بانک مقالات زبان و ادبیات فارسی

پاسخ به:بانک مقالات زبان و ادبیات فارسی

6 : نشريه دانشکده ادبيات و علوم انساني (تبريز) پاييز 1383; 47(192):195-212.

تباين و تنش در ساختار شعر«نشاني»

پاينده حسين*

* دانشگاه علامه طباطبايي

از جمله شعرهاي سهراب سپهري كه بسيار مورد توجه منتقدان و محققان ادبي قرار گرفته، شعر "نشاني" است كه نخستين بار در كتاب حجم سبز منتشر گرديد. رضا براهني در كتاب طلا در مس و سيروس شميسا در كتاب نقد شعر سپهري قرائتهاي نقادانه‌اي از اين شعر به دست داده‌اند. وجه اشتراك اين دو قرائت، استناد به مفاهيم و مصطلحات عرفاني براي رمزگشايي از معناي شعر "نشاني" است. در مقالة حاضر، رهيافت ديگري براي نقد اين شعر اختيار شده است كه معناي شعر را در درجة نخست در متن شعر و نه در زمينه‌اي عرفاني خارج از شعر مي‌جويد. به اين منظور، در اين مقاله ابتدا آراي نظريه‌پردازان فرماليسم (شكل مبنايي در نقد ادبي) به اجمال معرفي شده و سپس شعر "نشاني" با به كارگيري رهيافت فرماليستي و به ويژه با استناد به مفهوم تباين و تنش در ساختار شعر نقد شده است. در اين نقد، استدلال گرديده است كه مي‌توان "نشاني" را متني قائم به ذات فرض كرد و صناعات ادبي اين شعر را در چارچوب ساختار تنش‌آميز آن مورد تحليل قرار داد.

كليد واژه:

نسخه قابل چاپ

پاسخ به:بانک مقالات زبان و ادبیات فارسی

5 : نشريه دانشکده ادبيات و علوم انساني (تبريز) پاييز 1383; 47(192):149-194.

زلف و تعابير عارفانه و عاشقانه آن در شعر فارسي

قلي زاده حيدر*

* گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه تربيت معلم آذربايجان

زلف از اصطلاحاتي است كه در ادبيات و شعر عاشقانه و عارفانه كاربرد بسيار فراوان داشته است. اين اصطلاح در منابع عرفان و تصوف فاقد تعابير جامع و مانع است اما شاعران فارسي گو در اشعار خويش تعابيري لطيف، باريك، دقيق و مفصل از زلف ارائه نموده‌اند. زلف چهار تعبير و معناي عمده دارد: كثرات و تعينات در مراتب هستي 1-حجاب وجه غيبي احديت و حاجب درگاه جمال و جلال الوهيت 2-تجليات جمالي و جلالي ذات لابشرط غيب‌الغيوب 3-طريقت سلوك و ريسمان و كمند هدايت ربوبي.

كليد واژه:

نسخه قابل چاپ

پاسخ به:بانک مقالات زبان و ادبیات فارسی

9 : نشريه دانشکده ادبيات و علوم انساني (تبريز) پاييز 1383; 47(192):263-286.

آشنايي با ادبيات اوليپو (Oulipo)

جواري محمدحسين*

* گروه آموزشي زبان و ادبيات فرانسه دانشگاه تبريز

در اين مقاله مي‌خواهيم علاقمندان به ادبيات غرب را با حركت ادبي موسوم به اوليپو آشنا سازيم. اين حركت ادبي در كشور ما هنوز ناشناخته است و مطالب و مقالات كافي در مورد آن نوشته نشده است. با توجه به اينكه بيان گفتني‌هاي مربوط به ادبيات اوليپو در قالي يك مقاله امكان‌پذير نيست سعي خواهيم كرد راجع به اهداف اوليپو، پيشتازان، بنيان‌گذاران و ويژگي مهم آن سخن بگوييم؛ بدون اينكه از ارائه نمونه‌هايي از ادبيات اوليپو و تكنيكهاي نوشتاري آن غافل باشيم.

كليد واژه:

نسخه قابل چاپ

پاسخ به:بانک مقالات زبان و ادبیات فارسی

7 : نشريه دانشکده ادبيات و علوم انساني (تبريز) پاييز 1383; 47(192):213-232.

تروپيسم (Tropismes) : واكنشي نسبت به درماندگي انسان در «عصر بدگماني»

علوي فريده*

* دانشكده زبانهاي خارجي دانشگاه تهران

داستان‌نويسي فقط به نقل رويدادهاي جهان نمي‌پردازد. داستان يا رمان، مكان مناسبي است براي بازنگري در مسائل جهان و يا تلاشي است براي بازسازي آن. در عرصه ادبيات فرانسه، ناتالي ساروت يكي از پيشگامان نهضت رمان نو محسوب مي‌شود كه در دهة 30-40 ميلادي به طرح سئوالهايي در باب جهان پيرامون و درك مفهوم نويني از حالات و گفته‌هاي انسانها مي‌پردازد. در سال 1939 ساروت در واكنشي به نوع روابط انسان و جهان پيرامونش به انتشار كتاب تروپيسم اقدام مي‌نمايد و در آن درماندگي انسان عصر تمدن را با به كارگيري تكنيكهاي نوين رمان‌نويسي به تصوير مي‌كشد. نگارنده اين مقاله با تكيه بر آثار ناتالي ساروت به بررسي رويكرد نوين نويسنده كتاب تروپيسم نسبت به جهان پيرامونش مي‌پردازد.

كليد واژه:

نسخه قابل چاپ

پاسخ به:بانک مقالات زبان و ادبیات فارسی

3 : نشريه دانشکده ادبيات و علوم انساني (تبريز) تابستان 1383; 47(191):55-74.

بررسي مقايسه ‌اي انديشه‌ هاي فلسفي افلاطون و فارابي

ميرزامحمدي محمدحسن*

* گروه فلسفه دانشگاه شاهد

مقايسه انديشه‌هاي فلاسفة بزرگ و استخراج وجوه اشتراك و افتراق آن انديشه‌ها، يكي از زمينه‌هاي مهم ترويج افكار آنان و نيز بسترسازي مناسب به منظور بهره‌برداري از آراي آنان در زمان حاضر مي‌باشد. افلاطون به عنوان بزرگترين فيلسوف دوران باستان از يك سو، و فارابي به عنوان مؤسس فلسفه اسلامي از سوي ديگر دو فيلسوف شناخته شده‌اند. با توجه به اين مراتب در مقاله حاضر ابتدا انديشه فلسفي اين دو فيلسوف در سه بخش هستي شناسي، معرفت شناسي و ارزش شناسي مورد بررسي قرار گرفته و سپس ديدگاه‌هاي آنان در هر يك از سه بخش فوق مقايسه و وجوه اشتراك و افتراق آنها معرفي شده است.

كليد واژه:

نسخه قابل چاپ

پاسخ به:بانک مقالات زبان و ادبیات فارسی

4 : نشريه دانشکده ادبيات و علوم انساني (تبريز) تابستان 1383; 47(191):75-90.

تعريف انسان از ديدگاه ابن عربي و ملاصدرا

شجاري مرتضي*

* گروه فلسفه دانشگاه تبريز

ارسطو، انسان را به "حيوان ناطق" تعريف كرده است. فيلسوفان و بعضاً عارفان اين تعريف را پذيرفته‌اند اما در تفسير آن با هم اختلاف دارند. ابن عربي تعريف ارسطويي از انسان را نمي‌پذيرد. از نظر وي انسان جامع حقايق عالم و حقايق حق است و لذا در تعريف انسان بايد گفت موجودي است كه داراي دو صورت است: صورت عالم و صورت حق. ملاصدرا كه در فسلفه خويش به شدت متاثر از آراي ابن عربي است، كوشيده است در تعريف انسان قول ابن عربي را با تعريف ارسطويي هماهنگ سازد. در اين مقاله ديدگاه ابن‌عربي و ملاصدرا در تعريف انسان مورد تحليل قرار مي‌گيرد. اين تحليل بر اساس مباني فكري اين دو متفكر است و لذا در ابتدا از امكان و روش شناخت انسان - از ديدگاه بان دو انديشمند - بحث مي‌شود.

كليد واژه:

نسخه قابل چاپ

پاسخ به:بانک مقالات زبان و ادبیات فارسی

7 : نشريه دانشکده ادبيات و علوم انساني (تبريز) تابستان 1383; 47(191):125-138.

زيبايي طبيعي نزد هگل

صافيان محمدجواد*

* گروه فلسفه دانشگاه اصفهان

هگل زيبايي را تجلي معقول يا صورت عقلي در امر محسوس مي‌داند. زيبايي در دو ساحت طبيعت و هنر متجلي مي‌شود و اين هر دو ساحت واجد وجهي محسوس مي‌باشند. اما خود زيبايي امري محسوس نيست بلكه صورتي است معقول. زيبايي تنها براي ديگري يعني براي ما يعني براي ذهني كه زيبايي را در مي‌يابد، خلق شده است. به عبارت ديگر زيبايي شيء زيبا در حس آشكار نمي‌شود بلكه در ملاحظه وحدت اجزاء و اعضاي امر زيبا آشكار مي‌شود و اين نيز با تفكر امكان‌پذير خواهد بود. زيبايي طبيعت در سه مرتبه مورد ادراك ما قرار مي‌گيرد: مرتبه اول مواجهه با زيبايي طبيعي است تنها به صورت هماهنگي دروني در محصولات عيني (مثل بلور طبيعي). در مرتبه دوم زيبايي طبيعي را به عنوان زندگي دروني همراه با تمايزهاي ماهوي آن ملاحظه مي‌كنيم. در مرتبة سوم زيبايي را در من خودآگاه ادراك مي‌كنيم. زيبايي طبيعت ناقص است؛ زيرا واقعيت خارجي حداكثر داراي وجود دروني نامتعين و انتزاعي است و برخلاف نفس، وجود آن دروني نيست. به عبارت ديگر زيبايي طبيعت انتزاعي است نه انضمامي. هگل زيبايي انتزاعي را از سه جنبه مورد بررسي قرار مي‌دهد: اول از حيث صورت؛ دوم از حيث وحدت انتزاعي ماده حسي و سوم از جنبه محدوديت وجود فردي بي‌واسطه.

كليد واژه:

نسخه قابل چاپ

پاسخ به:بانک مقالات زبان و ادبیات فارسی

8 : نشريه دانشکده ادبيات و علوم انساني (تبريز) تابستان 1383; 47(191):139-154.

مباني فلسفي - عرفاني ارتباط وحياني

باقري اصل حيدر*

* گروه معارف دانشگاه تبريز

طبق متون مقدس متعلق به اديان الهي، خداوند متعال ارتباط خاصي را به نام "ارتباط وحياني" با بشر برقرار كرده و از اين طريق با بشر، به گونه‌هاي مختلف سخن گفته است. سؤال اصلي كه در مورد ارتباط وحياني خدا و پيامبر طرح مي‌شود، اين است كه: "چگونه ارتباط وحياني خدا و پيامبر تحقق مي‌پذيرد و ماهيت اين ارتباط چيست." در حقيقت منشأ سؤال مذكور، به اين سؤال برمي‌گردد كه ارتباط ميان دو امر تكويني - يعني، وحي و روح پيامبر - با يكديگر چگونه محقق مي‌شود؟ اين پژوهش در صدد ارايه يك راه حل مناسب، براي تبيين ارتباط وحياني خدا و پيامبر بر اساس مباني فلسفي - عرفاني است. براي تبيين ارتباط وحياني خدا و پيامبر، تمسك به ظاهر متون اديان الهي، هر چند لازم است، ولي كافي نيست؛ چرا كه متون مذكور، نياز به تحليل فلسفي و عرفان نظري دارند و تنها با تحليلهاي فلسفي و عرفاني اين گونه متون، مي‌توان جواب كافي را تهيه نمود. راهي كه ما، براي تحليل فلسفي و عرفاني اين گونه متون و يافتن پاسخ براي سؤالهاي مربوط برگزيده‌ايم، متكي بر قاعده "قوس نزولي وحي و قوس صعودي پيامبر" مي‌باشد. اين قاعده، مستنبط و مكتشف از قاعده فلسفي و عرفاني "قوس نزولي و صعودي وجود و چهار اصل فلسفي - عرفاني و نيز آيات قرآن و روايات اسلامي" مي‌باشد و يافته اصلي پژوهش، نيز پركردن يك خلأ علمي و ارايه يك راه حل مناسب براي تبيين ارتباط وحياني خدا و پيامبر، بر اساس مباني فلسفي - عرفاني چنين ارتباطي است.

كليد واژه:

نسخه قابل چاپ

پاسخ به:بانک مقالات زبان و ادبیات فارسی

2 : نشريه دانشکده ادبيات و علوم انساني (تبريز) بهار 1383; 47(190):1-21.

نقش زبان در نمود واقعيت‌ها

عموزاده مهديرجي محمد*

* گروه زبانشناسي دانشگاه اصفهان

رابطه بين زبان و واقعيت كه از ديرباز مورد توجه فلاسفه بوده، در سده اخير به ديگر حوزه‌هاي علوم انساني خصوصاً روانشناسي و زبانشناسي نيز راه يافته است. اغلب فيلسوفان، روانشناسان و معناشناسان تا دهه‌هاي اخير زبان را منفك از مقوله شناخت و واقعيت فرض مي‌كردند. به عبارت ديگر، مقوله شناخت جدا از ساختار زبان تصور مي‌شد و زبان ابزاري جهت بيان وقايع محسوب مي‌گشت. در مقابل اين گرايش، رويكرد نوين زبانشناسان قرار دارد كه با اين مسأله بنحوي كاملا" متفاوت برخورد مي‌كند. بر اساس اين رويكرد زبانشناسان معتقدند كه نظام ادراكي و شناختي انسان از ساختار زباني جدا نيست. به تعبيري، زبان نه تنها در بيان واقعيات و شناخت پيرامون بي‌تأثير نيست بلكه در ساخت واقعيت‌ها نيز مؤثر است. به بيان ديگر، زبان مستقيماً دنياي بيرون را منعكس نمي‌كند بلكه بازگو كننده مفاهيم انساني و تعامل وي با جهان است. در اين رابطه، مقاله حاضر در پي آن است كه نحوه تكوين ديدگاههاي مهم زبانشناسي را در باره نقش زبان براي شناخت يا نمود واقعيت‌ها مورد بررسي و تحليل قرار دهد.

كليد واژه:

نسخه قابل چاپ

پاسخ به:بانک مقالات زبان و ادبیات فارسی

6 : نشريه دانشکده ادبيات و علوم انساني (تبريز) بهار 1383; 47(190):43-62.

بررسي كلمات دخيل در زبان فرانسه

كمال نديمه,نوبريان سيمين

هر زبان، در طول زمان، براي رفع نياز خود در زمينه اختراعات، ابداعات و اكتشافات اقدام به استفاده از روشهاي گوناگون كلمه سازي مانند: اشتقـاق(dérivation) تركيب (Composition)، قرض گيري (Emprunt) و غيره … مي‌كند. در اين مقاله به بررسي كلمات بيگانه دخيل در زبان فرانسه خواهيم پرداخت. هدف اساسي اين مقاله، بيان و ارائه روش عمومي عاريه گرفتن كلمات در زبان فرانسه است. اين روش نوعي غني سازي زبان بوده و موجب كمال آن مي‌باشد. با مطالعة فرهنگها در مي‌يابيم كه كلمات زيادي از زبانهاي مختلف وارد زبان فرانسه شده است. براي سهولت درك چگونگي و علل ورود اين واژه‌ها به زبان فرانسه، به مطالعه قرض‌گيري كلي آنها خواهيم پرداخت. براي پرداختن به اين مهم و يافتن منشاء و مبدأ اين كلمات در زبانها به مطالعه كوتاهي در تاريخچه زبان فرانسه خواهيم پرداخت. سپس تقسيم بندي‌هاي اوليه موجـود در مقاله حاضر دست يابي به اين كلمات را ميسر خواهـد ساخت.

كليد واژه:

نسخه قابل چاپ

پاسخ به:بانک مقالات زبان و ادبیات فارسی

4 : نشريه دانشکده ادبيات و علوم انساني (تبريز) بهار 1383; 47(190):23-42.

ترجمه و اصطلاحات: بررسي ترجمه دانشجويان قبل و بعد از دروس ترجمه

كساييان زهرا*

* دانشگاه اصفهان

ترجمه به عنوان يك موضوع مورد بحث در تدريس و يادگيري هميشه مطرح بوده است. اصطلاحات بخش جدانشدني از زبان را تشكيل مي دهند و ترجمه مناسب آنها امري بسيار ظريف بوده كه نه تنها به ذوق و استعداد بلكه به داشتن اطلاعات نظري نيازمند است. مسئله مورد نظر ما در اين تحقيق اين است که آيا دانشجويان گروه انگليسي از اصول و روشهاي مناسب در ترجمه اصطلاحات استفاده مي نمايند يا خير. در اين رابطه ابتد مباني نظري اصطلاحات كه مي تواند، راهنماي مترجم باشد و نيز روشهاي ترجمه كه نشانگر امكانات مختلف در ترجمه اصطلاحات است, بررسي گرديده سپس دو گروه از دانشجويان که يک گروه دروس ترجمه را نگذرانده و گروه ديگر اين دروس را گذرانده و با مباني و روش هاي ترجمه آشنائي کافي داشتند، مقايسه شده اند. سي جمله حاوي اصطلاحات متداول در زبان انگليسي جهت ترجمه از انگليسي به زبان فارسي در اختيار دو گروه از دانشجويان قرار گرفت. بررسي ترجمه ها نشان داد كه تعداد زيادي از دانشجويان معني اصطلاحات انگليسي را نمي دانستند. دانشجوياني كه اصطلاح را از غير اصطلاح تميز داده بودند نيز در عمل از اصول نظري مربوط به ترجمه اصطلاحات پيروي ننموده بودند. مقايسه دو گروه نشان داد که عملکرد دانشجويان بعد از گذراندن دروس ترجمه برتر از گروهي بود که اين دروس را نگذرانده بودند؛ اما هنوز هم فاصله زيادي بين ترجمه مناسب و مطابق با اهداف ترجمه اصطلاحات به صورتي که در اين تحقيق مورد بررسي قرار گرفته و ترجمه دانشجويان، وجود دارد. نتايج اين تحقيق مي تواند در تدريس ترجمه اصطلاحات مورد استفاده قرار گيرد.

كليد واژه:

نسخه قابل چاپ

پاسخ به:بانک مقالات زبان و ادبیات فارسی

3 : نشريه دانشکده ادبيات و علوم انساني (تبريز) زمستان 1382; 46(189):40-59.

تاويل قرآن در مثنوي

ابراهيمي مهدي*

* گروه معارف اسلامي دانشگاه علوم پزشکي مشهد

تأويل به معني بازگشت به اصل يک شيء است و معاني اصطلاحي که براي آن گفته شده به همين معني باز مي گردد. ملاک صحت تأويل دو چيز است: يکي قول معصوم(ع) و دوم عدم مخالفت لفظ با معني تأويلي. از نظر مولوي تأويل باطل دو نوع است: يکي تأويل مبتني بر عقل جزئي و دوم تأويل مبتني بر هواي نفس. تأويل ممدوح از نظر مولوي از سه بعد مطرح مي شود: بعد غايت شناسانه: يعني بايد پويايي و تحرک بخشد. بعد موضوع شناسانه: يعني بايد ظاهر کلام را نفي نکند و نص بر خلاف آن نباشد. بعد فاعل شناسانه: يعني بايد مبتني بر کشف و شهود باشد. تأويل قرآن از نظر مولوي, بر خلاف بعضي از متصوفه, با رعايت قابليت لفظ براي معني تأويلي صورت مي گيرد.

كليد واژه:

نسخه قابل چاپ

پاسخ به:بانک مقالات زبان و ادبیات فارسی

4 : نشريه دانشکده ادبيات و علوم انساني (تبريز) زمستان 1382; 46(189):61-79.

تاثر منوچهري از معلقات سبع

طلوعي آذر عبداله*

* گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه اروميه

منوچهري دامغاني از شعراي طراز اول ايران در نيمه قرن پنجم هجري, شاعر طبيعت و عشق و نشاط و زندگي است. شاعري است لطيف طبع و شيرين سخن و داراي اشعاري طربناک و دل انگيز با ابداع مسمط دري تازه بر روي شعر فارسي گشوده و از علوم زمان خود از قبيل علم طب و علم دين و علم نجوم اطلاع دارد. بسياري از دواوين شعر تازيان را از بر کرده و همين اطلاع و آگاهي اش از فرهنگ و ادب عرب و اصرارش بر اظهار علم در شعر سبب شده است که بيش از شاعران هم عصر خود, از تصاوير ذوقي و عواطف و افکار شعراي عرب بويژه اعراب باديه متأثّر شود, آنها را استقبال و تضمين کند و گاه به اشاراتي از مطالع آن گونه قصايد در اشعار خود مبادرت ورزيده, اسامي و عناوين شعراي عرب را ذکر کند. هدف مقاله اين است که با مقايسه چند قصيده وي با اشعار دوره جاهلي و نشان دادن وجوه تشابه آنها با يکديگر از لحاظ مضامين و مفاهيم, چگونگي تأثر منوچهري از معلّقات سبع و علل گرايش بيش از حد وي به فرهنگ و ادب اعراب باديه در قياس با شعراي ديگر سبک خراساني هم عصر خود نشان داده شود.

كليد واژه:

نسخه قابل چاپ

پاسخ به:بانک مقالات زبان و ادبیات فارسی

 

7 : نشريه دانشکده ادبيات و علوم انساني (تبريز) زمستان 1382; 46(189):133-146.

جايگاه تكرار و لزوم بازنويسي

شاهين شهناز*

* دانشکده زبانهاي خارجي دانشگاه تهران

تکرار غالباً سخن را آراسته تر مي گرداند, ساختار منظمي به آن مي بخشد و موسيقي شعر را به وجود مي آورد. در نمايشنامه, تکرار در ساختار گفت و شنودها به چشم مي خورد. همچنين در تکيه کلام ها, در نوشته هاي منثور, در روزنامه نويسي يا داستان پردازي, براي آهنگ سخن از تکرار استفاده مي شود. بازنويسي متن نيز نوعي تکرار "بينا متني" است. افسانه ها و اسطوره هاي ديرين, حيات دوباره مي يابند. از ساختار شعري گذشتگان اقتباس مي شود, اما هر بار اثري تازه و بديع خلق مي شود.

كليد واژه:

نسخه قابل چاپ

پاسخ به:بانک مقالات زبان و ادبیات فارسی

8 : نشريه دانشکده ادبيات و علوم انساني (تبريز) زمستان 1382; 46(189):147-190.

پيش درآمدي بر مكتب هاي داستان نويسي در ادبيات معاصر ايران

شيري قهرمان*

* دانشگاه رازي

همواره در تکوين سبک يک نويسنده, علاوه بر انگاره ها و انگيزش هاي فردي و دروني, شمار زيادي از محرک هاي مرتبط با محيط اجتماعي و محيط جغرافيايي اثر گذار بوده است. تعداد سبک هاي اقليمي در ايران, ناشي از تنوع موجود در محورهاي زيست محيطي است. وجود کوه هاي صعب العبور, جنگل انبوه و دريايي با افق هاي دور در شمال و متقابلاً حضور همان دريا در جنوب و در جوار گرماي سوزان, نبود باران, خشکي و خشونت فراوان در مکان , دو نوع موقعيت محيطي و زيستي متفاوت را ايجاد کرده است. گسترش کوير و دشت هاي لوت در مرکز و مشرق, کثرت کوه ها در مناطق غرب, مسدود بودن مرزهاي تجاري و ارتباطي با همسايگان در آن ها و در مقابل, وجود بندرهاي بازرگاني در جنوب و شمال و حضور نيروهاي روس و انگليس در پيشينه سياسي, اجتماعي, و فرهنگي بعضي مناطق در مرکز, شمال غرب و شمال شرق و درخشش تاريخي آن ها در بعضي دوره ها نيز در کيفيت و کمال يافتگي سبک آن ها نقش اساسي داشته است.

كليد واژه:

نسخه قابل چاپ