بانک مقالات علوم اجتماعی

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

هدف از تحقيق حاضر بررسي چارچوبها و ساختارهاي بلاغي سياق کلام در مقاله هاي علمي علوم انساني در سطوح خرد و کلان مي باشد. در اين بررسي 171 مقاله از رشته هاي مختلف علوم انساني، چاپ شده در 5 مجله دانشکده هاي علوم انساني کشور مورد مطالعه قرار گرفتند.
از ديدگاه نظري اين تحقيق بر پايه نظريه هاي زبانشناساني چون فرت، هليدي و سينکلر استوار است، و از نظر علمي از روشهاي تجزيه و تحليل متن که توسط جان سويلز (1990)، به ويژه براي بررسي مقاله هاي تحقيقي ارائه شده، پيروي مي کند.
نتايج بدست آمده از اين تحقيق نشان داد مقاله هاي علوم انساني به دو دسته تجربي و توصيفي تقسيم مي گردند. چارچوب به کار رفته در مقاله هاي تجربي مورد مطالعه با چارچوب ارائه شده توسط سويلز کاملا هماهنگي دارد. اما گروه عمده مقاله ها را مقاله هاي توصيفي تشکيل مي دادند که اين مقاله ها از چارچوب ديگري پيروي مي کردند که مي توان گفت چارچوب مناسبتري براي مقاله هاي توصيفي مي باشد. از آنجا که تحقيق جامعي روي متنهاي علوم انساني در زبان انگليسي به عمل نيامده است نمي توان مقايسه اي با مقالات مشابه در زبان انگليسي انجام داد، اما مسلم است که مقاله هاي توصيفي در زبان انگليسي نيز از چارچوب رايج در متنهاي تحقيقي تجربي استفاده نمي کنند. بررسي بخشهاي مقدمه مقالات نشان داد که اين بخشها دقيقا داراي چارچوبي منطبق با چارچوب ارائه شده توسط بروس (1983) بودند. در زمينه عوامل ريز ساختي نيز نتايج جالب توجهي بدست آمد که تقريبا با نتايج تحقيقات قبلي همسو هستند.

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

هدف اين مقاله بررسي ديگر باره نقش يا نمود مجهول در فارسي است. کلمه نقش در اين گفتار در تقابل با ساختار قرار دارد و مويد اين نکته است که نگرش دوباره نگارنده برعکس نگرش محققان قبلي که عمدتا خرد به کلان بوده نگرشي است کلان به خرد. اين بدان معني است که نگارنده حاضر ابتدا نقش يا نمودي به عنوان مجهول را به طور عام تعريف کرده است سپس در پي آن بر آمده تا ببيند اين نمود يا نقش خاص چگونه در صورتهاي نحوي زبان فارسي متجلي گرديده است. چنين نگرش کلاني ايجاب مي کند که مضاف بر ساخت "صفت مفعولي+ شد"، ساختارهاي ديگري را در فارسي نيز جزو قلمرو مجهول فرض نمائيم. رهيافت پژوهشگر حاضر رهيافت نقش گرايانه مکتب نقش گراي هاليدي است و با اتخاذ چنين رهيافتي نگارنده در پي آن است تا توجيهي روشن تر و جامع تر از مطالعات قبلي در مورد مجهول فارسي ارائه دهد.

 نسخه قابل چاپ

داستان عاشقانه وامق و عذرا در ادب فارسي، به گونه هاي مختلف گزارش شده است. بنياد اين داستان را برخي يوناني، برخي ايراني و بعضي عربي گمان کرده اند. گزارش هاي عنصري و طرسوسي قديمي ترين گزارش هايي است که از داستان وامق و عذرا در زبان فارسي بر جاي مانده است.
محمود لامعي، قتيلي بخارايي، صرفي کشميري، شعيب جوشقاني، صلحي، موسوي نامي، ظهير و حسيني شيرازي، از جمله کساني هستند که اين داستان را گزارش کرده اند.
در گزارش حسيني شيرازي براي نخستين بار داستان "وامق و عذرا" و داستان عاشقانه "سعاد و سلمي" در هم آميخته است.
در اين مقاله پس از معرفي داستان وامق و عذرا به سه موضوع زير پرداخته شده است:
1-       بازشناسي و بررسي عناصر مشترک داستان وامق و عذرا در روايت هاي مختلف.
2-       گزارشي کوتاه از نه روايت بر جاي مانده از داستان وامق و عذرا.
3-       بررسي ويژگيهاي روايت محمد حسين شيرازي از داستان وامق و عذرا و تفاوت آن با روايت هاي ديگر.

 نسخه قابل چاپ

هدف از پژوهش حاضر، بررسي گستره معنايي شمار واژگان در زبان فارسي است. شمار واژگان، در اين مقاله به کلماتي اطلاق مي شود که جزيي يا قسمتي از آنها به کمک يک عدد ساخته شده است. در گذشته در اين زمينه تحقيقاتي انجام گرفته است که فقط درباره نقش يک عدد معين بويژه عدد هفت در زبان فارسي بوده است و ساير اعداد و کاربرد معاني متفاوتي را که در بر مي گيرند، مد نظر قرار نگرفته است. با توجه به اين که متون فارسي چه در نوشتار و چه در گفتار داراي شمار واژگان مي باشند، بنابراين اهميت اينگونه واژگان در روند ارتباطي زبان شايسته توجه بيشتري است. از ديدي زبانشناسانه، بررسي گستره معنايي شمار واژگان در زمينه پژوهش هاي معنا شناختي قرار مي گيرد. به منظور انجام اين تحقيق، شمار واژگان زبان فارسي از فرهنگ لغات استخراج شدند و تعداد و گستره معنايي هر يک از شمار واژگاني که به کمک اعداد فارسي ساخته شده اند، طبقه بندي گرديدند. از تعداد 793 شمار واژه استخراج شده، طبقه بندي متفاوتي از جنبه معنا شناختي براي هر يک از اعداد پديد آمد که اين طبقه بندي گستره معاني متفاوتي را براي شمار واژگاني که بيشترين و کمترين تاثير معنا شناختي را در زبان فارسي دارا هستند، بيان مي کند.

 نسخه قابل چاپ

دوران بين دو جنگ جهاني براي ملت عرب دوران حساسي بود. چه، آنان هنوز از استبداد عثماني خلاصي نيافته، به استعمار خارجي گرفتار آمدند و کشورهاي عربي هر کدام بنحوي تحت الحمايه استعمارگران بزرگي چون بريتانيا و فرانسه و ايتاليا گرديدند. از آن پس جنبشها و شورشهايي در مصر و سوريه و عراق شکل گرفت و اعتراضات مردمي به برنامه ها و اهداف استعماري کشورهاي سلطه گر و دولتهاي منصوب جيره خوار آنان فزوني يافت.
در اين ميان، شعرا با سلاح قلم و شعر و احساس وارد عرصه مبارزه شده، باب جديدي در استعمارستيزي گشودند.
آنان ضمن اعتراض به وجود بيگانگان در کشور خويش که موضوع اصلي و سر منشا و در صدر موضوعات ديگر است، به ملت در برابر نيرنگبازيها و مکر و حيله استعمارگران هشدار داده، آنان را از فريب خوردگي بر حذر داشتند. همچنين توطئه هاي بيگانگان را که در قالب عقد پيمانها و انتخابات صوري و پارلمانهاي فرمايشي شکل مي گرفت، با محکوم کردن آن، خنثي مي کنند.
بنابراين موضوعاتي که بيش از همه، اشعار آنها را تحت الشعاع قرار داد، عبارتند از:
الف- اعتراض به بيگانگان ب- هشدار در برابر نيرنگ استعمارگران ج- محکوم کردن انتخابات و پارلمانهاي فرمايشي و عقد پيمانها که در اين مقاله جداگانه به آنها پرداخته شده است.

 نسخه قابل چاپ

امام علي بن ابي طالب (ع) در فصاحت و بلاغت بي مانند و در خطابه و سخنوري مشهور خاص و عام است. سخنان زيبا و پرمحتوا و آموزنده او از روزگار زندگي پربار اميرالمومنين (ع) به بعد، مورد توجه اديبان و سخن شناسان و بزرگان علم و ادب بود، تا اينکه اديب و دانشمند و سخن شناس بزرگ سيد رضي، در پايان قرن چهارم، گزيده اي از سخنان آن بزرگواران را در کتابي به نام «نهج البلاغه» گرد آورد.
نهج البلاغه که هم از جهت محتوا پرمعنا، و هم از لحاظ الفاظ زيباست، از همان آغاز، توجه سوارکاران ميدان بلاغت را به خود جلب کرده است. بزرگان دانش زيبايي شناسي و هنر سخنوري، صنايع بديعي و بياني را از سخن امام دريافته اند. سخنش، بطور طبيعي و بي هيچ تکلف و تصنعي، سرشار از آفرينش هاي هنر معاني و بيان و بديع است. و تصوير آفريني، در اين کتاب بزرگ از ديگر هنرها برجسته تر به نظر مي رسد.
در اين نوشتار به نمونه هايي از تصوير آفريني در نهج البلاغه اشاره و بحث شده است

 نسخه قابل چاپ

داستان ضحاک و فريدون يکي از مشهورترين اسطوره هاي ايراني است که فردوسي در شاهنامه به نقل آن پرداخته است. در مقاله حاضر کوشش شده اين اسطوره و قهرمانان آن بر حسب چهارچوبهاي نقد اسطوره اي مبتني بر عقايد يونگ و پيروانش تحليل گردد.
در نظر يونگ محتواي ناخودآگاه جمعي يا همان کهن الگوها به شکل افسانه و اسطوره پديدار مي گردند. اين کهن الگوها خود ناشناخته و ناپيدايند اما به شکل رويا، افسانه و اسطوره تجلي مي کنند.
در مقاله حاضر ضحاک و فريدون به عنوان تجلي هاي مختلف يک روان واحد و مراحل رشد آن به سمت فرآيند فرديت و کمال شخصيت تاويل شده اند. نتيجه کار نشان مي دهد که با استفاده از اين شيوه مي توان درک بهتري از اسطوره هاي ايراني داشت و برخي جنبه هاي تاريک آن را روشنتر ساخت.

 نسخه قابل چاپ

از ديرباز بويژه در سالهاي اخير که آثار ادبي جهان و شخصيت اجتماعي بزرگان ادب مورد تحليل قرار گرفته، شيخ اجل سعدي شيرازي و آثار او نيز در ترازوي نقد درآمده است. گرچه کلام سعدي و مضمون آن روشن است لکن به علت وجود مفاهيم مختلف از سياست گرفته تا اقتصاد و فلسفه و عرفان و اخلاق و شرع و... در آثار او اظهارنظر درباره او و طبقه اجتماعي وي مشکل بوده است و گاهي اين قضاوت ها در مقابل هم قرار گرفته اند.
در اين مقاله سعي بر آن شده است تا به استناد ادعاي سعدي در مورد خود و با تکيه بر مفاهيم برجسته کلام او، استدلال گردد که سعدي رسما در زمره عارفان عصر خود بوده است. او خود به صراحت و ديگران در عمل اين امر را پذيرفته اند و گفتار حاضر نيز در صدد اثبات اين مطلب است.

 نسخه قابل چاپ

بوستان سعدي يکي از ارزشمندترين کتاب هاي اخلاقي و آموزشي است. بگونه اي که آن را "جهان مطلوب سعدي" دانسته اند، اما جنبه اخلاقي و تعليمي اين کتاب، از ارزش هاي هنري و زيبايي هاي ادبي آن نکاسته است.
سعدي با آگاهي درست از ظرفيت هاي زبان فارسي و با شناخت کامل از ويژگي واژه ها، به طبيعي ترين شيوه، تقليد ناپذيرترين شعر فارسي را آفريده است. او در بوستان خويش، افزون بر آنکه ارزش هاي اخلاقي و اجتماعي را، به شيريني، باز نموده است، کلام خود را نيز با آرايه هاي شايسته، به شيوايي و فريبايي، آراسته و با ترفندهاي مناسب ادبي، در سخن خود رستاخيز ادبي برپا کرده است.

 نسخه قابل چاپ

در اين مقاله سعي مي شود که شعر بيدل و نيما - دو گوينده بزرگ از دو عصر ادبي- از جهت صور خيال شاعرانه مورد بررسي و مداقه قرار گيرد. چون برخي محققان را نظر بر آن است که صور خيال شاعران شعر نو برخاسته از تخيلات شاعران سبک هندي است و تحقيقات متعددي در اين خصوص به عمل آورده اند. در اين مقاله يازده محور براي بررسي صور خيال بيدل و نيما گزينش گرديد و سعي شد ميزان متناسبي از شعر دو شاعر انتخاب شود و با روشهاي آماري درباره موضوع بروشني بحث گردد.

 نسخه قابل چاپ

گستره مدرنيزم در ادبيات جهان به عنوان دستاورد فراگير آغاز قرن بيستم، بر ادبيات معاصر فارسي و ذهن روشن بين بنيانگذار آن يعني نيما يوشيج اثر مي گذارد. حاصل اين تاثيرپذيري و بينش جديد، پديدآمدن شعري است که به صورتي ژرف تر به درک انسان معاصر با ارزش هاي نو، همت گماشته است و براي اين ادراک تازه، ناگزير طرحي نو در انداخته که مستلزم کنار نهادن شيوه هاي بيان سنتي و نفي ارزش ها و بينش هاي کهن است. با اين حال به نظر مي رسد اين دگرگوني و تازه نگري، در تمام وجوه شعر نيما يوشيج به يکسان رخ ننموده است و در پاره اي موارد، شاعر نتوانسته خود را از قيود فکري و شيوه هاي انديشه ورزي کهن برهاند. بويژه از موارد قابل توجه مي توان بر طرز نگرش و زاويه ديد او نسبت به زنان، انگشت نهاد. به اعتقاد نگارنده، شعر نيما در اين مورد به هيچ وجه متناسب با فضاي نو و پويايي فکري او متحول نشده است و شاعر، همچنان با نگاهي سنتي و کهن به زنان و مسايل آنان نگريسته است. در اين نوشتار مجموعه اشعاري که در آنها به نحوي زنان و مسايل آنها مطرح شده، مورد بررسي قرار گرفته که در تحليل نهايي به پنج دسته کلي تقسيم شده است:
الف. زن همچون معشوق   ب. زن بعنوان همسر و مادر   ج. زن منتظر   د. زن اسطوره اي   ه. زن فتنه گر.
در يک بيان کلي و با توجه به مباحث مطرح شده در هر مورد، مي توان گفت که در عمق ذهنيت شاعر، تحرک و تغيير اساسي در مورد زنان صورت نپذيرفته است و نگاه او که در ساير وجوه انساني بسيار پيشرفته و روشن نگر است، در اين مورد خاص عقب مانده و واپس گرا تلقي مي شود.

 نسخه قابل چاپ

از دير زمان در شعر فارسي توجه به وزن و موسيقي شعر مطرح بوده است، به گونه اي که عروض و قافيه را به عنوان دو عنصر اصلي ساختمان شعر به حساب آورده اند. هدف از اين مقاله ارايه روشي منسجم در نقد علمي وزن شعر فارسي است. آنچه در نقد موسيقايي مورد عنايت است، توجه به رويکردهاي ديگر نقد ادبي در کنار وزن شعر است که مي تواند در نقد علمي مورد نظر قرار بگيرد؛ به عبارتي مسائلي چون سبک شناسي وزن شعر؛ روان شناسي وزن؛ تقد نوعي و وزن؛ زبانشناسي و وزن و... تاکيد بر شعر خاقاني و اعمال نظريات انتقادي، چاشني مطالب انتقادي است. زيبايي شناسي اوزان شعر خاقاني همراه با ملاحظات آماري 50 قصيده و... از مهمترين بحث هايي است که در ديوان خاقاني مورد مطالعه قرار گرفته است و نتايج تحليلي آن در اين مقاله آمده است.

 نسخه قابل چاپ