در اين ميان، سامانه‌هاي پرداخت ملي و همسان سازهاي ملي در سيستم بانكي مي‌توانند اصلي‌ترين عامل حركت بانك و مشتريان به سمت دنياي ديجيتال باشند. همان‌طور كه قبلا اشاره كرديم، شبكه‌هايي مانند شتاب به منظور مبادلات بين بانكي به كار گرفته مي‌شوند و چنين سيستم‌هايي مي‌توانند باعث رشد اقتصادي زيادي بشوند، به شرط آن‌كه زيرساخت‌هاي فيزيكي و منطقي مناسبي برايشان فراهم باشد. در اين شماره از يك سيستم همسان‌ساز ملي براي پرداخت‌ها صحبت خواهيم كرد.
يكي براي همه
بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران به منظور تسهيل و استانداردسازي مبادلات بين بانكي و بين‌المللي بانك‌هاي كشور، شبا يا شماره حساب بانكي ايران را تعريف و آماده پياده‌سازي كرده است و بزودي در تمام سامانه‌هاي پرداخت بين بانكي فقط از اين نوع حساب استفاده مي‌شود. اما وجود اين شماره، به منزله تغيير شماره حساب شما نيست، بلكه اين تغيير و تبديل منطقي عددي است و هر شماره حساب بانكي صرف نظر از آن كه متعلق به كدام بانك باشد، قابل تبديل به يك شماره حساب شبا خواهد بود. اين شماره بر اساس استاندارد ISO-13616 تعيين شده است.
نكته: مشتريان اين شماره را مانند ساير شماره‌ها دريافت مي‌كنند.
چند تعريف
شبا: سرنام شماره بانكي ايران و مستقل از سيستم شماره گذاري داخل بانك است. در سامانه‌هاي تبادل بين بانكي مشتريان صرفا از اين شماره استفاده خواهد شد. اين شماره به منظور تسهيل و استانداردسازي مبادلات بين بانكي و بين‌المللي بانك‌هاي كشور، تعريف و تبيين شده است. در محاسبه شبا از شماره حساب مربوط به نظام شماره‌گذاري داخلي بانك‌ها استفاده مي‌شود. شبا مطابق با ضوابط IBAN (شماره حساب بانكي اينترنتي) تنظيم مي‌شود.
نكته: از به كاربردن اصطلاح شماره شبا خودداري كنيم، چرا كه در اين صورت شماره شماره بانكي ايران خوانده مي‌شود.
ارقام كنترلي (CD): به ارقامي گفته مي‌شود كه به منظور حصول اطمينان از دريافت، ارسال كامل و بدون نقص يا تحريف شبا بر اساس محتواي دروني آن محاسبه شده و به عنوان بخش الزامي شبا در آن به كار برده مي‌شوند.
كد كشور (country code:CC) : اين كاراكتر براي هر كشور مشخص است و در مورد تمام حساب‌هاي بانكي كشور براساس استاندارد ISO-3166-1 و معادل 2 حرف از حروف بزرگ لاتين خواهد بود. كاراكترهاي ايران براي اين شماره‌گذاري IR است.
IBAN : سرنام Internet Bank Account Number و شناسه‌اي است كه يك شماره حساب خاص را در يك بانك به صورت يكتا معرفي مي‌كند.
BBAN : سرنام Basic Bank Account Number و شناسه بانكي است كه به صورت يكتا، حساب خاصي را در يك بانك در كشوري خاص مشخص مي‌كند.
نكته: اين شناسه‌ها بر طبق استاندارد بين‌المللي ISO – 13616- 2007 توليد شده و به منظور يكسان‌سازي شماره حساب‌هاي بانكي در سطح بين‌المللي و براي ايجاد تسهيل تبادلات بين بانكي مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
كليات عددگذاري شبا
شبا در ساختار و نمايش، داراي قواعد سراسري است.
ساختار
اين شماره بر اساس كدهاي استاندارد اسكي است. پس هر كاراكتر تنها مي‌تواند يكي از حروف بزرگ الفباي انگليسي AتاZ يا يك رقم انگليسي 0تا9 باشد. استفاده از ساير كاراكترها مانند اعداد و حروف فارسي مجاز نيست.
طول شبا بايد معادل 26 كاراكتر بوده و شماره‌هاي كمتر يا بيشتر از 26 كاراكتر مجاز نيستند.
استفاده از حروف به تنهايي براي كد كشور در2 كاراكتر سمت چپ شبا مجاز است و ساير اجزاي شبا، تنها عدد هستند.
نمايش
در رايانه‌ها: در سيستم‌هاي رايانه محور، شبا يكپارچه و بدون فاصله خواهد بود، مانند اين نمونه:
IR0496000111110324200001
در نوشتار: در سيستم‌هاي نوشتار مكاتبه‌اي مانند نامه‌ها، اسناد و اوراق بهادار تبادلي از سمت چپ بين هر 4 كاراكتر، يك فاصله قرار مي‌گيرد. به اين ترتيب شبا در فرم نوشتاري شامل 6 دسته 4 كاراكتري و يك دسته
2 كاراكتري در سمت راست خواهد بود.
به عنوان مثال شباي مذكور در بند فوق به صورت زير نوشته مي‌شود:
IR04 2960 1111 0010 0324 2000 01
ساختار عددي
شبا يك كد 26 كاراكتري است كه به 3 بخش اصليCC، CD و BBAN تقسيم مي‌شود:
CC به معناي كد كشور وCD طول دو رقم و به معناي ارقام كنترلي يا ديجيت چك است و BBAN نيز طول 22 رقمي است كه شماره پايه حساب بانكي را تشكيل مي‌دهد و داراي ساختار خاصي است.
ساختار BBAN
اين بخش كه صرفا عددي است داراي 22 عدد خواهد بود:
بخش اول: شناسه بانك كه در موقعيت A1 الي A3 به طول 3 رقم قرار مي‌گيرد. شناسه بانك، يك عدد 3 رقمي است كه براساس كد بانك‌ها تدوين شده است. با توجه به اين كه كدها در حال حاضر 2 رقمي‌هستند، طبق اعلام بانك مركزي تا اطلاع ثانوي از صفر در سمت چپ اين كد براي تمام بانك‌ها و موسسات اعتباري استفاده مي‌شود.
بخش دوم: شناسه حساب كه در موقعيت B1 الي B19 قرار مي‌گيرد. ترتيب اين بخش بنا بر شماره حساب و ساختار شماره حساب فعلي بانك‌هاست، اما در كل عدد از سمت چپ و باقيمانده تا 19 كاراكتر با عدد 0 پر مي‌شود.
شكل كلي اين عدد به صورت جدول زير خواهد بود.
|
B19
|
0
|
0
|
0
|
B2
|
B1
|
A3
|
A2
|
A1
|
|
22
|
0
|
0
|
0
|
5
|
4
|
3
|
2
|
1
|
شبكه‌هاي بين‌المللي
احتمالا روي برخي كارت‌هاي عابربانك، آرم‌هايي مانند بنفيت (BENEFIT) يا نپس (NAPS) را ديده‌ايد. اين نام‌ها مربوط به شبكه‌هاي بانكي در برخي كشورهاي همسايه هستند. به دنبال اقدام بانك مركزي براي اتصال شبكه شتاب به مركز سوئيچينگ (مركز كنترل تبادلات) خارج از كشور با شبكه‌هاي همسان خارجي اقداماتي صورت گرفت و در نتيجه بين شبكه شتاب و شبكه BENEFIT از كشور بحرين و شبكه NAPS از كشور قطر اتصال ايجاد شد. قرار است بزودي از طريق اين شبكه‌ها ارتباط با ساير مراكز شبكه منطقه خليج فارس (GCCNET) و همچنين با شبكه كويت و عربستان سعودي نيز برقرار گردد كه اين كار باعث تسهيل در انجام عبور بانكي، افزايش امنيت و ارتقاي ميزان مبادلات بين كشورهاي منطقه مي‌شود.
نكته1: اين شبكه‌ها با شبكه سويفت تفاوت داشته و به درگاه مجزايي براي ارتباط با آن نياز است.
نكته2: براي تبديل شماره حساب فعلي به شبا مي‌توانيد از سامانه‌هاي هر بانك استفاده كنيد. در اينجا فهرست و آدرس مستقيم صفحات اين بانك‌ها به تفكيك ارائه مي‌شود.
بانك سامان
http://cms.sb24.com/fa/shaba/index.html
بانك پاسارگاد
http://bpi.ir/?sheba
بانك پارسيان
http://www.parsianـbank.com/Sheba.html
بانك اقتصاد نوين
http://www.enـbank.com/iban/iban.aspx
پست بانك
https://faras.postbank.ir/InternetBanking/AccountIBAN.aspx
بانك تجارت
http://www.tejaratbank.ir/portal/default.aspx?tabid=1323
توسعه تعاون
http://www.ttbank.ir/HomePage.aspx?TabID=4229&Site=DouranPortal&Lang=faـIR
بانك سپه
http://www.ebanksepah.ir/
بانك رفاه
http://www.refahـbank.ir/portal/default.aspx?tabid=1174
بانك دي
http://www.bankـday.ir/Shaba/Default.asp
توسعه صادرات
http://ebank.edbi.ir
بانك سرمايه
http://www.sbank.ir/component/option،com_iban/Itemid،186
بانك سينا
http://www.sinabank.ir/Fa/IBAN/IBANCalc.aspx
بانك صادرات
http://www.bsi.ir/default.aspx?scn=GetـIBANـCode
بانك كشاورزي
http://shaba.agriـbank.com/shaba/
بانك كارآفرين
http://www.karafarinbank.com/iban/default.aspx
قرض الحسنه مهر ايران
http://www.qmb.ir/Services/ModernBanking/shaba.aspx#IBan
بانك ملي
http://www.bmi.ir/Fa/IBANـSHABA.aspx
بانك مركزي
http://www.cbi.ir/IBAN/7344.aspx
بانك مسكن
http://enovin.bankـmaskan.ir/shebacontent.aspx
بانك ملت
https://ebanking.bankmellat.ir/ebanking/produceShebaCode.bm
موسسه اعتباري توسعه
http://www.cid.ir/fa.aspx?pid=239
سعيد نوري‌آزاد
