پرسش و پاسخ های اعتقادی

آداب دعا و ضرورت رعایت آن

آیت الله میرزا جواد ملکی تبریزی[1]پیرامون لزوم رعایت آداب دعا، گفته‏اند: «دعا کننده باید فرمایش امام صادق(ع) در مصباح الشریعه را بیاد داشته باشد که فرمودند: ادب دعا را رعایت کرده و بنگر که چه کسی را چگونه و برای چه می‏خوانی؟ عظمت و بزرگی خداوند را باور داشته باش، با دیده دل آگاهی او از باطن و اسرار و اعتقادات خود را ببین و راه نجات و هلاک خود را دریاب، مبادا چیزی از خدا بخواهی که هلاکت تو در آن بوده ولی گمان داری که باعث نجات تو است زیرا خداوند متعال می‏فرماید: و انسان با دعای خیر شر خود را می‏خواهد و انسان شتابکار است[2]. بیندیش که چه مقدار و برای چه درخواست می‏کنی.[3]»

به هر حال در حقیقت، دعا کردن فرمان بردن از خدا و دل باختن به دیدار پروردگار و سلباختیارات از خویشتن است و تفویض تمام امور ـ از ظاهر و باطن ـ به ذات مقدس خدایتعالی است و  به دیگر معنا واگذاری خیر و صلاح خویش به عالِم من جمیع الجهات می باشد

حدیثی در مورد وسیله قراردادن معصومین(ع)

قرآن کریم در سوره مائده آیه 35 می فرماید:

یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللّهَ وَ ابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسیلَةَ وَ جاهِدُوا فی سَبیلِهِ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ[i]

ای کسانی که ایمان آورده‏اید! از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید! و وسیله‏ای برای تقرب به او بجوئید! و در راه او جهاد کنید، باشد که رستگار شوید!

و در سوره نساء آیه 64 می فرماید:

وَ لَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جاؤُکَ فَاسْتَغْفَرُوا اللّهَ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللّهَ تَوّابًا رَحیمًا[ii].

و اگر این مخالفان، هنگامی که به خود ستم می‏کردند (و فرمانهای خدا را زیر پا می‏گذاردند)، به نزد تو می‏آمدند؛ و از خدا طلب آمرزش می‏کردند؛ و پیامبر هم برای آنها استغفار می‏کرد؛ خدا را توبه پذیر و مهربان می‏یافتند.

و در سوره منافقون آیه 5 آمده است که:

وَ إِذا قیلَ لَهُمْ تَعالَوْا یَسْتَغْفِرْ لَکُمْ رَسُولُ اللّهِ لَوَّوْا رُؤُسَهُمْ وَ رَأَیْتَهُمْ یَصُدُّونَ وَ هُمْ مُسْتَکْبِرُونَ.[iii]

هنگامی که به آنان گفته شود: »بیایید تا رسول خدا برای شما استغفار کند!«، سرهای خود را (از روی استهزا و کبر و غرور) تکان می‏دهند؛ و آنها را می‏بینی که از سخنان تو اعراض کرده و تکبر می‏ورزند!

آیات 97 و 98 سوره یوسف هم معنای مشابه ای دارند.

احمد بن حنبل و ترمذی و ابن ماجه و بیهقی از عثمان بن حنیف نقل می کنند[iv] که مرد نابینایی خدمت پیامبر آمد و عرض کرد که برای من دعا کن تا خداوند شفایم بخشد پیامبر فرمود: اگر می خواهی دعا می کنم و اگر می خواهی صبر کن که صبر برای تو بهتر است گفت دعا برایم کن پیامبر دستور دارد که یک وضوی خوب بگیرد و با این دعا خدای خود را بخواند: "اللهم إنی اسألک و اتوجه بنبیک محمد نبی الرحمه یا محمد إنی توجهت بک الی ربی فی حاجتی لتقضی لی. اللهم شفعه فی"یعنی بارالها من از تو می خواهم و توسل می جویم به پیامبرت محمد که پیامبر رحمت است ای محمد من شما را بین خود و خدای خود واسطه کردم در مورد حاجتم، حاجتم برآورده می شود خدایا شفاعت او را در حق من بپذیر.

سنن ابن ماجه کتاب اقامه الصلوه و السنه فیها باب ما جاء فی الصلوه الحاجه حدیث شماره 1358 ص 441 و ابن اثیر به سند خود در ترجمه عثمان بن حنیف در کتاب اسد الغابه ـ و بیهقی به روایت صاحب کتاب تحقیق النصره ص 114 و در صحیح بخاری آمده است که عمر بن خطاب خلیفه دوم در یک سال قحطی که طلب باران کرد به عباس بن عبدالمطلب عموی پیامبر توسل جست و گفت: "اللهم إنا کنا نتوسل الیک بنبینا فسقینا و انا نتوسل الیک بعم نبینا فاسقنا قال فیسقون"یعنی خدایا ما به پیامبرمان توسل می جوییم پس برای ما باران فرست و ما توسل می جوییم به عموی پیامبران (عباس) پس بر ما باران فرو ریز و باران برای آنان نازل شد[v].

چه مقدار دعا مطلوب است و کمی و زیادی آن منوط به چه شرائطی است؟

دعا در لغت به معنای خواندن و خواستن است.

این معنا دلالت روشنی بر نیازمندی انسان به آفریننده خود دارد. و نیازمندی او دلالت دارد که انسانی که سر تا پایش احتیاج بلکه وجودش ربط محض است و از خودش هیچ ندارد، از نبود، بود شده «هَلْ أَتی عَلی الانسنِ حِینٌ مِّنَ الدَّهْرِ لَمْ یَکُن شیْئاً مَّذْکُورا»آیا زمانی طولانی بر انسان گذشت که چیز قابل ذکری نبود؟![1]

بعد هم که قابل ذکر شد برای ادامه حیات خود، هر آن، نیاز به لطف و عنایت خداوند دارد تا زنده بماند. مانند لامپی که دائما از نیروگاه برق نیرو می گیرد تا روشن بماند و اگر یک لحظه ارتباطش با نیروگاه قطع گردد خاموش می گردد.

همانگونه که از آیات و روایات استفاده می شود، دعا وسیله ارتباط بین خالق و مخلوق است، و پروردگار جهان برای حفظ این ارتباط دستور فرموده است که بندگان او را بخوانند:

«وَقَالَ رَبُّکمُ ادْعُونی أَستَجِب لَکمْ إِنَّ الَّذِینَ یَستَکْبرُونَ عَنْ عِبَادَتی سیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِینَ» "‏پروردگار شما گفته است: «مرا بخوانید تا (دعای) شما را بپذیرم! کسانی که از عبادت من تکبّر می‏ورزند به زودی با ذلّت وارد دوزخ می‏شوند!"[2]

در این آیه چند نکته قابل توجه است:

1-"و قال ربکم" واژه رب را بکار گرفته و خواسته بما بفهماند شما دستپرورده من هستید، و شاید بهمین دلیل باشد که در آیات زیادی دعاها را اولیاء خدا اعم از پیامبران و غیر آنها با واژه "رب" شروع می کرده اند که ارتباط رب و مربوب را فراموش نکنند.

2-با واژه "ادعونی" امر حاضر که دلالت بر وجوب دارد فرموده: مرا بخوانید. یعنی این خواندن و دعا امری است الزامی.

3-باز تهدید هم نموده که اگر کسی از "دعا" که عبادت من است تکبر ورزد، بزودی ذلیلانه او را وارد جهنم می کنم[3].

پس باید توجه داشته باشیم که دعا و ارتباط با حضرت حق امری حیاتی است و حیات معنوی انسان بستگی به دعا دارد، بلکه ارزش انسان به دعا است.[4]

پس در هر حال باید دعا نمود، و در نمازهای واجب و مستحب در شبانه روز چندین بار، بعد از نماز، قبل از نماز، دعای صبحگاهی، و شامگاهان، نیمه شب، شب جمعه، صبح جمعه، موقع خوردن، موقع خوابیدن، بیدار شدن، وقت سوار شدن، پیاده شدن، در همه حال به زبان حال و یا به زبان قال باید خدا را خواند.

و گفته شد که دعا بهترین عبادت است آنچه مستجاب شد، که به مطلوب رسیده و آنچه مستجاب نگردد پاداش آنرا در عالم آخرت به انسان داده می شود. و اگر در حدیث فرموده:"یا اباذر یکفی من الدعا مع البر ما یکفی الطعام من الملح"نمی خواهد دعا را محدود به مقدار معلوم یا زمان معین نماید، بلکه می خواهد بفهماند اگر کسی عملش نیک باشد، دارای تقوای الهی باشد، یک بار هم بگوید خدا کفایت می کند و دعایش مستجاب می گردد. مثلا اگر یک بار بگوید خدایا باران رحمتت را بر ما بباران کفایت می کند.

ولی کفایت معنایش این نیست که بعد دعا نکند، بلکه وقتی دعایش مستجاب شد تازه باید خدا را شاکر و ذاکر باشد که دعایش را مستجاب نموده است. و همین روایت که در خود سوال آمده دلالت روشنی دارد که: دعا کلید رحمت است و مایه روا شدن هر حاجتی.

پس حدیث اول می خواهد شأن عمل را معرفی کند، و نمی خواهد از ارزش دعا بکاهد یا آنرا محدود به زمان و یا مقدار معین نماید.

خداوند در قرآن قول استجابت دعاها را داده، پس چرا برخی از دعاها مستجاب نمی شود؟

اگر انسان شرایط را رعایت کند "دعای ممکن" او مستجاب خواهد شد و اصولاً امر غیر ممکن نه به دعا و نه به امر دیگر محقق نمی شود و اصلا استعداد وجود نداشته و شدنی نیستند. اما امور ممکن با دعا، شدنی خواهند بود. البته فراموش نشود که دعا جانشین عمل نیست و نمی توان بدون عمل و تنها با دعا به مقصود رسید، یعنی معنای امر کردن خداوند به بندگان که دعا کنید؛ این نیست که قوای خود را تعطیل کنید بلکه دعا باید همراه با اقدام باشد. البته پیدا کردن حالت دعا بسیار موضوعیت دارد؛ اگر کسی در دعا کردن حال معنوی پیدا کرد توفیقی است که نصیب هر کس نمی شود، مولوی عارف و شاعر بزرگ ایران داستانی نقل می کند[1]که خلاصه آن این است که: مردی بسیار دعا و گریه می کرد، شبانگاهی شیطان به او گفت: این همه «یا الله یا الله» گفتی، آیا خداوند حتی یک لبیک به تو گفت؟ مرد از این پیام دل آزرده شد و آن را باور کرد و دست از دعا و نیایش برداشت، چرا که می دید این اعمال سودی ندارد و خداوند به او اقبال نکرده است. یک شب ندای آسمانی او را متوجه اشتباهش کرد و به او گفت: همین که توفیق پیدا می کنی و «یا الله یا الله» می گویی این نتیجه لبیک گفتن ما است اگر ما لبیک نگوییم هرگز تو این حال معنوی را پیدا نمی کنی زیرا هر «یا الله» تو لبیک ماست و خود دعا کردن، یک ذخیره ای معنوی برای آخرت می باشد.

مطلب دیگر اینکه: بعضی دعاها به خاطر رعایت مصلحت خود دعا کننده روا نمی شود چون انسان به همه وجوه یک عمل احاطه علمی ندارد و ای بسا اموری را می خواهد که به ضرر او هستند، قرآن کریم در این مورد می فرماید: *وَ یَدْعُ الْانسَانُ بِالشرَِّّ دُعَاءَهُ بِالخَْیرِْ  وَ کاَنَ الْانسَانُ عجَُولًا*[2]  انسان (بر اثر شتابزدگی)، بدیها را طلب می‏کند آن گونه که نیکیها را می‏طلبد و انسان، همیشه عجول بوده است! و نیز می فرماید: ..وَ عَسیَ أَن تَکْرَهُواْ شَیًْا وَ هُوَ خَیرٌْ لَّکُمْ  وَ عَسیَ أَن تُحِبُّوا شَیًْا وَ هُوَ شَرٌّ لَّکُمْ  وَ اللَّهُ یَعْلَمُ وَ أَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ[3]چه بسا چیزی را خوش نداشته باشید، حال آن که خیرِ شما در آن است. و یا چیزی را دوست داشته باشید، حال آنکه شرِّ شما در آن است. و خدا می‏داند، و شما نمی‏دانید.

و گاهی زمان استجابت در وقت دیگری است و آن زمانی که دعا می­کند به مصلحت دعا کننده نیست.

و اما اینکه قرآن مطلقا فرموده است دعا مستجاب می­شود، روایات رسیده از پیامبر اکرم (ص) و ائمه اهل البیت این معانی را برای ما شرح و تفصیل می دهند و بسیار مطالبی در قرآن کریم هست که احکام و معارف مفصل آن در روایات آمده است، مثلاً قرآن کریم فرموده است: «نماز بخوانید» اما چند رکعت و چطور، دیگر در قرآن نیامده است.

در پایان نظر شما را به مطلبی حاوی حدیثی مفصل از امیرالمؤمنین علیه السلام در این باره از تفسیر نمونه جلب می نماییم.

کسی نزد امیر مؤمنان علی (علیه‏السلام) از عدم استجابت دعایش شکایت کرد و گفت با اینکه خداوند فرموده دعا کنید من اجابت می‏کنم ، چرا ما دعا می‏کنیم و به اجابت نمی‏رسد؟ امام (ع) در پاسخ فرمود :ان قلوبکم خان بثمان خصال:

اولها : انکم عرفتم الله فلم تؤدوا حقه کما اوجب علیکم ، فما اغنت عنکم معرفتکم شیئا .

و الثانیة : انکم آمنتم برسوله ثم خالفتم سنته و امتم شریعته فاین ثمرة ایمانکم ؟ و الثالثة : انکم قراتم کتابه المنزل علیکم فلم تعملوا به ، و قلتم سمعنا و اطعنا ثم خالفتم ! و الرابعه : انکم قلتم تخافون من النار ، و انتم فی کل وقت تقدمون الیها بمعاصیکم ، فاین خوفکم ؟ و الخامسة : انکم قلتم ترغبون فی الجنة ، و انتم فی کل وقت تفعلون ما یباعدکم منها فاین رغبتکم فیها ؟ و السادسة : انکم اکلتم نعمة المولی فلم تشکروا علیها ! و السابعة : ان الله امرکم بعداوة الشیطان ، و قال ان الشیطان لکم عدو فاتخذوه عدوا ، فعاد یتموه بلاقول ، و والیتموه بلا مخالفة .

و الثامنة : انکم جعلتم عیوب الناس نصب اعینکم و عیوبکم وراء ظهورکم تلومون من انتم احق باللوم منه فای دعاء یستجاب لکم مع هذا و قد سددتم ابوابه و طرقه ؟ فاتقوا الله و اصلحوا اعمالکم و اخلصوا سرائرکم و امروا بالمعروف و انهوا عن المنکر فیستجیب لکم دعائکم : .

قلب و فکر شما در هشت چیز خیانت کرده ( لذا دعایتان مستجاب نمی‏شود ) :

1 - شما خدا را شناخته‏اید اما حق او را ادا نکرده‏اید ، بهمین دلیل شناخت شما سودی بحالتان نداشته ! .

2 - شما به فرستاده او ایمان آورده‏اید سپس با سنتش به مخالفت برخاسته‏اید ثمره ایمان شما کجا است ؟

3 - کتاب او را خوانده‏اید ولی به آن عمل نکرده‏اید ، گفتید شنیدیم و اطاعت کردیم سپس به مخالفت برخاستید !

4 - شما می‏گوئید از مجازات و کیفر خدا می‏ترسید ، اما همواره کارهائی می‏کنید که شما را به آن نزدیک می‏سازد ...

5 - می‏گوئید به پاداش الهی علاقه دارید اما همواره کاری انجام می‏دهید که شما را از آن دور می‏سازد ...

6 - نعمت خدا را می‏خورید و حق شکر او را ادا نمی‏کنید .

7 - به شما دستور داده دشمن شیطان باشید ( و شما طرح دوستی با او می‏ریزید ) ادعای دشمنی با شیطان دارید اما عملا با او مخالفت نمی‏کنید .

8 - شما عیوب مردم را نصب العین خود ساخته و عیوب خود را پشت سر افکنده‏اید ... با این حال چگونه انتظار دارید دعایتان به اجابت برسد ؟ در حالی که خودتان درهای آنرا بسته‏اید ؟ تقوا پیشه کنید ، اعمال خویش را اصلاح نمائید امر به معروف و نهی از منکر کنید تا دعای شما به اجابت برسد .

این حدیث پر معنی با صراحت می‏گوید : وعده خداوند به اجابت دعا یک وعده مشروط است نه مطلق ، مشروط به آنکه شما به وعده‏ها و پیمانهای خود عمل کنید در حالی که شما از 8 راه پیمان شکنی کرده‏اید ، و اگر به این پیمان شکنی پایان دهید دعای شما مستجاب می‏شود .

عمل به دستورات هشتگانه فوق که در حقیقت شرائط استجابت دعا است برای تربیت انسان و به کار گرفتن نیروهای او در یک مسیر سازنده و ثمر بخش کافی است.[4]

قضا و قدر و نقش دعا

سحر، جادو، پیشگوئی و دعا در اسلام

چنان چه از قرآن استفاده می شود سحر و جادو قطعاً وجود دارد و در احکام اسلامی سحر از گناهان کبیره و بزرگ بوده و حکم ساحر سحر کننده اعدام است و تعلیم و تعلّم سحر نیز حرام می باشد، البته بجز موقعی که برای باطل نمودن سحر از آن استفاده گردد؛ به این معنی که تعلیم سحر برای باطل نمودن سحر حرام نیست.

و اما دعا، دریایی بیکران و گنجینه ای تمام نشدنی است که انسان را به خالق خود پیوند می دهد و هر کس به مقدار ظرفیت و بزرگی خود بهره ای از آن دارد. البته دعاها دارای مراتب و آثار مختلفی هستند و استفاده از دعاهایی که از معصومین علیهم السلام و از طرق صحیح به ما رسیده اند، ما را در رسیدن به مقصود یاری می دهد.

معنی دعا" اللَّهُمَّ سَرِّحْ عَنِّی الْهُمُومَ"

معنای دعا این است که: خداوندا راحتم کن از هم و غم ها و وحشت سینه .

علت آفرینش و لزوم عبادت با وجود بی نیازی خداوند

چگونه نماز بخوانم تا نماز را دوست داشته باشم

در پاسخ به سؤالهایی که نوشته بودید لازم است ابتداً ما تصور روشن و صحیحی از مفاهیمی مانند عبادت، نماز و دعا داشته باشیم.

عبادت به معنای اظهار ذلت و بندگی در برابر خداوند جهان آفرین است و در اهمیت آن، همین بس که آفرینش هستی و بعثت پیامبران (عالم تکوین و تشریع) برای عبادت است. خداوند می فرماید،وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ اْلإِنْسَ إِلاّ لِیَعْبُدُونِ[1]من جنّ و انس را نیافریدم جز برای اینکه عبادتم کنند (و از این راه تکامل یابند و به من نزدیک شوند)!

و در جای دیگر می­فرماید:وَ لَقَدْ بَعَثْنا فی کُلّ‏ِ أُمَّةٍ رَسُولاً أَنِ اعْبُدُوا اللّهَ وَ اجْتَنِبُوا الطّاغُوتَ..[2]

"ما در هر امتی رسولی برانگیختیم که: «خدای یکتا را بپرستید؛ و از طاغوت اجتناب کنید.."

عبادت، گونه های متعددی دارد و هر کسی به طریقی می تواند با گفتار یا کردار خود، بندگی حقیقی خود را نمایان سازد، و البته در میان گونه ها و مصادیق عبادت، نماز از برترین و بارزترین آنها و از مهمترین سفارش­های انبیاء بوده است، نماز، یاد خدا، اهرم استعانت در غم­ها و مشکلات، نور چشم پیامبر عزیز، داروی تکبر، پرچم و نشانة مکتب اسلام و بلکه پایه و اساس دین است.

نماز مانند سایر عبادت­ها مراتبی دارد که بالاترین و کاملترین مرتبه آن را در نماز انبیاء و اولیاء می شود مشاهده کرد. چنانچه نماز همراه با آداب و شرایطش بجا آورده شود بدون شک تاثیرات شگرفت خود را در جسم و بدن بنده نماز گزار خواهد گذاشت و چنان می شود کهخداوند متعال می فرماید:اتْلُ ما أُوحِیَ إِلَیْکَ مِنَ الْکِتابِ وَ أَقِمِ الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهی‏ عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ لَذِکْرُ اللّهِ أَکْبَرُ وَ اللّهُ یَعْلَمُ ما تَصْنَعُونَ[3]

 آنچه را از کتاب (آسمانی) به تو وحی شده تلاوت کن، و نماز را برپا دار، که نماز (انسان را) از زشتیها و گناه بازمی‏دارد، و یاد خدا بزرگتر است؛ و خداوند می‏داند شما چه کارهایی انجام می‏دهید!

تحصیل چنین مرتبه ایی با کسب معرفت نسبت به خداوند متعال، مفهوم نماز و اهمیت آن رابطه مستقیمی دارد. اگر بنده بداند در حقیقت در مقابل چه کسی ایستاده است و چه عبارت­هایی را دارد ادا می کند به یقین دیگر از نماز احساس کراهت و خستگی نمی کند.

نوشته اید که از دعا لذتی می برید که… از شما می پرسیم که همین دعا را مگر نمی شود به هر زبانی که نمازگزار اراده کند در نماز بیان کرد؟ شما می توانید از هر دعایی که از آن لذت می برید در نماز و در قنوت بخوانید ولو با زبانی غیر از عربی.

در مورد اینکه چرا باید نماز را به عربی خواند؟ علاوه بر پاسخی که خود آن به واقفید و بدان اشاره داشته اید باید به مضامین عالی و الهی نماز و لطافت خاص آنها که بصورت کامل، واژگان زبانهای دیگر این ظرفیت را ندارند که آن را منعکس کنند اشاره کرده و این نکته بر آگاهان پوشیده نیست. علاوه بر آن، نماز، عبادت است و در عبادیات ما قائل به توقیف هستیم یعنی عبادت را آنگونه که خدا و رسولش برایمان گفته اند باید بجا آوریم و احدی را یارای پس و پیش کردن آن و یا ایجاد تغییر در آن نیست.

اما اینکه گفتید: عده ای با سرعت نور نماز می خوانند، اینها در واقع حالت ظاهری نماز را بجای آورند و از آن استفاده معنوی را نخواهند داشت. کسی که با توجه نماز بخواند قطعاً اثرات آنرا خواهد دید.

انجام عبادات با ریاضت و پذیرفتن سختی ها

در مورد این سؤال چند نکته بیان می­شود:

الف: وضو گرفتن و دعا خواندن در هر صورت صحیح و بدون اشکال است و هر کدام در شان خود فایده خاص خود را دارند.

 ب: تمام احکام و مسائل دینی جهت تربیت نفس و تمرین روح جهت تعالی و علو هستند، تو گویی نفس ما در بند و قفس شهوات اسیر و ماندگار است و باید کاری کرد تا او را از این حصار بیرون کشاند و مجال پرواز و ترقی را برای او ترسیم کرد.

عدم استجابت دعا

دعاهای موفقیت آور

اذکار خیر فراوان هستند.

همه قرآن ذکر الهی و رحمت است و قرائت آن برکت و معنویت دارد.[1]

ذکر لا إله إلا الله که شعار توحید است[2].

صلوات بر محمد و آل محمد از بهترین ذکرها می باشد[3] زیرا صلوات یک رابطه باطنی و قلبی با سیّد پیامبران یعنی پیامبر اسلام(ص) است.

(چونکه صد آید نود نیز نزد ماست

              نام احمد نام جمله انبیاست.)

و هم چنین یک رابطه روحی و معنوی با رأس تمام اولیاء الهی یعنی ائمه اهل البیت علیهم السلام و حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها می باشد.

هم چنین خواندن دعای فرج امام زمان علیه السلام که عطف نظر به امام و مقتدای بشریت و انسان کامل است.

و نیز خواندن سوره های توحید و قل اعوذ برب الناس (سوره ناس) و قل اعوذ برب الفلق (سوره فلق) که به معوذتین شهرت دارند بسیار نیکو است.[4]

چنان که خواندن آیة الکرسی که سید آیات قرآن است بسیار سفارش شده است.[5]

ذکرهای ایام هفته و دیگر دعاها در مفاتیح الجنان مرحوم حاج شیخ عباس قمی آمده است.

گستره ی واژه اهل بیت در قرآن

1) اهل البیت در قرآن کریم اصطلاح خاصی هست یعنی ما یک اهل البیت عرفی داریم و یک اهل البیت به اصطلاح خاص قرآن کریم. بر اساس معنای عرفی، اهل البیت شامل زنان پیامبر(ص) هم می شود. اما اهل البیت به اصطلاح قرآن که در سوره مبارکه احزاب آیه 33 آمده است، مختص به افراد خاصی است که عبارتند از «حضرت رسول، علی، فاطمه، حسن و حسین سلام الله علیهم» که در عصر نزول آیه در قید حیات بودند و همچنین به تنقیح ملاک و با استفاده از روایات این بزرگواران، دیگر امامان معصوم علیهم السلام داخل در این معنا هستند.

شاهد این مدعا روایات فراوانی است که اکثر این روایات از طریق اهل سنت وارد شده اند و حتی ام سلمه که آیه اهل البیت در منزل ایشان نازل شده است را، جزء اهل البیت نمی شمارند. تفصیل این مطلب را در تفسیر المیزان ذیل آیه33 از سوره مبارکه احزاب جستجو کنید.

2) آنچه از دائره المعارف شیعه نقل فرموده اید، ظاهرا مدرکی ندارد و ما نمی توانیم آن را بپذیریم.

چرا شیعه حاجتش را از غیر خدا می خواهد؟

در مورد توسل و حاجت خواستن از غیر خداوند چند نکته را باید تذکر دهیم:

1-محور اصلی فکری و اعتقادی هر انسان موحد و مومن این است که در جهان هستی، مؤثری جز ذات خداوند وجود ندارد و همه تاثیر و تأثرات با اذن تکوینی خداوند صورت می گیرد. و اگر در این اصل اعتقادی ذره ای خلل وارد شود، فرد از دایره توحید و ایمان خارج خواهد شد.

2- همه انسان های موحد و مومن (حتی کسانی که منکر توسل هستند و خود را مؤمن واقعی می دانند) در زندگی روزانه خود عملا از غیر خداوند حاجت می خواهند، وقتی تشنه می شوند سراغ آب می روند و وقتی مریض می شوند، از راه طبابت و دارو، مریضی را برطرف می کنند. و هیچ فردی این امور را منافی با اصل توحید نمی داند. چون طبق نکته اول، مؤمن معتقد است همه اجزاء این عالم به اذن تکوینی الهی دارای تأثیر و تأثر هستند.

 پس از اینها روشن شد که مرز میان شرک و توحید و یا کفر و ایمان، این است که کافر و مشرک، معتقدند که اجزاء عالم دارای استقلال وجودی اند و در تاثیر و تاثیر بی نیاز از غیرند و به اصطلاح، دارای فاعلیت عَرضی و مستقل هستند؛ اما انسان مومن و موحد معتقد است که همه موجودات عالم در اصل وجود و در صفات و آثار وجودیشان، وابسته به ذات متعالی خداوند و محتاج او هستند و از خود هیچ استقلالی ندارند. و به اصطلاح دارای فاعلیت طولی و ظلی هستند، و تاثیر و تاثر آنها ظل و سایه اراده و فاعلیت خداوند است و به اصطلاح اهل عرفان، عالم هستی تجلی و ظهور اسما و صفات خداوند است.

و این نیز روشن است که کسانیکه نتوانند این مرزهای دقیق میان ایمان و کفر را تشخیص دهند، در معرفت توحیدی ناقص هستند و خداوند را محدود می دانند و سیطره حکومت خداوند را نافذ در ذات و سرشت موجودات نمی دانند. در حالیکه آیات قرآن در عین اینکه محور اصلی دعوتش را توحید قرار می دهد، و هر مسلمانی وظیفه دارد هر روز در نمازهای پنجگانه خود حداقل دوبار بگوید «تنها تو را می پرستیم و تنها از تو کمک می خواهیم» در عین حال تاثیر اسباب و علل جهان هستی را می پذیرد. چه  علل ظاهری و عادی باشند، مانند این که می فرماید: «خداوند از آسمان آب را فرستاد و به وسیله آن انواع گوناگون گیاهان را از زمین برآوردیم»[1].

و یا علل غیر عادی مانند اینکه یوسف به برادرانش گفت: «این پیراهن مرا ببرید و بر صورت پدرم بیاندازید تا بینا شود»[2].

و روایات اهل بیت هم که مفسر قرآن است، می فرماید: «خداوند فقط از راه اسباب و علل، کارها را به جریان می اندازد[3]»

و از نظر فلسفه و عرفان نیز ادله قطعی و برهانی دلالت بر چینش طولی و پله ای جهان هستی دارد که مشیت الهی از طریق وسائل فیض محقق می شود.

3-  همان طوری که توسل و کمک خواستن از اسباب مادی برای رفع احتیاجات روزمره زندگی منافاتی با اعتقاد توحیدی ندارد بلکه برای بقاء حیات، واجب شرعی و دینی است،  و در واقع عین توحید و عبودیت است. مثل این که کسی در اثر تشنگی در معرض هلاک و نابودی است اینجا آب خوردن واجب و عین توحید است. و هیچ کس در اینجا تکبر نمی ورزد که من با اینکه اشرف تمام مخلوقاتم، چگونه در حیات و زندگی خود محتاج موجود پست تر از خود یعنی آب می باشم؟ و آب خوردن چگونه می تواند یک نوع عبادت خداوند باشد؟ چون آب خوردن هر چند توصلی است، ولی اگر به قصد انجام امر خداوند صورت گیرد عبادت خواهد بود.

حال اگر ادله قطعی عقلی و آیات و روایات از پیامبر و ائمه صلوات الله علیهم اجمعین برای ما اقامه گردد که انسان برای رسیدن به کمالات وجودی خود ناچار از توسل به ذوات نوری پیامبر و اهل بیت پیامبر علیهم السلام می باشد، آیا در این صورت جای شک و تردید وجود دارد که توسل به ایشان عین توحید و عبودیت خداوند است و در واقع کسی که توسل را نمی پذیرد، در معرفت توحیدی ناقص است و درونش هنوز از تکبر و خود پرستی و هوا پرستی خالی نشده است.

در اینجا به طور اختصار به چند دلیل از قرآن و روایات اشاره می کنیم:

4-آیه 64 سوره نساء: «هنگامی که به خود ستم می کردند به نزد تو (پیامبر) می آمدند و از خدا طلب آمرزش می کردند و پیامبر هم برای آنها استغفار می کرد خدا را توبه پذیر و مهربان می یافتند.»

 پس خداوند شرط قبولی توبه را آمدن نزد پیامبر و استغفار پیامبر  نیز قرار داده است.

5-آیه 35 سوره مائده: «ای کسانیکه ایمان آورده اید از خداوند بپرهیزید و وسیله ای برای تقرب به او بجوئید و در راه او جهاد کنید باشد که رستگار شوید.»

در این آیه خداوند برای تقرب به او، داشتن وسیله را لازم می داند و در روایات وسیله به اهل بیت تعبیر شده است[4].

اما روایات:

در کتاب های شیعه، روایات وارده از اهل بیت علیهم السلام در این زمینه قابل شمارش نیست. برای نمونه به کتاب اصول کافی، کتاب الحجه مراجعه بفرمائید. اما روایات وارده از پیامبر از طریق اهل سنت نیز در حد تواتر است که برای نمونه چند روایت را نقل می کنیم:

6- سمهودی در کتاب وفاء الوفاء از جماعتی از راویان حدیث، از جمله «سنائی» و «ترمذی» دانشمندان معروف اهل تسنن، به عنوان شاهد برای جواز توسل به پیامبر اکرم نقل می کند که خلاصه اش این است: «مرد نابینایی تقاضای دعا از پیامبر برای شفای بیماریش کرد. پیغمبر به او دستور داد که چنین دعا کند:

«خداوندا من از تو به خاطر پیامبرت (پیامبر رحمت) تقاضا می کنم و به تو روی می آورم ای محمد بوسیله تو به سوی پروردگارم برای انجام حاجتم متوجه می شوم، خداوندا او را شفیع من ساز.[5]»

7- سمهودی از بیهقی نقل می کند که در زمان خلیفه دوم، سالی قحطی شد. بلال به همراهی عده ای از صحابه بر سر قبر پیامبر آمد و چنین گفت:

«ای رسول خدا، از خدا برای امتت باران بخواه، که ممکن است هلاک شوند.[6]»