|
گروه بين‌الملل: آيت‌الله‌العظمی شهيد سيدمحمدباقر صدر در علم و انديشه، وسعت‌نظر، ذوق و استعداد، نابغه بود كه توانست با انديشه‌ها، تأليفات و سخنان ارزشمند خود تمدن رفيع اسلامی را با مبانی علمی و استوار، در مقابل تمدن غرب عرضه دارد و به‌عنوان داعيه‌دار تقريب در جهان اسلام فراتر از زمان خود حركت كند.
 |
| آيتالله العظمی شهيد سيد محمدباقر صدر |
به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا)، امروز، 19 فروردين 91 مصادف با سی‌و‌دومين سالروز شهادت آيت‌الله‌العظمی سيدمحمدباقر صدر است، شهيدی كه از انديشه‌ها و نظريات خود مدرسه‌ای اسلامی و فكری اصيلی ساخت كه از گستردگی و تنوع بسياری برخوردار شد، وی با تأليفات ارزشمند خود افق‌های وسيعی را در معرفت اسلامی گشود.
نگاهی مختصر به زندگی علمای بزرگ نشان می‌دهد كه آنان بيش و پيش از هر چيز به نفس خويش می‌پرداختند و تلاش می‌كردند كه دل خود را از هرگونه ناپاكی و آلودگی پيراسته و مظهر كمال اخلاقی شوند، شهيد صدر نيز يكی از علمای برجسته معاصر است كه علاوه بر مراتب علمی و فلسفی از لحاظ رعايت اصول اخلاقی و آراستگی به ارزش‌های معنوی نيز يكی از نوادر بود.
آيت‌الله‌العظمی شهيد سيدمحمدباقر صدر، ثمره شجره طيبه‌ای از عالمان پاك نهاد و از خاندانی است كه همگی از چهره‌های تابناك عرصه دين، علم و فضيلت، مرجعيت و فقاهت، جهاد فكری و مجاهدت‌های سياسی و مردمی بودند، بنابراين در اين گزارش به بهانه سالروز شهادت شهيد صدر تلاش شده است، علاوه بر نگاهی به زندگينامه اين عالم فقيد، ديدگاه شاگردانش درباره وی، گزيده‌ای از سخنان و بيانات شهيد صدر و شمه‌ای از ويژگی‌های فردی و اخلاقی وی ارائه شود:
زندگينامه:
شهيد آيتالله سيدمحمد باقر صدر در بيست و پنجم ذی القعده سال 1353 هجری قمری مصادف با 1934 ميلادی و 1313 هجری شمسی در شهر «كاظمين» ديده به جهان گشود. پدرش سيد حيدر صدر، از دانشمندان بزرگ شيعه عراق و مادرش دختر عبدالحسين آل ياسين از مردان برجسته علمی و مذهبی عراق بود.
شهيد صدر در سه سالگی پدرش را از دست داد و تحت سرپرستی برادر بزرگ آيتالله سيداسماعيل صدر و دايی خود پرورش يافت. دروس ابتدائی خود را در مدرسه «منتدی النشر» فرا گرفت و در همان دوران ابتدايی بر فراز منبری كه در صحن كاظمين قرار داشت به ايراد خطبه می‌پرداخت، وی در 12 سالگی برای گذراندن دوره عالی حوزه به نجف اشرف رفت و در محضر شيخ محمدرضا آل ياسين و آيتالله سيد اسماعيل خوئی شاگردی نمود. شهيد صدردر سن 17 سالگی به درجه اجتهاد رسيد و در سن 25 سالگی تدريس خود را در دروس عالی برای دانش‌پژوهان حوزه آغاز كرد و از عالی‌ترين كرسی تدريس برخوردار شد.
از شاگردان شهيد صدر می‌توان از شهيد سيدمحمدباقر حكيم، نورالدين اشكوری، سيد محمود هاشمی شاهرودی، شيخ محمدرضا نعمانی، سيدكاظم حسينی حائری، محمدعلی تسخيری و شيخ محمدباقر ايروانی را نام برد. وی در سال 1377 هـ ق حزب الدعوه الاسلاميه را تأسيس نمود.
شهيد صدر بيش از 24 كتاب در زمينه‌های مختلف علوم دينی و اجتماعی به رشته تحرير در آورد كه برخی از آنان عبارتند از: اقتصادنا، الاسس المنطقيه لااستقراء، الاسلام يقود الحياة، البنك اللاربوی فی الإسلام، بحوث حول الولايه، فلسفتنا، المعالم الجديدة للاصول، فدك فی التاريخ، بحوث حول المهدی (ع)، الفتاوی الواضحه؛ همچنين، مطالعات و پژوهش‌های شگرف و عميق وی در مسائل كلان همچون هستی‌شناسی، انسان‌شناسی، معرفت‌شناسی، فلسفه تاريخ، ولايت، پاسخگوی بسياری از شبهات پژوهشگران است.
نبوغ و استعداد درخشان شهيد صدر همراه با مبارزات سياسی وی در صحنه اجتماعی باعث شد كه ديدگاه‌های وی كه حاصل درك عميق از مفاهيم دينی بود هنوز از تازگی و طراوت خاصی برخوردار باشد.
شهيد صدر چهار بار توسط حزب بعث عراق بازداشت شد. در سال 1392 هجری قمری در حالی كه در بيمارستان بستری بود و در سال 1397 بعد از مراسم اربعين حسينی و در سال 1399 به دنبال پيروزی انقلاب اسلامی ايران و بار چهارم در سال 1400 هجری قمری مطابـق با 19 فروردين 1359 هجری شمسی به دستور صدام حسين بود كه اين بار وی را پس از دستگيری به همراه خواهرش بنت الهدی در تاريخ 22 جمادی الاول به شهادت رساندند.
شهيد صدر از منظر شاگردان
«سيدمنذر الحكيم» از شاگردان شهيد صدر و از مؤلفان و نويسندگان حوزه علميه قم آشنايی با شهيد صدر را اين گونه تبيين می‌كند: حدود سال 1350ق پيش از آنكه افتخار شاگردی در محضر درس علامه شهيد سيد محمد باقر صدر را داشته باشم در نجف اشرف با نوشته‌ها و شاگردان ايشان آشنا شدم و در مجالس ويژه و خارج از درس ايشان حاضر شده و سپس در سال‌های 51 تا 53 به‌طور مستقيم از درس خارج فقه و اصول ايشان بهره‌مند شدم و پس از آن تاكنون با نوشته‌های معظم‌له دمساز بوده و شيفته افكار، نظريات و روش ايشان هستم.
الحكيم با اشاره به اينكه بسياری از نظريات، ديدگاه‌ها و تأليفاتی كه امروزه در اختيار جامعه علمی حوزوی و دانشگاهی است؛ مرهون بركات اين شهيد بزرگوار و توجه دقيق ايشان به بحث اساسی و مهم «روش شناسی» است، گفت: از آنجا كه اهميت مبحث روش‌شناسی در علوم مختلف مانند علم استنباط و همچنين تحليل مسائل بر كسی پوشيده نيست، در حقيقت می‌توان گفت، نگاه تاسيسی اين عالم پرتلاش به علم روش‌شناسی امروزه عرصههای جديد و متنوعی را برای قلم زدن در اختيار انديشمندان معاصر قرار داده است.
علامه عبدالهادی الفضلی، از شاگردان دروس فقه شهيد صدر اول و از علمای شيعه عربستان و برنده جايزه بين‌المللی «فارابی» در سال 2008 ميلادی در تهران معتقد است «اجتهاد منحصر به فرد، اطلاعات گسترده علمی و فرهنگی شهيد صدر، ديدگاه وی نسبت به زندگی، فهم واقعيت فقه اسلامی و پيگيری و بررسی اختلاف فكری جهان از جمله عواملی بود كه آيت‌الله‌العظمی شهيد سيدمحمدباقر صدر را در ابتكارات علمی وی در كتاب «اقتصادنا» ياری كرد كه نقش فهم واقعيت فقه اسلامی در اين زمينه بسيار نافذتر است.»
| آيتالله هاشمی شاهرودی: |
| از نتايج و ثمره‌های ويژگی ممتاز مكتب شهيد صدر اين بود كه افق‌ها و چشم‌اندازهايی از دانش بشری به روی وی گشوده شد كه قبل از مكتب شهيد صدر تكرار نشده بود، اين ابداع و نوآوری در پژوهش‌های اقتصادی وی زياد به چشم می‌خورد، به گونه‌ای كه وی موضوعات و مباحث جديدی در فقه اسلامی بررسی و مكتب اقتصاد اسلامی را كشف می‌كند |
آيتالله سيدمحمود هاشمی شاهرودی، رئيس پيشين قوه قضائيه جمهوری اسلامی ايران و از شاگردان و دانش‌آموختگان مكتب شهيد صدر نيز تأكيد دارد: از نتايج و ثمره‌های ويژگی ممتاز مكتب شهيد صدر اين بود كه افق‌ها و چشم‌اندازهايی از دانش بشری به روی وی گشوده شد كه قبل از مكتب شهيد صدر تكرار نشده بود، اين ابداع و نوآوری در پژوهش‌های اقتصادی وی زياد به چشم می‌خورد، به گونه‌ای كه وی موضوعات و مباحث جديدی در فقه اسلامی بررسی و مكتب اقتصاد اسلامی را كشف می‌كند و استدلال‌ها و نظريات ابتكاری در زمينه بانكداری اسلامی بدون ربا مطرح می‌كند، به‌طوری‌كه شهيد صدر در اين عرصه مبتكری است كه پيش از وی كسی اين موضوعات را مطرح نكرده است.
آيتالله محسن اراكی، مؤسس مركز اسلامی لندن، عضو سابق شورای خبرگان رهبری و از مؤلفان و نويسندگان حوزه علميه ايشان درباره نخستين برخورد خود با شهيد صدر می‌گويد: نخستين برخورد نزديك من با شهيد محمدباقر صدر(ره)، حدود چهل سال پيش در حالی‌كه نوجوانی بيش نبودم اتفاق افتاد، روزی در كوچه با ايشان برخورد و با ايشان سلام و احوال‌پرسی كردم و شهيد صدر با من بسيار گشاده‌رو و صميمی برخورد كرد؛ گويی سال‌ها با هم آشنا بوديم و مدت‌ها با هم رفاقت قديمی داشتيم و حتی تا مسيری با هم گرم صحبت بوديم تا آن‌گاه كه ايشان قصد ادامه مسير خويش را داشتند و هنگام جدا شدن نيز از من اجازه گرفتند و در همان برخورد نخستين، اخلاق پيغمبرگونه و درس‌آموز ايشان را مشاهده كردم.
وی با بيان اينكه هيبت، تواضع و مهر و محبت وصف‌ناشدنی شهيدصدر نسبت به همه، حتی دشمنان بعثی خود، ديگران را جذب شخصيت ايشان می‌كرد، تأكيد دارد: در رفتار، كردار، تواضع و فنای فی الله بودن شهيدصدر خلقيات پيامبر اكرم(ص) مشاهده می‌شد و وی برای خود وجودی مستقل از رضای الهی قائل نبود، محضر شهيدصدر محضر خدا و پيامبران بود و با حضور در محضر ايشان انسان احساس می‌كرد در محضر حضرت رسول اكرم(ص) نشسته است.
وی خاطرنشان كرد: يكی ديگر از امتيازات شهيد صدر كه نشئت گرفته از نبوغ منحصر به‌فرد ايشان است، آموختن علوم و فنون مختلف بدون كمك‌گرفتن از اساتيد و صاحبان آن فنون است، شهيد صدر به تنهايی و با اعتماد بر نبوغ خويش، مطالعه‌ی گسترده‌ای در علوم و فنون مختلف از جمله فقه، اصول و رياضيات داشتند و از طريق اين مطالعات عميق و گسترده بر اين علوم تسلط كامل يافتند.
آيتالله «سيدعلی اكبر حائری» ديگر شاگرد شهيد صدر و از انديشمندان و مدرسان سطوح خارج حوزه علميه نجف اشرف شخصيت شهيد صدر را اين گونه می‌بيند: «استاد شهيد ما سعی می‌كرد كه ارتباط خود را با تمامی مراجع و به‌وی‍ژه مراجع آگاه همچون امام خمينی(ره) محكم كند و هميشه با مراجع بزرگ ديدار داشته و از انديشه‌های آنان بهره می‌برد؛ از جمله اين مراجع مرحوم آيتالله خوئی است كه شهيد صدر از وی با عنوان «السيد الأستاذ» ياد می‌كرد و برای وی احترام خاصی قائل بود.»
آيتالله محمدعلی تسخيری، دبيركل مجمع جهانی تقريب مذاهب اسلامی درباره جنبه تقريب‌گرايانه انديشه‌های شهيد صدر معتقد است: مرحوم صدر عاشق اجرای شريعت اسلامی در تمامی جهان اسلام بودند و روزی كه خبر پيروزی انقلاب اسلامی در ايران را شنيد، بسيار خوشحال شد و خدمت مرحوم حضرت امام خمينی(ره) نامه‌های زيادی فرستاد و اعلام آمادگی كرد كه خود و مرجعيتش را در خدمت انقلاب اسلامی قرار دهد.
وی اضافه كرد: معلوم است، فردی همچون شهيد صدر كه بينش و خرد انسانی وسيع داشت و تمامی جهان اسلام و مسائل و مشكلات آن مورد اهتمام وی بود، به‌طور طبيعی ديدگاه تقريبی و وحدت‌گرايانه داشته باشد، مرحوم صدر از طلايه‌داران تحقق وحدت و همبستگی در جهان اسلام بود و من ديدگاه‌های ايشان در زمينه وحدت را با ديدگاه مرحوم حضرت امام خمينی(ره) و مرحوم استاد شهيد مطهری(ره) مقايسه می‌كنم، يعنی ميان ديدگاه، روش و فكر اين بزرگان يك تطابق و هماهنگی وجود داشت و اميدوارم جهان اسلام از نو، مرحوم صدر را بشناسد و از اين فكر اصيل عميق قرآنی ـ اسلامی به بهترين وجه استفاده كند.
گزيده‌ای از سخنان شهيد صدر
شهيد صدر در علم و انديشه، وسعت‌نظر، ذوق و استعداد نابغه بود و توانست با انديشه‌ها، تأليفات و سخنان ارزشمند خود تمدن رفيع اسلامی را با مبانی علمی و استوار در مقابل تمدن غرب عرضه دارد، تمامی افكار، انديشه‌ها و سخنان و بيانات ايشان سرشار از نكات پندآموز و ارزشمند است، بياناتی كه تفكر و تعمق در آنها خالی از لطف نيست.
مرجعيت راه و هدف است
شهيد صدر در باب مرجعيت می‌گويد: «مرجعيت امری شخصی و فردی نيست، بلكه راه و هدفی است و هر مرجعيتی كه اين هدف و راه را محقق كند، مرجعيت صالح و شايسته است كه بايد با تمام اخلاص به آن ايمان داشت»؛ وی همچنين به مراجع در ايران توصيه می‌كند: «مرجعيت در ايران بايد از هر چيزی كه باعث تضعيف شأن و جايگاه آن می‌شود، دوری كند».
سختی‌ها مكتبی انسان‌ساز است
آيتالله صدر مصيبت‌ها و بيماری‌ها و مشكلات در زندگی را انسان‌ساز می‌داند و در اين زمينه می‌گويد: مشكلات و سختی‌ها مكتبی انسان‌ساز است كه در اين مكتب رابطه انسان با خداوند متعال تكامل می‌يابد و ايمان انسان به واسطه اين رنج و مشكلات در خداوند قادر ذوب می‌شود، خداوندی كه اگر آن را از دست دهيم، چيزی نمی‌يابيم و اگر آن را بيابيم، چيزی از دست نداده‌ايم».
نامه شهيد صدر به فرزند خود
آيتالله سيد محمد باقر صدر همچنين در نامه‌ای به فرزند خود می‌نويسد: «فرزند عزيزم همان بدان كه پدر تو معصوم نيست و گاهی در درك و فهم برخی مسائل دچار اشتباه و خطا می‌شود، اما از حسن عنايات خداوند به انسان اين است كه فرزند صالحی به وی عطا می‌كند كه او را به خطاها و اشتباهات متنبه گرداند».
وی در ادامه به فرزند خود توصيه می‌كند: «همانا شيوه صحيح زندگی‌كردن برای تو و دوستانت اين است كه خودتان را كوچك نشماريد و فضای بسته‌ای برای خود ايجاد نكنيد كه اين مسأله شما را از حوزه جدا می‌كند» و ادامه می‌دهد: «هر انسانی در اتخاذ هر تصميمی كه در محدوده فهم وی از مسائل و موضوعات مختلف باشد، آزاد است، اما اين مسأله تا زمانی است كه انسان می‌خواهد به تنهايی زندگی كند، اما اگر اين انسان می‌خواهد در چارچوب يك نظام و سازمان جامع و بزرگتر زندگی كند، انتظار می‌رود كه بر اساس روابط حاكم بر اين سازمان دخل و تصرف و تصميم‌گيری كند».
هدايت گمراهان وظيفه صالحان است
آيتالله سيد محمد باقر صدر به وظيفه خطير و مهم صالحان و آگاهان جامعه اشاره می‌كند و می‌گويد: «هركس كه در دست خود چراغ هدايت را حمل می‌كند(هدايت يافته است)، اما مردمی را می‌بيند كه در گمراهی و تاريكی هستند، وی مسئول است كه راه را برای آنان روشن و اين مردم گمراه‌شده را هدايت كند و نبايد نسبت به اين مردم گمراه، موضع منفی اتخاذ كند و بگويد اين مسائل ارتباطی به من ندارد، من در نور و هدايت و آنان در تاريكی و گمراهی هستند، چگونه به ميان اين گمراهان بروم، نه، اين شخص كه چراغ هدايت را در دست دارد بايد در ميان اين افراد گمراه بيايد و آنان را به راه حق و درست هدايت كند».
| شهيد صدر: |
| اجتهاد واقعی وقتی تحقق پيدا می‌كند كه مجتهد، در متن زمان حضور يابد و واقعيت‌ها و پديده‌های گوناگون سياسی، اجتماعی، اقتصادی را بشناسد، سپس در چارچوب اصول و مبانی برگرفته از قرآن كريم و سنت نبوی(ص)، پاسخ آنها را بيابد |
شهيد صدر، در طول زندگی، اجاره‌نشين بودند و در خانه درويشانه‌ای زندگی می‌كردند، تاجر صالحی، مبلغی جهت خريد منزل به ايشان می‌دهد، اما قبول نمی‌كند و می‌گويد: «من از قبول‌كردن اين كمك مالی معذور هستم، زيرا از اين دنيا همان اندازه برای من كافی است كه بتوانم مسئوليت‌های دينی خود را انجام دهم و اين هدف در اجاره‌نشينی نيز محقق می‌شود» و تاجر می‌گويد: «پس با اين پول برای فرزندانتان خانه بخريد»، در پاسخ می‌فرمايد: «فرزندانم به من تأسی كنند كه اجاره‌نشينم، پدرم هم منزل شخصی نداشت».
شايد بتوان گفت، فلسفه وجودی تمام انبيا و اولياء الهی زينت‌بخشيدن انسان‌ها به اخلاق الهی و معنوی است و نگاهی مختصر به زندگی علمای بزرگ نشان می‌دهد كه آنان بيش از هر چيز و قبل از هر چيز به نفس خويش می‌پرداختند و تلاش می‌كردند كه دل خود را از هرگونه ناپاكی و آلودگی پيراسته و مظهر كمال اخلاقی شوند، شهيد صدر هم يكی از علمای برجسته معاصر است كه علاوه بر مراتب علمی و فلسفی از لحاظ رعايت اصول اخلاقی و آراستگی به ارزش‌های معنوی يكی از نوادر بود، وی انسانی وارسته، باتقوا و اهل زهد بود، ايشان ريشه تمامی گناهان را در دنياطلبی و دوری از خداوند می‌ديد، در زير به شمه‌ای از ويژگی‌های اخلاقی وی اشاره می‌شود.
ايثارگری در نيازمندی
در اوايل زندگی شهيد صدر كه بسيار به عسرت و سختی می‌گذشت كه حتی نقل می‌كنند عبايشان وصله داشت، يك نفر ايرانی، عبای بسيار گران‌بهايی برای وی هديه می‌آورد، اما از آن استفاده نكرده، آن را می‌فروشد و از قيمت آن ده عبای معمولی می‌خرند و بين طلاب نجف توزيع می‌كنند.
اجتهاد واقعی
آيتالله صدر درباره مسئوليت خطير علمای حوزه در قبال جوانان كه سال‌ها پيش در نجف اشرف در جمع روحانيان سخنانی ارائه كردند و حاكی از ژرف‌نگری، تعهد، مسئوليت‌شناسی و دردمندی آن شهيد بزرگوار است، می‌گويد: «چرا بايد فرزندان همين سرزمين يا برخی از آنان، موضع دشمنی و كينه و حسد در برابر اين حوزه بگيرند و درصدد حمله به آن باشند؟!، آيا تصور نمی‌كنيد كه اين جنايت ماست، پيش از آن كه جنايت آنان باشد؟ مسئوليت ماست پيش از آن كه مسئوليت آنان باشد؟ چون ما، با آنان برخورد فعال نداشته‌ايم، با اجداد و پدرانشان كار كرده‌ايم و با آنان نه؟ اين نسل‌هايی كه امروزه به ما كينه می‌ورزند و در انتظار انتقام‌جويی از ما هستند، به اين دليل است كه احساس می‌كنند ما تنها با مردگان سر و كار داريم و زندگان را اصلا در نظر نمی‌آوريم، از اين رو به ما كينه می‌ورزند و مترصد فرصتی برای ضربه زدن به ما هستند، چون ما خدمتی به اين نسل‌ها نكرده‌ايم، چون در كنار آنان نبوده‌ايم و با آنان برخورد فعال نداشته‌ايم».
مسؤوليت خطير حوزويان
شهيد صدر نه تنها به حل مشكلات ملت مسلمان عراق می‌پرداخت، بلكه رسيدگی به مشكلات تمامی مسلمانان در كشورهای اسلامی و غيراسلامی اهتمام داشت.
علاقه و توسل به ائمه اطهار عليهم السلام
شهيد صدر خود در اين باره نقل می‌كند: «در ايام طلبگی‌ام، هر شب، يك ساعت به حرم امام امير المؤمنين(ع) می‌رفتم و در برابر قبر آن حضرت می‌نشستم و به درس‌ها و مطالب علمی خود فكر می‌كردم، معتقد بودم كه از جو حرم و روح پاك و مطهر اميرالمؤمنين(ع) الهام می‌گيرم، پس از مدتی، اين كار را ترك كردم و كسی هم غير از خدای خودم خبر نداشت»، چندی بعد، يكی از بانوان اقوام، حضرت اميرالمؤمنين(ع) را به خواب می‌بيند كه می‌فرمايد: «به باقر بگوييد او هر شب می‌آمد و نزد ما درس می‌خواند، چرا اين كار را ترك كرده است».
اهتمام به امور مسلمانان
شهيد صدر نه تنها به حل مشكلات ملت مسلمان عراق می‌پرداخت، بلكه رسيدگی به مشكلات تمامی مسلمانان در كشورهای اسلامی و غيراسلامی اهتمام داشت، به ويژه ملت ايران كه از سال 1342 تا لحظه شهادت آن را پی‌گيری می‌كرد، در سن 27 سالگی، پس از آن كه رژيم شاه، رژيم اسرائيل را به رسميت شناخت، به اين عمل ننگين و ضد اسلامی و ضد فلسطينی شاه اعتراض كرده و آن را به شدت محكوم كرد.
شجاعت
در پی شهادت علامه مطهری، آيتالله صدر مجلس ترحيمی در مسجد «شيخ طوسی» در نجف اشرف برگزار كرد و از طرف حكومت خون‌خوار بعثی، هياتی نزد او آمد و گفتند: «مطهری يك فرد ايرانی است و ما عرب هستيم، چگونه مجلس ترحيم برای او برگزار می‌كنيد؟» ايشان در پاسخ گفتند: «من، آن چه به آن معتقدم عمل می‌كنم و به قوميت و مرزهای بين‌المللی توجهی نمی‌كنم و آن را قبول ندارم، اين موضع من است و از آن عقب‌نشينی نخواهم كرد».
سخنان شخصيت‌های برجسته پيرامون شهيد صدر:
*حضرت امام خمينی (ره): سيدمحمد باقر صدر كه مغز متفكر اسلامی بود، اميد بود كه اسلام از او بهره‌برداری زيادتری بكند و من اميدوارم كه كتاب‌های اين مرد بزرگ مورد مطالعه مسلمين قرار بگيرد.
*حضرت آيتالله خامنه‌ای(مد‌ظله‌العالی): استعداد خارق‌العاده و پشتكار كم نظير شهيد صدر، از وى عالمى ذوفنون و ژرف‌نگر پديد آورده بود كه ديد نافذ و ذهن جستجوگرش در آفاق علوم متداول حوزه‌ها محصور نمانده و هر آنچه را كه براى يك مرجع بزرگ دينى در دنياى متنوع امروز سزاوار است، به حيطه تحقيق و مطالعه كشيده بود.
- بى‌شك اگر اين جوهره علم و تحقيق و اين ذخيره تمام نشدنى انسانى، با دست پليد خيانت‌كاران از حوزه علميه ربوده نمى‌شد، جامعه شيعى و اسلامى مى‌توانست در آينده نزديك شاهد اوج ديگرى در قلمرو مرجعيت و رياست علمى و دينى باشد.
- توفيق و مدد الهى، آميختگى اين فضيلت‌هاى بزرگ را با رتبه والاى جهاد فى سبيل الله رقم زد، در هنگامى كه حوزه كهن نجف در بوته آزمايش مواجهه با امواج بيدارى اسلامى و انقلابى قرار گرفت، اين شخصيت بيدار و آگاه، قدم در راه مجاهدتى علمى و سياسى نهاد و درخشش معنوى خود را مضاعف ساخت، بينش عميق او نياز زمان را حس كرد و در راهى كه اجداد طاهرينش به روى پيروان و جانشينان خود گشوده بودند، گامى استوار نهاد و چه زود پاداش اين فداكارى عظيم يعنى محنت و سپس شهادت در راه خدا را دريافت كرد.
| حضرت امام خمينی (ره): |
| سيد محمد باقر صدر كه مغز متفكر اسلامی بود، اميد بود كه اسلام از او بهره‌برداری زيادتری بكند و من اميدوارم كه كتاب‌های اين مرد بزرگ مورد مطالعه مسلمين قرار بگيرد |
- حوزه‌هاى علميه امروز نيز محتاج شهيد صدر و هر عنصر با همت و پرتوانى هستند كه راه علمى و اسلام‌شناسى و جهان‌نگرى او را دنبال كند.
* آيتالله هاشمی رفسنجانی: شهيد صدر آفريننده آثاری سليم در حوزه انديشه اسلامی بود، اين شخصيت يك ثروت اسلامی در عصر حاضر به شمار می‌رود.
*آيتالله العظمی سيد ابوالقاسم خوئی: اين مرد نادره دهر است و در آنچه به آن دست می‌يابد و آنچه از نظريات و انديشه‌ها مطرح می‌كند، حيرت‌برانگيز است. نجف اشرف به سيد محمدباقر صدر افتخار می‌كند، شما در برابر او چه كسی را داريد؟
- سيدمحمدباقر صدر به دليل شرقی بودنش، مظلوم است و اگر او در مغرب زمين متولد می‌شد، همانا می‌دانستيد كه غرب در مورد او چه می‌گفت. خداوند به اين سيد موهبتی بخشيد كه به هيچ كدام از طلاب ديگرم نداده است.
*آيت‌الله‌العظمی ناصر مكارم شيرازی: علی‌رغم وجود شخصيت‌های علمی بزرگ به‌ويژه در مذهب شيعه عده كمی از آنان متصف به صفت شموليت‌گرايی در علوم مختلف عقلی و نقلی و قضايای معاصر هستند و از ميان شخصيت‌هايی كه می‌توان وی را متصف به اين ويژگی نمود، مرحوم آيتالله صدر است، وی دانشمندی مسلط به فقه، اصول، فلسفه و ديگر علوم و قضايای معاصر است همچنين وی آگاهی كاملی نسبت به مسائل مختلف جهان اسلام و نيازهای گوناگون صنف علما و شيعيان داشت.
*آيت‌الله‌العظمی سبحانی: استاد شهيد صدر امتياز ويژه‌ای نسبت به هم‌عصران خود داشت، آن‌هنگام كه نظريه ماركسيستی مدعی بود، محيط است كه انديشه انسان را توليد می‌كند؛ ايشان با سيره، تاليفات و انديشه‌هايش ثابت كرد كه انسان می‌تواند برعكس شرايط زندگی خويش پرورش يابد .. محيطی كه شهيد صدر در آن زيست محيط فقهی ـ اصولی محض بود و انتظار می‌رفت كه ايشان در اين وادی غور كند در حالی‌كه می‌بينيم وی پا را از اين مرحله فراتر گذاشته و وارد مرحله‌ای شد كه اتفاقات آينده جامعه و فرد را می‌فهميد وظيفه و تكليف در برابر اين اتفاقات را تبيين كرد.
«محمّد باقر الصدر؛ السيرة و المسيرة»؛ نخستين دانشنامه از زندگی شهيدصدر
«احمد عبدالله ابو زيد العاملی»، پژوهشگر مركز مطالعات و پژوهش‌های تخصصی شهيدصدر، برای اولين بار اقدام به نگارش دانشنامه زندگی شهيد محمد باقر صدر با عنوان «محمد باقر صدر؛ زندگی‌نامه و تاريخ براساس حقايق و اسناد»(محمّد باقر الصدر.. السيرة والمسيرة فی حقائق ووثائق) كرده است.
اين كتاب كه به عنوان نخستين طرح موسوعی و دانشنامه‌ای از زندگی شهيد محمد باقر صدر شمرده می‌شود، زندگی‌نامه وی را به صورت سال‌شمار و بسيار دقيق و گسترده برررسی و به صدها منبع فارسی، عربی، انگليسی و فرانسوی استناد می‌كند.
از جمله ويژگی‌های اين كتاب، بررسی زندگی اين شهيد بزرگوار به صورت سال‌شمار است كه از سال 1353 ه.ق با تولد شهيد صدر آغاز و در سال 1400 ه.ق با شهادت وی به پايان می‌رسد، نويسنده تبيين واقع‌انگارانه فضای اتفاقات آن زمان برای مخاطب را دليل ترجيح شيوه سال‌شمار و تاريخی بر شيوه بررسی موضوعی اعلام می‌كند.
اين اثر نمايش جامع از منابعی كه پيرامون اين شخصيت بزرگوار و مبارزات وی گردآوری شده را ارائه می‌دهد كه نگارنده كتاب، اين داده‌ها را از صدها اثر گردآوری كرده و همچنين با صدها شخصيت كه مرتبط با شهيد صدر بودهاند، ديدار و گفتوگو داشته و حتی به اسناد سياسی استناد كرده است، به گونه‌ای كه تعداد منابع اين اثر به 1732 منبع می‌رسد.
از ديگر ويژگی‌های اين اثر نمايش شفاف و بی‌ابهام تمام اسنادی است كه در ارتباط با شهيد صدر است و همچنين نويسنده به نقد متونی می‌پردازد كه پيشتر در رابطه با اين موضوع نوشته شده است.
اين كتاب با 10 فصل و 5 پيوست خواننده را به‌طور كامل با زندگی پربار شهيد محمد باقر صدر آشنا می‌سازد و در بخش آخر با ارائه 246 عكس و 547 سند كه اكثرا دست‌نويس هستند و برای اولين بار به نمايش عمومی گذاشته می‌شوند، كتاب را به پايان می‌برد.
|
