مقالات هيدروپونيك و توليدات گلخانه اي

محدوديت آب و خاك و ازدياد جمعيت جهان همواره توجه دانشمندان را براي تامين هرچه بيشتر مواد غذايي از واحد سطح به خود معطوف داشته است. يكي از راه هاي مناسب، بهره برداري از گلخانه هاي هيدروپونيك بوده كه در آن علاوه بر سطح از فضاي ايجاد شده هم استفاده ميشود. كشت گلخانه اي، بخصوص گلخانه هاي هيدروپونيك در كشور ايران، به عنوان يك تكنولوژي جديد در چند سال اخير رواج يافته است اما هنوز كشاورزان به دليل عدم آگاهي كافي از اين تكنولوژي، به صورت صحيح نميتوانند از آن بهره گيرند و در بسياري از مواقع به همان كشت سنتي خود ادامه ميدهند و تمايل كمتري به كشت گلخانه اي نشان ميدهند. در اين ميان ترويج و آموزش حلقه گمشده اي است كه نقش آن ناديده گرفته شده است لذا مي توان با توجه بيشتر به اين بخش و با بر پايي كلاس هايي در اين زمينه ها ميتوان قدم هاي ارزشمندي را در توسعه و افزايش توليد اين نوع كشتهاي گلخانه اي برداشت. هدف از اين مقاله كه از نوع توصيفي بوده و اطلاعات آن از طريق مطالعات كتابخانه اي و بررسي منابع الكترونيكي جمع آوري شده است، شناسايي نقش ترويج و آموزش كشاورزي در توسعه و افزايش عملكرد كشت هاي بدون خاك ميباشد. لذا در اين مقاله، ابتدا موانع و مشكلات بر سر راه توسعه پايدار كشتهاي گلخانه اي و نقش ترويج در توسعه كشت هاي گلخانه اي هيدروپونيك مورد بررسي قرار گرفته و در پايان راه كارهايي در جهت توسعه اين روش نوين كشت ارايه شده است.

تنش شوري در ايران و بسياري از مناطق خشك و نيمه خشك يك عامل محدود كننده رشد و نمو گياهان است. بمنظور بررسي تاثير كلسيم بر بهبود آسيب هاي ناشي از شوري بر گياه گوجه فرنگي آزمايشي بصورت فاكتوريل و در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي و با سه تكرار انجام شد. در اين آزمايش دو واريته گوجه فرنگي در گلخانه بصورت هيدروپونيك در گلدانهاي به قطر 300 ميليمتر حاوي كوكوپيت كشت شدند. محلول هاي غذايي با سطوح شوري كلريدسديم با غلظت هاي 0، 30، 60 و 90 ميليمولار و كلريد كلسيم با غلظت هاي 10، 20 و 30 ميلي مولار به عنوان منبع كلسيم استفاده شد. در اين پژوهش محتواي نسبي آب RWC پايداري غشا سيتوپلاسمي CMS و وزن خشك ريشه چه و ساقه چه اندازه گيري شد. در ساير پارامترهاي اندازه گيري شده، با افزايش شوري كاهش معني داري مشاهده شد. همچنين نتايج حاصل از تجزيه واريانس مشاهدات نشان داد كه كلريد كلسيم تاثير معنيداري بر بهبود آسيب هاي ناشي از تنش شوري داشت.

هدف اين مقاله، نقش دانشگاه ها در ترويج كارآفريني كشت هاي هيدروپونيك (بدون خاك) ميباشد. دانشگاه ها داراي دو نقش اساسي بلند مدت و كوتاه مدت در اين عرصه مي باشند. در نقش بلند مدت، دانشگاه ميتواند از طريق تربيت دانش آموختگان و نيز پژوهشهاي آكادميك اقدام به توسعه و ترويج كارآفريني كشت هاي هيدروپونيك نمايد. دانشگاه از طريق نقش كوتاه مدت، مي تواند اقدام به آموزش هاي غيررسمي و خدمات مشاوره اي و نيز پژوهشي كاربردي و سازگاري به متقاضيان و مخاطبان فعال در عرصه اين بخش از توليد نمايد. در اين زمينه، دانشگاه مي تواند از طريق مراكز كارآفريني و يا ديگر بخش هاي نهاد دانشگاه، ايفاي نقش نمايد.

سالهاست كه محققين و كشاورزان به منظور افزايش كميت و كيفيت محصولات كشاورزي با شرايط نامناسب رشدي گياهان تلاش ميكنند. اگر شرايط رشدي مناسب و مواد غذايي مورد نياز گياهان ضمن اعمال مديريت صحيح تامين شود هيدروپونيك ميتواند به عنوان يك روش توليد غذا پيشنهاد و عملي گردد. به عمل آوردن محصولاتي با كيفيت خوب و عملكرد بالا در شرايطي كه در كشت خاكي مقدور نباشد، بوسيله كشت بدون خاك امكان پذير است. در اين مقاله مروري، در كشت هاي هيدروپونيك با وجود سرمايه اوليه نسبتا بالا در مقايسه با كشتهاي خاكي، مزاياي بسيار زيادي مانند عملكرد يكنواخت رشد گياهان، حداقل اتلاف آب، عدم رقابت گياهان براي آب و عناصر غذايي، استفاده كمتر از مواد شيميايي و در نتيجه سالم تر بودن محصولات كشاورزي مشاهده ميگردد.

در يك خاك زهكشي شده با تخلخل كافي نميتوان آب زيادي را در خاك نگه داريم زيرا مقدار اضافي آب از خلل و فرج خاك عبور كرده و به اصطلاح زهكش ميشود و اين پديده را آبشويي گوييم. در صورتي كه نمك در سطح خاك تجمع يافته باشد آبشويي نمكهاي موجود در سطح خاك را كاهش ميدهد و نمك ها را از اطراف ريشه دور ميكند. ولي بايد توجه داشت كه آبشويي مداوم و سنگين سبب ميشود باروري و حاصل خيزي خاك كاهش يابد و تعادل عناصر غذايي خاك را به هم مي زند. آبياري به دفعات زياد هم مشكلاتي را به همراه مي آورد. غرقاب بودن خاك مقاومت گياه را در برابر بيماري ها كاهش ميدهد و ريشه هاي آبي را توسعه مي دهد كه اين ريشه ها دراز و نازك بوده و داراي تعداد كمتري از تارهاي كشنده هستند. آبياري بيش از حد زمان زيادي خاك را مرطوب نگه ميدارد و امكان تهويه خاك را محدود ميكند و كمبود اكسيژن منجر به مرگ ريشه ميشود. از بحث هايي كه صورت گرفت متوجه ميشويم كه خاك محدوديت هاي زيادي را براي رشد گياه ايجاد ميكند. بر اين اساس در اين مقاله سير بهره برداري از كشت هيدروپونيك به عنوان عاملي موثر در كاهش اين محدوديت ها مورد بررسي واقع ميشود.

روشهاي كشت هيدروپونيك، سيستمهاي نسبتا پيشرفتهاي هستند كه بسيار متنوع بوده و بسته به هزينه، نوع محصول و توان مديريتي انتخاب ميشوند. بطور كلي كشور ما از نظر گسترش گلخانه ها با روش هاي هيدروپونيك داراي توانمندي ها و چالش هايي ميباشد كه از جمله مهمترين موارد ميتوان به مناسب بودن بخش نسبتا وسيعي از مناطق كشور از نظر شرايط اقليمي، كاهش مصرف انرژي، افزايش راندمان مصرف آب، افزايش عملكرد در واحد سطح، افزايش كيفيت محصول، كارآفريني و اشتغال زايي و ... به عنوان توانمنديها اشاره نمود. در زمينه چالشها فراروي اين صنعت نيز ميتوان به مواردي از جمله سرمايه گذاري نسبتا زياد اوليه، پيچيده تر بودن مديريت توليد، پر هزينه بودن كودهاي مصرفي و وارداتي، مشكلات بازا ريابي، عدم پوشش يا ناكافي بودن بيمه محصولات كشاورزي، عدم وجود سيستمهاي حمايتي لازم از طرف دولت، ناكافي بودن سياست هاي تسهيلاتي واگذاري بانكهاي دولتي و خصوصي، عدم دسترسي لازم به شركتهاي خدماتي معتبر، ناكافي بودن و يا عدم دسترسي به بذور مناسب و ... اشاره نمود. در اين مقاله به تشريح برخي از موارد فوق پرداخته خواهد شد.