مقالات همايش ملي آموزش عالي و كارآفريني گذشته، حال، آينده

عصر حاضر، عصر تحولات و تغييرات شگرف در فناوريهاست. عصري كه ساختار فكري آن آكنده از عمق بخشيدن به اطلاعات و توجه به مشاركت نيروي انساني خلاق و دانش گرا به جاي نيروي انساني عملكردي است. چالش جدي ايران در زمان کنوني هزينه هاي اقتصادي بيكاري است. بيکاري به عنوان يك چالش بزرگ اقتصادي تا حد زيادي شفاف، آشكار و قابل محاسبه است در حالي كه نتايج غيراقتصادي و به عبارت ديگر معنوي بيكاري معمولا مخفي است و به راحتي نيز قابل محاسبه نمي باشد. نتايج بررسي ها نشان مي دهد كه بيكاري مهم ترين عامل فقر در ايران است. فقدان فرصت شغلي مناسب براي قشر تحصيل كرده و نخبگان جامعه ايران موجب بروز معضل فرار مغزها شده است. با توجه با اين موضوع توجه جدي به موضوع کارآفريني حايز اهميت فراوان است. دامنه تاثيرات كارآفريني بر جامعه بسيار وسيع است. كانادا و برخي كشورهاي آسيايي همچون فيليپين، هند و مالزي گام هاي اساسي جهت حمايت از فعاليت هاي كار آفريني برداشته اند. دوره هاي آموزشي كارآفريني نه تنها جاي خود را در بستر دروس دانشگاهي و در رشته هاي مختلف باز نموده، بلكه در دوره هاي مختلف تحصيلي از ابتدايي تا دبيرستان نيز مورد توجه قرار گرفته است (احمد پور دارياني، 1384). ضرورت توجه جدي به كارآفريني در دانشگاه ها يكي از محورهاي دو كنفرانس روساي دانشگاه هاي اسپانيا در دسامبر 2003 بود.

در اين مقاله، ابتدا به تعريف مفاهيم و مباني کارآفريني اشاره مي شود و بعد از اين آناليز کلي، يک سري موانع موجود در کارآفريني دانشگاهي و عواملي که باعث پايين آمدن يا پايين ماندن سرعت کارآفريني در دانشگاهها مي شود و عواملي را که براي افزايش سرعت کار آفريني در دانشگاهها بايد انجام شود را بررسي مي کنيم.
ضمنا يک سري اقداماتي را که بايد دانشگاهها و مراکز آموزش عالي انجام دهند تا در مسير کارآفريني قدم بگذارند و بتوانند در اين دنيايي که با سرعت در تغيير و تحول مي باشد پابرجا بمانند را بيان خواهيم کرد. شيوه تحقيق در اين مقاله بيشتر کتابخانه اي است و از مطالعات ميداني نيز استفاده گرديده است. در اين بررسي سعي شده اکثر موانع از جمله مشکلات ساختاري و جنسيتي و ديگر فاکتورهاي موثر بررسي و پيشنهادات راهبردي و کاربردي لازم ارايه گردد

امروزه تمام کارشناسان و سياستگذاران بر اين نکته اتفاق نظر دارند که مهمترين چالش اقتصاد ايران در برنامه چهارم و دهه 80 موضوع اشتغال و بيکاري است و نکته مهم اين است که چگونه بايد با اين پديده برخورد کنيم و استراتژي هاي برخورد با اين چالش را چگونه تعيين و اجرا کنيم تا ظرفيت هاي اقتصادي کشور را فعال و کوشا کند. در حال حاضر مساله بيکاري به ويژه براي جوانان و حتي فارغ التحصيلان دانشگاه ها از معضلات بسيار مهم کشور محسوب مي شود. اشتغال دانش آموختگان يکي از مسايلي است که همواره مورد توجه برنامه ريزان و سياستگذاران کشورهاي مختلف بوده است. هر ساله تعداد زيادي از افراد وارد نظام آموزش عالي مي شوند که به فاصله چند سال فارغ التحصيل شده و به سوي بازار کار روانه مي شوند و اين در شرايطي است که رشد اقتصادي و ظرفيت اشتغالزايي جامعه متناسب با رشد دانش آموختگان نمي باشد. در شرايط حاضر، بخش دانشگاهي کشور به عنوان پايگاه اصلي توليد و اشاعه دانش و تکنولوژي از اهميت ويژه اي در روند توسعه و پيشرفت فعاليت هاي کارآفريني برخوردار است و لازم است به طور کارآمدتر به سوي تجاري سازي تحقيقات و کارآفريني دانشگاهي، رويکرد جدي تري داشته باشد. به بياني ديگر در اقتصاد مبتني بر دانش، بخش دانشگاهي به عنوان يکي از ارکان اصلي نظام ملي نوآوري، ديگر نمي تواند تنها به مسووليت هاي آموزشي يا حتي تحقيقاتي خوداکتفا نمايد و ضروري است در زمينه هاي علمي و تکنولوژيک فناورانه مسووليت هاي بيشتري را در کارآفريني دانشگاهي به عهده گيرد. گرچه موضوع اشتغال در کشورمان يک مساله پيچيده و چند بعدي است، با اين وجود نگاه سيستمي و کلان توام با تفکر استراتژيک به موضوع دانشگاه کارآفرين، مي تواند افق جديدي را براي حل معضل بيکاري بگشايد.

نيروي انساني هر جامعه اي به مثابه ثروت ملي آن جامعه محسوب مي شود. از اينرو نيروي انساني يکي از عوامل موثر در توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي است. بدون ترديد مهمترين شرط توسعه پايدار، توجه به منابع انساني خواهد بود.
کشور ايران نيز با دارا بودن جمعيت جوان و بلاخص نرخ بالاي فارغ التحصيلان دانشگاهي مي تواند از اين عامل مهم به نحو چشمگيري در فرايند توسعه بهره مند شود. در مقطع کنوني ايجاد اشتغال براي اين جمعيت جوان، يکي از مساله هاي اصلي کشور مي باشد که در برنامه هاي توسعه نيز از جايگاه و اهميت ويژه اي برخوردار بوده است.
آموزش عالي کشور، که پرورش نيروي پژوهشگر و ماهر در يک رشته تخصصي و توليدکنندگان دانش و مديران تراز اول جامعه را بعهده دارد، نقش محوري را در توسعه اقتصادي کشور دارا مي باشد.
البته نظام آموزش عالي ما تلاشهاي بسياري را در جهت تربيت يک نيروي متخصص داشته است اما اين آموزشها فقط از لحاظ نظري بوده و در خصوص آموزش کاربردي اقداماتي انجام نشده است. بنابراين وقتي دانشجويان، فارغ التحصيل مي شوند نمي توانند به راحتي وارد بازار کار شوند.
با توجه به افزايش جمعيت دانشجويي کشور و نرخ بيکاري فارغ التحصيلان دانشگاهي در حال حاضر توجه به اشتغال آنها بيش از هر زمان ديگر محسوس است در اين ميان کارآفريني با توجه به زمينه هاي فرهنگي موجود در جامعه به عنوان يکي از راهکارهاي اساسي توسعه اشتغال در کشور علاوه بر کاهش معضل بيکاري مي تواند زمينه افزايش درآمد ملي را فراهم سازد. بنابراين ما در اين مقاله به بررسي نقشي که دانشگاهها در آموزش کارآفريني و مهارتهاي کسب و کار دانشجويان و فارغ التحصيلان مي تواند داشته باشد مي پردازيم.

انجمنهاي علمي دانشجويي از نهادهايي هستند که مي توانند نقش موثري در توسعه اجتماعي و علمي جامعه داشته باشند و بر اين اساس داراي کارکردها و وظايف آشکار و پنهان هستند که نتايج قابل پيش بيني نيز براي آنها متصور مي باشند. اين انجمن ها از طريق كاركردهاي خود مي توانند به تقويت و توسعه كارآفريني در جامعه كمك كنند. هدف از تشکيل انجمن هاي علمي دانشجويي گسترش و ارتقاي علمي و توسعه کمي و کيفي نيروهاي متخصص و بهبود وضعيت آموزشي و پژوهشي در زمينه فعاليت هر انجمن است. بهره گيري از عقل جمعي براي توسعه علم و فناوري در جهت توسعه کشور که به صورت تخصصي در بين رشته ها امکان پذير مي گردد، يکي از رسالت هاي مهم انجمن هاي علمي به شمار مي رود. انجمن هاي علمي تخصصي براي مساعدت به باروري دانش هاي تخصصي و حرفه اي و نيز ايجاد شبکه هاي ارتباطات علمي و پژوهشي با اهداف مشارکت بيشتر اعضاي هيات علمي و متخصصان در امور علمي ايجاد شده اند در اين نوشتار به برخي نقش هاي انجمن هاي علمي دانشجويي در توسعه كارآفريني از جمله تمرين مشاركت و كار گروهي و تيمي، مديريت و رهبري، ريسك پذيري، فردگرايي مثبت، توجه به منافع جمعي و اعتماد سازي اشاره شده است

تغيير رويکرد اقتصادي در جهان امروز، از شکل اقتصاد مبتني بر توليد به اقتصاد دانش محور، باعث گرديده است دانش و اطلاعات نقش اساسي و پايه اي در رشد و ايجاد ارزش افزوده در جوامع توسعه يافته و پسا صنعتي داشته باشد. در اقتصاد دانش محور، دانش محرک اصلي رشد، ايجاد ثروت و اشتغال در تمامي رشته فعاليت هاست. در اين ميان، عناصر مهمي وجود دارند که نقش بازيگران اصلي اقتصاد دانش محور را بر عهده دارند. دانشگاهها و مراکز آموزش عالي و همچنين شرکتها و کسب و کارهاي دانش محور را مي توان جزء اصلي ترين و مهمترين عناصر نام برد که مستقيما در ميدان عملي اقتصاد دانش محور حضور دارند و نقش تاثير گذاري را ايفا مي کنند. در اين مقاله رابطه ميان اين دو عنصر و تاثير دانشگاههاي کارآفرين در ايجاد و گسترش کسب و کارهاي دانش محور مورد بررسي قرار مي گيرد. در ابتدا مفاهيم و ادبيات مرتبط با دانشگاههاي کارآفرين و کسب و کارهاي دانش محور ارايه گرديده است و در ادامه تجربه و دستاورد دانشگاه MIT در اين زمينه مورد مطالعه قرار گرفته است. سپس در پايان مواردي به عنوان نتيجه مباحث مطرح شده در راستاي برنامه ريزي و هدفگذاري دانشگاههاي کشور بمنظور حرکت به سمت کارآفريني و ايجاد ارزش بواسطه توليد دانش و فناوري در قالب شرکت هاي دانش محور ارايه مي گردد

با توجه به تغييرات سريع اجتماعي- اقتصادي در سطح بين الملي، توجه به مساله جهاني شدن در بخش هاي گوناگون اقتصادي از جمله بخش كشاورزي، امري اجتناب ناپذير بوده و به سمت اقتصادهاي ملي و جهاني سوق يافته است، با توجه به آنكه كشاورزي محور توسعه اقتصادي كشور تلقي مي شود، از اين رو توجه به مساله کارآفريني در کشاورزي امري ضروري جلوه مي کند. در مقاله حاضر که به روش مروري تهيه شده است به مقوله کارآفريني، به عنوان يکي از مباحث بنيادي در کشاورزي اشاره نموده و پس از معرفي اين مفهوم به کاربردهاي کارآفريني در کشاورزي پرداخته شده است و نهايتا مزاياي ترويج کارآفريني در بخش کشاورزي را مورد توجه قرار مي دهد. همچنين كارآفريني در کشاورزي به مثابه موتور توسعه اقتصادي در اين بخش تلقي شده كه مي تواند در رشد و توسعه اقتصادي و نهايتا افزايش بهره وري، ايجاد اشتغال و رفاه اجتماعي در کشاورزي نقش مهمي ايفا نمايد. لذا ترويج فرآيند کارآفريني بايد در راستاي اهداف اساسي بخش کشاورزي قرار گيرد تا در نتيجه اين فرآيند به عوامل ايجاد ساختار زيربنايي توسعه كشاورزي، همچون بارور شدن خلاقيت ها، ترغيب به نوآوري و توسعه آن در اين بخش، ايجاد و توسعه تكنولوژي كشاورزي و در نهايت گذار از ركود و عقب ماندگي هاي اقتصادي مربوطه و آسان شدن روند رشد و توسعه بخش کشاورزي و به تبع آن، توسعه كشور، دست يابيم. از اين رو اين مقاله در صدد آن است تا ضمن بيان ضرورت و اهميت کارآفريني در کشاورزي، راهکارهاي موثر در ترويج اين فرآيند به منظور دستيابي به اهداف توسعه كشاورزي را مطرح مي نمايد.

كار آفريني موضوعي است كه از اواخر قرن بيستم مورد توجه محافل آموزشي كشور هاي جهان قرار گرفته است و از آن به عنوان كليد پيشرفت و توسعه در آن عصر ياد شده. كه مي تواند در ايجاد اشتغال و رفاه اجتماعي نقش مهمي داشته باشد. كار آفريني باهدف تبديل فن آوري و دانش محققين به كسب وكار ايده ال زيباست و مي تواند پيامد هايي نظير افزايش بهره وري، ايجاد ثروت و رفاه را به دنبال داشته باشد. حمايت دانشگاهي در توسعه آن مي تواند ضريب موفقيت موسسات علمي و تحقيقاتي را تاحد شگفت آوري افزوني دهد. امروزه نياز كشور به توسعه كارآفريني در تمامي عرصه ها از جمله دانشگاهها بيش از پيش احساس مي شود. يكي از راهكارهاي موثر در اين رابطه راه اندازي و توسعه مراكز كار آفريني در دانشگاههاست. توسعه اين رويكرد مهم به گذشت زمان نيازمند است اما بايد در استفاده از پتانسيل، توانايي و علم فارغ التحصيلان شتاب نمود. معضل بيكاري در كشور با گذر از مرحله كارجويي به كار آفريني قابل حل مي باشد كه خود مستلزم پرورش دانشجوياني است كه در دوران تحصيل علاوه بر كسب دانش نظري، شيوه ها و مهارت هاي كارآفريني را نيز آموخته باشند. از اين طريق پايه هاي نظام ملي نوآوري مستحكم و زمينه براي تحقق توسعه مبتني بر دانايي فراهم مي شود. در اين مقاله نيز به بحث ضرورت توسعه كارآفريني در مراكز آموزش عالي پرداخته خواهد شد.