مقالات راهکارهاي توسعه از ديدگاه جغرافيا

هدف از اين تحقيق، بررسي تاثير صنعت توريسم بر رشد و توسعه اقتصادي كشورها بخصوص كشور جمهوري اسلامي ايران مي باشد. جهانگردي باعث رشد و توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي كشورها و بويژه كشور در حال توسعه از جمله ايران شده است. كشور ايران از لحاظ جاذبه هاي جهانگردي در مقابل كشورهايي نظير يونان، تركيه و برخي كشورهاي همسان مدنظر قرار گيرد و تا جايي كه برخي جهانگردي را به عنوان برداري اصلي براي گفتگوي تمدنها به شمار مي آورند. با توجه به اينكه ايران مانند برخي كشورهاي در حال توسعه به دليل وابستگي به نفت از يك اقتصاد بيمار برخوردار است پس صنعت جهانگردي مي تواند روزنه اي در جهت كاهش وابستگي اقتصاد ايران به اين منبع عظيم نفتي باشد.

پديده اکوتوريسم به عنوان يکي از صنايع پويا و با نشاط در صحنه هاي اقتصادي و سياسي اجتماعي و فرهنگي دنيا مطرح است. در کشور ما نيز در سالهاي اخير با توجه به پتانسيلهاي طبيعي موجود در عرصه هاي منابع طبيعي اين موضوع مورد توجه قرار گرفته است. عرصه هاي منابع طبيعي استان زنجان با برخورداري از جاذبه هاي طبيعي و پيوستگي هاي اکولوژيکي، بيولوژيکي، فرهنگي، اقتصادي، اجتماعي و زيست محيطي، منجمله توپوگرافي خاص با گراديان افت دمايي آن به همراه توده هاي هوايي موثر در مناطق مختلف بخصوص منطقه البرزي آن جاذبه هاي فراوان، اکوتوريستي منجمله مراتع ييلاقي غني از تنوع گياهي و رودخانه هاي پرآب، چمن هاي طبيعي، کوهها و قله ها، چشمه ها، غارها، چشمه هاي معدني و آب بندانها و تالابها، مناطق حفاظت شده با انواع جانوران وحشي آن موجب شده تا استان موقعيتي خاص در کشور داشته باشد که در صورت توجه به آنها و اجراي برنامه هاي توسعه و مديريت گردشگري که نيازمند ايجاد تسهيلاتي در زمينه پذيرش و ارايه خدمات به گردشگران از جمله ساخت محلهاي اقامتي، تفرچگاهي تعطيلاتي، کوهستاني و ايجاد مراکز اطلاع رساني است مي تواند موجبات توسعه پايدار را فراهم آورد. اين مقاله سعي در معرفي اين جاذبه ها در عرصه هاي منابع طبيعي استان را دارد.

بررسي ميزان توسعه يافتگي و بهره مندي مناطق مختلف كشور از امکانات و خدمات اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي نسبت به يكديگر، موجب شناخت هر چه بيشتر پتانسيلها و كاستيهاي آن مناطق مي گردد. هدف اين پژوهش، تحليل مقايسه اي روند تحولات شاخصهاي توسعه شهرستان چادگان، نسبت به كل کشور ايران در سه مقطع زماني 70 - 65، 75 - 70 و 80 - 75 مي باشد. پژوهش حاضر با استفاده از روش طولي و عرضي ايزارد و بر اساس 55 شاخص مهم توسعه انجام شده است. مقايسه اي كه در خصوص روند تحولات 55 شاخص توسعه در مقاطع زماني ذکر شده در منطقه گردشگري شهرستان چادگان صورت گرفت، نشان مي دهد تفاوت چشمگيري ميان روند تحولات شاخصهاي توسعه در شهرستان چادگان در هيچکدام از سه مقطع زماني وجود ندارد. نتايج اين تحقيق نشان مي دهد، در شهرستان چادگان در مقاطع زماني 70 - 65، 75 - 70 و 80 - 75 به ترتيب 60%، 67.3% و 60% از شاخصهاي توسعه، کمتر از متوسط کشور ايران مي باشد. نتايج، حاکي از عقب ماندگي اين منطقه نسبت به متوسط کشور ايران است. همچنين بيش از نيمي از شاخص ها در منطقه، از جايگاه مناسبي از نظر رشد و توسعه، برخوردار نيستند که بطوركلي بيانگر عقب ماندگي زيربناها يا شاخص هاي توسعه و رشد در اين منطقه نسبت به حد ميانگين کشور ايران است.

ايران عرصه بي نظيري از تنوع اقليمي مي باشد كه از اقليم بيابان بسيار خشك تا اقليم مديترانه اي، سرد كوهستاني و مرطوب را مي توان در آن مشاهده كرد. اين شرايط اقليمي با تاثير شرليط فرهنگ و آداب و رسوم برخي الگوهاي مختلفي از سازگاري انسان با محيط را رقم زده است. بطوري كه الگوهاي معماري و سبك معيشتي متعدد و متنوع و بعضا بي بديل يكي از مشخصه هاي بارز اين سرزمين مي باشد. در بين معماريهاي همساز با اقليم در مناطق مختلف ايران شايد الگوي ماسوله نمونه تيپيك بي نظيري باشد. كه در دنيا نظير آن را بندرت مي توان يافت. اين روستا- شهر در شمال ايران و در استان گيلان واقع است.
شهرك توريستي- تاريخي ماسوله در غرب شهرستان فومن و منتهي اليه جنوب غربي استان گيلان و در تقاطع سه استان گيلان، مازندران، زنجان و اردبيل واقع است. موقعيت اين شهرك طوري است كه از سه طرف شمال و جنوب و مغرب به كوه وصل مي شود و فقط از طرف مشرق به جلگه فومنات كشيده شده است. ارتفاع شهرك ماسوله از سطح دريا حدود 1050 متر مي باشد. وضعيت اين شهرك بصورتي است كه از كنار رودخانه ماسوله بصورت پلكاني به طرف شمال كشيده شده است و خانه هاي فوقاني مشرف بر خانه هاي تحتاني است. خانه هاي ماسوله مستقل، بهم پيوسته اند. با سقفهاي خوابيده در يكديگر يك مجتمع مسكوني بزرگ و هم آهنگي را تشكيل مي دهند.
شهرك ماسوله از نظر آب و هوايي داراي آب و هواي كوهستاني و مرطوب مي باشد و جزء منطقه خزري مي باشد. رودخانه ماسوله از كنار شهرك ماسوله مي گذرد.
هدف اين مقاله بررسي شرايط اقليمي موثر بر تيپ معماري و بررسي عناصر معماري شكل گرفته تحت تاثير شرايط ريز اقليمي (ميكروكليها) در اين پهنه مي باشد.

امروزه، بخش قابل ملاحظه اي از روابط دولت ها حول محور حفظ محيط زيست صورت مي گيرد. بنابراين، استفاده روزافزون كشورهاي حوزه كاسپين از منابع موجود اين درياچه، نمي تواند انحصاري باشد و پي آمدهاي زيست محيطي آن تمامي كشورهاي اين حوزه را در بر مي گيرد. از اين لحاظ، سازگاري مرزهاي سياسي با اكوسيستم درياچه كاسپين مشكل مي باشد. منابع سيار يا ناپايدار ذخاير ماهي، حوضچه هاي نفتي زير زميني، جانوران مهاجر و خصوصيت ناپايداري منابعي كه گاه به صورت زيان بخش ظاهر مي شوند به ويژه، به دليل نيروي بالقوه خود براي عبور از مرزها، موضوع درگيري هاي ژئوپليتيكي ميان كشورهاي اين حوزه مي باشند.
با توجه به مطالب فوق، پرسش اصلي در مقاله حاضر اين است كه نقش مسايل زيست محيطي در روابط ژئوپليتيكي كشورهاي حوزه كاسپين چيست؟ از اين رو، فرض بر اين است كه لحاظ كردن ملاحظات زيست محيطي در استفاده و بهره برداري از منابع مختلف درياچه كاسپين مي تواند منجر به برقراري حفظ صلح و ثبات ميان كشورهاي حوزه كاسپين گردد.
اين مفاهيم جغرافيايي و اقتصادي مديريت منابع در حوزه درياچه كاسپين، ابزارهاي مفيدي براي درك اهميت و پيچيدگي تلاقي ژئوپليتيك و مسايل زيست محيطي حوزه كاسپين و تاثير آن بر روابط كشورهاي اين حوزه مي باشد.

وضعيت حقوقي درياي خزر يکي از مهم ترين و بحث انگيزترين مسايل حوزه آسياي ميانه و قفقاز در چند سال اخير بوده است. پديده فروپاشي اتحاد جماهير شوروي در سال 1991 و ظهور 4 کشور ساحلي جديدالتاسيس آذربايجان، ترکمنستان، قزاقستان و روسيه در کنار ايران بر پيچيدگي اين موضوع افزوده و آن را از اهميت روز افزوني در سطح منطقه اي و بين المللي برخوردار کرده است.
رژيم حقوقي درياي خزر و تحولات آن طي دهه گذشته از عوامل مختلف - اقتصادي، سياسي، ژئوپوليتيک، استراتژيک و امنيت انرژي در جهان متاثر گرديده و به خصوص از سال هاي 1993 و 1994 يعني تاريخ شکل گيري کنسرسيوم هاي مهم نفتي و گازي چند مليتي در نتيجه انعقاد قراردادهاي سرمايه گذاري، اکتشاف و بهره برداري از منابع غيرزنده بستر و زير بستر درياي خزر توسط کشورهاي ساحلي اين بحث جدي تر شد و توجه گسترده محافل حقوقي، اقتصادي و سياسي مختلف را در سطح ملي و بين المللي به خود معطوف داشته است.

بر اساس گزارش WTO قرن 21، قرن اکوتوريسم خواهد بود. بنحوي که رشد عمومي صنعت توريسم در دهه نخست اين قرن بين 4.3 تا 6.7 درصد برسد و انتظار مي رود از اين مقدار بيشترين سهم از آن اکوتوريسم باشد.
استان گيلان و بويژه حوضه هاي رودخانه اي غرب گيلان از جمله حوضه شفارود واقع در شهرستان رضوانشهر با طبيعت زيبا و سحرآميز آب و هواي دلپذير و پوشش گياهي رنگارنگ همچنين با وسعت 356.5 کيلومترمربع با قرارگيري در کنار جاده سراسري انزلي - آستارا و ارتفاع متوسط 1500 متر از سطح دريا و بارش ساليانه 1432 ميليمتر و نيز ساز و کار فرآيندهاي دروني و بيروني به ويژه (در مسير جاده ترانزيتي فومن - ميانه (سنتو) که از داخل حوضه عبور کرده و مناظر دل انگيزي به وجود آورده است که در صورت سرمايه گذاري در بخش اکوتوريسم به عنوان محور برنامه هاي توسعه منطقه اي جهت اشتغال زايي مکان مناسبي بوده و به عنوان منطقه تيپيک براي ديگر حوضه هاي غرب استان گيلان به حساب آيد.
مقاله فوق گزيده اي از کار تحقيقي است که توسط نگارنده در حوضه شفارود انجام گرفته است روش تحقيق در اين مقاله به دو صورت کتابخانه اي (گردآوري اطلاعات اوليه، نقشه هاي توپوگرافي 1:50000، زمين شناسي 1:250000، عکسهاي هوايي، آمارهاي هواشناسي) و روش ميداني (مشاهده مستقيم) مي باشد.

ضرورت تغييربينش براي برنامه ريزي استراتژيك در مديريت ريسك و بحران ناشي ازبلاياي طبيعي و لزوم استفاده از فن آوري هاي نوين {سيستم هاي اطلاعاتي مديريت  (MIS)سيستم هاي اطلاعات جغرافيايي  (GIS)سنجش از راه دور (RS) سيستم تعيين موقعيت جهاني  (GPS)سيستم هاي تصميم يار (DSS)} در برنامه ريزي و مديريت استراتژيك ريسك و بحران بلاياي طبيعي يک الزام غير قابل انکار بر چشم انداز آمايش سرزمين کشور است.
بكارگيري فن آوري هاي نوين {سيستم هاي اطلاعاتي مديريت  (MIS)سيستم هاي اطلاعات جغرافيايي (GIS) سنجش از راه دور (RS) سيستم تعيين موقعيت جهاني  (GPS)سيستم هاي تصميم يار(DSS) } در برنامه ريزي نوين به دلايل چند جانبه اي موجبات باور مديران را فراهم آورده كه رويكرد برنامه ريزي سنتي قادر به پاسخگويي و حل مشكلات متعدد دنياي پيجيده و متغيير امروز نيست. افزايش تواتر، تناوب و شدت حوادث و سوانح غير مترقبه اعم از طبيعي و غير طبيعي بويژه در ارتباط با شريانهاي حياتي، تنوع فعاليتها و نيازها و اثرات متقابل غير قابل اجتناب ناشي از روند جهاني شدن، رشد جمعيت، عدم پاسخگويي منابع پايه توليد و لزوم رويكرد صنعتي بواسطه رفع كسري درآمد كشورها، معضل رفع بيكاري و گام براشتن در مسير توسعه در دنياي رقابتي امروز از يك سو و رو به كاهش نهادن منابع انرژي فسيلي و بحرانهاي متعدد جهاني در ارتباط با معضل تامين انرژي و توزيع آن از سوي ديگر صاحبنظران و تصميم گيران را متقاعد ساخته كه كوچكترين اشتباه و از دست دادن فرصتها اعم از داخلي يا خارجي حتي بازار يابي در عرصه منابع انرژي نوين، عواقب غير قابل جبراني در پي خواهد داشت در نگرش سيستميك بدليل در هم تنيدگي، پيچيدگي و يكپارچگي اجزاي سيستمها بروز عدم تعادل و خروج از توازن كه اصطلاحا بحران نيز ناميده شده است، به سرعت و با ضريب فزاينده در سرتاسر سيستم پخش و مطمئنا بنحوي ويرانگر در سطوح مختلف از كاهش شديد كارايي سيستم تا متلاشي شدن كامل آن، بروز و ظهور خواهد يافت.

با توجه به شرايط و ويژگيها و موقعيتهاي جغرافيايي متنوعي که در سطح کره زمين وجود دارد جاذبه هاي شگفت انگيز و بي نظيرطبيعي را در مکانها و مناطق متعددي ايجاد نموده است. و براي انسان امروزي که در پي مکاني آرام بخش و تفريحي است پتانسيلهايي را در خود نگاه داشته تا او را از آلام جسمي و روحي وارهاند.
محيط هاي طبيعي زيبا با دارا بودن چشم اندازها و مناظر و مکانهاي ديدني، نوع خاصي از گردشگري، به نام طبيت گردي يا اکوتوريسم را ايجادنموده است. بسياري از اين چشم اندازها در محيط هاي روستايي، در کنار روستاها و يا در مسيرها و فواصل نزديک به اين روستا ها قرار دارند.
روستاهاي استان گيلان با توجه به موقعيت ويژه استان، از اين عطايا بي بهره نبوده و با دارا بودن مناطق ييلاقي کوهستانها، رودخانه ها، جنگلها، آبشارها، تالاب ها،چشمه ها و باغ هاي مرکبات، شاليزارها و کشتزارهاي سرسبز و ... جلوه هايي شگفت انگيز و محيط هاي مفرحي را پديد آورده و بر توانمنديهاي توريسم و اکوتوريسم استان افزوده است.
در اين مقاله اشاره اي به جاذبه هاي اکوتوريسم روستايي استان گيلان و به طور مختصر به نقش توريسم و و اکوتوريسم در توسعه اقتصادي و اجتماعي روستا شده است. و همچنين راهکارهايي در زمينه مديريتي، اقتصادي و فرهنگي، ارتباطي، براي توسعه و برنامه ريزي در جهت گسترش اکوتوريسم با توجه به حفظ محيط زيست و گردشگري پايدار ارايه گرديده است.

رابطه بين دو مقوله ورزش و شهر، رابطه اي متقابل است كه از يك سو اثرات ورزش را بر شهر و شهرنشيني و از طرف ديگر نفوذ توسعه شهرها را بر ورزش شامل مي شود. توسعه ورزش در دنياي امروز چه به لحاظ كيفي و چه از نظر كمي آنرا به مقوله اي نو و پيچيده تبديل كرده، كه مي توان از آن به نام «ورزش مدرن» نام برد. ويژگي هاي منحصر به فرد اين نوع ورزش موجب اثرگذاري شديد آن بر بخش هاي مختلف زندگي امروزي در سطح خرد و كلان شده است. يك جنبه از اين اثرگذاري، گسترش صنعتي به نام «توريسم ورزشي» است كه موجب تحول و توسعه در عرصه هاي شهري و شهرنشيني شده است. توريسم ورزشي، پديده جديدي در صنعت توريسم قلمداد مي شود كه از پيوند بين ورزش و توريسم شكل مي گيرد كه اثرات عظيم و شگرف آن بر توسعه، علي الخصوص توسعه شهري دارد. توريسم ورزشي در توسعه زيرساخت هاي شهري، اشتغال راه و ساختمان، شناخته شدن شهر، جذب گردشگران تاريخي، فرهنگي و ورزشي به شهر، توسعه صنايع به ويژه صنايع ورزشي، اثر داشته و در رابطه با متغيرهايي چون توسعه پايدار، توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي، صلح، مشاركت، محيط زيست، برنامه ريزي شهري اثرات ژرفي را بر وضعيت جوامع شهري به جاي مي گذارد.