مقالات همايش ملي جنگل هاي زاگرس مركزي، قابليتها و تنگناها

در اين تحقيق مناطق رويشي درخت داغداغان در استان ايلام به صورت صدرصد نمونه برداري گرديد. در هر منطقه خصوصيات منطقه و گونه درختي و نمونه هاي خاک از عمق 25Cm تا 0 برداشت گرديد. نتايج نشان داد كه داغداغان در ارتفاع 970 تا 2230 متر از سطح دريا و بارندگي 245mm تا 535 پراکنش يافته است. نتايج آزمايشات خاک نشان دادند که داغداغان در خاکهايي رسي تا شني با نيتروژن 0.04 تا 0.30 درصد، موادآلي 0.65 تا 4.65 درصد، کربن 0.38 تا 2.8 درصد و Ec بين 0.33 تا 1.09 پراکنش دارد.

بنه از درختان مناطق نيمه خشک ايران محسوب مي شود که از نظر مسائل زيست محيطي و اقتصادي- اجتماعي اهميت ويژه اي دارد. ولي هنوز توجه كافي به تنوع ژنتيكي آن نشده است. هدف از اين تحقيق تعيين تنوع بر اساس برخي از صفات تشريحي برگ نظير اندازه دستجات آوندي بوده که به اين منظور برگ هاي جمع آوري شده از سه جمعيت به مدت يک ماه در اتانول 70 درصد قرار گرفته و سپس برش عرضي از هر نمونه تهيه شد. بر اساس نتايج به دست آمده ضخامت دسته آوند مرکزي بيشترين نقش را در گروه بندي جمعيت هاي مورد مطالعه داشت.

جنگلهاي بلوط ايراني (Quercus brantii var. persica) موجود دراستان لرستان در نتيجه دخالتهاي انساني و طي ساليان متمادي، عموما از فرم دانه زاد به شاخه زاد تبديل شده و توده هاي دانه زاد در اين جنگلها بندرت مشاهده مي شوند. نظر به اينكه با گذشت زمان از خصوصيات كمي و كيفي جنگلهاي شاخه زادكاسته شده است. شيوه برخورد با اينگونه جنگلها كه غالبا در مناطق نسبتا كم شيب و قابل تبديل به اراضي كشاورزي قرار دارند ما را بر آن داشت كه با اعمال شدت هاي مختلف تنك كردن و بررسي تاثير هركدام از آنها به لحاظ خصوصيات كمي از قبيل ارتفاع تاج، قطر تاج، ارتفاع جست و قطر جست مورد ارزيابي قرار دهيم. در اين تحقيق با انتخاب يك قطعه جنگل شاخه زاد و جدا كردن چهار قطعه 0.5 تا 1 هكتاري در درون آن با مشابهت و همساني لازم، در قالب طرح آماري بلوك هاي كامل تصادفي در چهار تيمار تنك كردن افزايشي (سبك)، كاهشي (متوسط)، سنتي (سنگين) به ترتيب 10، 20، و30  درصد از سطح مقطع و شاهد (بدون تنك كردن) با انتخاب 100 پايه جست گروه براي هر تيمار و جمعا به تعداد 400 جست گروه و 3 تكرار بمدت چهار سال در جنگلهاي شاخه زاد بلوط در منطقه چگني در استان لرستان انجام شد. به منظور تجزيه و تحليل آماري مشخصه هاي فوق از نرم افزار (spss) و به منظور مقايسه ميانگين تيمار ها از آزمون چند دامنه دانكن استفاده شد. نتايج بدست آمده نشان مي دهد تيمارهاي سنتي (سنگين) و كاهشي (متوسط) از لحاظ مشخصات كمي به ترتيب با متوسط رويش ارتفاع تاج (164.6 و 72.8 سانتيمتر) متوسط رويش ارتفاع جست (47.6 و 52.1 سانتيمتر) و متوسط رويش قطر جست (1.4 و 1.3 سانتيمتر) نسبت به ساير تيمارها برتري داشته است.

جنگل ها از با ارزش ترين اکوسيستم هاي کره زمين هستند که خدمات ارزشمندي همچون پناهگاه حيات وحش، توليد غذا، تصفيه هوا و همچنين حفاظت آب و خاک را ارائه مي دهند. تغيير در ساختار و فرآيندهاي دروني جنگل ها مي تواند آثار منفي و غير قابل بازگشتي بر روي خدمات اين اکوسيستم ارزشمند بر جاي گذارد. مدل ترکيبي زنجيره مارکف و سلول هاي خودکار (Model Cellular Automata-Markov) از ابزارهاي مناسب جهت پايش روند تغييرات جنگل در گذشته و همچنين پيش بيني روند تغييرات جهت برنامه ريزي براي آينده مي باشد. در واقع اين مدل ترکيبي از دو زير مدل زنجيره مارکف و سلول هاي خودکار است که زير مدل زنجيره مارکف با تطابق نقشه هاي مربوط به دو دوره زماني از سطح پوشش جنگل، ماتريس احتمال تغييرات سطح پوشش جنگل را بين دو بازه زماني محاسبه مي کند سپس نقشه تغييرات را بوسيله زير مدل سلول هاي خودکار که بر پايه قانون همسايگي است توليد مي کند. در نهايت از نقشه تغييرات که بيانگر روند تغيير سطح پوشش مناطق جنگلي در گذشته بوده است مي توان بعنوان پايه ايي جهت پيش بيني روند تغييرات سطح پوشش مناطق جنگلي در آينده استفاده کرد و متناسب با آن از راه کارهاي مديريتي و برنامه ريزي هاي سازگار جهت مديريت پايدار جنگل ها استفاده نمود.

گونه هاي مختلف جنس پالونيا جهت توسعه فضاي سبز و احياي جنگل در بسياري از کشورها بکار گرفته شده است. هدف تحقيق بررسي تاثير آبياري بر رشد قطري نهال هاي گونه پالونيا تومنتوزا جهت احياي جنگلهاي زاگرس است. از طرح کاملا تصادفي با سه تيمار مقدار آبياري در چهار سطح (10، 15، 20 و 25 ليتر) و دو تيمار فاصله آبياري در دو سطح (3 و 6 روز) با 8 تکرار استفاده شد. نتايج آناليز ANOVA نشان داد بين ميانگين رويش قطري نهالها در تيمارها، اختلاف معني داري وجود داشته و بيشترين مقدار آن (38 ميليمتر) در تيمار 25 ليتر آبياري در فواصل سه روزه بوده است.

با توجه به اهميت موضوع فرسايش و رسوب، لازمه برنامه ريزي و اتخاذ تصميم براي مديريت آنها، آگاهي از ميزان فرسايش و توليد رسوب، شناسايي مناطق بحراني و اولويت بندي آنها براي اجراي برنامه ها و اقدامات آبخيزداري است. براي بررسي وضعيت فرسايش در استان لرستان با استفاده از مدل EPM و فناوري هاي نوين RS و GIS اقدام شد. نتايج نشان مي دهد ميانگين ضريب فرسايش 0.58، ميانگين شدت فرسايش 13.9 تن در هکتار و 54.5 درصد از سطح استان در طبقه فرسايش زياد قرار دارد. عمده مناطق داراي اولويت جهت برنامه ريزي و حفاظت خاک و منابع طبيعي در جنوب و جنوب غرب استان پراکنده است.

به منظور اجراي اين تحقيق، ابتدا با مطالعه اطلاعات موجود در مراکز تحقيقات و ادارات منابع طبيعي استان رويشگاههاي عمده گونه بلوط ايراني در سطح استان کرمانشاه شناسايي و بر روي نقشه مشخص گرديد. پس از شناسايي عرصه ها و رويشگاه هاي گونه مورد نظر جنگل گردشي آغاز گرديد و با توجه به اينکه سه دامنه مختلف ارتفاعي (کمتر از 1500، بين 1500 تا 2000 و بيشتر از 2000 متراز سطح دريا)، جهات مختلف جغرافيايي (شمالي، جنوبي، غربي و شرقي)، فرمهاي مختلف زمين (يال، دره، دامنه و مسطح) و حداقل سه تکرار براي هريک ازموارد فوق و همچنين تراکم گونه مورد مطالعه (حضور حداقل سه درخت موردنظر در يک پلات) معيار انتخاب مناطق جهت مطالعه مدنظر قرار داشت، براي گونه بلوط ايراني محل هايي که معرف موارد فوق بودند انتخاب شدند. بنابراين مناطق پاوه و باينگان در شمال غربي استان، سرفيروزآباد درجنوب تا جنوب شرقي استان و قلاجه در جنوب غربي استان کرمانشاه انتخاب گرديد. در هر قطعه نمونه اندازه گيري هاي کمي وکيفي زير انجام گرديد. ثبت حضور کليه گونه هاي درختي به همراه گونه موردنظر، قطر برابرسينه گونه موردنظر يا قطر يقه قطورترين جست (براي پايه هاي شاخه زاد)، ارتفاع کل گونه موردنظر، طول تنه گونه مورد نظر، اندازه گيري دو قطر عمود برهم تاج گونه موردنظر. ضمنا يک پلات دايره اي يک آري در مرکز هر قطعه نمونه درنظر گرفته شد و تجديد حيات گونه موردنظر شمارش گرديد. جهت مطالعات خاک شناسي نيز در هر پلات يک پروفيل خاک تهيه و ضمن تشريح پروفيل، افق هاي خاک تعيين گرديد و از هر افق نمونه خاک جهت تعيين مشخصات فيزيکي و شيميايي (بافت خاک، C، pH، EC، Caco3 و ماده آلي) به آزمايشگاه ارسال گرديد. نتايج نشان مي دهد که براي گونه بلوط ايراني فرم يال با جهت غربي شرايط رويشي مناسبتري را فراهم مي آورد. همچنين نتايج حاصل از تجزيه به مولفه هاي اصلي (PCA) مربوط به خاک اين رويشگاه ها نشان داد كه در رويشگاه بلوط ايراني عناصر فيزيکي در لايه سطحي و عناصر شيميايي در لايه تحتاني خاک رويشگاه بلوط ايراني در بهبود پارامترهاي رويشي بلوط موثرند.

درخت دارمازو در كردستان، آذربايجان غربي، كرمانشاه و لرستان مي رويد و داراي واريته هاي چندي است. نام هاي محلي آن دارمازو، مازودار، داري مازو و مازو است. درختان دارمازو در اثر نيش گروهي از حشرات فرآورده هاي مختلفي به وجود مي آورد كه ارزش اقتصادي دارند. در بررسي هايي كه طي ساليان مختلف از اين جنگلها به عمل آمد مشخص شد كه از بين گونه هاي مختلف اين درخت كه شامل Q.branthi, Q.infectoria ,Quercus persica و Q.libani هستند و در منطقه غرب كشور رويش دارند فقط گونه Q.infectoria به اين قارچ آلوده مي شود كه در استان لرستان در منطقه قلائي و كاكاشرف، در استان كرمانشاه در مناطق گهواره و جوانرود و در استان كردستان در منطقه مرزي باشماق از توابع شهر مريوان نمونه برداري انجام و مشخص شد كه درختان و درختچه هاي اين گونه آلودگي زيادي به اين بيماري دارندكه قارچ عامل بيماري پس از ثبت مشخصات مرفولوژيكي و ميكرومتري اندامهاي آن با نام علميErysiphe alphitoides (Griffon&Maublance) Braun & Takamatsu var alphitoides و با سينونيم M. alphitoides Griff.& Maub. var alphitoides شناسايي و مشخصاتي به شرح ذيل براي آن ثبت شد. اندازه كليستوتسيوم 158-81 ميكرومتر، آسك 80-56*68-26 ميكرومتر، آسكوسپور 27-13*14-9 ميكرومترو كنيدي 43-26*24-12 ميكرومتر. زوائد كليستوتسيوم 4-1 بار دو شاخه اي شده اند- بي رنگ و طولشان از 0.7-1.3 برابر قطر كليستوتسيوم متغير و تعداد زوائد 14-5 عدد در هر كليستوتسيوم، آسك هاي داخل هر كليستوتسيوم 8-4 عدد و آسكوسپور هاي داخل هر آسك 6-4 عدد بود. ميسليوم ها از نوع پايا و در دو طرف برگ رشد كرده، كنيديها بيضوي-تخم مرغي بودند. لازم به ذكر است كه گونه Q.infectoria را نگارنده براي نخستين بار به عنوان ميزبان جديد اين قارچ در ايران معرفي كرده است. مجموعه عواملي باعث ايجاد اين بيماري در اين گونه مي شود از جمله اين كه ديواره اپيدرمي برگ ها نسبت به ديگر گونه ها نازك تر است عامل ديگر وجود شيب شمالي در منطقه است كه باعث مي شود درختان نور كمتري دريافت كنند چون آفتاب حاوي اشعه ماوراء بنفش بوده و اين اشعه باعث قطور شدن ديواره اپيدرمي شده و هر چه ديواره اپيدرمي قطورتر باشد ميزان آلودگي به بيماري سفيدك پودري كمتر است. همچنين درمناطقي كه براي استحصال گز علفي سر شاخه ها را قطع مي كنند و از پايين شروع به ايجاد پاجوش مي كنند كه برگ هاي اين پاجوش ها جوان تر است و ديواره نازك تري دارند و بيشتر آلوده مي شوند.جريان داشتن رودخانه و آبراهه هايي در بعضي از مناطق رويش درخت Q.infectoria باعث مرطوب شدن هواي منطقه شده و چون دما هم در زمان آلودگي بالا مي رود باعث ايجاد بيماري مي شود.

هدف از انجام اين تحقيق بررسي روند تغييرات کاربري پوشش اراضي در جنگل هاي منطقه بانکول در استان ايلام در يک دوره 19 ساله مي باشد. براي انجام اين تحقيق ازتصاوير سال 1988سنجنده TM و 2007 سنجنده ماهوارهLAND SAT  استفاده شده و پس از انجام اقدامات مورد نياز در مرحله پيش پردازش، با طبقه بندي نظارت شده، نقشه آشکارسازي تغييرات تهيه گرديد. ميزان دقت کل طبقه بندي نظارت شده سال 1988 برابر 94.84 و سال 2007 برابر 92.33 درصد برآورد شده است. نتايج تحقيق نشان دادد که بين سال هاي 1988 تا 2007 ميلادي 24.91 درصد جنگل هاي منطقه مورد نظر به غيرجنگل تبديل شده است. به عبارتي سالانه حدود 1.5 درصد از مساحت جنگل ها کم شده است.

بر طبق جديدترين آمار منتشر شده از سوي سازمان جنگل ها، مراتع و آبخيزداري کشور، استان لرستان با مساحتي در حدود2.823.264  هکتار، داراي 1.226.367 هکتار پوشش جنگلي و 883.505 هکتار مرتع مي باشد. آمار موجود نشان از غناي پوشش گياهي در سطح استان و توان اکولوژيکي مناسب جهت استقرار پوشش گياهي در نواحي مختلف در سطح استان را نشان مي دهد. متاسفانه در ده هاي اخير به علت افزايش جمعيت، قطع درختان و تخريب اراضي جنگلي به منظور استفاده جهت کشاورزي، تخريب جنگل به منظور تهيه سوخت و زغال گيري، تخريب در اثر چراي دام، آتش سوزي (عمدي و غيرعمدي و دلايل آن) و ساير موارد استفاده هاي غير عالمانه از اين عرصه هاي طبيعي و مديريت ضعيف و ... ساير موارد ديگر مراحل تخريب و کاهش سطح اين عرصه هاي طبيعي را به دنبال داشته است (در سال هاي اخير تلاش هايي جهت توقف و کاهش اين روند صورت گرفته است ولي به صورت علمي و کافي نبوده است). اين امر (جنگل زدايي) خود عواقب جبران ناپذيري را بر اکوسيستم طبيعي در استان بر جاي گذاشته است. از اين رو بر همگان لازم و ضروري به نظر مي رسد که در حفظ، و حراست و احيا اين عرصه هاي طبيعي تلاش نمايند. لذا در اين تحقيق تلاش بر آن است برخي از مشكلات کليدي موجود عنوان و بررسي گردد.

هدف از اين مطالعه تعيين رابطه بين حضور و عدم حضور زالزالک با فاکتورهاي خاک مي باشد. براي اين هدف از 40 قطعه نمونه مستطيلي و روش سيستماتيک تصادفي استفاده و فاکتورهاي خاک و درصد پوشش سنگ برداشت شد. نتايج نشان دادند كه متغيرهاي اسيديته خاک، فسفر، نيتروژن و درصد پوشش سنگ بر روي پراکنش زالزالک موثر بوده است. در گام چهارم  sigبالاتر از 0.50 است، پس رابطه لجستيک معني دار است. تحليل رگرسيون نشان داد، که در گام چهارم 88 درصد موارد به درستي طبقه بندي شده اند. همچنين بين پراکنش اين گونه با بلوط و ارژن همبستگي معني داري وجود ندارد.

برداشت بيش از توان توليد جنگل هاي زاگرس نه تنها موجب کاهش سطح آنها شده، بلکه کاهش کيفي آنها را نيز در پي داشته، به طوري که بيش از 90 درصد درختان جنگلي اين ناحيه به فرم رويشي شاخه زاد تبديل شده اند. با اين حال هنوز توده هايي را مي توان يافت که به دلايل مختلفي همچون دور از دسترس بودن و مقدس بودن، کمتر مورد تخريب واقع شده اند که از اين مناطق به عنوان مناطق شاهد يا الگو در مديريت و برنامه ريزي ساير مناطق مي توان استفاده کرد. در اين تحقيق، يکي از مهم ترين ويژگي هاي اکولوژيک توده هاي جنگلي يعني الگوي مکاني درختان برودار (Q. brantii) مطالعه شده است. براي اين منظور سه قطعه نمونه يک هکتاري مربعي شکل در سه توده از مناطق کمتر دخالت شده (قبرستان) جنگل هاي اطراف شهرستان مريوان به نام هاي کال سفلي، بر قلعه و پيرصفا انتخاب و موقعيت مکاني کليه درختان به روش فاصله - آزيموت برداشت شد. پس از آناليز داده ها، الگوي پراکنش درختان با استفاده از شاخص نزديکترين همسايه در توده کال سفلي تصادفي و در دو توده ديگر کپه اي به دست آمد.

مطالعه انجام شده به بررسي خصوصيات جنگل شناسي رويشگاه ارغوان در دو منطقه پلدخترو شينه يکي واقع در جنوب غربي شهرستان خرم آباد در استان لرستان و ديگري در شمال غربي اين شهرستان مي پردازد به اين منظور محدوده هاي مورد مطالعه بر روي نقشه توپوگرافي با جنگل گردشي و به کمک GPS مشخص شدند. تعداد 30 قطعه نمونه دايره اي و به مساحت 10 آر به شکل تصادفي در منطقه توزيع شد. خصوصيات کمي و کيفي و ساختار در اين مناطق بررسي شدند. بر اساس اين مطالعه، بين صفات مورد بررسي در دو رويشگاه از نظر تاج پوشش و قطر برابر سينه و تعداد جست در سطح 1% اختلاف معني داري وجود دارد، اما از نظر ارتفاع در دو رويشگاه در سطح 1% اختلاف معني داري وجود ندارد. همچنين درصد فرم رويشي و شادابي و تخريب و نوع گونه هاي موجود در دو منطقه مشخص شدند که فرم رويشي عموما شاخه زاد و مهمترين عامل تخريب سرشاخه زني مي باشد. ارغوان در شيب هاي شمالي رويش دارد. گونه اي رطوبت دوست است اما مقاوم به کم آبي و خشکي است. ساختار اين رويشگاه ناهمسال نامنظم است.

بارز ترين و مشخص ترين نشانزد(impact) پروژه هاي تو سعه اي (توسعه شهري، جاده كشي، خطوط انتقال گاز، نفت، آّب، برق وتلفن، سايت معادن و صنايع مختلف) اثر بصري و زيبا شناختي است كه اين پروژه ها بر چهره طبيعت خواهند داشت و اين در حالي است كه معمولا در برنامه هاي مربوط به مكانيابي چنين پروژه هايي كمتر به آن توجه شده است. بنابراين در اين مقاله سعي شده است اين موضوع بيشتر گوشزد شود و با تشريح مجمل يك مطالعه موردي، روشي سريع جهت ارزيابي پيش از اجراي چنين پروژه هايي ارائه گردد. در اين مقاله ابتدا ادبيات تحقيق و روشهاي مختلف ارزيابي بصري مورد بررسي قرار گرفته سپس يك روش تلفيقي با استفاده از قابليتهاي نرم افزاري سيستمهاي اطلاعات جغرافيايي (GIS) در اين زمينه بكار گرفته شده است. مطالعه موردي روي معادن سنگ منطقه چگني خرم آباد صورت گرفته ولي تكنيك ها قابل تعميم به ساير پروژه ها مي باشد.

يكي از مسائلي كه بر كيفيت نهال هاي توليدي از بذور تاثير دارد، نحوه انبارداري بذور قبل از كشت مي باشد. بذور درختان جنگلي پس از برداشت به مدت چند روز، هفته، ماه يا سال در انبار نگهداري مي شوند. در زمان انبار نمودن بذر بايد مسائلي از قبيل، رطوبت بذر، تهويه آن، حرارت محيط و غيره در نظر گرفته شود. شرايط محيطي نگهداري بذر، تعيين كننده مدت زماني است كه جوانه زني و قدرت آن حفظ مي شود. دما، رطوبت نسبي محيط و رطوبت بذر عوامل اصلي در حفظ قابليت هاي حياتي بذور هنگام انبار داري هستند. اين تحقيق به منظور بررسي اثر زوال بذر بر جوانه زني و بنيه بذر افرا کيکم در ژرميناتور انجام شد. بذور از يك درخت مادري كه به صورت تك درخت قرار گرفته بود جمع آوري شد. بذور براي مدت 48، 72، 96 و 144 ساعت در دماي 41، 43 و 45 درجه سانتي گراد و رطوبت نسبي صددرصد نگهداري شدند. آزمايش در طرح کاملا تصادفي با چهار تکرار برنامه ريزي شد. در آزمايش ژرميناتور، درصد جوانه زني، سرعت جوانه زني، محتوي رطوبتي بذور، و بنيه بذر اندازه گيري شد. نتايج تجزيه واريانس صفات مورد مطالعه، اختلاف معني داري را بين نمونه هاي مورد آزمون، نشان داد. اندازه گيري کليه صفات بيان شده نشان داد بذور تحت تاثير زوال قرار گرفتند.