ادبیات عرب

• زبان عربی  گذشته از پیوند هزارو چند ساله اش با  زبان فارسی  ، زبان دین ماست و لذا برای بررسی آن حتما لازم است که  ادبیات عرب  و  تاریخ ادبیات عرب  برسی شود . تا دوره های ادبی از جاهلیت تا عصر ما و آثار هر عصر و نیز عوامل فرهنگی و غیر فرهنگی موثر در آن ، کاملا روشن شود و تمام خطوط و جزئیات شخصیت روانی و اجتماعی و هنری ادبا به وضوح تصویر شود.عربها واژه  ادب  رادرمعانی مختلفی به کار می برند ، در زمان  جاهلیت  به معنی دعوت به طعام مهمانی ( مأدوبه ) بود. و در جاهلیت و  اسلام  به خلق کریم و حسن معاشرت با خواص و عوام به کار می رفت. سپس بر تهذیب نفس و آموزش صفات پسندیده و معارف و شعر اطلاق شد. در قرن نهم میلادی و قرون بعد از آن همه  علوم  و فنون را از  فلسفه  و  ریاضیات  و  نجوم  و کیمیا  و  طب  و  اخبار  و  انساب  و  شعر  و جز آن را از آنگونه معارف والا که در بهبود بخشیدن به روابط اجتماعی به کار می آید در بر می گرفت.

• در قرن دوازدهم ، لفظ ادب در شعر و  نثر  و آنچه به آن دو مربوط است چون  نحو  و  علوم لغت  و  عروض  و  بلاغت  و  نقد ادبی  استعمال شد.
• ادب عربی به دو قسم تقسیم می شود:  ادب انشائی  یا ایجادی و  ادب وصفی  یا موضوعی که نخستین آن شامل شعر و نثر است و دومی شامل تحلیل ادبی و  تاریخ ادب

فنون ادبی عربی نیز بر دو قسمک می باشند: 

• فنون ادبی شعری و فنون ادبی نثری . فنون ادبی شعری عبارتند از شعر قصصی یا حماسی ،  شعر غنائی  ،  شعر تمثیلی  و  شعر تعلیمی  .

ادب عربی قدیم از  شعر حماسی  و تمثیلی خالی است. زیرا قوم عرب کمتر شهرنشین بود و بیشتر به واقعیت گریش داشت و از این رو تخیلش بارور نشده بود. از طرف دیگر شیوه کسب روزی به وسیله شعر که در میان شاعران قوم رواج گرفت جائی برای سرودن اشعار حماسی و تمثیلی باقی نگذاشت. با این همه اگرچه ادب عربی از آثار حماسی بلند و طولانی خالی است از قصائدی که در آنها روح حماسی می باشد خالی نیست. 

• اما  فنون ادبی نثری  عبارتند از  تاریخ  و  خطابه  و  قصه  و  تعلیم  و  رسائل  . ادب قدیم عربی از داستانهای طولانی نیز خالی است. عرب نثر را به دو گونه می نوشت: نثر مرسل  و  نثر مسجع .

• در میان اعراب شعر بیش از نثر عرصه بروز یافت و از  سجع  آغاز شد و به ارجوزه ها رسید و از آنجا به اوزان مختلف راه یافت. دوره های ادب عربی نیز در سه  نهضت  منحصر می شود:  نهضت جاهلی  و اموی ،  نهضت عباسی  ،  نهضت جدید .بنابر این این دوره ها از عصر  جاهلیت  شروع می شوند و تا ظهور اسلام و بعد از آن  حمله مغول  و تأثیر آن بر  ادب عربی  کشیده می شوند. بر اساس موشکافیهای تاریخی و ادبی و مطالعه تطبیقی زبان شناسانه باید به اصالت شعر جاهلی نظر داد. و  شعر عربی  پس از آن دجار تحول و دگرگونی گردید و شاعران معروفی چون  امرئ القیس  و  زهیر  و  اعشی  و ... پیدا شدند و هرکدام سبک و بینش خاصی داشتند و تصویر خاصی در شعر خویش نمایان کردند. باآمدن اسلام ادب و زبان عربی نیز از قرآن و اسلام تاثیر پذیرفت و ارزش و اهمیت یافت که از صورت یک زبان قومی و محلی در گوشه ای محجور از دنیا به موقعیت یک  زبان  مهم جهانی نایل گردید و با مشارکت موثر همه مسلمین به ویژه  ایرانیان  ، گسترش و دامنه ای کم نظیر یافت و آثار و آثار بیشماری در موضوعات گوناگون به عربی نوشته شد.

جالب بود