جزوات و مقالات فلسفی

 نسخه قابل چاپ

اسب؛ براي خاندان هاي پهلواني و جنگاوران هند و اروپايي از ارزش توتمي ديرپايي برخوردار بوده، به همين دليل در شاهنامه كه اثري حماسي است، پرتكرارترين نمادينه جانوري را به وجود آورده است كه نمادينگي آن را تنها بايد در ارتباط با كهن الگوي قهرمان بررسي كرد. اين نماد جانوري كه در پيوند با آب و دريا (ارتباط با نيروي سرشار زمين و طبيعت) كامل مي شود، در حقيقت، تجسم قدرت غريزي ناخود آگاه اوست كه كهن الگوي قهرمان، با رام كردن آن (مهار غريزه خود)، مسير پيكار براي كمال و پيروزي را پشت سر مي گذارد. از اين ديدگاه نمادينگي اسب هاي شاهنامه را در ارتباط با كهن الگوي قهرمان مي توان به چهار بخش تقسيم كرد:
 .1 تفسيرهاي اساطيري از رام كردن اسب؛ 2. توتم اسب در خاندان هاي پهلواني؛ 3. شخصيت انسان گونه اسب هاي پهلوانان و نقش مكمل آن ها در تكوين قهرمان؛ 4. اسب هاي نمادينه كننده فره.

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

يکي از حکايت هاي کتاب «حديقه» روايت جوانمردي مردي از صوفيه است. اين حکايت بيانگر يکي از اصول اساسي انديشه فتوت و آيين فتيان است. نويسنده در مقاله حاضر، درصدد کشف ماخذ اصلي اين حکايت برآمد و در طي اين جست وجو بر وي روشن شد که جز کتاب «حلية الاولياء» ابونعيم اصفهاني که به عنوان يکي از مآخذ کتاب ذکر شده، روايت فوق در ميان احاديث مروي از دو امام بزرگوار شيعه امام سجاد (ع) و امام محمدباقر (ع) موجود است و سلمي در کتاب «ذکر النسوة المتعبدات الصوفيات»، روايتي شبيه به آن را ذکر مي کند که احتمال مي رود از سرچشمه هاي اصلي اين حکايت باشد. ابوالحسن هجويري در «کشف المحجوب» و شهاب الدين عمر سهروردي در «عوارف المعارف» نيز به اين حکايت اشاره کرده اند. با توجه به اينکه در روايت سلمي، زن عارف قهرمان داستان است؛ بخشي با عنوان زنان و فتوت به مقاله حاضر افزوده شد تا جايگاه زنان در فتوت و زنان فتي نيز معرفي شوند. 

 نسخه قابل چاپ

با اينکه تقريبا همه صاحب نظران معتقدند که در زبان فارسي افعال مرکب نسبت به افعال ساده از تعداد و زايايي بسيار بيشتري برخوردارند، ولي در اين ميان، به آن دسته از افعال که با همکردهاي مرکبي مانند قراردادن، قرارگرفتن، واردکردن، به عمل آوردن و مواردي از اين دست مي آيند، توجه چنداني نشده است؛ بر همين اساس در اين نوشته به توصيف و بررسي ترکيباتي پرداخته شده است که با همکردهاي مرکب قراردادن و قرارگرفتن در فارسي امروز به کار مي روند. براي اين منظور پس از بيان مقدمه اي کوتاه، برخي نظرات مرتبط با موضوع افعال مرکب معرفي و نقد گرديده است؛ در ادامه پس از درنظرگرفتن افعال قراردادن و قرارگرفتن به عنوان همکرد مرکب، طبقه بندي چندگانه اي بر اساس صورت، معنا و کاربرد ترکيبات معرفي شده و درباره ويژگي هاي هر گروه توضيحاتي ارايه مي گردد. در پايان نيز با جمع بندي ويژگي دسته هاي چندگانه و ارايه چند فرض به عنوان دلايل استفاده از ترکيبات مورد بحث، پيشنهادهايي براي بررسي هاي بيشتر مطرح مي شود.

 نسخه قابل چاپ

 نسخه قابل چاپ

جان مايه قصه پيچيده دقوقي واقع مفصل دقوقي است که سرشار از جنبه هاي رمزي و عناصر تامل برانگيز است. در اين نوشتار، نخست به معرفي نمادها و صحنه هاي مکاشفه دقوقي مي پردازيم؛ آن گاه قصه را در پيوند با قصه موسوي و خضر، مورد مداقه قرار مي دهيم. به گمان ما، قصه مثنوي برانگاره قصه قرآني شکل گرفته است. رمز و رازهاي واقعه دقوقي با توجه به گفتگوي قصه با داستان خضر و موسي نمايان تر مي شود. هر دو روايت مي کوشند تمايز منطق عالم غيب و شهادت را پديدار سازند.

 نسخه قابل چاپ

در اين مقاله روش نمادپردازي مولوي با بررسي يکي از داستان هاي مثنوي مورد مطالعه و بررسي قرار گرفته است. شيوه نمادپردازي شاعر در اين داستان به دو صورت نشان داده شده: ابتدا تحليل نمادشناسانه داستان ارايه مي شود، سپس نموداري که سير معنا يا اوج و فرود آن را نمايش مي دهد.
نماد يا سمبل يکي از انواع صورخيال شاعرانه است که به جهت تعدد مفاهيم و ظرفيت معنايي گسترده اي که دارد در مرتبه اي فراتر از استعاره قرار مي گيرد. در اين مقاله براي نشان دادن تفاوت هاي نماد و استعاره، بحثي در چگونگي ساخته شدن نماد (تشبيه ¬ استعاره ¬ سمبل) و با محوريت دو واژه «ماه» و «خورشيد» مطرح شده است.
عنوان داستان مورد نظر در مثنوي «رفتن گرگ و روباه در خدمت شير به شکار» است و در بررسي آن، معاني سمبليک واژه «شير» - که از نمادهاي مورد علاقه مولاناست - شرح داده شده است.

 نسخه قابل چاپ

مولوي از داستان پردازان بزرگ ادب فارسي است که هنر داستان گويي او در مثنوي بسيار جالب، درس آموز و در مواردي نو و قابل مقايسه با شيوه هاي داستان پردازي نوين در مغرب زمين است.
در اين مقال، با توجه به فرضيه ياد شده، به بيان و تحليل چند داستان مشهور از مثنوي پرداخته مي شود و هنرهاي پيدا و پنهان داستان پردازي و شخصيت سازي صاحب مثنوي معرفي مي شود. در اين ميان، نويسنده مي کوشد هنر مولوي را در ايجاز، فضاسازي، گفت و گو، و بيان ما في الضمير به شيوه تداعي آزاد يا جريان سيال ذهن، بيشتر از ساير هنرها نشان دهد.

 نسخه قابل چاپ

اصالت معنا را مي توان در تناظر با خدامحوري و وحدت هستي، رکن اساسي جهان بيني مولانا دانست. در اين مقال، ضمن توضيح اصالت معنا در سه جنبه مبدايت، محتوا بودن و غائيت، به مجاز بودن عالم صورت و ويژگي هاي صورت از جمله: محدوديت، تکثر، فرعيت، زوال، تضاد و ابزار محوري پرداخته مي شود، و ضمن بيان هويت دوگانه صورت که به جهت همين هويت هم مي تواند ره زن و مانع، و هم ره نما و مقرب باشد، بيت «اي بسا کس را که صورت راه زد / قصد صورت کرد و بر اله زد» با بيان آراي پنج تن از شارحان مثنوي از قدما (لاهوري، اکبرآبادي، عبداللطيف، خواجه ايوب و سبزواري) تفسير مي شود و در نهايت، تفسير منتخب با لحاظ دو ساحت منطقه درون متني و برون متني طرح و بر آن استدلال مي شود.

 نسخه قابل چاپ

يکي از جان مايه هاي اصلي کتاب شريف مثنوي، اشتمال آن بر جواهر گرانقدري از قرآن و حديث، و شرح و تاويل موارد بسياري از آن است، تا جايي که به تعبير برخي از اهل نظر، مثنوي را مي توان تفسيري منظوم و عرفاني از قرآن، (و حديث) به شمار آورد.
در اين گفتار، به کشف و بررسي عوامل، دلايل و انگيزه هايي پرداخته شده که جلال الدين محمد مولوي را به تاويل و تفسير معنوي متون مقدس، رهنمون مي شده است. نويسنده عوامل و انگيزه هاي خواسته يا ناخواسته در اين کار را به سه دسته تقسيم کرده است: يک دسته عوامل و انگيزه هاي گوينده محور که به صاحب اثر و انگيزه هاي دروني و شخصي او بر مي گردد؛ دسته ديگر، دلايل يا انگيزه هاي مخاطب محور که به مخاطبان و خوانندگان آثارش راجع مي شود؛ و دسته سوم، عوامل يا انگيزه هاي متن محور که به متون شرح و تاويل شده و ويژگي هاي آن متون برگشت مي کند. نويسنده همچنين کوشيده است دسته بندي خود را با نظريات جديد درک و دريافت متن (نظريت هرمنوتيکي) تطبيق نمايد، و با شواهد و مدارک مناسب، مستند و مويد سازد.

 نسخه قابل چاپ

مثنوي مجموعه نسبتا متنوعي از تقابل هاست که در اين ميان تقابل دو جهان يکي از مهم ترين بنيان هاي فکري شاعر را تشکيل مي دهد. در منظومه فکري مولوي پيوسته سيطره جهان غيب بر عالم شهادت محسوس است و بحث رجعت يکي از مهم ترين بنيان هاي فکري شاعر است که با عناوين مختلف آدمي را به جانب جهان غيب رهنمون است. ما در اين اثر با معاني گوناگوني از مرگ مواجهيم که هر چند همگي آدمي را به سوي جهان آن سري دعوت مي کند، اما هر کدام از ديگري متمايز است. اين مفاهيم عبارت اند از: مرگ طبيعي، مرگ تبديلي، مرگ مصلحتي، شهادت که در اين ميان، شاعر بيش از همه به مرگ تبديلي پرداخته است. مولانا در اقناع مخاطبان خويش درباره جهان غيب، بيش از ديگر تمهيدات ادبي، از تمثيل بهره برده است؛ زيرا هنگامي که وي مي خواهد از جهاني سخن بگويد که هيچ مرز و صورتي ندارد، به ناچار از ابزاري بهره مي گيرد که در جهان صورت قابل درک باشد.

 نسخه قابل چاپ