مقالات زمين شناسي كاربردي و محيط زيست

آبشكن ها سازه هايي هستند كه اغلب به صورت عمود بر مسير جريان رودخانه از كناره به سمت داخل رودخانه ساخته مي شوند. وظيفه اصلي اين سازه ها حفاظت از كناره هاي رودخانه است. يكي از روشهاي جلوگيري از فرسايش، تثبيت سواحل است و به دو روش مستقيم و غيرمستقيم تقسيم ميشوند. در روش مستقيم از سازه تثبيت كننده به طور مستقيم و به شكل پوشش بدنه بر روي ساحل استفاده ميكنند و در روش غيرمستقيم؛ تثبيت رودخانه ها، توسط احداث سازه هاي عرضي يا آبشكن كه اپيهم ناميده ميشود؛ در طول ساحل فرسايش پذير انجام مي گيرد. در اين سازه ها سرعت آب هنگام برخورد با اپيها كم شده و جريان پس از چرخش به آبشكن بعدي برخورد ميكند و بدينوسيله نيروي فرسايش آب مستهلك ميشود، از طرفي به علت كم شدن سرعت آب، رسوبات حل شده توسط رودخانه بين هر جفت از اپيها تهنشين شده و به مرور زمان فواصل بين اپيها با اين رسوبات پر ميشود. آب شكن هاي متمايل به پايين دست؛ جريان را به سمت خود جذب و حفره آب شستگي در مقايسه با آب شكن متمايل به بالادست، به ساحل نزديكتر است. در اين مقاله سعي بر آن است تا با تشريح روند تخريب و فرسايش در رودخانه، راه هاي مختلف حفاظت از سواحل رودخانه تبيين و در ادامه به تشريح مسايل مربوط به آبشكن، پرداخته ميشود.

منطقه مورد مطالعه از نظر موقعيت زمين شناسي در مرز زاگرس چين خورده و زاگرس خرد شده قرار گرفته است. در اين منطقه دو مخزن كارستيك آسماري و بنگستان، وجود دارد. بر اساس نتايج شيميايي نمونه هاي آب گرفته شده از سازند آسماري، منابع آب اين سازند تحت تاثير دو نوع سازند زمين شناسي آلوده از نظر ليتول وژيكي قرار گرفته است بطوري كه آب سرچشمه گرفته از آهك هاي جنوب شرقي منطقه بعلت وجود پوشش سازند گچي، قابليت شرب خود را از دست داده است ولي آب سرچشمه گرفته از آهك هاي شمال غربي بعلت پوشش مارني و ماسه سنگي از وضعيت بهتري برخوردار بوده و داراي قابليت شرب مي باشد و جزء آب هاي قابل قبول محسوب مي گردد. همچنين بر اساس نتايج شيميايي نمونه هاي آب گرفته شده از مخزن كارستي بنگستان، آب اين مخزن از نظر شرب جزء آب هاي خوب محسوب مي شود و از نظر كمي و كيفي نسبت به مخزن كارستيك آسماري از وضعيت بسيار مطلوب تري برخوردار مي باشد. از اينرو جنس تشكيلات كنتاكتي با سازندهاي داراي مخازن كارستي مي تواند بر كيفيت اين منابع تاثير بسزايي داشته باشد و در واقع سازند تبخيري گروه فارس به عنوان يك سازند آلوده كننده و مضر منابع آب هاي كارستيك منطقه تلقي مي گردد.

پتانسيل انتقال آلودگي سطحي به سفره آب زيرزميني دشت يزد با استفاده از مدل دراستيك و سيستم اطلاعات جغرافيايي مورد مطالعه قرار گرفته است. مدل دراستيك يك مدل كمي بوده كه اين كلمه مخفف هفت پارامتر موثر در انتقال آلودگي مانند عمق سطح ايستابي، تغذيه خالص، جنس سفره، خاك، توپوگرافي، تاثير منطقه غير اشباع و هدايت هيدروليكي است. از نرم افزار ArcGIS در انجام محاسبات تجزيه و تحليل و نمايش نتايج استفاده گرديد. نتايج نشان داده است بيشتر از 98.1 درصد از مساحت منطقه داراي انديس دراستيك بين 47 تا 92 بوده كه از لحاظ آسيب پذيري در محدوده كم قرار مي گيرد و به ترتيب 1.27 درصد از مساحت منطقه از لحاظ آسيب پذيري در محدوده قابل اغماض و 0،58 درصد از منطقه در محدوده متوسط قرار دارد سيستم اطلاعات جغرافيايي يك ابزار مناسب براي بررسي و آناليز حساسيت پذيري آب زيرزميني به آلودگي ميباشد.

توسعه، بهره برداري و استفاده مناسب از ذخاير معادن زيرزميني كشور كه در زمره ذخاير تجديدناپذير و يا تجديدپذير در بازه زماني بسيار طولاني محسوب مي شوند، در راستاي حفظ و صيانت از منابع و ذخاير زيست محيطي و اكولوژيكي، انساني و اقتصادي مناطق متاثر از پروژه هاي توسعه و بهره برداري معادن، از جمله موارد حايز اهميت و اهتمام جدي بيشتر در رابطه با صنايع معدني در گستره ملي مي باشد. از طرفي، عليرغم ضرورت مبرم موجود به اجراي سدهاي باطله معدني، يكي از مسايل و نگرانيهاي عمده مطرح در خصوص اين طرح ها، تبعات زيست محيطي ناشي از آنها بر محيط زيست تحت تاثير فيزيكوشيميايي، بيولوژيكي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي مي باشد. در همين راستا، به منظور تبيين، توصيف، بررسي و پيش بيني پيامده اي احتمالي ناشي از سدهاي باطله، از رويكرد ارزيابي اثرات زيست محيطي (EIA) استفاده به عمل آمده است. هدف تحقيق حاضر، قضاوت در مورد اجرا، عدم اجرا و يا بطوركلي چگونگي اجراي سد باطله جديد كارخانه تغليظ مس شهربابك (بعنوان يك مطالعه موردي) به منظور تصميم گيري و سي استگذاري مسوولين امر بوده است. در اين بررسي، پس از تشريح ويژگيهاي فني و مكاني طرح مزبور و توصيف وضعيت موجود محيط زيست تحت تاثير، با توجه به ماهيت، عملكرد، جوانب زيست محيطي و شرايط فعلي و آتي طرح، سه گزينه اجراي طرح سد باطله معدني كارخانه مس فلز رنگين، انتقال مواد باطله به سد باطله معدني مجتمع مس ميدوك و عدم اجراي طرح، مناسب تشخيص داده شده و مورد بررسي تحليلي قرارگرفته اند. در نهايت نيز گزينه (1) بواسطه دارا بودن توجيه پذيري زيست محيطي بيشتر، در مقام مقايسه نسبي با ساير گزينه ها، به عنوان گزينه برتر انتخاب گرديده و در خاتمه نيز اهم شيوه هاي پيشگيري، كاهش و يا كنترل اثرات و پيامدهاي سوء زيست محيطي در محيط هاي مختلف، معرفي گرديده است.

چرخه بازيافت مواد چرخه اي بسيار طولاني و هزينه بر است و در اين ميان بازيافت پلاستيك با توجه به زياد بودن هزينه بهره برداري و ساير هزينه هاي ساليانه نسبت به سود حاصل از فروش محصول بازيافتي به نام گرانول توجيه اقتصادي مناسبي ندارد. در عين حال با توجه به افزايش جمعيت و به تبع آن افزايش ميزان توليد زباله هاي پلاستيكي بازيابي اين بخش از پسماندها نيز ضرورتي انكارناپذير است. در اين تحقيق پيشنهاد شده است كه با يك بازيافت اوليه به صورت، خرد كردن آنها توسط آسياب به صورت رشته هاي 12 الي 20 ميلي متري، زباله ها قابليت استفاده به عنوان يك ماده افزودني در بتن را دارند. تحقيقات انجام شده در اين مورد نشان مي دهد كه مي توان تا 10 درصد از انواع پلاستيك ها را در بتن استفاده كرد در حالي كه تاثيرات منفي استفاده از اين درصد پلاستيك، بر روي خواص مختلف بتن قابل اغماض است.

در سالهاي اخير تلاشهاي زيادي بر روي موضوعاتي چون مسايل آلودگي و پساب ها و حفظ بهداشت خاك انجام گرفته است. نياز به پاكسازي زمين ها و تخليه و دفن زباله ها و نصب تجهيزات مطمئن تر باعث تطابق يافتن معيارهاي مهندسي با مسايل زيست محيطي گرديده است كه يك روش، استفاده از ديوارهاي بتن پلاستيك با نفوذپذيري كم مي باشد. استفاده اوليه از ديواره هاي بتني در جلوگيري از نشت آب زيرزميني به داخل حفاري ها انجام گرفته بود و براي جلوگيري از تراوش آلاينده ها به خارج گودالها و ترانشه ها كه ممكن بود آب زيرزميني را آلوده كنند استفاده شد. ديوارهاي با بنتونيت پايدار شده به مدت 50 سال در ايالات متحده استفاده مي شود و روشهاي ساخت و ارزيابي مرتبط با چنين پروژه هايي با پيشرفت تكنولوژي به روز مي شود. در گذشته، در ساخت ديواره هاي بتن پلاستيك در محل از روش سعي و خطا استفاده مي شد در حالي كه هم اكنون در ارزيابي و ساخت اين سيستم از روشهاي ژئوتكنيكي برنامه زيري شده استفاده مي شود. در اين مقاله انواع ديوارهاي آب بند و كاربردهاي آنها توضيح داده شده و عملكرد آنها بررسي مي شود.

زمين لرزه جنبش شديد و ناگهاني پوسته زمين است كه در توده هاي سنگي تغيير حالت و غالبا گسيختگي ايجاد مي كند. اين پديده طبيعي و خطرآفرين، خسارات جاني و مالي فراواني را به مردم وارد آورده است. با وجود پيشرفت دانش بشري، هنوز راهي براي پيش بيني زمان و مكان دقيق وقوع زلزله ابداع نشده است، با اين همه مي توان مناطقي را كه بالقوه در معرض خطر زلزله اند، را با مطالعه گسلها شناسايي نمود. در اين پژوهش، مطالعات زمين شناسي ساختماني به منظور تعيين جايگاه لرزه زمين ساختي گستره اسلامشهر، به عنوان نقاط مستعد ايجاد زلزله انجام شده است. با شناخت سازوكار گسل هاي ناحيه، مطالعات آماري زلزله با نگرشي بر «رو مركز» زمين لرزه ها، توان لرزه زايي گسل هاي منطقه با توجه به طول، نوع گسل و تاريخچه لرزه خيزي آن محاسبه شده است. بر اين اساس، مجموعا 5 چشمه بالقوه زمينلرزه در گستره اسلامشهر و نواحي پيرامون تا شعاع 100 كيلومتري تعيين گرديد. اين گسلها توان بالقوه ايجاد زلزله اي به شتاب 0.35g را دارند.

كنترل و دفع مناسب زباله يكي از مشكلات عمده بشر در دنياي توسعه يافته فعلي به شمار ميرود تا كنون چند روش بازيافت و دفن در دنيا متداول شده است. ولي بازيافت زباله هزينه زياد و نيز محدوديتهاي تكنولوژي به همراه دارد و با توجه به اين محدوديت دفن زباله در حال حاضر نيز به عنوان يك راه حل عمومي شناخته شده است. مدفن مناسب براي زباله ها، محلي است كه محيط زيست را در كوتاه و دراز مدت آلوده ننمايد و مهمترين مساله استفاده از روشي است كه از ورود شيرابه به محيط زيست جلوگيري و يا آن را كنترل نمايد. در اين تحقيق كاهش نفوذپذيري لايه آببند مدفن زباله شهري مورد بررسي قرار گرفته است. اين معيار بر اساس دو ويژگي اصلي يعني ترك خوردگي كمتر و خاصيت خود ترميمي بيشتر به عنوان كارآيي كاربرد اين خاكها به لحاظ كاهش نفوذپذير يا حفظ نفوذناپذيري اوليه مطرح مي باشند. لذا بدين منظور از خاكهاي منطقه دفن زباله در ناحيه كهريزك تهران نمونه برداري و كارهاي آزمايشگاهي بر اساس به ترتيب شامل آزمايشات فيزيكي، شيميايي و سپس آزمايش نفوذپذيري انجام گرفته است و در انتها با توجه به مقادير ASTM استاندارد بدست آمده از دوره هاي مختلف خشكشدگي- اشباع مقدار نسبت نفوذپذيري محاسبه گرديد.
مقدار نفوذپذيري در انتهاي دوره هاي اول و دوم خشك شدگي - اشباع، به مقدار نفوذپذيري اوليه نمونه و همچنين نفوذپذيري نسبي به عنوان معيار بررسي كارآيي هر خاك به لحاظ كاربرد در لايه هاي نفوذپذير در نظر گرفته شده است و هر چه ميزان نفوذپذيري نسبي به عدد يك نزديكتر باشد خاك مربوطه جهت كاربرد در طراحي مدفن مهندسي زباله مناسبتر خواهد بود.

يكي از سريعترين مطالعات جهت شناسايي ساختارهاي پنهان، ژئوفيزيك هوايي است كه همواره نام مغناطيس هوايي را همراه خود دارد. در اين منطقه 9 خطواره باطول وجهات متفاوت روي داده هاي مغناطيس هوا برد بافيلتر مشتق افقي 45 درجه شناسايي گرديد. خطواره F1 كه روند NW-SE دارد، حدود 84 كيلومتر درازا دارد. اين خطواره رخنمون سطحي ندار. خطواره F2 كه روند آن N-S است، روي نقشه زمين شناسي منطبق بر گسل زاهدان مي باشد و طولي در حدود 161 كيلومتر دارد. خطواره F3 كه روند NNW-SSE دارد، طولش حدود 77 كيلومتر است. رخنموني از آن در سطح زمين وجود ندارد. خطواره F4 كه روند آن N-S است و طولي در حدود 90 كيلومتر دارد. اين خطواره توسط رسوبات پوشيده شده است و نمي توان اثري از آن در سطح زمين ديد. خطواره F5 كه روند كلي آن NNW-SSE مي باشد و طولي در حدود 57 كيلومتر دارد. خطواره F6 كه روندي تقريبا N75E دارد. رخنموني از آن در سطح زمين وجود ندارد و طول آن 52 كيلومتر است. خطواره F7 كه روند آن NW-SE مي باشد و طول آن حدود 90 كيلومتر است. اين خطواره روي نقشه زمين شناسي منطبق بر گسل بندان مي باشد. خطواره F8 كه روند آن N-S است، در بالاي گسل بندان قرار دارد. طول آن 74 كيلومتر است و اثري از آن روي سطح زمين وجود ندارد. خطواره F9 كه راستاي NW-SE داردبا طولي در حدود 65 كيلومتر، فاقد رخنمون سطحي مي باشد.

در اين مقاله ابتدا يك پشت بند سد بتني پشت بند داربا دال تخت جهت تحليل الاستيك در نرم افزار تجاري ANSYS 5.4 مدل شده و با استفاده از برنامه بهينه سازي سازي DOT، و بكارگيري يكي از روشهاي مستقيم اين برنامه به نام «جهت مفيد و قابل قبول» (UFD)، بهينه سازي دقيق آن انجام شده است. با تركيب دو برنامه تحليل و بهينه سازي متغيرهاي طراحي كه از نوع پيوسته بوده اند، تعيين شدند. روش طراحي اوليه دراين پشت بند، تئوري ستون واحد و بر طبق ضوابط USBR انجام گرفته است و قيدهاي طراحي شامل قيدهاي تنش، تغيير مكان، پايداري در برابر واژگوني، پايداري در برابر لغزش و پايداري در برابر كمانش مي باشد. از آنجا كه استفاده از يك روش تحليل دقيق، در سازه هاي پيوسته اي مانند سدها كه داراي تنوع زياد و پراكندگي تنش ها و نيروها در قسمتهاي مختلف مي باشند مستلزم صرف وقت و هزينه زيادي است، لذا از يك روش تقريبي به نام روش تركيبي مرتبه دو (HQA) كه مبتني بر سري تيلور است، جهت تقريب سازي تحليل پشت بند استفاده شده است. در پايان نتايج حاصل از بهينه سازي دقيق و تقريبي مقايسه شدند كه نتايج مطلوبي بدست آمده و نشان مي دهد كه تقريب سازي تنش ها و جابجايي ها با روشHQA  در بهينه سازي سدها عملكرد مناسبي را دارا مي باشد.

در كشورهاي در حال توسعه بيكاري به ميزان زيادي ديده مي شود و انسان ها براي زنده ماندن به ميزان زيادي به محيط زيست خود وابسته هستند. به علاوه، استفاده ناپايدار و بيش از اندازه منابع سرزمين نه تنها باعث كاهش تنوع زيستي مي شود، بلكه در نتيجه آن اكوسيستم ها تخريب و يا تضعيف شده و از كاركرد آنها به عنوان عامل اصلي خدمات محيط زيست كاسته خواهد شد..(Rhett Smart et al. 2005)
فرايند حفاظت بر پايه روابط همكارانه و موثر با جوامع براي دست يافتن به حفاظت منطقي در راستاي توسعه پايدار قرار دارد.
اين مقاله سعي دارد كه با معرفي شيوه هاي مبتني بر كاركرد اكولوژيك و زمين شناختي در تنظيم رابطه فقر جوامع محلي اين نقطه نظر را بسط دهد كه اغلب مناطق حفاظت شده با اقتصاد ناحيه اي مناطق در هم آميخته اند و از اين رو در معاش و از طرفي در فرصتهاي اشتغال و توليد جوامع محلي دخالت دارند. تاكيد بيش از حد توان بوم شناختي بر توسعه كه خود مي تواند در سازوكاري ديگر فقر جوامع محلي را گسترش مي دهد، نه تنها مناطق وسيعي از اراضي واقع در خارج از مناطق حفاظت شده را دچار سير قهقرايي و تخريب مي كند، بلكه مناطق حفاظت شده كه داراي ويژگي ها و كاركردهاي اكولوژيكي مهمي هستند را نيز تحت فشار و در معرض آسيب قرار مي دهد.
وضعيت كنوني تالاب شادگان نمونه بارزي از اثرگذاري اقدامات انساني در درون و بيرون از محدوده هاي حفاظت شده است و نشان مي دهد كه با وجود اقدامات سختگيرانه حفاظتي در محدوده پناهگاهها و مناطق حفاظت شده، بازهم شاهد تخريب روزافزون آن هستيم. حال آنكه اقدامات بشري مي توانند موجب انحطاط بوم شناختي تالاب شود و راه حل را بايد در حل مشكلات معيشتي مردم وابسته به مناطق حفاظت شده جستجو نمود.

در دنياي امروز كه بحران آب يك مساله اجتناب ناپذير مي باشد توجه به منابع آب و استفاده بهينه از آنها ضروري بوده و اين موضوع چالشهاي جديدي را در فراروي متخصصين و كارشناسان مسايل آب قرار داده است. از جمله منابع مهم آب براي مقاصد مختلف شرب، كشاورزي و صنعتي مي توان از رودخانه ها نام برد كه با عنايت به كنترل آبهاي سطحي و ممانعت از هدر رفت آنها، احداث سدهاي مخزني يكي از شاخص ترين برنامه هاي وزارت نيرو در كشورمان بوده است كه احداث اين سدها به نوبه خود، كاهش دبي رودخانه ها در بازه هاي پايين دست سدها را به دنبال داشته است كه در نتيجه پتانسيل پالايش زيست محيطي رودخانه ها به مقدار چشمگيري كاهش مي يابد. اين مساله (كاهش پتانسيل پالايندگي زيست محيطي رودخانه ها) در نزديكي دهانه رودخانه ها كه در اصل محل اتصال رودخانه به درياست به بحراني ترين حد خود مي رسد چرا كه پيشروي شوري آب دريا در نزديكي دهانه رودخانه ها شرايط زيست محيطي به مراتب حادتري را به وجود مي آورد. بدين ترتيب كاهش جريان آب شيرين ورودي از يك طرف و نفوذ آب دريا از طرف ديگر موجب افزايش شوري آب در رودخانه ها مي شود كه اين شرايط در زمان بروز جزر و مدهاي شديد، حادتر مي شود. از جمله تبعات پيشروي شوري آب دريا در رودخانه ها مي توان به آسيب رسيدن به ذخاير آبزيان آب شيرين، مراتع حاشيه رودخانه ها در محل هاي شور شده و نيز آسيب رسيدن به ذخاير خاك كشاورزي محل نيز اشاره نمود. كنترل هيدروليكي پيشروي آب دريا به منظور كاستن از تبعات منفي عوامل فوق، مستلزم شناخت هرچه بهتر مكانيزم هاي موثر در آن و پيش بيني نحوه تاثير گذاري آنها مي باشد. جهت نيل به اين مهم، تهيه مدلهاي كامپيوتري از جمله ابزارهاي متداول در انجام چنين مطالعاتي مي باشد. به همين دليل در اين تحقيق نيز يك مدل كامپيوتري با استفاده از روش اجزا محدود توسعه داده شده است.
در مدل مورد نظر، برخلاف بسياري از مدل هاي مشابه ديگر، ميدان سرعت جريان به عنوان يك كميت معلوم به مدل وارد نمي شود؛ بلكه خود نيز از مجهولات مساله به شمار مي آيد. به اين ترتيب مدل حاضر از دو بخش تشكيل مي شود كه در بخش اول آن، كميتهاي هيدروليكي جريان، تحت شرايط انتشار موج جزر و مدي محاسبه شده و در بخش دوم، توزيع شوري در نقاط مختلف در طي زمان جزر و مد برآورد مي شود. معادلات حاكمه در قسمت نخست مدلها، معادلات پيوستگي و اندازه حركت مي باشند و در بخش دوم مدلها، معادله حاكم، معادله انتشار است. تكنيك مورد استفاده در فرمول بندي عددي مدل توسعه يافته، روش تيلور گالركين مي باشد كه طبق اين روش معادلات حاكم در بعد مكاني توسط روش باقيمانده هاي وزن دار گالركين و در بعد زماني توسط روش تفاضلات محدود منفصل مي شوند. به منظور بررسي دقت و صحت اين مدل، چندين مثال تحليلي و عددي مورد بررسي قرار گرفته است كه نتايج حاصله بيانگر كارآيي رضايت بخش اين مدل جهت شبيه سازي پديده پيشروي آب دريا در دهانه رودخانه ها مي باشد.

برگه 1:50000 كوهين بخشي از پهنه البرز جنوبي است كه در زون طارم، در شمال باختري نقشه 1:100000 زمين شناسي تاكستان و در استان قزوين و اقع شده است. سنگه اي آتشفشاني داسيتي، كوارتز آندزيتي، ريوليتي وتوفه اي آندزيتي و داسيتي ائوسن، اصلي ترين سنگه اي منطقه را تشكيل مي دهند. فراواني گسلهاي منطقه و وجود نفوذيهاي عميق و نيمه عميق در برگه جنوبي محدوده مورد مطالعه موجب تشكيل زونه اي دگرساني آرژيليكي - آلونيتي وس يليسي در سنگهاي منطقه گرديده است. هدف از اين تحقيق شناسايي نواحي آنومال دار با استفاده از مطالع اتژئوشيميايي آبراهه اي، بررسي هاي زمين شناسي و شناسايي گسلها و نواحي دگرساني مرتبط با كانه زايي با استفاده از فن آوري سنجش از دور مي باشد. با تلفيق نتايج حاصل از اين مطالعات، كانه زايي طلا در غرب منطقه مورد مطالعه و در زونهاي دگرساني شناسايي و معرفي گرديد.

تقسيم بندي كانسارها يكي از پارامترهاي مهم براي استفاده بهينه از كاني سازي هاي متفاوت است. تقسيم بندي كانسارها براي تعيين مشخصات زمين شناسي، تعيين ذخيره و همگن سازي خوراك ورودي كارخانه كانه آرايي به كار مي رود. معيارهاي متفاوتي براي تقسيم بندي كانسارها وجود دارد كه بسته به نوع عنصر، نسبت عناصر مختلف، مورد مطالعه قرار مي گيرد كه بسته به نوع عنصر و نسبت عناصر متفاوت است. در مطالعه كاني سازي هاي فلزي، عوامل ديگري نيز قابل مطالعه است، كه براي كاني سازي آهن يكي از معيارها نسبت درجه اكسيد شوندگي (Fe/FeO) است كه بسته به نوع محصول خروجي معدن و بازارهاي استفاده كننده از سنگ معدن متفاوت است. براي تقسيم بندي كانسارها از نظر عناصر مي توان به عناصر اصلي كاني سازي و عناصر مزاحم توجه نمود. در كاني سازي آهن مورد مطالعه قرار گرفته، عنصر آهن به عنوان عنصر اصلي كاني سازي و عنصر فسفر به عنوان مزاحم و درجه اكسيد شوندگي در گمانه هاي مختلف مورد بررسي قرار گرفت كه در تراز 150 متري كاني سازي داراي تداوم و پيوستگي بهتر است. سپس نمودارهاي هم مقدار عناصر و پارامترهاي مختلف ترسيم شد و آنومالي و تهي شدگي ها در مناطق مختلف مشخص شد كه به سه منطقه كلي تقسيم مي شود كه به دو منطقه كاني سازي اقتصادي (منطقه آهن پرعيار - كم فسفر و آهن پرعيار - فسفر پرعيار) تقسيم مي شوند.

راديونوكلوئيدها اتم هايي با هسته ناپايدارند كه در نتيجه فروپاشي يا به هم پيوستن هسته ها و تابش پرتو به حالت نيمه پايدار يا پايدارتري مي رسند. پرتوهايي با انرژي بالا كه از مواد راديواكتيو ساطع و داراي دوزهاي بالايي هستند براي موجودات زنده خطري جدي محسوب ميشوند. تابش هاي حاصل از مواد راديونوكلوئيد ميتوانند از راه دستگاه تنفس، زخمهاي باز و ... وارد بدن شوند. از اين رو شناسايي پرتوزايي يك منطقه براي ساكنان آن مساله مهمي به شمار مي رود.
هدف ازاين مطالعه اندازه گيري غلظت مهمترين راديونوكلوئيدهاي تشكيل دهنده سطح خاك و رسوب در پهنه استان زنجان بوده و ميانگين دوز گاماي جذب شده توسط ساكنان منطقه بصورت آماري محاسبه شده است.
در اين پروژه تحقيقاتي از 28 ايستگاه در مناطق مختلف استان زنجان نمونه برداري و غلظت نمونه ها با استفاده از دستگاه گاما اسپكترومتري اندازه گيري شدند. غلظت مهمترين راديونوكلوئيدهاي طبيعي تشكيل دهنده در سطح خاك شامل⁴⁰K ،²³²Th ،  ²³⁸Uو راديونوكلوئيد مصنوعي ¹³⁷Cs اندازه گيري شدند، كه ميانگين آنها به ترتيب حدود 25.1 و 29.4 و 552.9 و 8.6 بكرل بر كيلوگرم (Bq/Kg) بدست آمده است. نتايج بدست آمده با استانداردهاي جهانيUNSCARE  مقايسه گرديدند و ميانگين دز موثر ساليانه هر فرد كه در استان زنجان ساكن است در حدود 91.4 مايكروسپورت در سال بدست آمده كه مقدار 73 درصد آن يعني 66.9 مايكرو سيورت در سال (Svy^-1 m) مربوط به راديونوكلوئيدهاي موجود در خاك هاي سطحي ميباشد. در اين مقاله سعي شده تا ضمن معرفي راديونوكلوئيدهاي مرتبط، پراكندگي آنها، آلودگي هاي زيست محيطي و بيماريهاي ناشي از آن بصورت اجمالي مورد بحث و بررسي قرار گيرند.