صنايع دستي کرمان

قاليبافي کرمان از مراکز مهم قاليبافي ايران به شمار مي آيد. اين شهر در آغاز قرن بيستم ميلادي يکي از معروفترين مراکز قاليبافي جهان به شمار مي آمده است، چنان که در آستانه جنگ جهاني اول تعداد دارهاي قالي در اين استان به بيش از پنج هزار مي رسيد. طرح و رنگ در قالي کرمان اهميت بسيار دارد، چنانچه کمتر مي توان دو قالي را از نظر رنگ و نقشه شبيه به يکديگر پيدا کرد. فرش کرمان ريز بافت و عموماً 40 رج در گره است و بيشتر در ابعاد 60 *100 - 150 * 100 - 120 * 200 بافته مي شود. در گذشته فرش هاي 100 متري نيز به صورت سفارشي در کرمان بافته شده است که اين کار افتخاري براي صنعت و هنر قاليبافي به شمار مي آيد. دارهاي قاليبافي کرمان عموماً عمودي است و تنها در منطقه سيرجان و حومه آن استفاده از دارهاي افقي رواج دارد. گره رايج در قاليبافي کرمان "فارسي" است. بخشي از پشم مصرفي قاليبافان کرمان از خود منطقه و بقيه از خراسان و کرمانشاه تأمين مي شود. علاوه بر کرمان در مناطق رفسنجان، جوبار، ماهان، روار،کوهپايه، چترود، خانوک، هوتک، سرآسياب و سردار نيز قاليبافي رواج دارد. در کليه اين مناطق از پشم مرغوب براي بافت قاليهاي درجه يک استفاده مي شود و تار و پود کليه توليدات از نخ پنبه اي است. فرش ها عموماً دو پوده بافته مي شود و فقط در منطقه "راور" گاهي فرشهاي بسيار مرغوب سه پوده است. طرحهاي معروف قالي کرمان عبارت است از: شاه عباسي، افشان، ترنجي، خوشه، برگ فرنگي، درختي، شکارگاه و قاب قرآني. قاليچه هاي افشار در منطقه سيرجان قاليچه هايي موسوم به افشاري بافته مي شود که داراي معروفيت خاصي است. اين قاليچه ها توسط ايل افشار که به کرمان کوچ کرده اند بافته مي شود. از نظر قاليبافي، ايلات افشار و روستاييان اين منطقه هر يک از ديگري چيزهايي اقتباس کرده اند و اگر رنگ ها ايلاتي است، برخي نقش ها کاملاً با طرحهاي ايلاتي متفاوت است. با اين همه چادر نشينان گره ترکي و روستائيان گره فارسي به کار مي برند. نقش ها شکستگي خاصي دارند(مانند نقش مرغي) و يا نقش ترنجي که بافتن هر يک پوشيده از نگاره هاي کوچک است. در واقع اصالت قاليچه هاي کرمان را در کارهاي ايلات افشار بايد جستجو کرد که نقشه و طرز بافت آنها وجه مشترکي از هنر مردم آذربايجان و کرمان است که به خوبي با هم آميخته شده اند. گليم شيريکي پيچ شيريکي پيچ نامي است که بافندگان ايلياتي و گاه روستايي کرمان به نوع خاصي از گليم مي دهند. اين نوع گليم که در اصطلاح بومي با عناوين "شيريکي پيچ" و "سوزني" نيز از آن ياد مي شود ظاهري همانند قالي دارد و بافت آن نيز درست به اندازه بافت قالي مشکل و وقت گير است. شيريکي پيچ از جمله سوماکهاي مشهور ايران است که در مناطق عشايري و روستايي شهرهاي سيرجان، بافق و کرمان بافته مي شود. پته دوزي پته دوزي هنر دست دوز زنان و دختران کرماني است و پته دوزان با بهره گيري از نخ هاي رنگين نقش هائي زيبا را بر زمينه پارچه هاي دستباف به نام "عريض" مي دوزند. پته دوزي علاوه بر کرمان در شهر هاي رفسنجان، سيرجان و ماهان و ... رواج دارد. يکي از معروفترين پته ها، روپوش مقبره شاه نعمت ا... ولي در ماهان کرمان است که يکي از پرکارترين پته هاي توليد شده در ايران بوده و بيش از يک قرن از عمر آن مي گذرد. معروفترين نقوش پته، طرح پته اي يا درخت زندگي است که به نامهاي متعدد در پته به کارگرفته مي شود، مانند پته ميري، پته ترمه اي، پته جقه اي، پته بادامي، پته سربندي، پته افشاري، پته کردستاني و غيره. از ديگر طرحهاي پته دوزي، پيچک ترنج، سروچه، نقوش حيواني بخصوص پرندگان و لچک ترنجي را مي توان نام برد. شال بافي شال بافي يکي از رشته هاي قديمي و اصيل صنايع دستي در "هوتک" کرمان است. معمولاً خانگي است و کارگاه در خانه قرار دارد. عريض بافي عريض پارچه دستباف پشمي و نسبتاً ضخيم است که برروي آن زنان پته دوز، پته دوزي انجام مي دهند. در گذشته از عريض استفاده هاي ديگري نظير کت و پالتو مي شد ولي امروزه مصرف عريض بسيار کم شده و حتي در پته دوزي نيز محدود شده است. ساخت فرآورده هاي مسي تزئيني ماده اوليه اين صنعت مس است که به سه صورت ورق، لوله و شمش مورد استفاده قرارمي گيرد. محصولات توليدي عبارتند از: سيني، کشکول، قنديل، تبرزين، تابلو و غيره... . از ديگر صنايع دستي رايج در استان کرمان، بايد از ترمه بافي ذکر نام کرد که البته توليد آن حد ناچيزي بوده و تنها به چند صنعتگر هنرمند محدود مي شود.