرزندان (نسل دوم) در مورد ازدواج خويشاوندي بررسي گرديده و با الگوي ازدواج خويشاوندي والدين (نسل اول) مقايسه مي گردد. يافته هاي مطالعه بيانگر اين است كه تفاوت هاي بين نسلي در مورد ويژگي هاي فردي به كاهش مطلوبيت و رواج ازدواج خويشاوندي در ميان نسل دوم منجر نگرديده است. از سوي ديگر، اگرچه تاثيرپذيري الگوي رفتاري و نگرشي دو نسل از جريان هاي مدرنيزاسيون و شهرنشيني نشان داده شده است، رابطه مشابه قوميت با الگوي ازدواج دو نسل از تاثير پايدار الگوهاي فرهنگي بر ازدواج خويشاوندي در ايران حكايت مي نمايد. رابطه الگوهاي رفتاري و نگرشي فرزندان با الگوي ازدواج والدين و نيز تاثير تفاوتي ويژگي هاي والدين بر نگرش فرزندان دختر و پسر از ديگر نتايج به دست آمده مي باشد.

 نسخه قابل چاپ

قبل از پاسخ گويي به نقد مقاله، مقدمتا «لازم است به چند نکته اساسي اشاره شود. اين نويسندگان از نقد ارايه شده به مقاله خود به دلايل گوناگون استقبال مي کنند. اول از همه اين که، اميدواريم اين سرآغازي براي نقدهاي سازنده در علوم اجتماعي باشد. در صورتي که نقدها با انگيزه پيشرفت علمي انجام شود، عملا مي توانند، به عنوان نوعي کنترل کيفيت در توليد علم، نقشي سازنده ايفا نمايند. ضمنا اميدواريم نقد علمي به همراه خود فرهنگ لازم براي رشد اجتماع علمي را براي علوم اجتماعي در ايران به تدريج به ارمغان آورد.
دوم اين که منتقد محترم، گر چه سعي نموده به روش علمي و موشکافانه انتقادات خود را بيان نمايد، اما به دفعات از آستانه شکيبايي علمي خود به سرعت عبور کرده و مکرر صحبت از «عدم اعتبار نتايج تحقيق نموده است».! بهتر بود اين منتقد مکرر پرش در نتيجه گيري زودرس انجام نمي داد!

 نسخه قابل چاپ

در اين مقاله بر اساس اين فرض که تحولات اقتصادي - اجتماعي معاصر ضرورت هاي کارکردي جديدي در نظام جنسيتي تقسيم نقش هاي اجتماعي و خانگي ايجاد کرده است و جريان هاي فکري جديد، نظام تقسيم نقش هاي سنتي زن و مرد را به چالش کشيده است، اثر برخي از متغيرهاي زمينه اي و نگرشي بر برابري گرايي جنسيتي بررسي مي شود. اين کار با تحليل ثانويه داده هاي طرح پيمايشي نگرش ها و رفتار دانشجويان دانشگاههاي دولتي تحت پوشش وزارت علوم انجام شد. نمونه اين طرح شامل 1522 دانشجوي دختر و پسر از 21 دانشگاه سراسر کشور بود. سنجه برابري گرايي جنسيتي بر اساس دو بعد نقش هاي خانگي و نقش هاي اجتماعي ساخته شد. يافته ها حاکي از آن است که دانشجويان در حد قابل ملاحظه اي به نگرش هاي جديد برابري گرا در تقسيم نقش هاي جنسي گرايش دارند با وجود اين، در برخي از زمينه ها هنوز واجد ديدگاه هاي سنتي هستند. زنان بيش از مردان برابري گرا بودند. همچنين متغيرهاي پايگاه اقتصادي - اجتماعي، توسعه يافتگي محل سکونت، مداراي فکري، و گرايش سياسي اصلاح گرا با برابري گرايي جنسيتي رابطه مثبت و دينداري و محافظه کاري با آن رابطه منفي داشتند.

 نسخه قابل چاپ

مهاجرت به عنوان تجربه اي از مصرف مکان و فضا راه حلي براي پر کردن فرصت هاي زندگي و رفتاري رايج در ميان طيفي از نخبگان جوان است که با انتخاب آن به دنبال ارتقاي سرمايه هاي فرهنگي و انساني خويش و حفظ تمايز خويش هستند. مقاله حاضر با الهام از مفهوم نوگرايي بازانديشانه متفکران مدرن و پست مدرن معاصر و با استفاده از رويکرد نظريه مبنايي به دنبال روشن ساختن تفسير، معنا و اهميت رفتار مهاجرتي نخبگان جوان بر هويت يابي و انگيزه ها و زمينه هاي اجتماعي فرهنگي موثر بر اين رفتار است. نتايج پژوهش کيفي انجام شده بيانگر تاثير آشکار فرآيندهاي جهاني شدن و ارزش هاي جهان وطني بر گرايش ها و ارزش هاي اين گروه از جوانان است. به همان سان در سطح فردي تمايل به حفظ سليقه ها و سبک هاي فردي زندگي و ارتقا مهارت هاي حرفه اي و تحصيلي و نياز به اثبات توانايي هاي فکري و حرفه اي محرک مهمي در انتخاب رفتارهاي مهاجرتي محسوب مي شود.

 نسخه قابل چاپ

اين تحقيق به دنبال بررسي اثر استفاده از شبکه هاي تلويزيوني ماهواره اي بر هويت جنسيتي است. به منظور بررسي اين رابطه از نظريه «استفاده و التذاذ» و نظريه «هويت اجتماعي» جنکينز استفاده شده است. اين تحقيق به صورت پيمايشي و با ابزار پرسش نامه در بين دانش آموزان دختر دبيرستان هاي منطقه 5 آموزش و پرورش شهر تهران در سال تحصيلي 84-85 انجام شد. روش نمونه گيري خوشه اي بوده است و حجم نمونه 417 نفر مي باشد. نتايج نشان مي دهد که 58 درصد پاسخگويان در منزل ماهواره داشته و از آن استفاده مي کنند. آزمون فرضيات نشان مي دهد که بين وجود ماهواره در منزل و هويت جنسيتي رابطه وجود دارد و افراد داراي ماهواره از سازه هويت جنسيتي نمره کمتري دريافت کرده اند که نشان دهنده تغيير رفتارها و نگرش ها به سمت الگوها و گرايش هاي جديد است. بين ميزان استفاده از ماهواره و هويت جنسيتي نيز همين رابطه تاييد مي گردد. در مدل تحليل مسير با وارد کردن همه متغيرها، انگيزه استفاده بالاترين نقش را در تبيين متغير وابسته ايفا کرده است و متغيرهاي پايگاه خانواده، ميزان استفاده و نوع رسانه در دسترس نقش کمتري در تبيين داشته اند.

 نسخه قابل چاپ

پژوهش حاضر در دهستان «زرين دشت» از توابع شهرستان دره شهر در بهار 1383 به صورت پيمايشي انجام گرفته است. هدف اين پژوهش بررسي ميزان تمايل مالکان به مشارکت در يکپارچه سازي اراضي مزروعي و شناسايي عوامل اجتماعي و اقتصادي موثر بر تمايل کشاورزان صاحب زمين به مشارکت مي باشد. پس از آزمون فرضيات تحقيق مشخص گرديد که متغيرهاي سواد، فراهم بودن فرصت هاي شغلي، ميزان مالکيت زمين، عضويت در گروه، اطلاعات، اعتماد مردم به يکديگر، اعتماد مردم به دولت و عوامل انگيزشي داراي رابطه معناداري با متغير وابسته، يعني ميزان تمايل مالکان به مشارکت در يکپارچه سازي اراضي مزروعي، مي باشند.

 نسخه قابل چاپ

توسعه صنعتي و پيشرفت هاي تکنولوژيکي در عسلويه مبناهايي را براي تغيير از يک جامعه کاملا روستايي به يک جامعه صنعتي و شهري فراهم ساخته است. تغييرات وسيع منطقه که ناشي از پروسه صنعتي شدن مي باشد، پارداکس بزرگي را به دنبال داشته است. از يک طرف، جامعه اي جديد با ظرفيت هاي توليدي بزرگتر خلق نموده و از طرف ديگر اختلال هاي وسيعي در الگوهاي سنتي در زندگي و ارتباطات ايجاد کرده که اين اختلال به نوبه خود منجر به بروز مسايل اجتماعي مختلفي گرديده است. مقاله حاضر که مبتني بر يک تحقيق کيفي مي باشد به دنبال فراهم نمودن چهارچوب هايي جهت تبيين انحرافات و مسايل اجتماعي و ارايه راه حل هاي کاهش آنها در عسلويه مي باشد.

 نسخه قابل چاپ

تعاملات و ارتباطات بين دانشجويان و اساتيد يکي از اصلي ترين عرصه هاي ارتباطات در آموزش عالي و مهم ترين سرمايه دانشگاهي محسوب مي شوند. اين پژوهش با روش پيمايشي و کاربرد ابزار پرسش نامه مناسبات بين دانشجويان و اساتيد رشته هاي علوم اجتماعي در دانشگاه هاي تربيت معلم، تهران، شهيد بهشتي، الزهرا و علامه طباطبايي را مورد بررسي قرار مي دهد. قلمروهاي گوناگون ارتباطي با توجه به آراي جامعه شناسان علم و در ابعاد عيني و ذهني مورد بررسي قرار گرفته اند؛ يافته هاي پژوهش نشان مي دهد که روابط دانشجويان در قلمروهاي مختلف با اساتيد خود پايين است و ميزان روابط در دانشگاه هاي مورد بررسي با همديگر تفاوت دارد. بر اساس اين يافته ها افزايش ارتباطات دانشجويان با اساتيد بر متغيرهاي تحصيلي و روان شناختي از قبيل ميزان پيشرفت تحصيلي، احساس غرور و خود اثر بخشي دانشجويان تاثيرگذار است. بخش پاياني اين مقاله، با توجه به اهميت تعاملات و ارتباطات در بهبود فضاي آموزشي و ارتقاي يادگيري، برخي از راهکارها را براي توسعه اين مناسبات ارايه مي دهد.

 نسخه قابل چاپ