مقالات زمين شناسي كاربردي و محيط زيست

يكي از مهمترين و پرآب ترين منابع آب سطحي استان مازندران رودخانه هراز مي باشد طي سالهاي 68 تا كنون 28 مزرعه تكثير و پرورش ماهي قزل آلا در اراضي حاش يه رودخانه با استفاده از جريان آب اين منبع توسط بخشهاي خصوصي و تعاوني با سرمايه گذاري بالغ بر 100 ميليارد ريال احداث و به بهره برداري رسيده است. توسعه فعاليت آبزي پروري سردابي در حاشيه رودخانه هراز مي تواند نقش عمده و تاثيرگذاري بر توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي استان و خصوصا منطقه لاريجان داشته باشد. كيفيت ماهي قزل آلاي پرورشي در رودخانه هراز مورد توجه مصرف كنندگان قرار گرفته، به صورتي كه هم اكنون تقاضاي زيادي براي آن وجود دارد و در سطح كلان شهر تهران مصرف اين ماهي كاملا جا افتاده است. در طي چند دهه اخير سيلابهاي متعدد در استان مازندران موجبات خسارات زيادي به باغات، مزارع، منازل و تاسيسات را فراهم آورده است. در اثر بروز سيلاب تعداد بيش از 17766071 قطعه تخم لارو و بچه ماهي و ماهي بازاري و مولد به وزن كلي 462227.1 كيلوگرم از انواع محصول و حجم زيادي از ابنيه و تاسيسات و استخرها خسارت جدي ديده اند و تعداد 8 مزرعه به كلي ويران و به دو مزرعه خسارت وارد شده است. كل خسارت مستقيم كه توسط تيم كارشناسان بررسي و برآورد گرديده است مبلغ 24495.616 ميليون ريال كه 14300.601 ميليون ريال مربوط به محصول و 9284.415 ميليون ريال مربوط به ابنيه و تاسيسات و 910.6 ميليون ريال مربوط به رسوب گذاري ناشي از گل و لاي شديد بوده است.
اگر خسارت غير مستقيم و اثرات مخرب ناشي از سيلاب و گل آلودگي نيز به آن بيافزاييم حجم خسارات وارده به اين مزارع از مرز 50 ميليارد ريال فراتر خواهد بود. بدين ترتيب مديريت سيلاب در منطقه اهميت بسزايي دارد.

منابع آب و خاك بستر اكوسيستم ها و توليد مواد غذايي مورد نياز جامعه انساني و ساير جانداران هستند. بنابراين هر گونه بهره برداري غير اصولي و آلودگي اين دو منبع اثر خود را در كاهش توليد اراضي، كيفيت منابع آب، برهم خوردن تعادل طبيعي و نابودي منابع زيست محيطي مي گذارد. سيستم اطلاعات جغرافيايي (GIS) يكي از بهترين سيستمهايي است كه دسترسي به اطلاعات زياد، متنوع و تجزيه و تحليل آن ها را آسان تر و سريع تر مي نمايد و مديران را جهت تصميم گيري بهينه كمك ميكند. از اين سيستم در زمينه هاي متنوعي استفاده ميشود كه از جمله مي توان به پهنه بندي كيفي آب زيرزميني اشاره كرد. منطقه مورد مطالعه در شمال غربي ايران در استان زنجان و حوزه آبخيززنجانرود قرار گرفته و بنام دشت زنجان معروف است كه بصورت نوار نسبتا باريكي بطول تقريبي 80 و عرض حدود 9 كيلومتربا مساحت 710 كيلومترمربع مي باشد. با استفاده از اطلاعات فيزيكو - شيميايي آب زيرزميني 1400 حلقه چاه پيزومتري، مشاهده اي و بهره برداري موجود در دشت كيفيت آب زيرزميني در منطقه مورد مطالعه مورد بررسي قرار گرفته است. پهنهبندي كيفي بر اساس طبقه بندي شولر و پهنه بندي كشاورزي بر اساس طبقه بندي ويلكوكس انجام شده است. ابتدا با وارد كردن داده ها در محيط GIS، لايه هاي مورد نياز با روش درونيابي Kriging تهيه شد كه پس از همپوشاني مناسب لايه هاي مذكور و ويرايش به صورت نقشه هاي مجزا ترسيم گرديد. با توجه به نقشه هاي به دست آمده مي توان به راحتي وضعيت كيفي آب زيرزميني را از لحاظ شرب و كشاورزي مورد بررسي قرار داد و با به روز كردن اطلاعات، مديريت بهتري را بر روي كيفيت آب منطقه اعمال كرد و در هر زمان از وضعيت كيفي آب زيرزميني دشت مطلع شد.

كيفيت آب رودخانه ها به عوامل متعددي بستگي دارد كه از مهمترين آنها انواع سازنده هاي زمين شناسي حوزه رودخانه و مسير جريان آب و در درجه دوم رژيم آبدهي رودخانه و همچنين نحوه استفاده و كميت و كيفيت آب برگشتي از مصارف شرب، صنعت و كشاورزي به رودخانه از طريق زهكشي طبيعي و مصنوعي مي باشد. از طرف ديگر يكي از عوامل مهم توسعه يك منطقه، فراهم بودن منابع آب مناسب مي باشد كه علاوه بر كميت، وضع كيفي آن نيز با توجه به تاثير بر سلامتي انسانها از اهميت ويژه اي برخوردار است. اطلاع از وضع كيفي آب و روند تغييرات آن از اهميت ويژه اي در برنامه ريزيهاي آتي و مديريت مناسب منابع آب برخوردار است. بدين منظور از اطلاعات و داده هاي پارامترهاي كيفي آب آزمايشگاه كيفيت سازمان آب استان زنجان وسوابق موجود در اين زمينه استفاده گرديد. بر اساس نتايج اين مطالعه در قسمت هاي ورودي منابع آب سطحي از استانهاي همجوار به داخل استان نامطلوب، در قسمت هاي مركزي كيفيت آن بر اساس استانداردهاي مصرف موجود در حد قابل قبول، در قسمت هاي غرب استان بدليل وجود عوامل شور كننده زمين شناسي، كيفيت نامطلوب، در قسمتهاي شمالي و شمال شرقي كيفيت در حد قابل قبول و مطلوب مي باشد. سپس بنابراين رودخانه قزل اوزن در محدوده استان زنجان با بازه هاي مختلف خود داراي كيفيت هاي متفاوتي مي باشد از دلايل اين وضعيت مي توان اينگونه اشاره نمود كه كيفيت منابع آب هاي سطحي استان متاثر از رسوبات تبخيري موجود (به عنوان عامل اصلي) در نقاط مختلف استان كه در مسير جريان آب سرشاخه هاي اصلي و فرعي رودخانه قزل اوزن قرار دارد، به وجود رسوبات نمكي، گچي، مارني و آهكي به خصوص در قسمت ورودي استان، ميان مناطق يساول، قره گوني و ماهنشان و وجود عوامل شور كننده زمين شناسي، در حوزه آبخيز رودخانه قزل اوزن در محدوده استان زنجان اشاره نمود كه با در نظر گرفتن تاثير عامل هاي كيفي ازجمله تبخير و تعرق، ميزان دبي پايه رودخانه و ورود فاضلاب هاي شهري و صنعتي، اين روند در دوره هاي مختلف از سال، با روند نوساني همراه بوده است.

بررسي كانون سطحي زمين لرزه هاي زون فرورانش مكران نشان مي دهد كه كانون سطحي غالب زمين لرزه هاي دستگاهي منطقه، در يك امتداد شمالي - جنوبي در شرق چابهار و بيشتر در بخش شمالي يعني حوالي گسل هاي مهم قصرقند و فيروزآباد واقع شده اند، بنابراين بخش شرقي مكران فعاليت لرزه اي بالاتري را در مقايسه با بخش غربي نشان مي دهد. بررسي روند كانون سطحي زمين لرزه هاي منطقه نشان مي دهد كه با وجود روند كلي شمالي - جنوبي براي زمين لرزه هاي منطقه، روند زمين لرزه هاي با بزرگي كم در منطقه تا حد خيلي خوبي از روند گسل هاي منطقه يعني روند شرقي - غربي تبعيت كرده در حالي كه زمين لرزه هاي با بزرگي بالا كمتر از اين روند تبعيت كرده و بيشتر روند شمالغرب - جنوبشرق نشان مي دهند. بايد متذكر شد كه عمق كانوني زمين لرزه هاي بزرگ نسبت به زمين لرزه هاي كوچك نسبتا بزرگتر مي باشد بنابراين با توجه به اين امر و روند شمالغرب - جنوبشرق زمين لرزه هاي بزرگ، مي توان آنها را به گسل هايي با همين روند و در زير فليش هاي مكران نسبت داد طوري كه فعاليت آنها باعث فعال شدن گسل هاي سطحي و رخداد زمين لرزه هاي كوچكتر مي شود.

كانسار اسكارن آهن صاحب در جنوب شرقي سقز در استان كردستان، شمال باختري ايران قرار دارد. اين منطقه از ديدگاه ساختاري در محدوده زون سنندج - سيرجان قرار مي گيرد. واحد هاي زمين شناسي اين منطقه شامل واحد كربناته با سن پرمين، واحد هاي دگرگوني و اسكارني، توده نفوذي مونزوديوريتي و گرانو ديوريتي و سنگ هاي ولكانيك با تركيب آندزيت تا تراكي آندزيت مي باشد. كاني شناسي كانسار آهن صاحب شامل كاني هاي ماگنتيت، هماتيت و مالاكيت و كاني هاي گانگ عبارت است از گارنت، ديوپسيد، اپيدوت، كلريت، پيريت و كلسيت است. با اين حال كاني غالب در منطقه ماگنتيت مي باشد. بر اساس مشاهدات صحرايي، مطالعات كاني شناسي، پترولوژيكي و ژئوشيميايي كانسار آهن صاحب از نوع اسكارني كلسيك است.

در اين پژوهش، مطالعات زمين شناسي ساختماني و زمين ساخت به منظور تعيين جايگاه لرزه زمين ساختي گستره جنوب تهران، انجام شده است. با شناخت جايگاه و ساز و كار گسل هاي ناحيه، مطالعات آماري زلزله با نگرشي بر «رو مركز» زمين لرزه هاي قديمي و تاريخي، محل مراكز سطحي زمين لرزه هاي دستگاهي سده بيستم، سازوكار و عمق زمين لرزه هاي دستگاهي، الگوي سيكل لرزه اي، دوره بازگشت زمين لرزه هاي گذشته و پارامترهاي لرزه خيزي انجام و توان لرزه زايي گسل هاي منطقه با توجه به طول، نوع گسل و تاريخچه لرزه خيزي آن محاسبه شده است. از رابطه ميرايي امبرسيز - سيمسون (1995) با توجه به توزيع چشمه ها و سيماي كلي لرزه زمين ساختي منطقه استفاده شده است. چشمه هاي بالقوه زمين لرزه پيرامون ناحيه با بيشينه بزرگي بدست آمده حدود 0.7، شامل قطعاتي از گسل هاي جنبا نظير گسل هاي: شمال تهران، مشا، پارچين، ايپك و اشتهارد در اين پهنه واقع شده اند.

با توجه به اينكه ايران جزو ده كشور اول در معرض نابودي جنگل ها، پنچ كشور مواجه شده با بيابان زايي، دو كشور مواجه با بيشترين فرسايش خاك و صد و سي و چهارمين كشور جهان از نظر پايداري زيست محيطي (بنابر آمار سال 2005 برنامه محيط زيست سازمان ملل) است، اهميت حوزه هاي آبخيز منابع طبيعي به دليل تامين كننده اصلي منابع آبي سطحي و زيرزميني كه جهت مصارف مختلف كشاورزي صنعتي و شهري استفاده مي گردد، بر همگان و به خصوص اهالي فن بيش از پيش آشكار و مبرهن است. لذا جلوگيري از روند فرسايش خاك و ارايه راهكار هاي هر چه بيشتر جذب آب در حوزه هاي آبخيز، از جمله اقدامات ضروري در اين گونه مناطق مي باشد. مهمترين عامل در تثبيت خاك، پيش گيري از روند فرسايش و جذبآب در اين مناطق، پوشش گياهي موجود در آن است. بديهي است كه پوشش جنگلي در مقايسه با ساير پوشش هاي گياهي نظير درختچه ها و گياهان مرتعي، به دليل توان بالاي حفظ آب و خاك بيشتر مورد توجه است. با علم به اين كه بيشتر حوزه هاي آبخيز و نقاط بحراني آن در مناطق كوهستاني و پر شيب واقع است و همچنين عرصه هاي مذكور داراي توده هاي تنك و تخريب يافته جنگلي و يا كاملا فاقد پوشش درختي مي باشند، لزوم برنامه ريزي و به خصوص مطالعات مناسب در اين باره كاملا ضروري به نظر مي رسد. جنگلكاري در حوزه هاي آبخيز يكي از راه هاي جلوگيري از تخريب مي باشد. جنگلكاري اصولي در مناطق پر شيب با توجه به) LAI شاخص سطح برگ) و بررسي اثرات تغييرات اين شاخص بر فرسايش از اهميت فراواني برخوردار است. سازمان جنگلها و مراتع با ممانعت بهره برداري از درختان جنگلي در شيب هاي بالاتر از 60 درصد سعي در حفاظت از حوزه آبخيز دارد؛ غافل از اين كه با ممانعت از قطع درختان كه بيشتر به دليل غير اقتصادي بودن بهره برداري در شيب هاي بالا اعمال مي گردد تا مسايل زيست محيطي ناشي از بهره برداري، عرصه هاي پر شيب را با مشكلات ديگري مواجه مي سازد. يكي از اين مشكلات سنگيني بار دامنه در اثر قطور شدن درخت است. سنگيني زيادي كه در اثر افزايش حجم درخت ايجاد مي گردد با افزايش فشار بر بار دامنه، دامنه را در معرض خطر لغزش و رانش قرار مي دهد. در اين مقاله تاثير شاخص سطح برگ گونه هاي درختي جهت جنگلكاري اصولي به منظورحفظ آب و خاك عنوان شده و در ادامه قانون ممانعت از بهره برداري شيب هاي بالاتر از 60 درصد در طرح هاي جنگلداري، به بحث و چالش كشانيده خواهد شد.

فرسايش فرايندي است كه طي آن ذرات خاك از بستر خود جدا شده و به كمك يك عامل انتفال دهنده به مكان ديگر حمل گرديده و رسوب مي نمايند. فرسايش و رسوب اكنون از معضلات عمده در حوزه هاي مختلف ايران مي باشند و تعيين ميزان فرسايش و رسوب بسيار با اهميت است.
مشخص نمودن ميزان فرسايش در حوزه هاي آبخيز به طرق مختلفي انجام مي پذيرد كه مي توان به مطالعات رسوب شناسي، روش PSIAC، روش EPM، روش GIS و ... اشاره نمود. در اين تحقيق براي تعيين حساسيت سازندهاي حوزه آبخيز دماوند از روش رسوب شناسي و تعيين انديس فرسايش سازندها استفاده گرديده است. بدين منظور نمونه هايي از مسير رودخانه هاي دماوند و سياهرود برداشت گرديد و با مطالعات دقيق كاني شناسي و دانه بندي ذرات نمونه ها درصد اشتراك سازندها در ارايه رسوب تعيين شد و درصد اشتراك سازندها به انديس فرسايش آنها تبديل گرديد و با استفاده از اين انديس نقشه حساسيت به فرسايش سازندهاي حوزه آبخيز دماوند تهيه شد. نتايج نشان دادند كه حساس ترين سازندهاي زمين شناسي حوزه آبخيز سازندهاي قرمز بالايي، قرمز پاييني، واحدهاي سنگي كرتاسه، فجن، زيارت و تيزكوه مي باشند. از بين اين سازندها، سازندهاي قرمز بالايي، قرمز پاييني، واحدهاي سنگي كرتاسه و سازند لار در نزديكي سد در حال احداث ماملو در منطقه مي باشند. گسترده ترين سازند حوزه، سازند كرج مي باشد كه حساسيت فرسايش آن ضعيف بوده و در بخشهاي متعددي از حوزه رخنمون دارد.

فعاليتهاي كشاورزي مانند استفاده از كود و همچنين سموم شيميائي در مزارع، به عنوان منابع غير نقطه اي مهم در آلودگي آبهاي سطحي و زيرزميني به شمار مي روند. از طرف ديگر افزايش مصرف اين مواد شيميايي و عدم آگاهي كشاورزان در استفاده از اين مواد و همچنين كاهش منابع آب نگراني هاي زيست محيطي را افزايش داده است. در اين تحقيق در سال 1383 به منظور اثر استفاده بيش از حد كودهاي شيميايي بر آلودگي آبهاي زيرزميني در دشت قزوين به انجام رسيده است. هفت حلقه چاه در مركز تحقيقات كشاورزي اسماعيل آباد، مركز تحقيقات كشاورزي فيض آباد، منطقه كمال آباد، شركت كشت و صنعت مگسال و مزرعه آقاي احساني مورد آزمايش قرار گرفت و غلظت نيترات، فسفر و پتاسيم در اين چاهها به طور ماهانه، از فروردين 1383 به مدت 4 ماه اندازه گيري گرديد. نتايج اين تحقيق نشان داد كه غلظت NO3-N در آب زيرزميني اين مناطق در محدوده11.2 تا 15.2 ميلي گرم بر ليتر بود، در حالي كه از نظر سازمان محيط زيست جهاني (EPA) حد مجاز NO3-N در آبهاي زيرزميني 10 ميلي گرم بر ليتر مي باشد. بيشترين غلظت نيترات مربوط به مزرعه احساني مي باشد، در اين محل علاوه بر فعاليتهاي كشاورزي فعاليتهاي دامداري نيز انجام مي گيرد. كمترين غلظت مشاهده شده در اين بررسي مربوط به محل اسماعيل آباد بوده كه دليل اين امر را مي توان به مديريت مناسب در عمليات كشاورزي و كوددهي و همچنين پايين بودن سطح زير كشت محصولات كشاورزي در اين محل نسبت داد. در محدوده بين اين دو دامنه، به ترتيب نزولي، محلهاي مگسال، كمال آباد و فيض آباد قرار دارند. غلظت فسفر و پتاسيم در چاههاي مورد آزمايش به ترتيب در محدوده 0.018 تا 0.023 و 1 تا 1.22 ميلي گرم بر ليتر اندازه گيري شد، كه در مقايسه با حدود مجاز تعيين شده جهاني پايينتر مي باشند. با توجه به متكي بودن آب شرب بعضي از ساكنين مجاور مناطق مورد مطالعه به آبهاي زيرزميني، آلودگي آب چاه هاي مورد مطالعه به نيترات نگران كننده مي باشد.

به منظور مطالعات سنگ چينه اي، زيست چينه اي ومحيط رسوبي نهشته هاي كرتاسه زيرين شمال باختر دليجان دو برش زمين شناسي مناسب يكي در كوه كهك و ديگري در كوه غارا انتخاب و مورد نمونه برداري قرار گرفت. بخش عمده نهشته هاي كرتاسه را در اين برش ها سنگ آهكهاي اوربيتولين دار نازك لايه تا توده اي خاكستري متمايل به آبي به سن آلبين بارمين مي سازد. كه براي اولين بارتوسط نگارندگان تحت عنوان سازند غير رسمي دليجا پيشنهاد مي گردد. اين مجموعه با واسطه چندين متر كنگلومرا و ما سه سنگ قرمز تيره تا قهوه اي رنگ (معادل با سازند سنگستان) با دگرشيبي زاويه دار بر روي شيل و ماسه سنگهاي تيره رنگ گروه شمشك و با ناپيوستگي فرسايشي زير سنگ آهكهاي ستبر لايه تا توده اي دربرگيرنده ،Pseudonummoloculina sp.، Chrysalidina sp. و Nezzazatinella picaridi مربوط به سنومانين قرار دارد. اين مجموعه بر اساس مجموعه ميكروفوناي مطالعه شده به سه واحد زيست چينه اي قابل تفكيك مي باشد. و مي توان آن را هم ارز با سازندهاي تفت وشاه كوه يزد در نظر گرفت. آثار رويداد زمين ساختي سيمرين مياني ( آقانباتي، 1354) در اين محدوده به خوبي نمايان است كه از جمله شواهد آن ميتوان به نبودهاي محلي نهشته هاي دريايي زوراسيك پسين و دگرشيبي زاويه دار در بخش قاعده اي نهشته هاي كرتاسه پيشين اشاره نمود. آغاز پيشروي درياي كرتاسه نيزدر ناحيه مورد مطالعه بارمين درنظر گرفته مي شود. مطالعه رخساره هاي ميكروسكوپي نيز نشان داد كه بخش كربناتي نهشته هاي كرتاسه از رخساره هاي ميكروسكوپي بيواسپارايت، بيواااسپارايت، بيواااينترااسپارايت، بيواينترااسپارايت، بيوپل اينتراميكرايت، بيوپل ميكرايت، بيوميكرايت تشكيل شده است كه از لحاظ محيط رسوبي مربوط به محيطهاي حاشيه حوضه، برجستگي پشت ريف، دامنه شيب، پلاتفرم، لاگون و منطقه كم عمق مي باشد.

محدوده مورد مطالعه در تقسيم بندي زمين شناسي ايران، در شرق ايران و در بخش شمالي بلوك لوت قرار دارد. سنگ شناسي منطقه شامل سنگ هاي كمي دگرگون شده، ريف و آهكهاي لايهاي با سن كرتاسه پسين، سنگهاي ولكانيكي پالئوژن است. شكل عمومي ماده معدني، رگهاي بوده و امتداد شمال غربي - جنوب شرقي دارد. سنگهاي دربرگيرنده كانسنگ بيشتر شامل سنگ آهك و ريف است كه كانسنگ را از بالا و پايين احاطه كرده است. پديده كلسيتي شدن نيز بوفور در رگه ها ديده ميشود. كاني سازي منطقه از نوع هماتيت، گوتيت و ليمونيت است. كاني هماتيت عمدتا داراي بافت سيماني و توده اي بوده و در بين ذرات به صورت سيمان قرار دارد.

دربررسي هاي مربوط به فرسايش و حفاظت خاك ويژگي هاي زمين شناسي ولبتولوژيكي حوضه با توجه به تاثيرات آن ها در توليد رسوب از اهميت خاصي برخوردار است.
بعضي از واحدهاي سنگي مثل مارن و گچ نسبت به فرسايش و توليد رسوب بسيار مستعد هستند و همين طور شناخت گسترش و پراكندگي واحدهاي سنگي و رخساره هاي فرسايشي مي توا ند ما را در بررسي فرسايش و رسوب زايي و طرح هاي آبخيزداري ياري نمايد. به طوري كه در تمام طرح هاي مربوط به اندازه گيري مقدار فرسايش نياز به تعيين حساسيت واحد هاي سنگي به فرسايش در حوضه مي باشد. براي تهيه نقشه فرسايش پذيري از نقشه واحدهاي سنگي بر اساس عكس هاي هوايي استفاده شده است. سپس بر اساس خصوصيات اقليمي منطقه با روش فيض نيا (1374) واحد هاي سنگي امتياز دهي و در مرحله بعدي سنگ ها بر اساس امتيازشان به پنج كلاس (حساسيت به فرسايش) خيلي زياد، زياد، متوسط، پايين، خيلي پايين طبقه بندي شدند. در مرحله سوم مساحت، كلاس فرسايش و رخساره فرسايشي هر سازند مشخص شده و مرز واحد ها از طريق عكس هاي هوايي و نقشه زمين شناسي مدرسه تطبيق و در نهايت نقشه حساسيت واحدهاي سنگي به فرسايش تهيه شد. باتوجه به بيش از 65% از مساحت حوضه در كلاس فرسايشي زياد قرار دارد كه وجود تشكيلات مارن و گچ، عدم پوشش گياهي و شيب زياد از عوامل بروز فرسايش است. بيشترين ميزان حساسيت فرسايش متعلق به بخش M₁ سازند قرمز فوقاني و بيشترين مقدار رسوب زدايي با توجه به وسعت به بخش M₃ سازند قرمز فوقاني مربوط مي شود. نهشته هاي كوارترنر نسبت به فرسايش در كلاس متوسط قرار دارند.

منطقه كوه زر در 41 كيلومتري غرب تربت حيدريه در جنوب استان خراسان رضوي و 5 كيلومتري جنوب روستاي فديهه واقع شده است. اين ناحيه بخشي از نوار آتشفشاني - نفوذي شمال گسل درونه مي باشد. ولكانوكلاستيك هاي حدواسط تا اسيد و ولكانيك هاي با تركيب بازالتيك آندزيت، آندزيت، داسيت و ريو داسيت (ائوسن) در منطقه رخنمون دارد.
بر اساس مطالعات پترولوژي صورت گرفته، سري ماگمايي سنگ هاي منطقه ساب الكالن و از نوع كالكوالكالن بوده و محيط تكتونيكي آن نشان دهنده ماگماي تشكيل شده و فوران يافته در زون فرورانش مي باشد.

ميراث فرهنگي (Cultural Heritage) موجود در ايران به ويژه در بخش ابنيه (با كاربري هاي متعدد و گوناگون) از اهميت والا و جايگاه خاصي در سطح منطقه و جهان برخوردار هستند. گذشت زمان و وقوع انواع حوادث طبيعي (Natural Disaster) در مناطق مختلف كشور، توانسته است خسارات قابل توجه و غير قابل جبراني به بناهاي تاريخي بجامانده از قرنهاي گذشته وارد آورد. در اين ميان برخي حوادث مانند زلزله (Earthquake) و سيل، نقش بيشتر و موثرتري در آسيب پذيري و تخريب اين گونه آثار داشته است. در بررسي هاي بعمل آمده، مشخص شده است كه سازه (Structure) و ساختار بسياري از بناهاي تاريخي (Historical Buildings) و با ارزش از نوع خشتي - گلي و آجري بوده و عموما فاقد سيستم هاي مقاوم در برابر زمين لرزه مي باشند. در اين مقاله سعي شده است تاثير زمين لرزه (به عنوان مهمترين حادثه طبيعي) بر اينگونه ابنيه مطالعه، بررسي و نقاط ضعف آنها شناسايي شده و ارايه گردد. بديهي است با اين هدف، مي توان به راههاي كاهش (Increase) اثرات زمين لرزه در خسارات و يا تخريب ميراث فرهنگي عظيم كشورمان با رعايت اصول مقاوم سازي و استحكام بخشي سازه ها دست يافت. قابل ذكر است كه پژوهش انجام شده بصورت ميداني و تجربيات نويسنده و تحليل موارد مزبور صورت پذيرفته است.

در مناطقي فعال زمين شناسي، ارتباط هماهنگي بين اشكال توپوگرافي سطح زمين و سيستم هاي هيدرولوژي وجود دارد، به طوري كه مي توان يك برآورد كمي بين فعاليت هاي نئوتكتونيكي و فرآيندهاي سطح زمين انجام داد و به تبيين و مدل بندي تكامل چشم انداز زمين پرداخت. در دامنه جنوبي البرز - از تهران تا سمنان - به دليل حاكميت شرايط خشك و نيمه خشك، مخروط افكنه ها را را مي توان در اكثر نقاط ديد. شهرهاي تهران و گرمسار و سمنان از جمله شهرهايي مي باشند كه بر روي مخروط افكنه واقع شده اند. مخروط افكنه ها به علت حاصلخيزي و امكان دسترسي به منابع سطحي و زيرزميني در محدوده آنها از جنبه هاي كشاورزي و سكونتگاهي مورد توجه ژئومورفولوگ ها هستند. در اين پژوهش با استفاده از مطالعات ميداني، تصاوير ماهواره اي و عكس هاي هوايي سعي گرديده تا داده هاي مورفومتريك و ژئومتريك مورد بررسي آماري و رياضي قرار گرفته و در نهايت از آنها نتايج و برداشت ژئومورفولوژيكي به عمل آيد. نتايج اين پژوهش و تحقيق نشان مي دهد كه اولا بين مساحت مخروط افكنه و مساحت حوضه آبريز مربوط همبستگي وجود دارد. ثانيا: در اين بررسي اثر فعاليت هاي تكتونيكي بر روي مخروط افكنه ها مشخص گرديد. ثالثا: شكل مخروط افكنه ها و ابعاد آنها ناشي از فعاليت فرآيندهاي سطح زمين مي باشد.