مقالات كشاورزي، محور رشد و توسعه

در اين مطالعه براي تعيين نحوه تاثير نهاده ها بر ريسک توليد، مطالعه اي بر روي زعفرانکاران استان فارس انجام شد. داده هاي مورد نياز با استفاده از روش نمونه گيري ساده تصادفي بدست آمد. به منظور تعيين اثرات ريسک نهاده هاي توليد، از تابع توليد تصادفي تعميم يافته و با روش سه مرحله اي حداقل مربعات استفاده گرديد. نتايج مربوط به برآورد جزء تصادفي اين تابع نشان داد که سم مصرفي، تعداد قطعات، کود ازته و سن پياز زعفران داراي رابطه منفي با ريسک توليد است.
تخمين جزء قطعي تابع توليد نشان داد که نهاده هاي نيروي کار، کود حيواني، کود ازته و تعداد قطعات زمين بيشترين تاثير مستقيم را بر متوسط توليد زعفران دارند. اين در حالي است که سن پياز زعفران داراي تاثير منفي بر توليد است.

محدوده به کارگيري توابع توليد، بسيار گسترده بوده و ماهيت تابع توليد از نقطه نظر برنامه ريزي و توسعه اقتصادي، مهم و جزء لاينفک برنامه ريزي اقتصادي است. با تخمين تابع توليد کشاورزي و اطلاعات حاصل از آن مي توان توان توليدي بخش کشاورزي را مشخص نموده و آن را با عملکرد واقعي بخش، مورد مقايسه قرار داد. اين قياس، امکان ريشه يابي و شناسايي مشکلات کلان موجود در اين بخش را فراهم نموده و درک جامعي از عوامل اصلي شکل دهنده آن فراهم مي سازد. برآورد تابع توليد، همچنين اين امکان را فراهم مي آورد که نقش و اهميت هر يک از نهاده هاي توليد، به تفکيک، مشخص شود. بدين ترتيب هر گونه تصميم گيري و سياستگذاري در ارتباط با ميزان به کارگيري نهاده ها، جانشيني بين آن ها، محاسبه بهره وري جزيي و کل نهاده هاي توليد، قيمت گذاري نهاده ها و به طورکلي برنامه ريزي توليد و تدوين استراتژي هاي توسعه، امکان پذير خواهد بود. بنابراين، بسياري از مشکلات و مسائل گريبان گير بخش کشاورزي با اطلاعاتي که از برآورد تابع نوليد به دست مي آيد، قابل حل خواهد بود. در مطالعه حاضر، در ابتدا به منظور سازگار نمودن آمارهاي مورد استفاده با تعريف تابع توليد و اجتناب از مواجهه با اريب ضرايب، اقدام به برآورد توليد بالقوه (به جاي استفاده از توليد بالفعل) گرديده، سپس با به کارگيري فرم تبعي کاب- داگلاس، و با مدنظر قرار دادن مسائل مربوط به داده هاي سري زماني، به تخمين تابع توليد بخش کشاورزي ايران طي دوره 1346-1383 پرداخته شده است. مهم ترين نتايج حاصل از برآورد الگو حاکي از اثر مثبت و معني دار نهاده هاي نيروي کار، سرمايه و فرآورده هاي نفتي بر توليد بخش کشاورزي بوده به طوري که ضرايب برآورد شده براي عوامل توليد يادشده، به ترتيب برابر 3.34، 0.17 و 0.46 بوده است.

اين مطالعه با هدف تحليل بازاريابي زعفران در شهرستان استهبان صورت گرفت. داده هاي مورد استفاده در تحليل بازاريابي از طريق تکميل کردن پرسشنامه در ميان بهره برداران، عمده فروشان و همچنين خرده فروشان زعفران شهرستان استهبان حاصل گرديد.
يافته ها نشان داد که دو مسير بازاريابي زعفران در استان فارس وجود دارد. مسير اول بصورت توليدکنندگان- عطاري ها - مصرف کننده با حاشيه کل 500000 ريال به ازاي هر کيلو است. مسير ديگر بصورت توليدکنندگان - عمده فروشان - خرده فروشان - مصرف کنندگان با حاشيه کل 520000 ريال به ازاي هر کيلو مي باشد. در هر دو مسير بيش از 88 درصد از قيمت پرداختي مصرف کننده را توليدکننده دريافت مي کند. در طول مسير از توليدکننده تا مصرف کننده خدمات بازاريابي مختصري بر روي محصول صورت مي گيرد و درصد بالايي از حاشيه بازاريابي بصورت پرداخت به حق العمل کاران مي باشد. هزينه هاي بازاريابي و سهم حق العمل کاران از هزينه هاي بازاريابي در مسير اول به ترتيب 351000 ريال و 64 درصد به دست آمد. ارقام متناظر براي مسير دوم به ترتيب 353300 ريال و 62 درصد محاسبه گرديد. ناکارايي قيمتي در هر دو مسير بالا بود بگونه اي که حدود 70 درصد براي مسير اول و بيش از 67 درصد براي مسير دوم به دست آمد. ارقام ناکارايي فني نير براي دو مسير فوق به ترتيب 8.5 و 7.8 درصد به دست آمد.

با توجه به نقش فزاينده بازاريابي محصولات کشاورزي، نقش شرکت هاي تعاوني روستايي در اين رابطه و امکانات گسترش آن مورد بررسي قرار گرفته است. جامعه آماري، اعضاي شرکت هاي تعاوني روستايي تحت پوشش سازمان تعاون روستايي استان خوزستان بوده است. آمار و اطلاعات مورد نياز به دو صورت اسنادي و پيمايشي در سال 1381 جمع آوري گرديده و با 480 نفر از اعضاي شرکت ها مصاحبه گرديد. براي اين بررسي محصولات گندم، جو، ذرت دانه اي و خرما انتخاب شدند. بر اساس نتايج ميزان محصول عرضه شده به بازار براي درصد بالايي از توليدکنندگان کمتر از ده تن مي باشد. بيش از 95 درصد توليد کنندگان حدود 95 درصد محصول توليدي خود را جهت فروش به بازار عرضه کرده اند. مقادير قيمت دريافتي توليدکنندگان و پرداختي مصرف کنندگان داراي نوسان بوده است. گندم توليدي اکثر اعضا توسط شرکت هاي تعاوني روستايي خريداري شده و در خريد ساير محصولات اين شرکت ها نقش محدودي داشته اند. مشکلات فروش گندم، کمبود مراکز خريد و امکانات توزين مناسب سازمان تعاون روستايي و در صف ماندن براي تحويل محصول ذکر شده است. براي ساير محصولات مشکلات فروش کمبود و يا نبودن خريدار مطمئن در موقع برداشت، عدم ثبات بازار و نوسانات شديد قيمتي ذکر شده است. امکانات شرکت ها جهت انجام خدمات بازاريابي محصولات توليدي اعضا کم و خدمات محدودي به صورت سنتي انجام مي شود. نتايج بررسي نشان مي دهد که زمينه لازم براي فعاليت شرکت هاي تعاوني روستايي براي انجام خدمات بازاريابي محصولات اعضا فراهم مي باشد، ولي شرکت ها به غير از گندم در مورد خريد ساير محصولات داراي نقشي محدود بوده اند.

هدف کلي اين مطالعه بررسي تاثير سياست هاي مالي دولت بر متغيرهاي عمده بخش کشاورزي در ايران است. از رهيافت خودتوضيح برداري VARو تحليل هم جمعي يوهانسن براي تعيين اثر سياست هاي مالي دولت، طي دوره 1355 الي 1384، بر متغيرهاي عمده بخش کشاورزي شامل ارزش افزوده، صادرات و سرمايه گذاري استفاده شد. همچنين، براي بررسي زمان تاثير شوک هاي مالي بر متغيرهاي عمده بخش کشاورزي از توابع عکس العمل ضربه اي استفاده گرديد. داده هاي مورد نياز از مجموعه سري هاي زماني اقتصادي - اجتماعي PDS و نشريات مختلف بانک مرکزي و وزارت جهاد کشاورزي جمع آوري شد.
نتايج حاصل از اين مطالعه نشان داد که سياست هاي مالي در بلندمدت و همچنين در کوتاه مدت بر ارزش افزوده و سرمايه گذاري در بخش کشاورزي تاثير مثبت و معني دار داشته است. با اين حال، اين سياست ها تنها در کوتاه مدت بر صادرات بخش کشاورزي تاثير مثبت و معني دار نشان داده است. بررسي چگونگي تاثير شوک هاي مالي بر متغيرهاي عمده بخش کشاورزي نمايانگر کاهش نوسانات سيکلي متغيرهاي تحت بررسي در اين بخش پس از ايجاد شوک مالي در طول زمان مي باشد.

بازار محصولات کشاورزي از لحاظ مکاني به دو بازار سر مزرعه (عمده فروشي) و خرده فروشي (مغازه) تقسيم بندي مي شود. توليدکنندگان، محصول توليدي خود را در بازار سرمزرعه با قيمتي تحت عنوان قيمت عمده فروشي عرضه مي کنند و مصرف کنندگان در بازار خرده فروشي با قيمتي تحت عنوان قيمت خرده فروشي تهيه مي کنند. در فاصله بين اين دو بازار عملياتي همچون بسته بندي، درجه بندي و حمل و نقل روي محصول صورت ميگيرد. بررسي ارتباط بين قيمت در اين دو بازار معياري جهت سنجش پيشرفت بازار ميباشد. اين ارتباط با معياري تحت عنوان پيوستگي بازار اندازه گيري ميشود. در صورتيکه بازار محصول پيوسته باشد قانون يک قيمتي تحت اين عنوان که اختلاف قيمت بين دو بازار بيشتر از هزينه حمل، مبادله و تبديل کالا نميباشد وجود خواهد داشت و بازار کارا ميباشد و در صورت عدم پيوستگي نيروهاي جانبي بر قيمت محصول بخصوص در سطح خرده فروشي تاثيرگذارند و بازار ناکارا عمل ميکند. در پژوهش حاضر پيوستگي بلند مدت و کوتاه مدت بازار محصولات گوشتي (مرغ، گوسفند و بز، گاو و گوساله) بدليل اهميت فراوان در تامين نيازهاي پروتئيني در سطح استان کهگيلويه و بويراحمد با روشهائي همچون ضريب همبستگي ساده بين دو بازار، آزمونهاي همگرائي انگل-گرنجرويوهانسون و آزمون تصحيح خطا بررسي شد. نتايج تخمين ضرايب همبستگي ساده حاکي از آنست که بيشترين پيوستگي مربوط به بازار سر مزرعه و خرده فروشي گاو و گوساله و کمترين آن مربوط به بازار گوشت گوسفند و بز ميباشد. نتايج آزمونهاي همگرائي يوهانسون و انگل-گرنجر نشان دهنده ارتباط بلندمدت و پيوستگي بازار خرده فروشي و عمده فروشي گوشت گاو و گوساله و مرغ و عدم ارتباط بلند مدت بازار خرده و عمده فروشي گوسفند ميباشد. نتايج آزمون تصحيح خطاي برداري نيز حاکي از عدم انتقال قيمت کوتاه مدت گوشت گوسفند و قيمت دام زنده آن ميباشد و در اين مورد عليت يکطرفه قيمت از خرده فروشي به عمده فروشي ميباشد. دليل عمده نيز عدم ماهيت صنعتي گوسفنداري در استان ميباشد.

در بررسي هاي انجام شده طي سال 1386 به منظور شناسايي گونه هاي شپشک نرم تن (Hem., Coccidae) در منطقه ميان جنگل فسا مشخص گرديد که شپشک Sphaerolecanium prunastri (Boyer de Fonscolombe)از آفات مهم بادام وحشي در اين منطقه است. در اين بررسي تعداد زيادي پارازيتوئيد، هيپرپارازيتوئيد و شکارگر فعال اين آفت به شرح زير شناسايي شد.

Parasitoids:
Hymenoptera, Aphelinidae, Coccophaginae
1- Coccophagus semicircularis (Förster, 1841)
Hymenoptera, Encyrtidae, Discoidini
2- Discodes coccophagus (Ratzeburg, 1848)
3- Microterys drosichaphagus Xu, 2002
Hyperparasitoids:
Hymenoptera, Aphelinidae
4- Marietta picta (Andre, 1878)
Hymenoptera, Pteromalidae
5- Pachyneuron muscarum (Linnaeus, 1758)
Predators:
Coleoptera, Coccinellidae, Chilocorinae
6- Exochomus quadripustulatus (Linnaeus, 1758)
7- Exochomus undulatus Weise, 1878
8- Chilocorus bipustulatus (Linnaeus, 1758)

جنس و گونه Discodes coccophagus و گونه Microterys drosichaphagus براي اولين بار از ايران گزارش مي شوند و بادام وحشي ميزبان جديدي براي اين پارازيتوييدها در سطح دنيا مي باشد. دشمنان طبيعي شپشکS. prunastri در منطقه ميان جنگل فسا از فون غني برخوردار است که جمعيت آفت را تا حدودي کنترل مي کند. چنانچه تمهيدات لازم در قالب يک برنامه مديريتي صحيح و با تاکيد بر کنترل بيولوژيک با اين آفت به عمل آيد امکان کنترل کامل آفت وجود دارد.

آفات و عوامل بيماريزاي گياهي تنها در مزارع، باغها و کشتزارها محصولات ما را تهديد نمي کند بلکه خسارت آنها پس از برداشت محصول و انبار کردن آنها نيز به شدت بيشتري ادامه مي يابد. طبق آمار در ايران بطور متوسط هر سال 10-20 درصد محصولات کشاورزي در انبارها بوسيله آفات و عوامل بيماريزاي ديگراز بين مي رود. اين در حالي است که با توجه به جمعيت و نياز مبرم به مصرف، اکثر فرآورده هاي غذايي در انبارهاي ايران براي مدت طولاني نگهداري نمي شوند و اگر قرار باشد ما نيز ديگر کشورهاي جهان محصولات خود را براي مدت نسبتا طولاني انبار کنيم اهميت آفات انباري و مبارزه با آنها بيشتر معلوم خواهد شد. در اين تحقيق که در خلال سالهاي 1385و 1386 در سيلوهاي شيراز و مرودشت صورت گرفته است نمونه هاي مهم آفات انباري جمع آوري گرديده است. از اطلاعات ارائه شده مي توان در زمينه کاهش خسارتهاي سيلوهاي مذکور و افزايش ماندگاري مواد غذايي ذخيره شده در اين سيلوها استفاده نمود.

حشره Cochineal يک منبع خوب جهت تهيه رنگ مي باشد که از آن در رنگرزي استفاده مي شود. از اين حشره در سال 1876 هفت ميليون فرآورده مختلف استخراج شده. بيشتر روي انجير هندي است و روي کاکتوس opuntia و Nopalea به صورت انفرادي ديده مي شوند. اين حشره بومي نيم کره غربي مي باشد و گسترش سه گونه کاليفرنيا در مناطق وحشي در جنوب و جنوب شرقي کاليفرنيا وجود داشتند ولي بعد از شناخت اهميت اقتصادي آنها به ديگر نقاط جهان برده شد. براي توليد اين حشره با ارزش دو روش پرورش وجود دارد.
1- روش دستي يا سنتي 2 -روش مکانيزه
از بدن اين حشره رنگ قرمز سير استخراج مي شود که مي توان از آن رنگ نارنجي هم گرفت (با انجام عمليات رنگرزي) که به عنوان يک رنگ يکدست و محکم براي پوشاک معرفي شده و از اين رنگ در رنگرزي لباسها، قاليچه ها و صنايع دستي و همچنين براي نقاشي پرده و نخ نيز استفاده مي شود. بزرگترين وارد کننده هاي اين حشره ايتاليا و خاورميانه هستند. اين رنگ توسط مسلمانان مصرف زيادي دارد.

Wolbachia يک گروه معمول و گسترده از باکتري ها است که در بافت هاي توليد مثلي بسياري از بندپايان ديده مي شود (Werren,1997). اين باکتري اولين بار در سال 1924 بوسيله Herting and wolbach از Culex pipiens جداسازي و شناسايي شد (Herting and wolbach , 1924). اين ريکتسياها بعدا بنام Wolbachia pipientis نامگذاري شدند (Herting,1936). آناليز ژنوم اين همزيست در مقايسه پلي ژنوميک با ساير باکتريهاي درون سلولي، چشم انداز بسيار قابل توجهي راجع به بيولوژي متفاوت آن و کاربردآن در کنترل بيولوژيک ايجاد کرد. Wolbachia يک باکتري درون سلولي گرم منفي است که در ارتباط آن با گونه هاي وسيعي از بي مهرگان شامل حشرات، کنه ها عنکبوتها، سخت پوستان خشکي زي و نماتدها شناسايي شده است. اين باکتري از طريق اوواريول هاي مادري به نتاج منتقل مي شود و با سرعت زيادي در جمعيت گسترش مي يابد. حدود 75-20 درصد گونه هاي بي مهرگان به اين باکتري آلوده هستند (

تابع توليد، بيانگر رابطه مقادير نهاده ها و حداکثر محصول در سطح تکنيکي مشخص است؛ به عبارت ديگر، تابع توليد، رابطه فني بين حجم توليد و عوامل توليد را در شرايط اشتغال کامل نهاده ها نشان مي دهد که به عنوان حداکثر کارايي نهاده هاي توليد تفسير مي شود. بنابراين تابع توليد نشان دهنده استفاده کارا از عوامل توليد است که در صورت ناکارايي عوامل توليد، مقدار توليد بالفعل و توليد بالقوه، برابر نخواهد بود. از آن جا که در بخش کشاورزي کشور، ظرفيت هاي بلااستفاده وجود دارد لذا توليد کشاورزي، توليد بالقوه نبوده و بهره گيري از اطلاعات آماري موجود، موجب اريب ضرايب مي شود؛ لذا به منظور سازگاري با تعريف تابع توليد و اجتناب از مواجهه با اريب ضرايب، نيازمند محاسبه توليد بالقوه (به جاي توليد بالفعل) خواهيم بود. نوشتار حاضر با مدنظر قرار دادن اين مساله، در پي رفع نقيصه يادشده - که در بسياري از مطالعات پيشين بدان توجه نشده است- برآمده و در نهايت آمارهاي مطلوب ارزش افزوده بالقوه را در بخش کشاورزي به منظور انجام پژوهش هاي آتي، در اختيار پژوهشگران قرار مي دهد. بدين منظور، پس از بررسي روش هاي مختلف محاسبه توليد بالقوه، ارزش افزوده بالقوه در بخش کشاورزي ايران طي دوره 1383-1346 با به کارگيري روشي ترکيبي که در واقع تلفيقي از دو روش «روند توليد واقعي» و «خط روند بين اوج هاي تعديل شده» است، برآورد گرديده است.

مکانيزاسيون کشاورزي، فعاليتي است چند بعدي که عوامل بسيار متنوعي را در بر ميگيرد و از جمله مهمترين نتايجي که کاربرد آن در يک منطقه در کنار افزايش توليد محصولات کشاورزي مي تواند داشته باشد، تغيير بهره وري عوامل مختلف توليد از جمله نيروي کار، ماشين آلات، زمين و حاصلخيز کننده ها مي باشد. در مطالعه حاضر، تاثير کاربرد کمبينات به عنوان يکي از تکنولوژيهاي نوين مکانيزه در توليد گندم بر شاخصهاي بهره وري در استان فارس مورد بررسي قرار گرفت. نتايج مطالعه نشان داد که در هر دو حالت بين دو گروه استفاده کننده از روشهاي قديمي کاشت بذر و روش جديد کمبينات و در داخل گروه استفاده کننده از اين روش قبل و بعد از استفاده از آن، بازده برنامه اي به ترتيب 4.47 و 6.70 درصد افزايش يافته است. با اين وجود، کم تجربه بودن کشاورزان استفاده بيشتر از نهاده کود را نيز به دنبال داشته است که اين عامل منجر به کمتر بودن بهره وري استفاده از نهاده ها در گروه استفاده کنندگان از روش کمبينات نسبت به روشهاي قديمي شده است. در اين حالت علي رغم بيشتر بودن بازده برنامه اي، کمتر بودن بهره وري کل در گروه استفاده کننده از روش اول نسبت به روش دوم صورت پذيرفته است. به اين ترتيب مي توان گفت که با رعايت توصيه هاي ترويجي توسط گندم کاران در خصوص استفاده صحيح و بهينه از نهاده هاي مختلف از جمله کود و روشهاي صحيح استفاده از اين نهاده ها، مي توان تاثير افزايشي بازده برنامه اي و بهره وري استفاده از کمبينات را بيشتر کرد. بنابراين، سرمايه گذاري در توسعه استفاده از روش کمبينات بايستي همزمان با ساير توصيه هاي فني در جهت افزايش درآمد، بهره وري و در نهايت رفاه گندم کاران صورت پذيرد.

ايجاد تعادل ميان توسعه و محيط زيست چالشي را پيش مي آورد که امروزه با نام توسعه پايدار، جهاني شده است. تقاطعي که محل تلاقي جامعه، اقتصاد و محيط زيست محسوب مي شود. جنبه هاي متعددي بر اين فرآيند مي تواند تاثيرگذار باشد که مهمترين آن پايداري در منابع طبيعي مي باشد. ضرورت محيط زيست در امر اقتصاد و تامين رفاه، کارکردهاي مديريت اقتصادي در تخريب محيط زيست، حل مشکلات زيست محيطي و اصلاح بي نظمي هاي اقتصادي و فراهم کردن انگيزه جهت حفظ و کاهش مصرف منابع تجديدپذير و تجديدناپذير گواهي آشکار در لزوم توجه به محيط زيست در ساختار بدنه توسعه پايدار دارد. عامل جدي که امروزه اين توسعه را با مشکل مواجه کرده کاهش کمي و کيفي جنگل ها، بيابان زايي، آلودگي هاي زيست محيطي و مديريت ناکار آمد اکوسيتم هاي کوهستاني است. در اين ميان منابع جنگلي سهم بسزايي در موفقيت توسعه پايدار ايفا مي کنند. مديريت پايدار جنگل با حفظ و افزايش قابليت جنگل ها در جذب کربن، ضمن کمک به بقاي انرژي مزاياي فراوان براي اجتماع و محيط زيست به همراه دارد. نگرشي فراگير به مديريت جنگل مي تواند ضمن تامين نياز هاي انرژيک انساني، تعادل تغييرات آب و هوايي، حفظ تنوع زيستي و ترويج توسعه پايدار را به ارمغان آورد.