بانک مقالات زبان و ادبیات فارسی

در داستان نويسي مدرن بسياري از شيوه هاي سنتي روايت از ميان رفته و معمولا صناعت داستان بيشتر از محتواي آن در کانون توجه قرار گرفته است. رمان کوتاه شازده احتجاب اثر هوشنگ گلشيري يکي از نخستين داستان هاي ايراني است که در آن به «فرم» داستان و شيوه هاي روايت بيش از هر چيز ديگر تکيه شده است. از نکته هاي مهم اين رمان، چرخش هاي به جا و به موقع زاويه ديد است. بررسي و تحليل زاويه ديد و شيوه هاي روايي با ديدگاه هاي متفاوت از بحث هاي جديد نقد ادبي است که امروزه به عنوان شاخه ا ي مستقل و مهم در مباحث داستان نويسي به آن توجه مي شود. گلشيري در اين رمان از تکنيک هاي تك گويي دروني مستقيم روشن و تك گويي دروني غيرمستقيم به شايستگي استفاده کرده و جريان داستان را پيش برده است. اين اثر از نظر روايت، رماني منسجم و ساخت مند است که همه بخش هاي آن به طور منظم و منطقي در جاي خود قرار گرفته اند. روايت در اين رمان به شيوه رمان هاي جريان سيال ذهن است اما اغتشاش آن گونه از رمان ها ندارد.

زبان شناسي نقش گرا يکي از سه نگرش اصلي زبان شناسي نظري است که در آن نقش و معنا توامان در نظر گرفته مي شود. از گرايشهاي مختلف اين نظريه، نقش گرايي هليدي را برگزيده ايم. در اين نظريه با سه نوع معنا روبه روييم: فرانقش تجربي، فرانقش ميان فردي و فرانقش متني. در اين مقاله برآنيم تا رمان چراغ ها را من خاموش مي کنم اثر زويا پيرزاد را با توجه به فرانقش ميان فردي (Interpersonal Metafunction) از نظريه نقش گراي هليدي بررسي کنيم. ابتدا به تبيين مباني تئوري نظريه پرداخته و سپس آن را بر روي متن مورد نظر پياده کرده ايم. بعد از تطبيق داده ها با مباني نظري و نمايش آن به صورت نمودارهاي آماري اين نتايج حاصل شده است که بيشترين زمان به  کار رفته در رمان مذکور، زمان گذشته است و براي زمان آينده کاربردي ديده نشد. همچنين وجه خبري از ساير وجه ها بيشتر به کار رفته است که گوياي سبک روايي رمان مي باشد. در انواع ادات نيز ادات کلامي بيشترين و ادات کيفي کمترين کاربرد را دارند.

اين مقاله بر آن است که جلوه هاي گوناگون معرفت شناختي و هستي شناختي عنصر نور را در مثنوي بررسي و آن را با آثار عرفاني مهم فارسي مقايسه کند. نتيجه کار نشان مي دهد که مولوي بيشتر به جنبه هاي معرفت شناختي عنصر نور با تکيه بر قرآن و شريعت پرداخته است و تلقي او از عنصر نور و توابع آن، هم با تلقي اصطلاحي صوفياني مثل علي بن عثمان هجويري و ابوالقاسم قشيري و هم با تلقي هستي شناختي و معرفت شناختي ويژه امثال عين القضات همداني و احمد غزالي و نيز نظام انديشه اي ساختارمند و منسجم تاويلي ابن عربي و پيروانش تفاوت دارد. مولوي هر چند به ويژگيها و ارزشهاي معرفت شناختي عنصر نور از جنبه هاي مختلف اشاره دارد، اما از ديد هستي شناختي از چهارچوب قرآن و حديث پا را فراتر نمي نهد.

توجه به کلام پاياني در شعر از ديرباز مورد توجه شاعران بوده است. اين توجه در سروده هاي کلاسيک به صورت حسن مقطع و رد المطلع، و در شعر نو به شكل شيوه اي که نيما آن را «برگردان» ناميده است، به چشم مي خورد. پس از نيما توجه به پايان اشعار از حد كاربرد شيوه برگردان شعري فراتر رفته و در مسير تكاملي شعر جاي خود را به آنچه در دوره اخير «پايان بندي» (Ending) مي گويند، داده است. بسامد و تنوع شيوه هاي پايان بندي، شعر قيصر امين پور را از زيبايي و قدرت تاثير دوچنداني برخوردار كرده است. اين توجه به «پايان بندي» و نوآوري در اين شيوه به اندازه اي است كه مي توان وي را در پردازش پاياني شعر، شاعري خلاق و صاحب سبك خواند. در اين پژوهش، با نگاهي كوتاه به سير توجه به پايانه اشعار و ضمن بيان كاركرد شگفت اين شيوه، شگردها و نوآوري هاي قيصر در پايان بندي اشعارش دسته بندي و بررسي شده است.

بومي سرود به اشعاري گفته مي شود که شاعران محلي با استفاده از فرهنگ، واژگان و درون مايه هاي بومي منطقه خود آن را مي سرايند. اين ترانه ها در ادبيات شفاهي اهميت ويژه اي دارند؛ زيرا ما را با مفاهيم و انديشه هاي متعالي آنان آشنا مي سازند.
بومي سرودها در حوزه جغرافياي فرهنگي ايران بزرگ تنوع و گوناگوني فراواني دارند. اميري، تبري، طالبا، نجما، کتولي، حقاني، سوت خواني، شرفشاهي، چهاردانه، کيلالي و لاکو؛ واسونک، شربه، شروه، حاجياني، فايزخواني، شنبه اي، کله فرياد، دوبيتي، چهاربيتي، سرحدي، سرصوت، فرياد، نوا، فراقي، عاشقانه، شعردلبر، شعر جاهلي، حقيقي، سه خشتي، گوراني، بيت، نوول، فهلويات، هوره، حيران، لاوک و چهار لنگي، باياتي، عاشيقي، آغي، باغلاما، قوشما، لايلالار، جيغالي، سالاما، الف لام، قايتارما، ديل و دؤئمز، ليکو، شير، زهيرک، کردي و سيتک، تنها بخشي از بومي سرودها هستند که ضروري است تا پيش از نابودي  آنها شناخته و گونه شناسي شوند.
در اين مقاله پس از تبيين، پيشينه و تعريف بومي سرود، تاريخچه، ارزش ها و ويژگي هاي آن ارايه مي شود، سپس بومي سرود هاي برجسته مناطق مختلف ايران از نظر حوزه جغرافيايي، وجه تسميه، قالب، زيبايي شناسي، محتوا و درون مايه بررسي و طبقه بندي مي شوند.

اين مقاله زمان و مکان روايي را در قصص قرآني بررسي مي کند. ابتدا به عنصر زمان روايي از ديدگاه ژنت اشاره مي شود و بر اين اساس رابطه ميان زمان داستان و زمان متن، مفاهيم «نظم»، «تداوم» و «بسامد» را با ذکر نمونه هايي از قصص قرآني تبيين مي کنيم. سپس به سنخ شناسي، شاخص هاي متني و کارکردهاي مکان روايي با اشاره به سوره يوسف (از ميان ساير قصص) مي پردازيم. مي توان گفت كه تحليل زمان و مكان روايي در قصص قرآني اولا، به بسط و گسترش پي رنگ قصص، ثانيا، شخصيت پردازي و در نهايت، تفسير و درك سوره ها كمك مي كند.

جامعه شناسي ساخت گرا يکي از رويکردهاي اساسي نقد ادبي معاصر است. جامعه شناسان ساخت گرا چون گلدمن آلتوسر و ماشري گاه متون سمبوليستي و سوررئاليستي را مورد بررسي قرار ميدهند. داستان سه قطره خون صادق هدايت داراي ظرفيت هايي است که ميتواند قرائتهاي متفاوتي داشته باشد. معمولا داستان سه قطره خون را از ديدگاه روان شناختي تحليل کرده اند، اما اين مقاله داستان حاضر را با رويکرد ادبي متفاوت، يعني بر اساس نظريات جامعه شناسان ساخت گرا بررسي مي کند. بررسي نموده است. جامعه شناسان ساخت گرا، بازتاب ايدئولوژي و ساختارها و صورت بندي هاي اجتماعي را در متن جستجو مي کنند و آنگاه توانايي نويسندگان و فرديت آنها را در تحولات اجتماعي نشان مي دهند. داستان سه قطره خون واقعيات اجتماعي زمان خود را بازتاب مي دهد و ناتواني شخصيت هاي آن را در زير سيطره ايدئولوژي آشکار مي سازد.

دکتر توفيق سبحاني در حين تصحيح کليات شمس بر اساس نسخه 770 قونيه، بعضي اختلاف هاي نسخه اساس خود و تصحيح فروزانفر را که به زعم ايشان در آنها ضبط قونيه ترجيح داشته، استخراج و آنها را ضمن مقاله اي طرح کرده است. اگر امر داير بر استخراج اختلاف هاي نسخه قونيه به عنوان يکي از نسخه هاي مرجع فروزانفر و متن نهايي چاپ فروزانفر باشد، اين اختلاف ها سر به هزاران مورد خواهد زد؛ چون همچنان که تصور شده است، نسخه قونيه از نظر ضبط کلمات، براي فروزانفر نسخه اساس تلقي نمي شده و مرجعيت تام نداشته است. در اين مقاله يکايک موارد 93 گانه مقاله دكتر سبحاني يک بار ديگر بررسي شده تا معلوم شود که ضبط کدام، مرجح است و چرا.