بانک مقالات گوناگون از کلیه رشته ها

با توجه به فرايند بسيار طولاني تشکيل خاک و نقش کليدي آن به عنوان يکي از مهم ترين نهاده هاي کشاورزي، لزوم حفاظت از آن اجتناب ناپذير است. يکي از مهم ترين خدمات و کارکردهاي اکوسيستم جنگلي، ممانعت از فرسايش خاک و افزايش قدرت نگهداشت مواد مغذي در آن است که اين موضوع بخصوص در مناطق پر شيب و کوهستاني از اهميت ويژه اي برخوردار است. از آنجا که خدمت کنترل فرسايش خاک نيز همانند بسياري از ديگر خدمات اين اکوسيستم، فاقد بازاري براي تعيين ارزش آنهاست، در سال هاي اخير روش هاي جديدي به منظور برآورد اين ارزش ابداع شده است. در مقاله حاضر ارزش عملکرد حفاظت از خاک در بخشي از جنگل هاي خزري برآورد شده است. نکته قابل ملاحظه در اين برآورد مکاندار بودن ارزشگذاري است که امکان مقايسه ارزش در حوضه هاي مختلف آبخيز را فراهم مي سازد. بدين منظور ابتدا ميزان فرسايش و رسوب در منطقه مورد مطالعه با استفاده از مدل پسياک اصلاح شده (MPSIC) در هر يک از زيرحوضه ها در وضعيت موجود بررسي شد و در ادامه با تدوين دو سناريو مبني بر تبديل جنگل طبيعي به جنگل تخريب يافته و مرتع فرسايش يافته، تغييرات در ميزان فرسايش و رسوب مورد بررسي قرار گرفت. در ادامه با انجام نمونه برداري از خاک و تجزيه آزمايشگاهي، تغييرات روي داده در ميزان مواد مغذي خاک در هر وضعيت محاسبه شد و با استفاده از نتايج حاصل از تجزيه خاک و استفاده از روش هزينه جايگزين، ارزش اکوسيستم جنگلي در نگهداري از مواد مغذي خاک در هر يک از سناريوها به تفکيک زيرحوضه ها برآورد شد. در پايان با استفاده از اطلاعات به دست آمده، نقشه ارزش خدمت اکوسيستمي نگهداشت مواد مغذي خاک، با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافيايي بر حسب زيرحوضه ها در منطقه مورد مطالعه تهيه شد. محاسبه ارزش حفاظت از مواد مغذي خاک مبين ارزش ميانگيني معادل 252 هزار ريال در هکتار براي اين خدمت اکوسيستمي در منطقه مطالعاتي است. ارزش اين عملکرد با توجه به عواملي چون نوع خاک، ميزان فرسايش و شيب حوضه در پنج زيرحوضه منطقه مطالعاتي متفاوت بوده و از حداقل 72.212 تا حد اکثر 84.401 هزار ريال در هکتار تغيير مي کند. تفاوت فاحش ميان ميزان فرسايش در وضعيت طبيعي نسبت به هر يک از سناريوها حاکي از نقش کليدي جنگل در کنترل فرسايش خاک است. همچنين تفاوت آشکار ميان برآوردهاي مربوط به زيرحوضه هاي مختلف، حاکي از رابطه موثر ميان ساختار و عملکرد اکوسيستم است. ارزشگذاري مکاندار اين خدمت اکوسيستمي مي تواند اطلاعات دقيق تري را در اختيار مديران و برنامه ريزان به منظور حفاظت از منابع طبيعي قرار دهد و منجر به تدوين برنامه هايي دقيق تر در اين زمينه شود.

 نسخه قابل چاپ

برنامه ريزي جنگل طي فرايند سلسله مراتبي زماني و مکاني صورت مي گيرد. تعيين کارکردهاي جنگل و طبقه بندي اراضي جنگلي براي اين کارکردها مهم ترين فعاليت در برنامه ريزي بلند مدت در سطح سيماي سرزمين است. اين موضوع بايد با مطالعه خصوصيات رويشگاه و ارزيابي توان اکولوژيک صورت گيرد. تهيه مدل ارزيابي ويژه، ابزار مهم براي رسيدن به اين هدف است. در اين تحقيق يک مدل ارزيابي ويژه براي جنگل خيرود تهيه شد. پس از مطالعه، شناسايي و نقشه سازي عوامل اکولوژيکي (فيزيکي و زيستي)، مدل براي سه طبقه توليد چوب و يک طبقه حفاظت- حمايت با استفاده از سيستم اطلاعات جغرافيايي اجرا و توان اکولوژيک جنگل براي اين طبقات ارزيابي شد. نتايج نشان داد که از کل مساحت منطقه، 47% حفاظتي- حمايتي است. 1980 هکتار (24%) از سطح جنگل براي طبقه توليد چوب طبقه يک، 751 (9%) براي طبقه دو و 1693 هکتار (20%) براي طبقه سه توليد چوب داراي توان هستند.

 نسخه قابل چاپ

بارزترين و ارزشمندترين اکوسيستم تالابي در استان کردستان درياچه زريبار است که در نزديکي شهرستان مريوان قرار داشته و با بخشي از جنگل هاي زاگرس شمالي که متعلق به هات اسپات جهاني ايران و آناتولي است احاطه شده است. هدف اصلي انجام اين پژوهش ارزيابي توان جنگل هاي اطراف تالاب زريبار براي کاربري اکوتوريسم به منظور تعديل فشار تفرجي در اکوسيستم شکننده تالاب و هدايت بخشي از اين فشار به سمت جنگل است. در اين بررسي پس از شناسايي منابع اکولوژيکي (پايدار و ناپايدار) تجزيه و تحليل و جمع بندي منابع صورت گرفت. با مبنا قرار دادن اصول دستي نقشه سازي يگان هاي محيط زيستي و استفاده از روش سيستمي رايج در ايران در محيط نرم افزار (ArcGIS9.2) لايه هاي اطلاعاتي با هم تلفيق شدند و در نهايت 151 يگان محيط زيستي تفکيک و نقشه سازي شد. سپس با استفاده از مدل هاي ويژه طراحي شده براي اکوتوريسم جنگل هاي منطقه، ارزيابي توان اکولوژيکي براي اکوتوريسم متمرکز با سه طبقه توان و اکوتوريسم گسترده با دو طبقه توان در منطقه انجام شد. در مرحله بعد با شناسايي منابع اجتماعي- اقتصادي و تجزيه و تحليل اين داده ها، نقشه سازي و طبقه بندي شاخص هاي مهمي چون کاربري فعلي اراضي، درآمد حاصل از کاربري ها، ساختارهاي زيربنايي، نرخ بيکاري و پراکنش دام انجام گرفت و نيازهاي اجتماعي- اقتصادي دو دهستان موجود در محدوده مطالعاتي بررسي و به منظور اتخاذ تصميم نهايي با توان اکولوژيکي منطقه تلفيق شد. در نتيجه از کل مساحت منطقه (50.8236 هکتار) 84.10 درصد به تفرج متمرکز طبقه 2 (69.892 هکتار)، 32.12 درصد به تفرج متمرکز طبقه 3 (01.1015 هکتار)، 56.10 درصد به تفرج گسترده طبقه 1 (64.869 هکتار) و 81.0 درصد براي تفرج گسترده طبقه 2 (57.66 هکتار) تعلق گرفت.

تعيين ميزان اهميت آثار محيط زيستي يکي از مهم ترين دغدغه هاي فرآيند ارزيابي آثار محيط زيستي (1) در طرحها و پروژه هاست كه بيشتر به ماهيت چند معياره بودن اين مساله وابستگي دارد. در واقع اهميت اثر محيط زيستي تنها مبتني بر شدت آن اثر نيست و لازم است معيارهاي ديگري نيز در تعريف اهميت اثر لحاظ شدند. در اين تحقيق براي نخستين بار در فرايند ارزيابي آثار محيط زيستي (EIA) در ايران، امکان سنجي کاربرد مدل TRI- ELECTRE به عنوان يكي از معتبرترين تكنيك هاي تصميم گيري چند معياره در تعيين اهميت آثار محيط زيستي، مورد بررسي قرار گرفته و نتايج حاصل از کاربرد اين مدل، با نتايج ارزيابي طرح سد و شبکه آبياري- زهکشي اردبيل که به يکي از روش هاي معمول ارزيابي صورت پذيرفته، مقايسه شده است. در اين تحقيق براي تعيين معيارهاي برآورد اهميت اثر، بررسي جامعي نيز در مراجع ملي و بين المللي به عمل آمده است.
از جمله ورودي هاي مدل دسته بندي ELECTRE-TRI، علاوه بر ارزش كمي معيارهاي اثر محيط زيستي، وزن معيارهاست كه با توجه به عدم وجود روش شناسي مدون جهت تعيين وزن معيارها در روش هاي موجود ارزيابي آثار محيط زيستي در ايران، در اين تحقيق، از روش تلفيقي براي برآورد وزن معيارها استفاده شده است. به اين ترتيب كه وزن معيارها بر اساس مراجع بين المللي يا قضاوت كارشناسي با وزن بدست آمده معيارها از روش آنتروپي، تلفيق شده و نتيجه به منزله وزن نهايي معيار، وارد مدل شده است.
نتايج حاصل از کاربرد مدل دسته بندي ELECTRE-TRI براي تعيين اهميت آثار محيط زيستي فعاليت هاي طرح سد و شبکه آبياري- زهکشي اردبيل و مقايسه آن با روش رايج استفاده شده در اين طرح گامي به منظور معرفي روش هاي جديد ارزيابي آثار محيط زيستي در سطح جهاني و امكان سنجي كاربرد آن در فرايند EIA در ايران است و نگارندگان اميد آن دارند كه اين تحقيق راهگشاي انجام تحقيقات بيشتر در خصوص روش شناسي هاي موجود ارزيابي آثار محيط زيستي در سطح جهاني و ارتقاي روش هاي موجود در كشور شود.

 نسخه قابل چاپ

امروزه افزايش فعاليت هاي انساني، باعث بروز اختلال هاي ساختاري، از جمله تکه تکه شدن سرزمين و اراضي طبيعي شده است. به دنبال آن استفاده از مفاهيم اکولوژي در مقياس سرزمين براي اعمال سياست هاي کاربري اراضي و طراحي، از انزوا به اتصال و از حفاظت سايت به حفاظت شبکه هاي اکولوژيک توسعه و ارتقا يافته است. بدين ترتيب مفهوم نوپاي اکولوژي منظر با در هم آميختن علوم اکولوژي با الگوهاي فضايي چارچوب طراحي و اجراي برنامه ريزي محيطي شد و مفاهيمي همچون طراحي شبکه اکولوژيکي شهرها بيش از پيش مورد توجه قرار گرفت.
در مطالعه حاضر، شبکه اکولوژيک شهر تبريز در مقياس شهري بررسي شده است. در اين راستا ابتدا شناخت وضع موجود شبکه اکولوژيکي شهر تبريز بر اساس مدل موزاييکي صورت گرفته و بدين ترتيب لايه هاي اکولوژيکي طبيعي و مصنوع آن مورد تجزيه و تحليل واقع شد. سپس تحليل شبکه با روي هم گذاري اين لايه ها صورت گرفته و در نهايت به درک و تعيين ساختار شبکه و ارايه راهکارهاي ارتقاي آن در مقياس شهري انجاميد.

 نسخه قابل چاپ

در 50 سال اخير ايجاد سدها، بسياري از رودخانه ها را حتي در مقياس جهاني در معرض انحراف و تغيير شكل قرار داده است و در همين ارتباط، در سطح كشورهاي جهان، حدود 40 تا 80 ميليون نفر به واسطه احداث مخازن سدها از محل زندگي خود جابه جا و به محل هاي ديگر انتقال يافته اند و اين موضوع پيامدهاي وسيع اجتماعي، اقتصادي،فرهنگي و محيط زيستي زيادي را در پي داشته است.ايران نيز به دليل ايجاد سدهاي بزرگ از اين گونه تبعات مستثني نبوده و در اکثر سدهايي که در ايران ايجاد شده، يا در دست ايجاد است با جابه جايي و اسکان مجدد سکونتگاههاي پشت مخزن سد و تبعات اجتماعي- اقتصادي آن مواجه بوده است. تحقيق حاضر اين مسائل را با مطالعه سد گتوند عليا بر روي رودخانه کارون مورد آزمون قرار داده است.
در اين ارتباط ويژگي هاي جغرافياي،اقتصادي و اجتماعي سکونتگاههايي که در پشت مخزن سد گتوند عليا قرار داشتند، با استفاده از روشهاي آماري تجزيه و تحليل شده و براي تعيين راهبردهاي اسکان مجدد با استفاده از مدل سوآت تمايلات و گرايش هاي کمي و کيفي افراد و خانوارهاي ساکن مورد بررسي قرار گرفته است.

 نسخه قابل چاپ

محيط هاي طبيعي همواره دستخوش يکي از مهم ترين مخاطرات طبيعي، يعني حرکات توده اي بوده که باعث ناپايداري مي شود. شناسايي مناطق ناپايدار و مميزي آنها به منظور تشخيص و تعيين خطر عوامل محيطي يكي از موضوعات مهم در زمينه عمران مناطق كوهستاني محسوب مي شود. در اين بررسي، دامنه شمالي الوند مشرف به شهر همدان و مناطق اطراف آن به وسعت 8.698 كيلومتر مربع به منظور تحليل فرايندهاي دامنه اي همچون ريزش، لغزش و جريان مواد بر اساس وضعيت ساختاري و ژئومرفولوژي، با استفاده از سيستم اطلاعات جغرافيايي و روش برانسدن (1994) تعيين حدود شده است.
ابتدا نقشه هاي عامل در مقياس 1:25000 با استفاده از نرم افزار سيستم اطلاعات جغرافيايي (ArcGis9) تهيه و سپس با تلفيق آنها با يکديگر، منطقه به سه كلاسA ،B و C، به ترتيب لغزش هاي عميق، ريزش ها و جريان واريزه اي و سنگي طبقه بندي شد. وجود واريزه هاي فراوان، لغزش هاي سطحي و جرياني همچون سوليفلكسيون و ريزش بلوك هاي سنگي از ديواره هاي پرشيب دامنه هاي سنگي، ... از جمله شواهد و آثار مخاطرات محيطي مهم براي شهر همدان در منطقه است که بزرگترين مانع براي عمران و توسعه جهانگردي به شمار مي آيد. بررسي ها نشان مي دهد كه عواملي چون ساختار زمين شناسي، وضعيت ليتولوژي، شيب، توپوگرافي، پوشش گياهي، جريان هاي سطحي، تعداد و تراكم گسل ها، ترانشه ها، خاكريزي و بارگذاري، مورفولوژي دامنه ها از مهم ترين علل ناپايداري دامنه ها در منطقه اند.
نقشه هاي حاصل از پهنه بندي كلاس A،B و C نشان مي دهد كه بيشترين قسمت ناپايدار منطقه مربوط به ليتولوژي سنگهاي گرانيتي مشرف به شهر همدان بوده، در حالي كه منطقه نسبتا پايدار را بيشتر قسمت هاي مياني منطقه مورد بررسي با ليتولوژي سنگهاي هورنفلس و شيست شامل مي شود. و دو قسمت 64% از وسعت منطقه را به خود اختصاص داده اند. ارقام فوق دقت و تامل برنامه ريزان را، به ويژه به علت عمران منطقه و توسعه صنعت جهانگردي، احداث جاده، هتل، تله کابين و ... را بيش از پيش مي طلبد.

 نسخه قابل چاپ

هدف از اين تحقيق، تعيين تاثيرتغييرات پوشش گياهي و نوع کاربري سرزمين که توسط فعاليت هاي انساني ايجاد مي شود، بر ميزان دبي سيلاب ها، از طريق به کارگيري فناوري هاي نوين سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافيايي (GIS) است؛ بدين منظور، ميزان توان ايجاد سيلاب در اثر مقادير مختلف بارش در شرايط کاربري اراضي فعلي که حاصل دخالت هاي انساني در حوزه آبريز است، با شرايط کاربري منطبق بر توان اکولوژيکي که بر اساس توان خاک و سرزمين و با توجه به محدوديت هاي فيزيکي سرزمين است، مورد مقايسه قرار گرفته است. منطقه مورد مطالعه در اين تحقيق حوزه آبريز رودخانه مادرسو (دوغ) است که در سال هاي اخير، تعداد و شدت سيلاب ها در اين منطقه افزايش يافته است. نتايج حاصل از اين تحقيق روشن مي سازد که در منطقه مورد مطالعه، در صورت تبديل کاربري اراضي فعلي به کاربري بر اساس قابليت منطقه، در سيلاب هاي ضعيف تا متوسط در حدود 70 درصد ميزان سيلاب کاهش خواهد يافت، در سيلاب هاي شديد تا 40 درصد و در سيلاب هاي بسيار شديد و استثنايي تا ميزان 20 درصد در ميزان دبي خروجي حوزه کاهش ايجاد خواهد شد.
در اين تحقيق اثر اخذ خط مشي هاي مختلف کاربري اراضي در تشديد سيلاب هاي سنگين به خصوص هنگامي که خاک خشک است آشکار مي گردد. اين تاثير هنگامي که خاک از رطوبت مناسبي برخوردار است و ميزان بارندگي زياد است (با دوره بازگشت هاي طولاني تر) کاهش مي يابد اگرچه همچنان نقش تعديل کننده خود را در کاهش شدت بارندگي خواهد داشت.
بديهي است که فاکتورهاي فيزيکي و اقليمي مانند بارش هاي سنگين و شکل و وسعت حوزه آبخيز در ايجاد سيلاب در منطقه مورد مطالعه دخيل هستند اما فعاليت هاي انساني مانند تخريب جنگل ها و مراتع، شيوه هاي نادرست دامداري و تخصيص نادرست اراضي جهت سکونت، مديريت ناصحيح منابع طبيعي و احداث زير بناها و سازه هاي نامناسب در تشديد اثرات و شدت سيلاب بسيار موثرند.
بدليل حجم بالاي اطلاعات و وسعت منطقه مورد مطالعه و در دسترس نبودن اطلاعات به روز منطقه، از دو ابزار قدرتمند سنجش از دور (RS) و سامانه اطلاعات جغرافيايي (GIS) و همچنين نرم افزارهاي تخصصي ديگر، جهت تجزيه و تحليل و ذخيره اطلاعات و نتايج آنها، بهره فراوان برده شده است.

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

افزايش جمعيت و توسعه شهرنشيني در سالهاي اخير موجب افزايش تقاضا براي استفاده تفرجي از فضاهاي طبيعي مي شود. از آنجا که اين دسته از فضاها بيشتر در زمره کالاهاي عمومي با دسترسي آزاد قرار دارند، اغلب بازديدکنندگان از ارزش واقعي تفرج در اين فضاها غافل اند و اين موضوع به طور معمول منجر به عدم استفاده بهينه و مطلوب از اين مکان ها مي شود.
در تحقيق حاضر، ارزش تفرجي منطقه کوهستاني درکه واقع در شمال تهران با استفاده از روش ارزشگذاري مشروط برآورد شد. به همين منظور 240 پرسشنامه براي استفاده تفرجي از سايت مورد نظر، تکميل شد. به منظور تمايز عوامل موثر بر تصميم به تمايل به پرداخت وروديه و ميزان تمايل به پرداخت، از الگوي توبيت از روش دومرحله اي هکمن استفاده شد. با حذف پاسخ هاي ناقص و صفر اعتراض آميز، 58 درصد از افراد حاضر به پرداخت وروديه براي استفاده تفريحي از منطقه درکه بوده اند. نتايج الگوي هکيت نشان داد، متغيرهاي سن و تغيير جغرافيايي محيط کار، فقط بر تصميم پاسخگويان براي پرداخت وروديه اثر معني دار دارد. در حالي که سطح درآمد، تعداد افراد خانوار، نوع منزل مسکوني، ميزان آلودگي در محيط کار و امکانات منطقه درکه، در مرحله اول (تصميم براي تمايل به پرداخت) و همچنين در مرحله دوم (عمل بعد از تصميم)، بر ميزان تمايل به پرداخت پاسخگويان اثر معني دار دارد. ميانگين تمايل به پرداخت سالانه هر بازديدکننده برابر با 3362.8 ريال و ارزش تفرجي هر هکتار از منطقه درکه در سال 1388 تقريبا برابر با پنجاه ميليون ريال برآورد شد.
با توجه به ميزان بالاي ارزش تفريحي هر هکتار از منطقه درکه، ضروري است، مسوولان با برنامه ريزي صحيح، به حفظ و نگهداري مناطق تفريحي طبيعي همانند درکه توجه بيشتري کنند. اين موضوع در کلانشهرهايي همانند تهران که بيشتر ساکنان آن مواجه با انواع آلودگي و کمبود فضاي سبزند، از اهميت بيشتري برخوردار است.

 نسخه قابل چاپ

محيط زيست و لزوم حفاظت از آن در دهه هاي اخير مورد توجه جدي کليه افراد و مجامع بين المللي و جهاني قرار گرفته است. توسعه بي رويه فعاليت هاي اقتصادي انسان از يک سو و اتکاي بي واسطه و وابستگي معيشتي قشر کثيري از جمعيت رو به رشد جهان به طبيعت از سوي ديگر، روز به روز از تنوع طبيعي اکوسيستم ها و زيستگاهها مي کاهد و محدوديت هاي بيشتري را براي زندگي و بقاي حيات وحش فراهم مي کند. در نتيجه اجراي برنامه هاي حفاظتي از گونه ها و اکوسيستم ها فقط به نقاط مشخصي محدود شده که امروزه تحت عنوان مناطق حفاظت شده مشهورند. «برنامه ريزي و مديريت راهبردي» از مهمترين ارکان سيستم هاي مديريت در يک سازمان است؛ مديريت راهبردي هنر و علم تدوين، اجرا و ارزيابي تصميمات و وظايف چندگانه اي است که سازمان را قادر مي سازد به مقاصد خود دست يابد (هانگر و ويلن، 1382). استفاده صحيح و موثر از «برنامه ريزي و مديريت راهبردي» به عنوان مهمترين ارکان سيستم هاي مديريت و همچنين به لحاظ نقش پيش گيرنده آن، اثربخشي مثبتي بر کنترل مشخصه هاي فني و غيرفني در تمام سطوح و در نهايت بر نتايج نهايي و برايندهاي سازمان خواهد داشت. اين پژوهش علمي-کاربردي با هدف ارائه برنامه راهبردي مديريت محيط زيستي منطقه حفاظت شده مند بوشهر به انجام رسيد، که براي نخستين بار در ايران در منطقه حفاظت شده دريايي انجام مي شود. بدين منظور در نخستين قدم به تعيين زون هاي منطقه حفاظت شده مند به روش ارزيابي چند معياره پرداخته شد، بررسي ها مشخص کرد که 28.35 از منطقه را زون حفاظت شده شامل مي شود (مصطفوي و همکاران، 1385). در قدم بعدي به منظور ارائه برنامه ريزي راهبردي به روش ماتريس سوات تعداد 154 پرسشنامه در اختيار جامعه آماري و همچنين خبرگان منطقه تکميل شد. بدين منظور ابتدا عوامل داخلي (نقاط ضعف و قوت) و عوامل خارجي (فرصت ها و تهديدات) محيط تحت بررسي شناسايي شدند. پس از شناسايي، عوامل داخلي و خارجي در قالب جداول ارزشيابي عوامل داخلي (IFE) و ارزشيابي عوامل خارجي (EFE) نمره دهي و وزن دهي شدند. به منظور وزن دهي عوامل داخلي و خارجي از فرايند تحليل سلسله مراتبي (AHP) و نرم افزار EXPERT CHOICE بهره گيري شد. به منظور تعيين راهبردها از خروجي ماتريس سوات بر اساس اولويت هاي اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و محيطي منطقه بارگذاري هر يک از گزينه هاي توسعه، انجام شد و در پايان راهبرد سوم، يعني «راهبرد استفاده از رويکردهاي حفاظتي همگام با معيارهاي بين المللي به پشتوانه قوي اجرايي دولتي-ملي» با کسب بالاترين امتياز 6.05 به عنوان اولين اولويت برنامه ريزي راهبردي مهم براي اين منطقه حاصل شد.

 نسخه قابل چاپ

آنچه در اين پژوهش مورد توجه قرار گرفته، ارزيابي آثار مثبت و منفي ناشي از اجراي پروژه شهر جهانگردي بين المللي خليج فارس بر محيط زيست منطقه است. محدوده پيشنهادي 650 هکتاري براي اجراي اين پروژه در فاصله 15 كيلومتري شهر بندرعباس در ساحل شرقي اين شهر و در محدوده تالاب بين المللي رود شور، شيرين و ميناب واقع شده است. اگرچه پروژه مذكور داراي آثار مثبت قابل چشمگيري از جمله توسعه فعاليت هاي گردشگري، تجاري، اشتغال زايي و درآمدزايي در منطقه است، ولي آثار منفي ناشي از اجراي پروژه بسيار بيشتر از آثار مثبت هستند. مهمترين آثار منفي پروژه شامل برهم زدن تعادل بوم سازگان منطقه حفاظت شده و تالاب بين المللي رود شور، شيرين و ميناب و ساير بوم سازگان هاي حساس ساحلي-دريايي در منطقه، تهديد گونه هاي حيات وحش مهم و برجسته و تهديد سفره هاي آب زيرزميني است. در اين مطالعه از روش روي هم گذاري و روش ماتريس ايراني براي بررسي و ارزيابي آثار محيط زيستي پروژه استفاده شد. جدول ماتريس طراحي شده شامل 47 ريزفعاليت پروژه و 50 عامل محيط زيستي است كه در مرحله ساختماني، در ستون ها 54.5 درصد ميانگين ها و در رديف ها 57.1 درصد ميانگين ها و در مرحله بهره برداري در ستون ها، 52 درصد ميانگين ها و در رديف ها نيز 52 درصد از ميانگين ها كمتر از 3.1- هستند. بنابراين بر اساس بررسي هاي به عمل آمده و نتايج حاصل از ارزيابي، اجراي پروژه حاضر در منطقه مطالعاتي تاييد نمي شود، اما بواسطه اهميت پروژه بر اوضاع منطقه، بويژه از نظر اقتصادي پيشنهاد مي شود براي تعيين موقعيت مناسب، محل اجراي پروژه از مطالعات مكان يابي محيط زيستي استفاده شود.

 نسخه قابل چاپ

انسان در اعصار مختلف با عملکرد خود در محيط به تخريب آگاهانه و ناآگاهانه طبيعت پرداخته و گونه ها را نابود کرده، و يا مورد تهديد قرار داده است. اين تخريب ها موجب نگراني است، زيرا از تخريب هاي بزرگ طبيعي پيشين شديدتر و سريعتر بوده است. از اين رو، با وجود کمبود داده ها و پيچيدگي فرايندهاي طبيعي، مي توان و بايد در مسير حفاظت بيشتر و بهتر از طبيعت گام برداشت و از بلاياي انسان ساخت جلوگيري نمود، يا آنها را به حداقل رساند. با روشهاي مختلف مي توان به انتخاب قطعات مختلف سرزمين براي حفاظت پرداخت. رهيافت بوم شناسي سيماي سرزمين يکي از جديدترين روشهايي است که از مشخصه هايي مانند شکل، اندازه، ساختار و رابطه بين پوشش هاي مختلف استفاده مي کند. هدف اصلي اين مطالعه استفاده از رهيافت سيماي سرزمين براي انتخاب سيستماتيک لکه هاي حفاظتي در استان گلستان است. بدين منظور از نظام ارزيابي و اولويت حفاظت (CAPS) استفاده شد. اين روش بر پايه مشخصه هاي سيماي سرزمين و ترکيب آن با عوامل اکولوژيکي مهم ديگر مانند سلامت رودخانه ها قرار دارد. پس از طبقه بندي سرزمين به جنگل، مرتع، رودخانه، شهر و روستا بر روي تصاوير ماهواره اي، مشخصه هاي سيماي سرزمين با استفاده از نرم افزار Fragstats تهيه شده است. سپس، از ارزيابي چند معياره (MCA) با روش ترکيب خطي، وزن داده شده براي ترکيب لايه هاي مختلف مشخصه ها به منظور تعيين رضامندي سرزمين براي انتخاب لکه هاي حفاظتي استفاده شد. فرايند سلسله مراتب تحليلي (AHP) را کارشناسان براي اختصاص وزن ها به مشخصه ها استفاده کردند. در نتيجه اين پژوهش نقشه رضامندي سرزمين براي کل استان براي اهداف حفاظتي حاصل شد، سپس با استفاده از آماره ZLS محاسبه شد و تعداد 19 زون براي لکه هاي حفاظتي تعيين شد. در اين روند همچنين به منظور حفاظت براي تسهيل ادغام مشخصه هاي سيماي سرزمين، يک مدل حرفي توسعه داده و به کار گرفته شد. نتايج به دست آمده از اين پژوهش حاکي از آن است که سطح مناطق حفاظت شده استان گلستان بدون در نظر گرفتن منابع آبي و با در نظر گرفتن پيکسل هايي با رضامندي بيش از 160 در حدود 15 درصد سطح استان است که برابر با مساحتي در حدود 307391.6 هکتار است. اين روش علاوه بر يکپارچه نگري، امکان بررسي سريعتر و کم هزينه تر مناطق وسيع براي انتخاب لکه هاي حفاظتي را فراهم مي کند.

 نسخه قابل چاپ

مدل تخريب محيط زيست يكي از روشهاي ارزيابي آثار محيط زيستي است كه آثار فعاليت هاي انساني را بر محيط زيست تحليل مي کند و مقدار آن را به صورت كمي نشان مي دهد. در اين بررسي براي تعيين آثار توسعه بر محيط زيست منطقه حفاظت شده اشترانكوه از مدل تخريب استفاده شده است. براي دستيابي به اين هدف، ابتدا محدوده منطقه حفاظت شده اشترانكوه به 554 سلول شبكه 225 هكتاري (3×3 سانتيمتر روي نقشه توپوگرافي 1:50000) تقسيم شد. آسيب پذيري اكولوژيكي با استفاده از نقشه هاي شيب، جهت، ارتفاع، اقليم، حساسيت سنگ مادر به فرسايش، خطر زمين لرزه، طبقات آسيب پذيري خاك، پوشش گياهي و زيستگاه محاسبه و تقسيم بندي شد. در مرحله بعد با استفاده از نقشه توپوگرافي، مشاهدات ميداني، آراي كارشناسان و اسناد موجود، تعداد 11 عامل تخريب در كل منطقه شناسايي و شدت آنها تعيين شد. تراكم فيزيولوژيك هم از تقسيم جمعيت موجود در هر شبكه كاري بر وسعت زمينهاي قابل كشت هر شبكه به دست آمد. در نهايت با استفاده از جدول نهايي تخريب و وارد كردن مشخصه هاي مدل در نرم افزار Excell، ضرايب تخريب در هر يك از شبكه هاي كاري منطقه محاسبه و بر اساس نظريه فازي در 6 طبقه و 3 دسته طبقه بندي شدند. بدين ترتيب كليه شبكه ها از نظر شدت و ميزان تخريب با يكديگر مقايسه شدند و كل منطقه به سه پهنه با توانايي توسعه بيشتر (کيفيت برتر)، نيازمند بازسازي و نيازمند اقدامات حفاظتي تقسيم شد. در مجموع، 94.58 درصد از مساحت كل منطقه با کيفيت، 5.06 درصد نيازمند بازسازي و 0.36 درصد نيازمند اقدامات حفاظتي شناسايي شد. از نظر اولويت بندي توسعه در مناطق حفاظت شده، 82.5% منطقه حفاظت شده بنابر دلايل محيط زيستي غيرقابل توسعه اند.

 نسخه قابل چاپ

به منظور بررسي توان تفرجي پارک جنگلي آبيدر واقع در جنوب غربي سنندج به مساحت 1555 هکتار، از فناوري GIS استفاده شد. ابتدا نقشه هاي شيب، جهت و ارتفاع در نرم افزارهاي Arc GIS 9.1 و Arcview 3.3 تهيه شدند؛ سپس با تلفيق آنها نقشه شکل زمين به دست آمد. با در نظر گرفتن عوامل اقليمي، دما و رطوبت مشخص شد که پارک جنگلي آبيدر براي 6 ماه از سال يعني ارديبهشت، خرداد، تير، مرداد، شهريور و مهر به ترتيب داراي اولويت تفرجي از حيث مشخصه هاي اقليمي تاثيرگذار بر تفرج و گردشگري در منطقه است و مي توان برنامه تفرجي از حيث رضامندي دمايي اعمال کرد. به منظور تهيه نقشه تراکم پوشش گياهي با بازديد ميداني و با روش آماربرداري ترانسکت خطي اندازه گيري و بنا به مدل جهانگردي مخدوم طبقه بندي شد. با روي هم گذاري نقشه شکل زمين، طبقات خاک و پوشش گياهي نقشه واحدهاي محيط زيستي تهيه شد. در نهايت از مقايسه واحدها با مدل جهانگردي مخدوم، نقشه توان تفرجي اوليه به دست آمد. نتايج نشان داد از کل مساحت منطقه، 5 درصد از پارک آبيدر داراي توان تفرج متمرکز طبقه دو، 50 درصد توان تفرج گسترده طبقه يک و 45 درصد از سطح پارک داراي توان تفرج گسترده طبقه دو است.

 نسخه قابل چاپ