مقالات همايش ملي انسان، محيط زيست و توسعه پايدار

به دنبال رشد فزاينده جمعيت شهرنشين روند دستيابي به سطح رفاه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي بالاتر دل مشغولي بيشتر سياستمداران و مسوولان كشورها بوده است همچنين در اين راستا تفاوتهاي منطقه اي گسترش نابرابري ميان اقتصادهاي شهري و روستايي سلسله مراتبي شهري جداييهاي ميان شهرها مضامين اساسي جغرافياي نابرابري در مقياس كشورها، نواحي و كانونهاي جمعيتي است ورش اين مقاله توصيفي - تحليلي است ابتدا چارچوب نظري نظام برنامه ريزي شهري و توسعه پايدار شهري مفاهيم و ديدگاههاي مطرح شده در ادبيات مربوط به آن را بطور كلي مورد بحث قرار داده در ادامه به ديدگاه استراتژي و نقش برنامه ريزان در توسعه پايدار شهري پرداخته و به فرآيند شهري شدن و ساختار شهرنشيني در كشورهاي جهان سوم اشاره شده است و در نهايت حاشيه نشيني بعنوان چالشي فراروي توسعه پايدرا شهري مورد بررسي قرارگرفته است.

فلزات سنگين به عنوان يكي از آلايند هاي زيست محيطي با ورود به زنجيره هاي غذايي سلامت و بقاي گياهان جانوران و جوامع بشري را تحت تاثير قرار ميدهند قسمت عمده اين عناصر از طريق فعاليتهاي معدني و صنعتي وارد محيط مي گردند برخي گونه هاي گياهي علاوه بر توانايي تحمل غلظتهاي بالاي فلزات سنگين مقادير قابل توجهي از اين عناصر را جذب و در ريشه و اندام هوايي خود ذخيره مي كنند اين گونه ها كه گونه هاي انباشته ساز ناميده مي شودند مي توانند براي فرآيند phytoremediation مورد استفاده قرار بگيرند. در اين مطالعه گونه هاي گياهي روييده در معدن مس و آهن همه كسي در استان همدان با استفاده از روش كوادرات جمع آوري و سپس فركانس نسبي و تراكم نسبي هريك از گونه ها تعيين شد. بر اساس نتايج بدست آمده گونه هاي Cheopodium botrys، Centaurea virgata، Verbascum speciosum و Astragalus verus به ترتيب بالاترين تراکم نسبي و بسامد نسبي را در ميان گونه هاي جمع آوري شده از روي رگه معدني داشتند. اين گونه ها به عنوان گونه هاي مقاوم به فلزات سنگين مي توانند جهت پالايش آلودگي به فلزات سنگين مورد استفاده قرار بگيرند پيشنهاد مي شوند.

فعاليتهايي همچون معدن يابي باعث افزايش سطح فلزات سنگين در خاك مي شود گياهان رشد يافته در خاكهاي غني از فلزات، يونها را با درجات مختلفي جذب مي كنند مقدار جذب فلزات، به ميزان زيادي تحت تاثير عواملي چون قابليت در دسترس بودن زيستي فلزات، كه خود بوسيله فاكتورهاي داخلي و خارجي تعيين مي گردد قرار مي گيرد دراين مطالعه غلظت فلزاتي چون مس، روي، اهن و منگنز انباشته شده بوسيله 12 گونه گياهي رشد يافته در معدن مس و اهن همه كسي واقع در استان همدان اندازه گيري شد از طرفي فاكتورهاي موثر برانباشته سازي فلزات بوسيله گياهان شامل EC،PH  و مواد غذايي موجود درخاك نيز اندازه گيري شد و سپس ضريب همبستگي پيرسون بين غلظت فلزات در اندامهاي هوايي و ريشه گياهان و فاكتورهاي خاك جهت تعيين ارتباط بين گياه و فاكتورهاي خاك تعيين گرديد نتايج ما نشان داد كه گونه هاي گياهي رشد يافته برروي خاك معدن با مقادير بالاي فلزات داراي مقادير با اهميتي از اين عناصر هستند. از طرفي بررسي ارتباط بين غلظت عناصر در گياه با فاکتورهاي اندازه گيري شده در خاک نشان داد که غلظت روي و مس در بافت هاي ريشه و هوايي گياهان داراي همبستگي مثبت معني داري با غلظت اين عناصر در خاک مي باشد اين در حالي است که غلظت هاي روي، آهن و مس داراي همبستگي منفي با مقدار فسفر در خاک است.

در اين تحقيق اثرات سه شكل كاربري زمين مزرعه فشرده، نيمه فشرده و مرتع بربيومس و تنوع جوامع ميكروبي خاك بررس شد. پاسخ تنفسي به تركيبات الي خاصي مي تواند براي اندازه گيري تنوع ميكروبي خاك استفاده شود يكنواختي و غناي كاتابوليكي ميكروارگانيزم ها به عنوان شاخصي از تنوع ميكروبي خاك اندازه گيري گرديد. غنا تعداد سوبستراهاي استفاده شده بوسيله جامعه هتروتروفي و يكنواختي هتروتروفي تغييرات در استفاده از سوبستراها مي باشد در مقايسه با مزارع فشرده و نيمه فشرده خاك مرتع مواد آلي و بيومس ميكروبي بيشتري داشت اما در سيستم فشرده تنفس پايه نسبت به دو سيستم ديگر بيشتر بود كه بيانگر حضور جامعه ميكروبي كوچك اما فعال به لحاظ متابوليكي دراين خاك هاست. تجزيه پروفيلهاي پاسخ كاتابوليكي نشان داد كه تفاوت زيادي در توانايي كاتابوليكي جوامع ميكروبي خاك در كاربري هاي مختلف زمين وجود دارد. مقايسه شاخص هاي شانن و سيمپسون از روند مرتع > سيستم کم نهاده> سيستم پرنهاده تبعيد کرد، که گوياي حداکثر تنوع در مرتع و حداقل تنوع در مزرعه پرنهاده است. اين مي تواند به تنوع در مواد آلي ورودي خاک در مرتع نسبت به مزرعه تک کشتي گندم نسبت داده شود. مي شود نتيجه گرفت كه كاربري زمين اثرات زيادي بر اندازه فعاليت وتنوع جوامع ميكروبي خاك دارد اين اثرات تا حد زيادي با كاهش در مقدار مواد آلي خاك مرتبط است. گرچه پيامدهاي کاهش تنوع ميکروبي خاک به خوبي روشن نيست، اما تنوع بالا مي تواند انعطاف پذيري خاک ها در مقابل تنش ها يا تخريب ها را افزايش دهد.

فضاهاي سبز شهري به عنوان بخشي از فضاي باز شهري عامل اساسي در ساختار سيماي شهري بهبود شرايط اكولوژيكي گذراندن اوقات فراغت و تفرج محسوب مي شوند تا ازاين طريق بركيفيت محيط زيست شهري بيفزايند. دراين تحقيق به منظور ارزيابي اجتماعي، تفرجگاه و مطلوبيت پارك دولت اهواز از روش كلاوسون به صورت پخش پرسشنامه همراه با مصاحبه استفاده گرديد. دراين روش با استفاده از رفتار بازديدكنندگان از پارك ارزش تفرجي پارك و ميزان مطلوبيت تعيين شد همچنين با درنظر گرفتن ويژگيهاي فردي و اجتماعي بازديدكنندگان مانند سطح درامد، سن و تحصيلات ارزيابي اجتماعي پارك صورت پذيرفت. نتايج بدست امده حاكي از ان است كه اغلب افراد جامعه مورد مطالعه داراي درامد ماهيانه اي كمتر از 1,500,000 ريال بوده و در گروه سني 25-16 سال و سطوح تحصيلي متوسطه تا ليسانس قرار دارند. همچنين با توجه به مجموعه شرايط موجود، پارک مورد مطالعه از مطلوبيت لازم براي بازديدکنندگان برخوردار نيست.

استفاده بي رويه و نامناسب از مواد شيميايي در كشاورزي منجر به اثرات سوء زيست محيطي همچون آلودگي اب، نابودي تنوع ژنتيكي و كاهش كيفيت خاك گرديدها ست دراين مقاله اثرات زيست محيطي كشت نيشكر و كلزا در استان خوزستان بررسي و مقايسه شده است براي اين منظور از اطلاعات كشت و صنعتهاي دعبل خزائي، اميركبير و شهيد رجايي در طول پنج سال توليد استفاده گرديده است آلودگي هوا، سموم و كودهاي شيميايي به عنوان شاخصهاي الوده كننده محيط زيست در نظر گرفته شدند و با روش سلسله مراتبي مورد بررسي قرارگرفتند. هرچند اين عوامل اثرات زيست محيطي را بطور كامل ارزيابي نمي كنند ليكن براي مقايسه اثرات زيست محيطي نظامهاي كشت محصولات مناسب مي باشند. نتايج نشان مي دهند که اهميت کودهاي شيميايي، سموم شيميايي و آلودگي هوا از نظر اثرات زيست محيطي به ترتيب %53، %39.1 و %7.9 در عوامل مورد بررسي مي باشند. از اين ميان کود نيتروژن با %33.9 بيشترين اثر منفي را بر محيط زيست در استان خوزستان مي باشد. از نظر آلودگي محيط زيستي کل، توليد نيشکر در کشت و صنعت دعبل خزائي و کشت و صنعت اميرکبير و توليد کلزا در کشت و صنعت شهيد رجايي به ترتيب %37.2، %34.6، %28.2 آلودگي را به خود اختصاص دادند. مديريت مصرف کودها و سموم شيميايي و استفاده از روش هاي بيولوژيکي و سازگار با محيط، مي تواند در کاهش آلودگي موثر باشد. مديريت مصرف كودها و سموم شيميايي و استفاده از روشهاي بيولوژيكي و سازگار با محيط مي تواند در كاهش آلودگي موثر باشد.

براي رسيدن به توسعه پايدار داشتن برنامه ريزي با تكيه بر ارزيابي همه جانبه محيط طبيعي امري ضروري است با توجه به اينكه محيط زيست طبيعي توان اكولوژيكي محدودي را براي استفاده هاي بشر دارا است ارزيابي توان اكولوژيكي به عنوان هسته مطالعات زيست محيطي با پيشگيري بحرانهاي موجود بستر مناسبي براي برنامه ريزي زيست محيطي فراهم مي آورد تحليل قابليت اراضي براي توسعه شهيري يكي از اصلي ترين مقولاتي است كه برنامه ريزان شهري با آن سروكار دارند با اجراي مدل SAW جهاني از شهر استخراج مي شود كه برپايه شواهد ميداني و مقايسه نتايج حاصله با واقعيتهاي موجود مطابقت مي كند نتايج نهايي نشان مي دهند كه سمت شمال غرب شهر تبريز شمال جاده تبريز - صوفيان به دليل دارا بودن اراضي با شيب مناسب و رو به آفتاب اصلي ترين و مناسب ترين گزينه براي توسعه تبريز مي باشد.

توسعه پايدار توسعه اي است كه نيازهاي نسل فعلي و حاضر را برطرف كند بدون انكه توانايي نسل آينده را براي براورده كردن نيازهاي خودشان به مخاطره بيندازد و لذا گردشگري به عنوان گزينه اي مناسب در راستاي نيل به توسعه پايدار مطرح مي باشد گردشگري از جمله فعاليتهايي است كه برخي اوقات به دليل بهره گيري متراكم از طبيعت، تنزل كيفي و حتي نابودي آن را فراهم كرده است و براين اساس ضروري است تا مطالعات فراواني در راستاي دستيابي به گردشگري پايدار صورت گيرد با توجه به نقش توسعه پايدار روستايي در توسعه ملي و اهميت گردشگري روستايي هدف مقاله حاضر بررسي توسعه گردشگري پايدار روستايي در راستاي نيل به توسعه پايدار روستايي مي باشد اين مقاله به صورت مروري تحليل به رشته تحرير درآمده است نتايج تحقيق حاكي از آن است كه در فضاي زيستي روستا گردشگري مطلوب ان است كه پيامد منفي آن به حداقل و پيامدهاي مثبت آن به حداكثر ممكن برسد. فرآيند برنامه ريزي مي تواند به منظور توسعه گردشگري پايدار روستايي در ابعاد اقتصادي (همسو کردن توسعه گردشگري با ساير بخش هاي اقتصادي)، اجتماعي (مشارکت در برنامه ريزي، آموزش و اشتغال) و زيست محيطي (حفاظت از منابع مهم و کمياب طبيعي) موثر واقع شود. در نتيجه، چنانچه گردشگري روستايي بخواهد به پايداري برسد نيازمند بکارگيري راهکارها و اصول مشخصي همچون فرهنگ سازي و آموزش، ظرفيت پذيرش، احراز مديريت مشارکتي، توجه بنيادي به حفظ محيط زيست و بهره گيري از دانش بومي مي باشد.

ارزيابي توان اكولوژيك به عنوان پايه اي براي تصميم گيري و برنامه ريزي استفاده از سرزمين در تمامي نقاط جهان بكارگرفته مي شود اين امر به دليل ضرورت انتخاب عملكرد و مكانهاي بهينه آن در برنامه ريزي و مديريت محيط زيست براي دستيابي به توسعه پايدار اتفاق مي افتد.
حوضه آبخيز فيروزآباد با وسعتي معادل 483 كيلومتر مربع در قسمت جنوب شهرستان شيراز و جنوب شرقي شهرستان كازرون در استان فارس واقع گرديده است.
در ارزيابي حوضه فيروزاباد از روش مك هارگ (Mc Harg) مدل اكولوژيكي توسعه روستايي مخدوم 1380 و ابزار GIS استفاده شده است. در قالب اين فرآيند ابتدا منابع اكولوژيكي منطقه فيزيكي و بيولوژيكي شناسايي گرديد.
داده هاي رقومي و به همراه ديگر داده هاي توصيفي براي ايجاد پايگاه داده به سامانه Arcview داده شد. سپس با تلفيق و رويهم گذاري لايه هاي اطلاعاتي، در سامانه مذكور نقشه يگانهاي اكولوژيكي منطقه به همراه جدول ويژگي هاي واحد، ايجاد و نسبت به ارزيابي توان منطقه اقدام و مناطق مستعد براي توسعه روستايي مشخص گرديد. نتيجه بررسي نشان مي دهد که با درنظر گرفتن تمامي پارامترهاي اکولوژيکي %43.51 اراضي با مساحتي معادل 210.2 کيلومتر مربع براي توسعه روستايي داراي توان مناسب (درجه 2) و %56.49 اراضي با مساحتي معادل 272.9 کيلومتر مربع از توان نامناسب براي توسعه روستايي برخوردار مي باشند.

ترقيق فاضلاب حرارتي يكي از روشهاي مفيد جهت بي خطرسازي اين فاضلاب و دفع در مناطق ساحلي ميباشد جهت تخليه و ترقيق فاضلاب حرارتي با حجم بالا از پخش كننده هاي چند دهانه استفاده مي شود در سالهاي اخير جهت پيش بيني رفتارپلوم هاي حرارتي از مدلهاي عددي درتحقيقات فراواني استفاده شده است. در اين مقاله جهت پيش بيني ميزان ترقيق در پخش كننده هاي چند دهانه T شكل، از مدل شبكه عصبي مصنوعي استفاده شده است شبكه عصبي با ساختمانهاي متفاوت با الگوريتم back propagation تست و آزمايش گرديد با توجه به شاخصهاي آماري شبكه عصبي با سه لايه و 9 نرون در لايه پنهان داراي كارايي بالا (R=0.97) در پيش بيني ميزان ترقيق حرارتي مي باشد. همچنين آناليز حساست نشان داد که تعداد منافذ پخش کننده در پيش بيني ميزان ترقيق داراي بيشترين اهميت است.

ناگفته پيداست كه محيط زيست مهمترين مولفه در بحث گردشگريست. محيط زيست شهري كه بستر بسياري از فعاليتهاي بشري است به دو بخش محيط زيست طبيعي و محيط زيست انسانساخت تقسيم مي شود از يك طرف صنعت گردشگري فعاليتهايي گسترده با ابعاد اقتصادي، اجتماعي،فرهنگي، سياسي و زيست محيطي را در برمي گيرد و گستردگي اين فعاليتها به اندازه اي استكه توسعه آن بدون برنامه ريزي اصولي و مديريت صحيح امكان پذير نيست از طرف ديگر پيش نياز توسعه صنعت گردشگري توسعه زيرساخت هاي شهري است كه مي تواند نقش بسزايي درتوسعه محيط زيست شهري ايفا نمايد ايجاد تسهيلات و خدمات عمومي توسعه راه ها و جاده هاي مناسب با تابلوها و راهنماهاي كارا و موثر وسايل حمل و نقل درون شهري و برون شهري، امكانات بهداشتي فاضلاب، پيش بيني مربوط به حفاظت و ايمني شهري سرويسهاي اتش نشاني و پليس و غيره جملگي براي توسعه صنعت گردشگري ضروري هستند. در واقع اين صنعت شامل فعاليتهايي است که بايد بر روي زيرساخت هاي فني، شهري - روستايي، و با توجه با ملاحظات فرهنگي، سياسي، اقتصادي و بهداشتي جهان پسند و امروزين ايجاد گردد. اين بدان معناست که گردشگري بايد پايدار باشد. گردشگري پايدار آن نوع از گردشگري است که توسعه پايدار را تسهيل کند. بنابراين معلوم مي شود که توسعه گردشگري تا چه ميزان مي تواند در توسعه پايدار محيط زيست شهري تاثيرگذار باشد.

پخش و انتشار آلاينده هاي هوا تابع شرايط جوي و جغرافيايي محل مي باشد جريانهاي عمودي باد در تصفيه هوا اهميت بيشتري دارند زيرا سبب دور شدن آلاينده ها از سطح زمين مي شوند ريزشهاي جوي نظير باران و برف نيز از پديده هاي موثر در شستشوي هوا هستند مه نيز از عوامل جوي موثر در آلودگي هوا است اتمسفر مانند نهر يا رودخانه داراي فرآيندهاي طبيعي است كه در تميزكردن آن نقش دارد استفاده از پرتوفرابنفش چند سالي است كه بصورت صنعتي كاربرد دارد امروزه استفاده از اشعه ماورا بنفش براي ضدعفوني، پاستوريزه كردن و استريليزاسيون آب و هوا بكار رفته و به عنوان يكي از بي خطرترين و نزديكترين روشها به طبيعت به شمار مي رود. استفاده از گاز ازون بعنوان يک اکسيد کننده قوي و عاملي براي تصفيه شيميايي هوا و از بين بردن بوهاي نامطبوع نيز به تازگي مورد توجه قرار گرفته است و علي رغم برداشتهاي غلط بتدريج مورد قبول واقع شده و کاربرد آن گسترده تر مي شود.
آلودگي هواي داخل ساختمان ها خطري است كه بايد چاره اي براي آن انديشيد امروزه با ساخت دستگاهي اين مشكل حل شده است دراين دستگاه با استفاده از نوعي نانوذره هاي فوتوكاتاليستي به نام نانوبريز، پاكسازي وتصفيه هواي درون اتاقها انجام ميگيرد.

در اين پژوهش اثرات ضدقارچي شش اسانس گياهي آويشن، مرزه، اكاليپتوس، ليمو، نعناع و باريجه بر روي قارچAs.parasiticus  كه از مهمترين جنسهاي عامل فساد در محصولات كشاورزي مي باشد مورد بررسي قرار گرفت. قارچ اسپرژيلوس پارازينيكوس بعنوان يكي از شابع ترين عوامل ايجاد كننده فساد در محصولات كشاورزي باغي و مواد غذايي مطرح مي باشد كه قادر به توليد سم خطرناكي موسوم به افلاتوكسين است. اين سم بعنوان يكي از قويترين عوامل سرطانزا شناخته شده است و عضو اصلي بدن كه مورد حمله آن قرار مي گيرد كبد است كه در مراحل پيشرفته باعث سرطان كبد و در نهايت مرگ مي شود افلاتوكسين به حرارت مقاوم بوده و جهت خنثي كردن آن به دماي بالاي 100 درجه سانتي گراد بمدت طولاني نياز است.
در اين پژوهش براي انجام آزمايشات از کشت خالص ليوفيليزه قارچ As.parasiticus استفاده شد. ابتدا قارچ فعال شده، سپس سوسپانسيون 10⁶ اسپورهاي آن در محيط هاي کشت آزمايشگاهي در مجاورت غلظت هاي مختلف (بين 200 تا1000 ppm ) از اسانسهاي مورد آزمايش قرار گرفت.
پس از طي شدن دوره رشد، ميزان رشد قارچ از طريق اندازه گيري وزن ميسل توليد شده ارزيابي گرديد. در نهايت نتايج از نظر آماري مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت تا مناسبترين اسانس و ميزان MCI (کمترين غلظت بازدارنده) هر يک از اسانسها تعيين گرديد.
نتايج بررسي ها و تجزيه و تحليل ها بيانگر اين مطلب بود كه از ميان اسانسها مورد آزمايش دو اسانس آويشن و مرزه بيشترين اثر بازدارندگي را بر رشد قارچ As.parasiticus داشته و بترتيب در غلظتهاي 200 و 400 ppm  از رشد قارچ بطور كامل جلوگيري نمودند.

آب از اولين نيازهاي بشر براي ادامه حيات مي باشد احتياج به آب همگام با پيشرفت ها روز به روز بيشتر و گسترده تر مي گردد با اين حال هم اكنون آب به عنوان يكنياز اوليه براي بسيار از مردم به اساني در دسترس نمي باشد اين در حالي است كه منابع آب موجود در كره زمين در حدود 97.5% قابل شرب نمي باشند. بشر از ديرباز به دنبال روشهايي بوده است كه بتواند از اين منابع عظيم آب قابل شرب تامين نمايد از روشهاي بسيار مهم در اين زمينه مي توان به فرآيندهاي شيرين سازي نمك زدايي آب دريا اشاره نمود فرآيندهاي شيرين سازي آب دريا از نظر فني و اقتصادي بويژه در پنجاه سال اخير بسيار پيشرفت نموده اند. اين پيشرفتها به گونه اي بوده است كه هم اكنون در بسياري از نقاط جهان بويژه در منطقه خاورميانه بطور گسترده اي از روشهاي شيرين سازي آب دريا استفاده ميشود دراين مقاله روشهاي مختلف شيرين سازي آب و اثار اصلي زيست محيطي سامانه هاي آب شيرين كن مورد بررسي قرار مي گيرد.