مقالات نقش اخلاق در علوم و فناوری

زمينه: محققين فناوري زيستي اين علم را شاهراه اقتصاد در آينده و بخصوص در بحث غذا مي دانند. غذا نقش بسيار مهمي را در جوامع مختلف ايفا مي كند. تلاش هاي اخير براي تغيير آنچه به عنوان غذا توليد مي شود و چگونگي توليد آن و اصل برابري بنيادين از اصول مهم به شمار مي رود. با آنكه فناوري زيستي، فناوري حاصل از قوانين خلقت است، ولي تاكنون خطرات بالقوه ناشي از استفاده اين فناوري تا حدي شناخته شده و اهميت عوارض آنها ممكن است. غيرقابل جبران باشد. كشورهاي در حال توسعه به طور روز افزوني با ورود سازواره هاي دست ورزي شده ژنتيكي و فراورده هاي آن مواجه هستند. افزايش واردات اين محصولات در كشورهاي جهان سوم نتيجه فشار كشورهاي توليد كننده است، كه مايلند مازاد توليد خود را به كشورهاي توسعه نيافته ارسال نمايند. وقتي بحث واردات يا صادرات محصولي با ويژگي خاص سازواره هاي دست ورزي شده ژنتيكي به وجود مي آيد. يعني اين محصولات وارد محيط زيست بشر مي شوند. سوالات اخلاقي در مورد اين فناوري و بخصوص فناوري زيستي محيط زيست مانند چگونگي تفكيك مسايل غريزي و احساسي از قوانين اخلاقي، يا اجبار شركت ها در مورد قراردادن اطلاعات مربوط به فراورده هاي بيولژيك شان و مجاز بودن تجارت مخفي مواد ژنتيكي و ... از مواردي است كه امروزه مورد بحث بسياري از محافل علمي و اخلاقي است. كشورهاي متعددي در دنيا داراي اقتصاد وابسته به فناوري زيستي نوين هستند. ثبت رسمي موجودات زنده توسط شركتهاي انحصاري به عنوان يك امتياز مطرح مي شود. صاحب امتياز ژن، مكلف به رعايت حقوق ديگران (توسط كس ديگري به ثبت نرسيده باشد) و رعايت قوانين عمومي (از نظر ايمني زيستي و اخلاق زيستي) مي باشد. دزدي زيستي به منظور علمي، تجاري و سودخواهي شركت ها انجام مي گيرد.
نتيجه گيري: با توجه به سودآوري اقتصادي محصولات فناوري زيستي نوين بايد قوانين محكم تري در اين زمينه در كليه كشورهاي جهان و از كشور ما تدوين و تصويب شود. قوانين متنوع وضع شده در دنيا موارد اشتراك زيادي دارند و كنترل ها سبب كسب نتايج مطلوبي در بي خطر بودن اكثريت قريب به اتفاق سازواره هاي تراريخته شده است. در عرصه تجارت جهاني، محصول شركت هاي توليد كننده سازواره هاي تراريخته بايد به تاييد كشور وارد كننده برسد و موضوعات ارزشي و قوانين اخلاقي مربوط به آن كشور نيز ملاحظه شوند.

 نسخه قابل چاپ

زمينه: توجه به رابطه بين اخلاق و علم اندوزي انسان مي تواند در تعالي جايگاه مراكز علمي كشور نقش به سزايي ايفا نمايد. اصل وجود اين رابطه، طبق آنچه كه از متون ديني استفاده مي شود مسلم است؛ لكن كمتر مباني فلسفي اين رابطه بررسي شده است.
روش كار: اين پژوهش به صورت كتابخانه اي و توصيفي صورت پذيرفته است. بدين منظور، ابتدا نظريه قابل قبول در باب علم و روش علم اندوزي انسان تبيين شده و با نظر بر مباني فلسفي اخلاق، نحوه تعامل و تاثير اخلاق و رفتار انسان بر علم اندوزي بررسي شده است.
يافته ها: براي بررسي مباني فلسفي رابطه اخلاق و ادراك، لازم است كه به نحوه ارتباط بين عقل نظري و عملي توجه نمود. از منظري ديگر مي توان به نقش مزاج در اين بين توجه نمود؛ تاثيرپذيري مزاج بدن انسان از اخلاق و رفتار انسان در فلسفه به اثبات رسيده است. از طرف ديگر مزاج نقش مهمي در تعلق نفس مجرد، كه جايگاه علم است، به بدن مادي ايفا مي كند، بنابراين مزاج مي تواند نقش واسطه را بين اين دو عامل اصلي در رشد و تعالي انسان به عهده گيرد.
نتيجه گيري: تاثيرگذاري اعمال و اخلاق انسان به عنوان يكي از عوامل متعدد دخيل در ادراك و فهم او و برعكس، مي تواند تاثيري شگرف در اخلاق داشته باشد، بدين منظور دستورات دين اسلام كه تبيين كننده برنامه كامل سعادت انسان است، كامل ترين نسخه خداوند براي تعالي در دو بعد علم و عمل مي باشد.

 نسخه قابل چاپ

زمينه: اخلاق پزشكي، نظام ساختارمند و كاربردي، جهت ارايه راهكارهاي مناسب در ارتباط با مشكلات اخلاقي مطرح در حيطه علوم پزشكي مي باشد و دندانپزشكي نيز همانند ساير شاخه هاي علوم پزشكي نيازمند چنين ساختاري است. رفتارهاي اخلاقي در دندانپزشكان، انعكاسي از تاكيد بر آموزش اصول اخلاقي در طول دوره تحصيل آنها مي باشد. دوره دانشجويي بهترين زمان براي يادگيري اصول و شيوه به كاربردن اخلاق حرفه اي است كه نتيجه آن برقراري ارتباط درست با بيماران و همكاران مي باشد. در اين مطالعه تاكيد بر آموزش اخلاق، متناسب با شرايط رشته دندانپزشكي است.
در حال حاضر، آموزش اخلاق در دانشگاه هاي دندانپزشكي به صورت سنتي وارايه سخنراني توسط استاد، مبتني بر آموزه هاي تكرار مفاهيم به صورت نظري صرف، تنها موجب كاهش علاقه دانشجويان مي گردد و به نظر مي رسد كم توجهي به جنبه عملي درس اخلاق در دانشكده هاي دندانپزشكي، كارايي آن را كاهش داده است. همچنين، سرفصلهاي آموزشي درس اخلاق در دانشكده هاي دندانپزشكي بر پايه اخلاق پزشكي استوار است و اغلب، تفاوتهاي حرفه اي دندانپزشكي در آن ناديده گرفته مي شود. امروزه، درماني موفقيت آميز تلقي مي شود كه مبني بر توقعات بيمار، توجه به اخلاقيات، ارتباط بين پزشك و بيمار و همراه با رضايت بيمار باشد. هدف از آموزش اخلاق، ايجاد انگيزه و تغيير نگرش در دانشجويان است كه موجب ارتقا مهارت رفتاري و آگاهي از تعهدات حرفه اي آنها مي گردد.
نتيجه گيري: بنابراين آموزش اخلاق در دانشكده هاي دندانپزشكي نيازمند تحول است تا بتوان به اهداف عالي در اين زمينه دست يافت و با در نظر گفتن تفاوت هاي حرفه اي دندانپزشكي بهتر است برنامه آموزشي درس اخلاق بازنگري و براساس نيازهاي اين رشته تدوين گردد.

 نسخه قابل چاپ

ارزشهايي چين اخلاق، وجدان،‌ تعهد، مسووليت پذيري و ... در تبديل انديشه نوبه محصول و ارايه آن به بازار چون واكنشگر در معادلات شيميايي، عمل مي نمايند و سبب مي شوند تا فرايند كارآفريني تحت تاثير اين عوامل در مدتي كوتاه تر به نتيجه برسد. از سوي ديگر موجب جلب اعتماد جامعه كارآفرين و گروه كارآفريني در راستاي آينده نگري و عملياتي كردن انديشه هاي جديد خواهد شد. اين ارزشها در تعامل با عوامل اقتصادي و فرهنگي كارآفريني كه اساس آن نيز به شمار مي روند، سبب اعتماد بيشتر گروههاي درگير فضاهاي مذكور و نيز جامعه مي شود و به حد نهايي خود يعني ايثار كارآفرين وگروه كارآفريني مي رسد. در اين حال، به دليل افزايش اعتماد به كارآفرين و گروه كارآفريني و نيز تلاش مضاعف آنان در سايه ارزشهاي اخلاقي، توسعه اقتصادي و فرهنگي جامعه،‌ امري قطعي و اجتناب ناپذير است. توزيع عادلانه درآمد، افزايش سرمايه گذاري و تمامي عوامل اقتصادي و اجتماعي به طور غيرمستقيم دستخوش اين ارزشها مي شوند.
نتيجه گيري: اين مقاله ضمن معرفي زواياي اخلاق و وجدان كاري و تبيين مفهوم كارآفريني، درصدد آشكار نمودن نقش ارزشهاي مذكور در پديده كارآفريني است.

 نسخه قابل چاپ

زمينه: مقاله پيش رو، مفهوم اخلاق را به طور كلي و اخلاق تجاري را به طور ويژه مورد بررسي قرار داده و مباحثي در خصوص پويايي اخلاق در جامعه و پويايي اخلاق تجاري در بازار ارايه مي نمايد. فرهنگ و زمان دو عامل تاثيرگذار بر اخلاق و اخلاق تجاري به شمار مي آيند. به طور كلي آنچه كه از اخلاق و اخلاق تجاري مستفاد مي شود، همان چيزي است كه در زماني خاص و در شرايط فرهنگي ويژه اي، ملاك مقبوليت و يا عدم مقبوليت امري تلقي مي شود. امري كه ثابت نبوده و با گذشت زمان دستخوش تغيير مي شود. آنچه در گذشته امري اخلاقي تلقي مي شد، معلوم نيست كه امروزه نيز همان وضعيت را داشته باشد و آنچه كه امروزه امري اخلاقي ارزيابي مي شود، ممكن است در آينده همينگونه ارزيابي نگردد.
روش كار: براساس مباحث و مباني نظري موجود پيرامون رابطه فرهنگ و زمان، پويايي اخلاق در بستر اين دو و نيز تاثيراتي كه بر مقوله اخلاق تجاري مي گذراند، انواع وقفه و تاخيراتي كه ممكن است بين اخلاق تجاري (در ديدگاه توليد كنندگان و شركتها) و اخلاق در ديدگاه جامعه پيش ايده مورد بحث قرار گرفته و براساس اين سناريوها، الگويي از پويايي اخلاق تجاري در گذر فرهنگ و زمان ارايه شده است.
نتيجه گيري: معمولا ديدگاه توامان توليد كنندگان و جامعه در خصوص مساله اي، تعيين كننده مقبوليت و يا عدم مقبوليت آن در اخلاق تجاري است. اخلاق تجاري مفهومي است اجتماعي كه ممكن است در بين گروههاي درگير در يك حيطه و زمينه خاص نيز درك متفاوتي از آن وجود داشته باشد. براساس الگوي ارايه شده، در پايان مقاله دو نمونه متفاوت و متضاد در صنعت خودروسازي (شركتهاي فورد و ولوو) مطرح و با ارزيابي سناريوهاي اخلاق تجاري آنها، در نهايت ملاحظاتي مديريتي متذكر گرديده است.

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

زمينه: دستگاه عدالت كيفري همه روزه با جرايمي مواجه است كه نمي تواند هيچ رد و نشاني از مرتكبين آنها بيابد. در دهه گذشته پزشكي قانوني ژنتيك توانسته است با استفاده از روش تحليل داده هاي ژنتيكي از يافته هاي برجاي مانده در صحنه جرم، امكان شناسايي بهتر و رسيدگي مطمئن تري را به دست آورد. اما از طرف ديگر جمع آوري و استفاده ناروا از داده ها ممکن است اصول اخلاقي و حقوقي رضايت آگاهانه، احترام به حريم خصوصي فردي و اصل رازداري را خدشه دار سازد.
قوانين برخي از كشورها استفاده بدون رضايت آگاهانه از داده ها را به تصويب رسانده اند. برخي انجام اين كار را در زمينه تحقيقات جنايي صراحتا غير قانوني اعلام كرده اند. برخي از كشورها نظير ايران نيز صراحتي در اين باره ندارند.
روش كار: با توجه به اهميت موضوع، با مطالعه کتب و نيز برخي مقالات مرتبط معتبر از سال 1998 به بعد با جستجوي واژه هاي مرتبط  و مشورت با صاحب نظران اين نوشتار تهيه شده است.
نتيجه گيري: اگرچه هدف نهايي جمع آوري داده هاي ژنتيکي ارتقا دادرسي است، ولي امکان بروز عواقب منفي يا ناخواسته، منتفي نيست. اين امر ممکن است به نقض آزادي فرد و حريم خصوصي يا اعمال تبعيض اجتماعي منجر شود. مطابق اصول اخلاقي و حقوقي استفاده از اين گونه داده ها بايد با رضايت آگاهانه پژوهش شونده انجام شود و در امر پژوهش بر اين داده  ها نمي توان به تجسس هاي ناروا دست زد. از سوي ديگر شايد بتوان گفت، اخذ رضايت آگاهانه از متهمان و مجرمان با توجه به شرايط ارتکاب جرم آنها غيرضروري و بعضا غيرممکن است. اما در اين راه نمي توان به افراط گري دست زد و ضروري است اصولي در اين رابطه وضع شود.

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

زمينه: حسابداري در دنياي پيشرفته اقتصادي امروز حرفه اي است حياتي، زيرا سامانه اقتصادي جاري بدون آن نمي تواند، وجود داشته باشد. برجستگي متمايز کننده حرفه حسابداري پذيرش مسووليت نسبت به عموم است. جامعه انتظارات فراواني از اهل اين حرفه دارد و مردم بايد به کيفيت خدمات پيچيده ارايه شده توسط حرفه حسابداري اعتماد داشته باشند. از اين رو اطلاعات ارايه شده توسط حسابداران بايد به طور قابل توجهي کارآمد، قابل اتکا، واقعي و بي غرضانه باشد، پس حسابداران نه تنها بايد واجد شرايط و صلاحيت حرفه اي باشند، بلکه بايد از درجه بالايي از صداقت و درستکاري حرفه اي نيز برخوردار و آبرو و حيثيت حرفه اي از مهم ترين دارايي هاي آنها باشد. در نتيجه اخلاق حسابداري براي حسابداران حرفه اي و افرادي که به خدمات حسابداري تکيه دارند اهميت زيادي دارد. با وجود اين به نظر مي رسد در ايران، از لحاظ نظري، به اين مهم پرداخته نشده است.
روش كار: در اين پژوهش، به روش کتابخانه اي و با بررسي پايگاه هاي الکترونيکي، آيين رفتار حرفه اي حسابداران و اصول بنيادي اخلاق حسابداري تبيين شده و مهم ترين مسايل اخلاقي حسابداري در حال حاضر و راه کارهاي حل آنها و تجديد حيات حيثيت حرفه اي حسابداري ارايه مي گردد.
نتيجه گيري: نتيجه اين که آينده حرفه حسابداري به رهبري اخلاقي توسط حسابداران حرفه اي و رهبران اين حرفه بستگي دارد. لازم است تا آنها با تبيين اهميت معيارهاي اخلاقي والا و آموزش ضرورت درستکاري فردي، حسابداران فعلي و آتي را به سوي شرافتمندي سوق دهند. بديهي است با انجام اين کار اين اطمينان محقق خواهد شد که در آتيه حرفه حسابداري بتواند به نقش تاريخي خود در رشد عادلانه اقتصادي و موفقيت و رفاه ملت ها ادامه دهد.

 نسخه قابل چاپ

زمينه: اخلاق پژوهش، شاخه اي از اخلاق حرفه اي است و به اصول اخلاقي اي که پژوهش را از آغاز تا پايان کار هدايت مي کنند، مي پردازد. تاکنون، بيشترين توجه به اخلاق پژوهش در حوزه پزشکي بوده است، در حالي که به نظر مي رسد اخلاق پژوهش در حوزه علوم اجتماعي و انساني، به اين دليل که يافته ها و نتايج اين گونه پژوهش ها، هم به فرد و هم به محيط فراتر از جامعه علمي مربوط مي شود و با ابعاد مختلف زندگي بشر در ارتباط است، اهميت بيشتري دارد. از اين رو، هدف مقاله حاضر، پرداختن به اخلاق پژوهش در حوزه علوم اجتماعي و تاکيد بر لزوم تدوين انجمن هايي يا کميته هايي به منظور نظارت بر مسايل اخلاقي پژوهش است.
روش كار: پژوهش به روش کتابخانه اي و با جستجو در پايگاه هاي اطلاعاتي به انجام رسيده است.
نتيجه گيري: پس از بررسي اخلاق پژوهش در حوزه علوم اجتماعي از سه بعد: ارتباط با مشارکت کنندگان در پژوهش (آزمودني انساني)؛ ارتباط با جامعه (انتشار نتايج پژوهش) و ارتباط با پژوهشگر، مي توان نتيجه گرفت: با توجه به اين که پژوهش هاي حوزه علوم اجتماعي، در حوزه موضوع، روش ها و رويکردهاي روش شناسي متنوع هستند، انجام گام به گام پژوهش، زير نظر کميته هاي اخلاق پژوهش (که از سوي دانشگاه ها، موسسات و نهادهاي مرتبط با حوزه پژوهش و انجمن هاي علمي در رشته هاي علوم اجتماعي ايجاد شده اند)، ضروري به نظر مي رسد. در پايان، ايجاد چنين انجمن هايي به منظور سر و سامان دادن به وضعيت اخلاق پژوهش در ايران نيز پيشنهاد مي شود.

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ