مقالات پترولوژي كاربردي

ناحيه ظفرقند در جنوب شرقي اردستان و در نوار ولکانوپلوتونيک اروميه- دختر واقع است. به منظور تعيين خضوصيات فيزيکوشميايي سيالات کانه زا، تعدادي نمونه از رگه هاي کوارتزي منطقه انتخاب و مطالعه سيالات درگير بر روي آنها انجام شد. مطالعات پتروگرافي اين مقاطع نشان داد که سيالات درگير اکثرا کروي ونيمه شکل دار بوده و بندرت کشيده هستند، بيشتر آنها دو فازي (L+V) و بعضي از آنها به صورت سه فازي (L+V+S) ديده مي شوند. اندازه اين ميانبارها بين 5-12 ميکرون و به طور متوسط 7 ميکرون مي باشد. مطالعات ميکروترمومتري انجام شده روي اين مقاطع محدوده دمايي بين 133-550، با بيشترين فراواني بين 325-380 و شوري در حدود 1. 15 تا 43 درصد را نشان مي دهد.

سنگ هاي ولکانيکي شمال شرق خوسف بر اساس مطالعات پتروگرافي و ژئوشيميايي انجام شده شامل آندزيت ها، داسيت ها و ريوليت ها هستند. اين سنگ ها در پتروگرافي شواهد بافتي عدم تعادل را نشان مي دهند. در دياگرام هاي هارکر سيليس- اکسيد ناپيوستگي هايي بين ريوليت ها مشاهده شده است. خصوصيات ذکر شده ممکن است بيان کننده نقش اختلاط در تشکيل ماگماي آن ها بوده باشد.

در منطقه شمال نائين در افيوليت ملانژ نائين سنگ هاي رودينگيتي شده و رودينگيت وجود دارند. اين سنگ ها در ميان پريدوتيت هاي سرپانتيني شده تشکيل شده اند. کاني هاي اصلي موجود در اين سنگ ها شامل زونوتليت، پکتوليت، گارنت (گروسولار)، کلينوپيروکسن (اوژيت و ديوپسيد) و کلريت و کاني هاي فرعي تيتان دار نظير اسفن، ايلمنيت و لوکوکسن با بافت هاي گرانوبلاستيک، کاتاکلاستيک و لپيوبلاستيک مي باشند. بر اساس بررسي هاي صحرايي و مطالعات ميکروسکوپي، در اين منطقه رودينگيت هاي استاتيک (توده اي) و ديناميک (رگه اي) هر دو وجود دارند. زونوتليت و پکتوليت شاخص رودينگيت هاي رگه اي هستند و گارنت، کلينوپيروکسن و کلريت شاخص رودينگيت هاي استاتيک مي باشند. تصاوير الکتروني، ترکيب شيميايي و دماسنجي کلينوپيروکسن موجود در اين رودينگيت ها حاکي از وجود دو نسل کلينوپيروکسن مي باشد؛ 1- انواع Fe دار (اوژيت) که کلينوپيروکسن هاي آذرين باقي مانده از سنگ اوليه هستند و 2- کلينوپيروکسن هاي Ca-Mg (ديوپسيد) که در اثر رودينگيتي شدن تشکيل شده اند. اين کلينوپيروکسن ها به ترتيب همراه دو نوع کلريت غني از Fe و فقير از Fe (غني Mg) وجود دارند. شيمي کاني هاي موجود در اين رودينگيت ها نشان مي دهد که فعاليت يون هاي Ca، Mg،Na  و Ti در زمان تشکيل شان در سيال در حدي بالا بوده که قادر به تشکيل اين کاني ها بوده است.

منطقه نابر در شمال غرب کاشان قرار دارد که بخشي از زون اروميه دختر بشمار مي آيد. در اين ناحيه سنگ هاي گرانوديوريتي-ديوريتي و پيروکسن ديوريتي در داخل آهک و شيلهاي سازند قم نفوذ کرده واسکارن وهورنفلس هاي نابر را ايجاد نموده اند. بافت هاي موجود در اين سنگ ها عبارتند از: افيتيک، گرانولر، پويي کليتيک وهيپ ايدومورفيک گرانولار ميباشد. مطالعات پتروگرافي و مينرال شيمي با استفاده ازالکترون مايکروپروب نشانگر انست که کانيهاي سازنده اين سنگ ها شامل آمفيبول (هورنبلند سبز)، پلاژيوکلاز (آندزين - لابرادور)، بيوتيت، کلينوپيروکسن (ديوپسيد)، اکتينوليت، کلريت، سريسيت، کلسيت، مگنتيت و پيريت مي باشد. از مشخصات بارز اين سنگ ها وجود مقادير نسبتا زياد کانه هاي پيريت و مگنتيت در آنها مي باشد.

در جنوب شرق شهرستان بردسير (استان کرمان ) رخنمون هاي بسياري از سنگ هاي آتشفشاني متعلق به کمربند اروميه - دختر وجود دارد که بيشتر شامل آندزيت-بازالت و بازالت به سن ائوسن بوده و به صورت متناوب با سنگ هاي پيروکلاستيک قرار گرفته اند. براي بررسي دقيق تر واحد هاي سنگي منطقه، محيط رسوبگذاري و شرايط تشکيل اين سنگ ها يک ستون شامل واحد تخريبي رسوبي، واحد هاي گدازه اي و مواد آذرآواري مطالعه گرديد. بررسي ها نشان مي دهد که محيط تشکيل اين سنگ ها يک محيط آبي کم عمق و آشفته قاره اي بوده بدين صورت که واحد تخريبي - رسوبي در کانال هاي رودخانه اي تشکيل و نشان دهنده محيط آشفته قاره اي است و از آنجاييکه محيط آبي موجود کم عمق بوده است فوران ها ازنوع انفجاري بوده و باعث ايجاد برش هاي آتشفشاني شده است و با توجه به حفره دار بودن بخش هاي بالايي گدازه ها، عدم وجود برش و هيالوکلاستيک در اين گدازه ها و قرار گرفتن اين گدازه ها بر روي مواد آذرآواري و واحد هاي تخريبي - رسوبي، اين گدازه ها در خشکي فوران کرده اند.

توده نفوذي نابر با تركيب سنگ هاي حد واسط تا بازيک با نفوذ در سنگهاي آهكي سازند قم منجر به اسكارن زايي در اين سنگها شده است. محلولهاي اسكارن ساز از طريق درزه ها و شكستگي ها، پي سنگ رسوبي و آهكي منطقه را مورد هجوم قرار داده است. بيشتر اسكارنهاي اين منطقه نيز همانند اسكارنهاي جايگزيني داراي كالك سيليكاتهاي دانه درشت ازقبيل گارنت، اپيدوت و پيروكسن مي باشند. عدسي هاي پراكنده اي از سولفيد. آهن و مس، اکسيدها و سولفيدهاي منگنز مانند پيريت، كالكوپيريت، مگنتيت، هماتيت، پيرولوزيت، مالاکيت و ليمونيت دراين اسكارن ديده مي شود. وجود گارنت ايزوتروپ وانيزوتروپ كه داراي ويژگيهاي نوراني وشيميايي منحصربه فرد است، دراين اسكارنها وجود دارد. در نخستين مرحله اسكارن زايي پيروکسن تشکيل مي شود. دومين مرحله اسكارن زايي همزمان با واكنشهاي تاخيري در زون اسكارن صورت گرفته است و از دگرساني كلينوپيروكسن هاي اوليه كاني گارنت تشكيل شده است. سومين مرحله اسكارن زايي ناشي ازفعاليت متاسوماتيسم در منطقه است و اپيدوت در اين مرحله ساخته مي شود. از مشخصات مهم اين اسکارنها کانسارسازي وسيع پلي متال در منطقه مي باشد که مي تواند از نظر اقتصادي داراي اهميت باشد.

كانسار سرب و روي كهرويه در 25 كيلومتري جنوب غرب شهرضا قرار دارد. اين کانسار متعلق به ايالت متالوژني اصفهان- ملاير است. کانه زايي در مرز تشكيلات ژوراسيك ( شامل شيل، سيلتستون و ماسه سنگ با سنگ هاي آهكي كرتاسه ) به صورت رگه و رگچه مي باشد که حاوي گالن و مقادير اندک اسفالريت همراه با باطله کلسيت و کوارتز است. باترسيم نقشه هاي ژئوشيميايي، آنومالي، محل کانه زايي و تمرکز عناصر سرب و روي دراين منطقه مشخص گرديد. شواهد صحرايي بر رابطه تنگاتنگ بين پيدايش رگه هاي کانه دار با گسله ها و فرآيندهاي دگرشكلي دلالت دارد. دماي تشكيل رگه ها و ماده معدني طبق وضعيت ماكل هاي دگرشكلي كلسيت و مطالعه سيالات درگير، بيش از 250^oc تخمين زده شده است، لذا تشکيل كانسار سرب و روي كهرويه را مي توان به صورت اپي ژنتيك پيشنهاد کرد که تيپ آن از نوع دره مي سي سي پي مي باشد.

کانسار دره اشکي در شمال شرق معدن موته قرار دارد. اين معدن درون زون دگرگوني سنندج -سيرجان و در 55 کيلومتري گلپايگان قرار گرفته است. کانه زايي طلا در اين کانسار در کمپلکس پرپرمين رخ داده. سنگ هاي اين منطقه شامل گرانيت ها است که غالبا در مرکز منطقه قرار گرفته اند، سنگ هاي ولکانيک دگرگون شده شامل متاريوليت، متاريوداسيت ومتا داسيت و انواع سنگ هاي دگرگوني مثل ميکاشيست و ... که بيشترين مقدار طلا در زون هاي دگرساني و همراه متاريوليت ها و شيست ها مشاهده شده است. کانه زايي طلا در منطقه دره اشکي عموما در ارتباط با پيريت است ولي کانه هاي کالکوپيريت، گالنوبيسموتيت، بيسموت، گالنو اسفالريت و پيروتيت نيز در اين منطقه گزارش شده است. از انواع دگرساني هاي مشاهده شده در اين كانسار كائولينيتي شدن، سرسيتي شدن، كلريتي شدن و سيليسي شدن را مي توان نام برد.

 منطقه مورد مطالعه (قروه) در دشت وسيعي در 87 كيلومتري خاور سنندج و 72 كيلومتري شمال باختري همدان قرار داشته و از لحاظ ساختاري متعلق به زون دگرگونه سنندج - سيرجان مي باشد. سنگهاي اين منطقه داراي طيف گسترده اي از توده هاي نفوذي با تركيب گابرو، ديوريت، گرانيت وزون هاي تداخلي حاصل آميزش دو ماگماي فلسيك (خانواده گرانيتوئيد) و مافيك (خانواده گابروئيدها) با سن يكسان و خاستگاه متفاوت تشكيل شده است. پلاژيوكلاز، آلكالي فلدسپار، آمفيبول، پيروكسن، كوارتزوبيوتيت به عنوان كاني هاي اصلي وتيتانيت، كلريت و اپيدوت به عنوان كاني هاي فرعي مي باشند. شواهد پتروگرافي دلالت بر حدوث پديده اختلاف ماگمايي در اين منطقه مي باشد. مطالعات ژئوشيميايي نشان مي دهد كه سنگهاي منطقه جزء سري هاي آلكالن و كالكوآلكالن هستند.

منطقه مورد مطالعه در 30 کيلومتري جنوب شرق اراك واقع است. از لحاظ زمين ريخت شناسي، منطبق با منطقه نيمه کوهستاني است و داراي آب و هواي کوهستاني مي باشد. از لحاظ ساختاري متعلق به زون دگرگونه سنندج - سيرجان مي باشد. مطالعات سنگ شناسي نشان مي دهد که سنگهاي منطقه اسليت، فيليت، شيست وكلريت شيست مي باشند. مهمترين فنوكريست هاي موجود در آن عبارتند از: كوارتز، فلدسپات، كلريت، بيوتيت و مسكويت است. مطالعات ميکروسکوپي 22 نمونه مقطع صيقلي نشان مي دهد که (مالاکيت، مگنتيت، گوتيت، كووليت، ليمونيت و هماتيت) از کاني هاي شاخص منطقه مورد مطالعه است.

آندالوزيت يكي از پلي مورفهاي سيليکاتهاي آلومينيم داراست، كه اغلب در شرايط دگرگوني دما بالا و فشار پايين بوجود مي آيد اين كاني مي تواند در محيط ماگمايي نيز متبلور شود. به علت خاصيت ديرگدازي، مقاومت زياد درحرارتهاي بالا و ضريب انبساط حرارتي كم از جايگاه خاصي در صنعت نسوز برخوردار است. به دليل همين خواص، مصرف اين كاني در صنايع مختلف به عنوان نسوز روز به روز در حال افزايش است. در اين منطقه سنگهاي شيستي وفيليتي آندالوزيت دار به سن ژوراسيك رخنمون دارند و يكي از مهمترين مناطق داراي پتانسيل بالاي ماده معدني آندالوزيت، موجود در زون سنندج - سيرجان محسوب مي شود. مطالعات كاني شناسي و سنگ شناسي منطقه نشان مي دهد كه علاوه بر كانيهاي آندالوزيت و سيليمانيت كانيهاي بيوتيت، موسكوويت، تورمالين، گارنت، سرسيت، كلريت، گرافيت، پلاژيوكلاز، آمفيبول و اكسيدهاي آهن نيز وجود دارند. مقدار به طور متوسط در سنگهاي منطقه، حدود 21-17 درصد مي باشد، از روي درجه تورق، شيستوزيته، پاراژنزكانيها و مطالعات كاني شناسي معلوم شد كه دگرگوني ناحيه اي در اين منطقه از نوع ضعيف تا متوسط بوده و درحد رخساره شيست سبزتا آمفيبوليت مي باشد. سنگ مادر، در اين منطقه اكثرا پليتي بوده و زونهاي كاني شناسي شامل زون كلريت، بيوتيت، گارنت، آندالوزيت، استاروليت، آندالوزيت- استاروليت و سيليمانيت مي باشند. با توجه به نمودارهاي سنگ شناسي اكثر نمونه ها در محدوده شيلها و رسها قرار گرفته اند و با استفاده از اين نمودارها معلوم شد كه پروتوليت آندالوزيت، سنگهاي پليتي و سمي پليتي، شيلها و سيلتستونها و گري و كهايي بوده اند كه گاه ميزان آهك آنها بالا رفته اند. با توجه به راندمان وزني متوسط آندالوزيت که حدود ۹.۲ درصداست، و قيمت جهاني بالاي آندالوزيت اين منطقه داراي پتانسيل اقتصادي بوده و مي توان مبادرت به احداث كارخانه فراوري آندالوزيت نمود.

منطقه مورد مطالعه در 88 كيلومتري شهرستان اصفهان واقع شده است. با بررسي آلتراسيون هيدروترمال وجود انواع آلتراسيونهاي آرژيليک پيشرفته، متوسط و ضعيف، آلترسيون پروپلتيك، سيليسي شدن، سريسيتي شدن، سوسوريتي شدن و كائولينيتي شدن محرز شده است. منشاء اصلي سيالات عامل دگرساني ها، ماگمايي مي باشد كه به واسطه گسلها و از طريق دايكها به سطح بالا راه يافته و باعث دگرساني ولكانيكها و پيروكلاستها در منطقه مارسار شده است. بر اساس آزمايشات XRD صورت گرفته وجود کانيهاي ژاروسيت، ناتروژاروسيت، ايليت و پيروفيليت در منطقه تاييد مي شود.

تراورتن هاي مورد مطالعه در مجاور و شمال روستاي ورتون تا آب گرم و رتون وشمال شرق شهر اصفهان واقع شده است. اين منطقه بخشي از زون اروميه - دختر (شمال غرب- جنوب شرق) مي باشد. از نظر ريخت شناسي تراورتن هاي منطقه مورد مطالعه از نوع شكاف-پشته و مربوط به زمان کواترنر است. شواهد پتروگرافي و ژئوشيميايي نشانگر عمدتا ترموژن بودن اين ذخاير مي باشد. ويژگي هاي بافتي در اين رسوبات تاييدي بر حضور فعال و فعاليت هاي زيستي و ميكربي همزمان با رسوبگذاري تراورتن مي باشد. حضور لاميناسيون در تراورتن ناشي از رشد متناوب فصل/روزانه مي باشد. اکثر اين نهشته ها در فاصله يک تا دو کيلومتري از گسل هاي فعال منطقه ديده مي شود. با توجه به روند اين گسل ها عامل شکل گيري نهشته ها، کشش هاي موضعي ايجاد شده در پهنه همپوشاني اين گسل ها است. شواهد زمين شناسي نشان مي دهد که اين سنگ ها در يک محيط ژئوگراديان به واسطه فعاليت هاي تكتونيكي- ماگمائي ايجاد شده اند. چرخش آب هاي جوي در اعماق و ظهور دوباره آن در سطح از طريق شکستگي ها و گسل هاي موجود، بصورت چشمه هاي آب گرم باعث تشكيل تراورتن در محل چشمه ها و در امتداد گسلها و شكستگي هاي بزرگ شده است.

سنگهاي الترامافيکي افيوليت کرمانشاه بر اثر دگرساني به سرپانتينيت تبديل شده اند. سرپانتينيت ها بيشترين حجم سنگهاي افيوليتي کر مانشاه را به خود اختصاص مي دهند. بزرگترين حجم آنها در در شرق بخش هفت چشمه (35 کيلومتري جاده نورآباد - هرسين) رخنمون دارند. در بين شکستگي اين سنگها رگچه هاي از کاني آزبست از نوع کريزوتيل تشکيل شده است.

کمپلکس اليگودرز در استان لرستان، در نزديکي شهرستان اليگودرز قرار گرفته که بخشي از زون سنندج - سيرجان محسوب مي گردد. سنگهاي موجود در مجموعه مذکور شامل تناوب سنگهاي رسوبي و آذرين دگرگون شده است. که احتمالا مربوط به يک حوضه ولکانيکي - رسوبي اوليه است که در آن شرايط همزمان رسوبگذاري و خروج سنگهاي آذرين بازيک فراهم بوده است. سنگهاي ياد شده تحت تاثير دگدگوني ناحيه اي در حد رخساره شيست سبز و آغاز رخساره آمفيبوليت دگرگون گشته اند. سنگهاي آذرين دگرگون شده شامل متابازالتها، متا آندزيت ها و ميلونيت گرانيتوئيد هاونيزتوده هاي نفوذي کوچک مانند ديابازها و دلريت ها در بين سنگهاي آذرين وجود داشته اند که اکنون ما آنها را به عنوان شيست سبز ياد مي کنيم.