بانک مقالات زبان و ادبیات فارسی

زبان فارسي، مانند همه زبانهاي دنيا، مشمول تحول قرار مي گيرد. کلمات از آغاز، وسط و پايان تحول مي يابند. تحول پاياني و مياني کلمات رايج تر از تحولات آغازي هستند. در اين مقاله به نوع خاصي از تحول کلمات فارسي اشاره شده که کمتر به آن پرداخته اند و آن حذف هجاي اول کلمات است، مانند «رخت» به جاي «درخت». اين نوع تحول در گذر از فارسي ميانه به فارسي دري نيز ديده مي شود، مانند کلمه «هشاگرد» که در فارسي به «شاگرد» بدل شده است.

 نسخه قابل چاپ

تحليل گفتمان انتقادي و نقد زبان شناختي با ادبيات از طريق مطالعات تحليل متون ادبي، سبک شناسي و نقد ادبي مرتبط است. تحليل گران گفتمان انتقادي بر اين باورند که متون ادبي نيز مانند ساير متون در خدمت ارتباط اند. از اين رو آنها را نيز مي توان با نگرش و روش انتقادي تحليل نمود. تاريخ، ساختارهاي اجتماعي و ايدئولوژي در نقد زبان شناختي از منابع اصلي دانش به شمار مي روند و تحليل گران رويکرد تحليل گفتمان انتقادي معتقدند که توليد، فهم، خوانش و تحليل متون به عواملي همچون بافت خرد و کلان اعم از مسايل فلسفي، تاريخي، سياسي، جامعه شناختي، ايدئولوژيکي و گفتمان وابسته است؛ چرا که رابطه بين مردم و جامعه به صورت تصادفي و دلبخواهي نيست بلکه توسط نهادهاي اجتماعي و ديگر عوامل دخيل در گفتمان تعيين مي شود و ادبيات و متون ادبي هر دوره نيز در بافت خاصي توليد، تحليل و تفسير مي گردد. در اين راستا زبان شناسان انتقادي همچون فاولر الگوهايي براي تحليل، تفسير و نقد متون ادبي ارايه نموده اند. در نگاه تحليل گران گفتمان انتقادي ادبيات به مثابه زبان و گفتمان است.

 نسخه قابل چاپ

تحليل گفتمان از جمله شيوه هاي بررسي متن است كه در طول حيات خود ابزار و روشهايش را گسترش داده و عمق بخشيده است. مطالعات ترجمه نيز پس از آنكه بررسيهاي زبانشناختي صرف را جهت فهم فرايند ترجمه ناكافي دانست به شيوه هاي تحليل متن و تحليل گفتمان رو آورد. در مقاله حاضر ما دريافتي از تحليل گفتمان را مبنا قرار داده ايم كه ساختار تاويل پذير متن و رويه هاي ارتباطي متن با فرامتن (جامعه، فرهنگ) را اصل مي گيرد و بر اين اساس مي كوشد فرايند ترجمه متن ادبي را بررسي كند. نظر به اينكه يكي از سودمنديهاي بنيادي تحليل گفتمان اين است كه در حوزه بررسي نظري محدود نمي ماند و ابزار لازم را براي تحليل عملي فراهم مي آورد تلاش كرده ايم كه با استناد به يك متن مشخص ادبي، سودمندي شيوه تحليل گفتمان را در فعل ترجمه نشان دهيم.

 نسخه قابل چاپ

ادبيات به دليل ماهيت و حوزه گسترده اش با ساير رشته هاي علوم انساني ـ از جمله روان شناسي ـ تناسب موضوعي دارد و قابليت انجام پژوهشهاي مشترك با اين گونه رشته ها را داراست. تاريخ بيهقي از آثار مهم ادبيات فارسي است كه به دليل دقت و صداقت بيهقي در توصيف شخصيتهاي دربار غزنوي قابل اعتماد است. در ميان شخصيتهاي اين دربار بوسهل زوزني به عنوان منفي ترين شخصيت مطرح مي باشد كه در اين مقاله علت روان شناختي آن در عقده حقارت وي فرض شده است. همساني ويژگيهاي افراد داراي عقده حقارت همچون تكبر، حسادت و رشك، تنفر و جاه طلبي، انتقام جويي، تناقض رفتاري، خوفناكي، انعطاف و نرمش موضعي، كاربرد ابزاري از دين و عقايد و ... با صفتها و حالتهاي رواني بوسهل فرض تحقيق را به اثبات مي رساند.

 نسخه قابل چاپ

نورتروپ فراي - منتقد کانادايي- در کتاب رمزکل: کتاب مقدس و ادبيات در دو بخش با ساختاري متقارن، به سان آينه هاي رو به رو، به بررسي زبان، اسطوره، استعاره و نوع شناسي در کتاب مقدس مي پردازد. او سعي مي کند کتاب مقدس را از منظر نقد ادبي و با رويکردي اسطوره شناختي بررسي کند. فراي معتقد است که کتاب مقدس نيازمند قرائتي تمثيلي است و مي خواهد نشان دهد که اين کتاب گرچه به لحاظ هدف يا نقش خود، اثري ادبي نيست، ولي همه ويژگيهاي ادبي در آن جمع آمده است و به صورت گسترده بر آثار و جريانهاي ادبي تاثير گذاشته است. در اين مقاله مباحث فراي به طور اجمالي مرور مي شود او بخشي از اثر با قرائتي تحليلي – انتقادي مورد بررسي قرار مي گيرد.

 نسخه قابل چاپ

تاتي خلخال از گويشهاي ايراني شمالي غربي است كه هم اکنون در دو بخش شاهرود و خورش رستم از توابع شهرستان خلخال رايج است. از آنجاكه اين گويش، گونه ها و لهجه هاي متنوعي دارد، در اين جستار از بخش خورش رستم، گونه كجلي، و از بخش شاهرود، گونه هاي لردي، کريني، دروي، کهلي و گيلواني انتخاب گرديده و از نظر ويژگيهاي ارگتيو با هم مقايسه شده اند.
در اين مقاله، ابتدا حالتهاي فاعلي و غيرفاعلي اسمها و ضماير توصيف شده اند، سپس جايگاه ناپايدار ضماير متصل غيرفاعلي (وندهاي ضميري) در ساختمان جملاتي كه ويژگي ارگتيو دارند با امثال متعدد نشان داده شده است، و در نهايت ساخت ارگتيو از جهات مختلف در قالب شش شكل مورد توصيف قرار گرفته است.
تاتي خلخال از برخي گويشهاي ارگتيودار به خاطر تبعيت فعل از مفعول معنايي در شمار و شخص، به ويژه، جنس دستوري متمايز است. در اين گويش علاوه بر فعلهاي ماضي متعدي، شواهدي وجود دارد كه برخي از فعلهاي لازم نيز متاثر از ساخت ارگتيو شده اند.

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

مدح و ستايش يكي از درونمايه هاي مهم ادبيات فارسي است كه از قديمترين ايام تا روزگار معاصر به شكلهاي مختلف در شعر شاعران و آثار اديبان جلوه يافته است. اين نوع ادبي در مسير تكاملي خود دوره هاي متفاوتي را پشت سر گذاشته است؛ گاه مدح و ستايش با زبان و معيارهاي كاملا روشن و واقعي صورت گرفته و گاه بتدريج با زباني پيچيده و با معيارهايي خاص مورد توجه واقع شده است.
خاقاني، كه بزرگترين قصيده سراي قرن ششم هجري است در شصت قصيده به ستايش صاحبان قدرت يا خرد پرداخته و با معيارهاي خاص خود آنها را به دليل فضايل واقعي و يا با هدف ترغيب به آراستگي به فضايل و دوري از رذايل ستايش كرده است.
اين مقاله، كه به شيوه سندكاوي اطلاعات خود را فراهم، و به شيوه توصيفي، تحليلي و توضيحي آنها را ارايه كرده در صدد است با ارايه توضيحاتي در مورد دشواريهاي شعر خاقاني به تفسير و تبيين قصايد مدحي وي بپردازد. از يافته هاي مهم اين پژوهش مي توان به عمق انديشه هاي خاقاني، احاطه و آگاهي او بر مسايل قرآني، حديث، فلسفه، كلام، عرفان، آيين مسيح، طب، نجوم، سعي در دشوارگويي، ايجاد شبكه هاي معنايي زباني و زيباشناختي بين تمام عناصر شعر، انتخاب ممدوحاني كه شايستگي ستايش داشته اند و به طور كلي، بازتاب تمام فرهنگ شروان عصر خاقاني در اشعار او اشاره كرد.

 نسخه قابل چاپ

تمثيل، به عنوان يكي از نخستين و مهمترين صنايع ادبي، شيوه اي استدلالي است كه هدف آن، انتقال بهتر معنا و مفهوم به مخاطب و تاكيد بر آن است. اين زيور ادبي از متفرعات تشبيه و اخص از آن است. موقعيت وجه شبه، تمثيل را از تشبيه متمايز ساخته و بر مبناي همين وجه شبه است كه آرا صاحبنظران در باب تمثيل شكل گرفته است. مهمترين عقايدي كه در باب تمثيل وجود دارد، سخنان جرجاني، سكاكي و خطيب قزويني است كه هر يك از آنان پيروان و طرفداراني دارند. بر محور عقايد اين بلاغيان، سه عقيده كلي درباره تمثيل به دست مي آيد كه از اين ميان، راي جرجاني و سكاكي ـ با وجود اندك اختلافي كه با هم دارند ـ اصح و اكمل است. تمثيل با مباحث بلاغي ديگري چون تشبيه ساده و مركب، استعاره و مثل پيوند خورده و با وجود شباهتها و مناسبتهايي كه بين آنهاست، تفاوتهاي اساسي و بنياديني با يكديگر دارد. هدف اين مقاله، تحليل تمثيل بر اساس عقايد برجسته بلاغيان و تبيين جايگاه بلاغي آن در ارتباط با اين صنايع است.

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

بررسي سرچشمه افكار و و انديشه هاي متفكران بزرگ و تعيين ميزان و چگونگي اقتباس ايشان از نوشته هاي پيشينيان، ما را در شناخت هر چه بيشتر بنمايه هاي فكري آنان كمك مي كند. مسلم است كه جستجوي تمامي مآخذ و آبشخورهاي فكري نويسنده ممكن نيست اما جستجو در اين باره تا حد امكان مي تواند زيربناي تفكرات او را آشكار مي كند.
حوزه اين پژوهش، ميزان و چگونگي تاثيرپذيري غزالي در ركن عبادات از آثارپيشينيان از جمله اللمع في التصوف، قوت القلوب، حقايق التفسير، شرح تعرف، رساله قشيريه، كشف المحجوب است.

 نسخه قابل چاپ

در اين مقاله استفاده از ساختار منفي در زبان انگليسي به عنوان زبان خارجي از دو ديدگاه مورد بررسي قرار مي گيرد. بر اساس ديدگاه دسترسي كامل / انتقال كامل، فراگيران زبان دوم در مرحله اول فراگيري به طور بالقوه تمام ساختارهاي واژگان و كاركردي را از زبان اول به زبان دوم انتقال مي دهند. ديدگاه دوم به نام ساختارهاي درختي كوچك ادعا مي كند كه در مرحله ابتدايي تنها ساختارهاي واژگاني از زبان اول منتقل مي شود ولي ساختارهاي كاركردي از زبان اول منتقل نمي شود. در اين تحقيق داده هايي به صورت فلش كارد، قضاوت دستوري و مصاحبه شفاهي از سه سطح بسندگي زباني جمع آوري شد. نتايج اين داده ها به طور معني داري ساختارهاي درختي كوچك را ردكرد و ديدگاه دسترسي كامل / انتقال كامل را مورد تاييد قرار داد.

 نسخه قابل چاپ

مطالعه و بررسي آيينهاي سوگواري در شاهنامه و مقايسه آن با آيينهاي سوگواري، كه از ديرباز در مناطقي از ايران برگزار مي شده است، نشان مي دهد كه ميان روايات داستاني شاهنامه و واقعيتهاي تاريخي درباره آيينهاي سوگ، شباهتهايي هست. در اين مقاله بر آنيم تا با بيان اموري كه در برخي شرايط مرگ در اين دو فضا رخ مي دهد، نخست با هشت دليل تاريخي صدق حضور آنها را در ايران باستان يادآور شويم و سپس به بررسي تناقض آنها با قوانين جدي و سختگيرانه مذهبي بپردازيم و در راستاي پي جويي دلايل اين تفاوتها سه پاسخ احتمالي را مطرح سازيم: شمالي - شرقي بودن روايتهايي كه اين سوگواريها در آنها موجود است. تاثير خداينامه هاي شاهي بر وقايع مربوط به سوگ در شاهنامه و يادآوري نقش زرتشت در تعديل بسياري از آيينها و از جمله سوگواريهاي شديد در ايران باستان.

 نسخه قابل چاپ

هدف اين تحقيق، يافتن چگونگي ارتباط بين دانش زباني با هوش و خلاقيت دريادگيري زبان خارجي است. بدين منظور 80 دانشجوي كارشناسي دانشگاه اصفهان به عنوان آزمايش شوندگان مورد بررسي قرار گرفتند. به منظور سنجش ميزان دانش زباني، هوش، و جنبه هاي شخصيتي اين افراد از آزمونهاي متعددي استفاده شد. با استفاده از روشهاي آماري مشخص شد كه دانش زباني با هوش ارتباط مثبت دارد ولي بين خلاقيت باهوش يا دانش زباني ارتباطي نيست. يافته هاي اين تحقيق مي تواند براي پژوهشهاي آينده راهگشا باشد.

 نسخه قابل چاپ

نظريه روايتي تودوروف (Todorov) و روش او در بررسي روايتهاي اسطوره اي از جمله پژوهش هايي است كه در روشن كردن سازوكار روايتها و به طور خاص قصه هاي عاميانه به موفقيتهاي چشمگيري دست يافته است. وي اين نوع قصه ها را از جنبه هاي مختلف مورد توجه قرار داده و در بحث از وجوه روايتي قصه ها به ارتباط ميان شخصيتهاي قصه پرداخته است. منظور از وجوه روايتي در نظريه تودوروف، جنبه هاي مختلف حاكم بر روابط ميان شخصيتهاي قصه است. از آنجا كه شخصيت يكي از عناصر اساسي هر قصه اي است، درك ارتباط متقابل شخصيتهاي داستان در شناخت سازوكار قصه و چگونگي شكل گيري آن بسيار ضروري است.
اين نوشته ضمن برشمردن ويژگيهاي روايتهاي اسطوره اي، هزارويك شب را به عنوان روايتي اسطوره اي و از جنبه وجوه روايتي آن بررسي مي كند. به اين منظور ابتدا درباره نظريه تودوروف و وجوه روايتي مورد نظر او شرحي مختصر داده مي شود و سپس چگونگي ارتباط شخصيتها در روايتهاي هزارويك شب، مورد توجه قرار مي گيرد و در نهايت بر اساس شكل و كاركرد وجوه روايتي در چگونگي آغاز شدن قصه و تداوم و پايان آن، روايتهاي هزارويك شب در شش گروه طبقه بندي مي شود.

 نسخه قابل چاپ