بانک مقالات رشته علوم تربیتی

هارگريوز در سال 1996 در سخنراني خود كيفيت پژوهش هاي تربيتي را مورد انتقاد قرار داده و اظهار كرده است كه اين پژوهش ها با عمل آموزش و پرورش فاصله دارند و در نتيجه، تخصيص اعتبار به آن ها مقرون به صرفه نيست. اين پژوهش با نظر به اين اظهار نظر، به بررسي بخش كوچكي از پژوهش هاي تربيتي مي پردازد تا با توسل به مدارك عيني بتوان درباره اين انتقاد ها در ايران قضاوت كرد. اين مقاله كانون توجه خود را بر پژوهش هاي تربيتي متمركز مي كند كه مورد علاقه سياست گذاران آموزش و پرورش است تا بدين وسيله تصويري كلي از وضعيت پژوهش ها از حيث روش عرضه كند. 23 گزارش پژوهشي از محدوده سازمان آموزش و پرورش استان خراسان برگزيده شدند تا معرف گزارش هاي موجود باشند. از تحليل اين گزارش ها نتايج زير به دست آمده است: اغلب پژوهش ها به صورت كمي و روش توصيفي انجام شده اند. در اين پژوهش ها نمونه گيري با تورش همراه بود و در هيچ مورد منطق زيربنايي تعيين حجم نموده و روش نمونه گيري تشريح نشده است. اعتبار ابزارها به دقت بيان نشده و ارتباط آن ها با مباني نظري تحقيق نيز مشخص نگرديده است. با نظر به 23 گزارش پژوهشي تقريبا همه گزارش ها معيارهاي روش شناسي را به نحو مطلوبي رعايت نكرده اند. نظر به اين كه تمامي گزارش ها در شوراي تحقيقات بررسي شده اند، اين سوال مطرح مي شود كه آيا فرايندهاي موجود از دقت كافي برخوردارند و براي اصلاح آن ها چه بايد كرد.

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

استفاده از پژوهش درتحليل، طراحي، اجرا و ارزش يابي فعاليت هاي سازماني از ديرباز مورد توجه مديران در اغلب سازمان ها بوده است. با تدارك برنامه هاي پژوهشي در درون سازمان ها، اطلاعات و دانش مورد نياز براي تصميم گيري اثر بخش در ابعاد مختلف فراهم مي شود، به ويژه در سازمان هايي با اهداف و وظايف پيچيده، بهره گيري از پژوهش در هدايت فعاليت ها بيش از پيش مورد توجه است. پژوهش در سازمان ها اصولا در مسير پشتيباني از فعاليت هاي به سازي سازماني صورت مي پذيرد. اين موضوع با شناسايي ماهيت ابعاد و، مولفه هاي سازماني و عوامل موثر بر آن ها محقق مي گردد. پژوهش بر حسب ظرفيتي كه در توليد دانش و اطلاعات پيرامون موضوعات و مسايل سازماني دارد، عامل معتبر تري براي هدايت كوشش هاي معطوف به فعاليت به سازي سازماني است و از اين منظر پايه فعاليت هاي به سازي در سازمان ها به شمار مي آيد.
در سازمان هاي آموزشي نيز پژوهش جايگاه ويژه اي دارد. آموزش و پرورش هم در بعد تحليل و طراحي برنامه ها و هم در اجرا و ارزش يابي از آن ها عموما با فضاي پيچيده اي رو در رو است. پژوهش اين پيچيدگي براي مديران و برنامه ريزان آموزشي قابل فهم مي سازد و از اين رو تصميم گيري را در اين حوزه كارآمدتر مي كند. با تكيه بر يافته هاي پژوهشي امكان تدارك مناسب فعاليت ها در سطوح مختلف و در جهت نيل به اهداف آموزشي، بيش از پيش فراهم مي شود.
اين مقاله مي كوشد با معرفي اهم مسايل جاري حوزه پژوهش در آموزش و پرورش،- با تاكيد ويژه بر ايران- فرصتي را براي جلب توجه صاحب نظران و مسوولان نسبت به آن ها فراهم سازد تا پژوهش بتواند با نيل به كارآمدي، با تمامي ظرفيت خود در مسير اصلاح نظام هاي آموزشي قرار گيرد.

 نسخه قابل چاپ

به منظور ارتقاي مهارت هاي پژوهشي در ميان معلمان و به تبع آن در ميان دانش آموزان و تشويق معلمان و كارگزاران آموزشي به انجام پژوهش حين عمل براي شناسايي مشكلات فرآيند ياددهي- يادگيري و بهبود كيفيت اين فرآيند، برنامه اي تحت عنوان «معلم پژوهنده» توسط پژوهشكده تعليم و تربيت طراحي و از سال 1375 در سراسر كشور اجرا گرديد. و از برگزيدگان اولين دوره اين برنامه در ارديبهشت ماه سال 1376 در هفته معلم، با حضور وزير وقت آموزش و پرورش تقدير به عمل آمد. آمار نشان مي دهد كه تعداد شركت كنندگان در اين برنامه هر ساله افزايش داشته و سير صعودي را طي كرده است. با توجه به نقش و جايگاه پژوهش حين عمل در رشد حرفه اي معلمان و همچنين جديد بودن تجربه اجراي اين برنامه در نظام آموزشي ايران، شوراي سياست گذاري برنامه معلم پژوهنده مقرر نمود كه در مورد وضعيت موجود و نحوه تاثيرگذاري آن بر عملكرد معلمان مطالعه اي به عمل آيد. در راستاي اين پيشنهاد، پژوهشكده تعليم و تربيت با طراحي و اجراي مطالعه اي برنامه مذكور را از جهات مختلف مانند ميزان تحقق اهداف آن، مورد ارزيابي قرار داد. پژوهشگران اين تحقيق، با اين تفكر كه ويژگي پژوهش حين عمل، درگير شدن با عمل تدريس و بهبود عمل تدريس و فرآيند ياددهي- يادگيري است، اهداف تحقيق و سوال هاي تحقيق را تبيين كردند.
در اين مقاله كه برگرفته از نتايج اين پژوهش است، پس از معرفي اهداف، سوال ها، جامعه آماري، ابزارها و چارچوب نظري اين پژوهش، نتايج حاصل از آن ها ارايه مي گردد و در پايان، راهكارهاي كوتاه مدت و بلند مدت براي كارآمدتر شدن برنامه معلم پژوهنده معرفي مي شود.

 نسخه قابل چاپ

اولويت يابي در حوزه تحقيقات آموزش و پرورش به عنوان مهم ترين مرحله در انجام فعاليت هاي پژوهشي محسوب مي شود. در اين مرحله است كه نيازهاي پژوهشي بر حسب اهميت و با توجه به امكانات موجود مورد مقايسه قرار گرفته موارد مهم و فوري تر شناسايي و انتخاب مي شوند. به عبارتي اولويت بندي موضاعات پژوهشي فعاليتي است كه طي آن تعدادي موضوع از ميان مجموعه اي وسيع تر از موضوعات پژوهشي بر حسب ملاك هايي براي اجرا انتخاب مي گردند. اين اقدام به معناي كنار گذاردن تعدادي ديگر موضوع پژوهشي از فرآيند اجرا است. توجه به اين موضوع از اين جهت كه به عنوان مرحله تشخيص مساله در فعاليت هاي پژوهشي تلقي مي شود اهميت فراوان دارد
تاكنون انتقادات فراواني به نحوه انجام اين فعاليت در آموزش و پرورش ايران مطرح شده است كه جا دارد در مقام پاسخ گويي به آن ها كوشش هاي جدي تري به عمل آيد. اين مقاله به همين منظور قصد دارد با بررسي مباني نظري موضوع و با نگاهي كاستي جويانه به وضعيت موجود در آموزش و پرورش ايران، فرصتي را براي تامل و بازانديشي هر چه بيش تر در اين حوزه مهم فراهم آورد.

 نسخه قابل چاپ

بررسي ماهيت فرايند پژوهش هاي آموزشي، كار بست يافته هاي پژوهشي، و نيز روش هاي تعيين نيازها و اولويت هاي پژوهشي، محورهاي اصلي اين مقاله را تشكيل مي دهند. گرايش به انجام پژوهش هاي پراكنده و فاقد يك نظريه منسجم و يكپارچه عليرغم نياز مبرم به پژوهش هاي بنيادي در رشته هاي علمي و مربوط و وابسته از جمله مسايل و مشكلات مربوط به اين حوزه قلمداد شده است. عدم انعطاف جهت گيري هاي پژوهشي و نيز ناتواني در پاسخگويي به تحولات سريع و روزافرون آتي، عمده مخاطراتي هستند كه بر تهيه و تنظيم ليستي از اولويت ها مترتب مي باشند.
كاركردها و نقش هاي پژوهشي در آموزش و پرورش، برون داده ها و نتايج پژوهش در آموزش و پرورش، ماهيت كنش اجتماعي، ارزشيابي و پژوهش هاي آينده، مباحثي هستند كه ماهيت پژوهش هاي آموزشي را توصيف و تبيين مي كنند. در فراز ديگري از اين مقاله، عوامل تاثيرگذار بر مسير و جهت پژوهش ها شناسايي و معرفي شده اند كه از ميان عوامل متعدد مي توان به سه عامل: پاسخ به مسايل بحراني، تاثير تكنولوژي بر پژوهش و عمل، و نيز ايده هاي جديد و ديدگاههاي تازه ملهم از حوزه هاي موضوعي ديگر؛ اشاره كرد. در بحث تعيين اولويت ها، ضمن تاكيد بر ضرورت تعيين اولويت ها در سطوح مختلف، معيارهايي كه در همه سطوح مذكور كاربرد دارند مشخص شده اند. نيازهاي اجتماعي و اقتصادي، برابري و عدالت اجتماعي، نيازهاي حرفه اي، نقاط قوت پژوهش هاي موجود، پيشرفت ها در حوزه پژوهش، فاصله ها و شكاف هاي مهم از جمله اين معيارها هستند.

 نسخه قابل چاپ

هدف از پژوهش حاضر، بررسي تاثير مولفه هاي اضطراب رياضي و نگرش به رياضي بر پيشرفت تحصيلي دانش آموزان دبيرستاني در درس رياضي بود. آزمودني هاي تحقيق شامل 987 دانش آموز كلاس اول دبيرستان (488 دختر و 499 پسر) بودند كه به روش خوشه اي تصادفي از نواحي چهارگانه اي آموزش و پرورش شهرستان شيراز انتخاب شدند. ابزار سنجش "مقياس اضطراب رياضي" و "مقياس نگرش به رياضي" بود. تحليل عاملي نشان داد كه اضطراب رياضي از چهار مولفه اضطراب درس رياضي و عدد، اضطراب امتحان رياضي، احساس منفي به رياضي و نگراني درباره ي رياضي تشكيل شده و نگرش به رياضي شامل دو مولفه التذاذ و ارزش است. شاخص پيشرفت تحصيلي در درس رياضي، نمره پاياني درس رياضي دانش آموزان بود. تحليل رگرسيون مرحله اي با كنترل دو متغير جمعيت شناختي جنسيت و ميزان تحصيلات پدر، نشان داد كه قوي ترين عامل پيش بيني كننده ي پيشرفت تحصيلي در درس رياضي، مولفه ي نگرشي التذاذ است. به بيان ديگر، دانش آموزاني كه از درگير شدن با موقعيت هايي كه مستلزم استفاده از دانش رياضي است، لذت مي برند و به درس رياضي تعلق خاطر دارند، از پيشرفت تحصيلي در اين درس برخوردار مي شوند، يافته هاي پژوهش حاضر نشانگر آن بود كه فزوني احساس منفي به رياضي و افزايش اضطراب درس رياضي و عدد، با كاهش پيشرفت تحصيلي در درس رياضي همراه است. تلويح يافته هاي ذكر شده براي دست اندكاران تعليم و تربيت، توجه به نقش عوامل انگيزشي، به ويژه نگرش به رياضي در پيشرفت رياضي دانش آموزان، سوق دادن روش هاي آموزش رياضي در جهت ايجاد علاقه به اين درس و كاهش احساس هاي منفي و اضطراب است.

 نسخه قابل چاپ

متخصصان و كارشناسان تعليم و تربيت در مباحث خود از اصطلاحاتي همانند (صنعت آموزش و پرورش)، «مهندسي تعليم و تربيت»، «رهبري آموزشي»، «ارزش افزوده دانش آموز»، «توليد دانش آموز ماهر»، «محصول آموزش و پرورش»، «مشتري آموزش و پرورش»، «راندمان تدريس»، «كيفيت كلاس»، «شاخص هاي ارزيابي» و… استفاده مي كنند. اين امر نشان مي دهد كه موفقيت هاي بخش صنعت، تاثير زيادي در آموزش و پرورش داشته است؛ بنابراين، پيش از آنكه به بحث درباره امكان استفاده از تجارب بخش صنعت در آموزش و پرورش بپردازيم، بهتر است درباره چگونگي اين امر سخن بگوييم. بي شك، مديريت كيفيت جامع بيشترين تاثير را در ادبيات نوين آموزش و پرورش داشته است.
تلاش هاي گسترده اي براي اجراي اصول مديريت كيفيت جامع در آموزش و پرورش انجام شده است اما هنوز در مراحل ابتدايي كار هستيم. برخي از مدارس و دانشگاهها اين اصول را در زمينه هاي بخش صنعت و با اهداف خاصي به كارگرفته اند ولي به كارگيري مديريت كيفيت جامع در قلب تعليم و تربيت يعني در فرايند ياددهي- يادگيري- كمتر مورد توجه بوده است. اين مقاله مي كوشد با ارايه تعريفي از مديريت كيفيت جامع، اصول چهارده گانه ادوارد دمينگ در صنعت و دلالت هاي آن در آموزش و پرورش به راهبردهاي كيفيت در فرايند ياددهي- يادگيري در كلاس درس بپردازد. در انتها نيز يك الگوي طرح درس نمونه مبتني بر مديريت كيفيت جامع مطرح شده است.

 نسخه قابل چاپ

مقاله حاضر برگرفته از يك تحقيق ميداني انجام شده در مورد وضع ارزش يابي مستمر دوره ابتدايي است. اين تحقيق در سال 1382 به سفارش سازمان آموزش و پرورش استان مركزي و با نظارت دكتر حسن پاشا شريفي به انجام رسيده است.
در اين نوشتار تلاش شده است كه ضمن معرفي تحقيق مذكور، مهم ترين محورهاي ادبيات تحقيق و پيشينه آن و نيز مهم ترين اطلاعات ميداني در قالب يافته هاي پژوهش ارايه و معرفي شود. پيام اصلي يافته ها در اين مقاله اين است كه 47 درصد معلمان دوره ابتدايي به انجام دادن فعاليت هاي ارزش يابي مستمر رغبت چنداني ندارند. بيش ترين فعاليت هاي ارزش يابي مستمر، در فرايند ياددهي- يادگيري مواد درسي جغرافيا، رياضيات، علوم تجربي انجام شده است و كمترين فعاليت هاي ارزش يابي مستمر مربوط به سه ماده  درسي ديني، قرآن و فارسي است.
البته برخي معلمان در اين رابطه خلاقيت هايي داشته اند كه چگونگي آن در مقاله حاضر منعكس شده است. به منظور بهبود وضعيت اجراي ارزش يابي مستمر در مدارس، در پايان چند پيشنهاد كاربردي ارايه شده كه مي تواند مورد استفاده كارشناسان در سازمان آموزش و پرورش قرار گيرد.

 نسخه قابل چاپ

پژوهش حاضر به منظور بررسي رابطه دين داري و برخي متغيرهاي دموگرافي با بحران هويت در بين دانش آموزان دبيرستاني شهرستان يزد انجام شده است. نمونه پژوهش شامل 165 دانش آموز دبيرستاني (89 نفر دختر، 76 نفر پسر) بود كه با استفاده از روش نمونه گيري تصادفي خوشه اي چند مرحله اي انتخاب شدند. اطلاعات مورد نياز پژوهش از طريق سه پرسش نامه اطلاعات فردي، پرسش نامه هويت شخصي و مقياس عمل به باورهاي ديني (معبد) جمع آوري شد. نتايج پژوهش حاكي از آن بود كه بين دين داري و بحران هويت و نيز بين پيشرفت تحصيلي و بحران هويت رابطه معكوس و معني داري وجود دارد. بين بحران هويت با متغيرهاي ميزان درآمد خانواده، ميزان تحصيلات پدر و مادر رابطه اي مشاهده نشد. نتايج آزمون t نشان داد كه بين دختران و پسران از لحاظ دين داري تفاوتي وجود ندارد ولي از لحاظ بحران هويت تفاوت معناداري وجود دارد؛ به طوري كه دختران بحران هويت بيشتري دارند.

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

مطالعه بين المللي پيشرفت سواد خواندن (PIRLS) مطالعه اي تطبيقي در زمينه "مهارت خواندن" كودكان است كه توسط انجمن بين المللي ارزيابي پيشرفت تحصيلي (IEA) انجام شده است. در اين مطالعه، سي و پنج كشور شركت كننده ميزان سواد خواندن را در دانش آموزان دو پايه بالاتر كه بيشترين تعداد 9 ساله را در ميان خود دارند، مورد ارزيابي قرار دادند. اين سن در بيشتر كشورها دانش آموزان پايه چهارم را در بر مي گيرد (در ايران نيز پايه چهارم مورد ارزيابي قرار گرفت). مطالعه پرلز 2001 اطلاعاتي تطبيقي را درباره سواد خواندن در ميان دانش آموزان پايه چهارم ارايه مي دهد. همچنين به مطالعه عوامل مختلفي كه با يادگيري سواد خواندن در دانش آموزان مرتبط است، مي پردازد. يافته هاي اين مطالعه نشان مي دهد كه:
عملكرد دانش آموزان ايراني در مقايسه با ساير كشورهاي شركت كننده به طور معناداري پايين تر از ميانگين بين المللي (500) است.
عملكرد دانش آموزان ايراني در متون ادبي بهتر از متون اطلاعاتي است.
متوسط عملكرد دانش آموزان ايراني در نمره كل و متون اطلاعاتي شبيه به هم و بهتر از سه كشور كويت، مراكش و بليز است؛ در متون ادبي وضعيت بهتري را نشان مي دهد؛ يعني، نتايج آن از چهار كشور (آرژانتين، كويت، مراكش، بليز) بالاتر است.
بالاترين عملكرد (به ترتيب) متعلق به كشورهاي سوئد، هلند و انگلستان است.
در اين گزارش، خلاصه اي از يافته هاي ملي و بين المللي مطالعه پرلز 2001 ارايه مي شود و سپس، متغيرهاي موثر و عوامل مرتبط با سواد خواندن مورد تحليل و تفسير قرار مي گيرد.

 نسخه قابل چاپ

هدف اساسي اين مطالعه، بررسي تاثير بارش مغزي در افزايش خلاقيت دانش آموزان است. بر اساس پژوهش آزمايشي از نوع پيش آزمون - پس آزمون با گروه كنترل و اجراي آزمون سنجش خلاقيت عابدي، اطلاعات لازم جمع آوري شد. نمونه مورد مطالعه، متشكل از 80 نفر دانش آموز پايه سوم راهنمايي تحصيلي [40 نفر پسر (20 نفر آزمايشي و 20 نفر كنترل) و 40 نفر دختر (20 نفر آزمايشي و 20 نفر كنترل)] با روش تصادفي چند مرحله اي انتخاب شدند. پس از سه ماه برگزاري جلسات بارش مغزي با موضوع هاي مختلف در گروه هاي آزمايشي و تحليل داده ها با روش تحليل كوواريانس، نتايج نشان مي دهد كه روش بارش مغزي در افزايش خلاقيت گروه هاي آزمايش پسر و دختر موثر بوده است. در خصوص مولفه هاي چهار گانه خلاقيت، اثر بارش مغزي در افزايش مولفه هاي ابتكار، سيال بودن و انعطاف پذيري پسران و مولفه هاي سيال بودن و بسط دختران معني دار است.

 نسخه قابل چاپ

اگر چه وزارت آموزش و پرورش بي وقفه براي اصلاح مشكلات نظام آموزشي كشور تلاش مي كند اما شواهد نشان مي دهد كه مديريت آموزشگاههاي كشور، به خصوص در مقطع متوسطه مشكلات عديده اي دارد. هدف اين پژوهش بررسي عملكرد دانش آموختگان رشته كارشناسي مديريت و برنامه ريزي آموزشي در مقايسه با دانش آموختگان ساير رشته هاي تحصيلي شاغل در پست مديريت دبيرستان هاي شهر شيراز است. بدين منظور، چهار مهارت رهبري، انساني، آموزشي و اداري- مالي دو گروه مديران مذكور از ديدگاه دبيران دبيرستان ها بررسي و مقايسه شده است.
روش تحقيق مورد استفاده توصيفي- پيمايشي بوده و ابزار پرسش نامه ي محقق ساخته، مركب از پنجاه و پنج سوال بسته پاسخ طيف ليكرت استفاده شده است. جامعه آماري اين تحقيق، كليه مديران دبيرستان هاي دولتي شيراز و دبيران اين دبيرستان ها بوده است، كه با استفاه از روش تصادفي طبقه اي، 75 مدير و با استفاده از روش تصادفي ساده، 375 دبير انتخاب شده اند.
تجزيه و تحليل داده هاي پژوهش با نرم افزار آماري SPSS در دو سطح آمار توصيفي و استنباطي صورت گرفته است. نتايج حاصل از تجزيه و تحليل يافته ها نشان داد كه اگر چه ميانگين نمرات عملكرد مديران دانش آموخته رشته مديريت و برنامه ريزي آموزشي نسبت به مديران دانش آموخته ساير رشته هاي تحصيلي در مهارت هاي رهبري، انساني، آموزشي و اداري- مالي بيشتر بوده است، اما اين تفاوت ها در سطح پنج صدم (P<0.05) معنادار نيست.
نتايج حاصل از بررسي سوال هاي مربوط به متغيرهاي جمعيت شناختي مديران نيز نشان داد كه هيچ كدام از متغيرهاي جنسيت، سابقه خدمت و سابقه مديريت بر عملكرد مديران تاثيرمعنادارنداشته است، اگر چه عملكرد مديران دبيرستان هاي دخترانه از مديران دبيرستان هاي پسرانه بهتر بوده است

 نسخه قابل چاپ

در اين پژوهش، ميزان مهارت دانش آموزي كلاس اول آموزش ديده با روش تركيبي "آوا - كلمه محور" در مسير خواندن آوايي و مسير واژگاني مستقيم (كل خواني) ارزيابي مي شود.
پژوهش حاضر در ابتداي كلاس دوم ابتدايي بر روي 100 نفر آزمودني كه به صورت تصادفي ساده از ميان دانش آموزان عادي پسر و دختر مدارس تهران انتخاب شده بودند، به روش مشاهده اي - مقطعي اجرا شد. تكاليف مورد نظر اين پژوهش شامل خواندن متن ناآشنا، كلمات بي قاعده شبه واژه ها و املا بود كه با توجه به اهداف اين پژوهش توسط محققان و با استفاده از واژگان كتاب فارسي كلاس اول ابتدايي ساخته شده اند.
بر اساس نتايج به دست آمده، كنش آزمودني ها در تكليف خواندن متن، شبه واژه و كلمات بي قاعده، طبيعي بود (بين 3 تا 4 خطا) اما سرعت آنان در خواندن كلمات بي قاعده كند و حدود دو ثانيه براي هر كلمه بود كه مي تواند نشان گر آن باشد كه آزمودني ها قادر به استفاده صحيح از مسير آوايي بودند اما در استفاده از مسير كل خواني، چندان تبحري نداشتند. ميانگين نمره املاي آزمودني ها نسبت به نمره خواندن آن ها بسيار كمتر و در سطح (a=0.01) معنادار بود. همچنين، امتياز دختران در تكاليف خواندن متن، خواندن كلمات بي قاعده و املا - بر خلاف تكليف شبه واژه ها - به طور معناداري (a=0.01) بيشتر از امتياز پسران بود.

 نسخه قابل چاپ