صحبت از رودخانه آمازون است كه به عنوان شاهرگ حياتی در قلب شش‌های زمين يعنی جنگل‌های آمازون در حال جريان است.
از حیث جذابیت و ابهت می‌توان آن را حتی در مقامی بسیار بالاتر از دیوار چین دانست با این حال و به عقیده بسیاری از كارشناسان از حیث رموز نهفته و دربرگیری طیف گسترده‌ای از گونه‌های جانوری و گیاهی و همچنین تاثیر قابل‌توجهی كه بر حیات گونه‌های متنوع جانوری در سرزمین آمریكا دارد، با هیچ نقطه‌ای از زمین قابل مقایسه نیست.
صحبت از رودخانه آمازون است كه به عنوان شاهرگ حیاتی در قلب شش‌های زمین یعنی جنگل‌های آمازون در حال جریان است. این رودخانه از گذشته‌های دور مورد توجه دانشمندان قرار داشته است و از جنبه‌های گوناگونی مورد بررسی‌های مطالعاتی قرار داشته است، اما یكی از بزرگترین رویاهای دانشمندانی كه سال‌های طولانی حل معماهای پیچیده این رودخانه زندگی آنها را صرف خود كرده است، تشخیص دقیق عمر آن بوده است؛ امری كه در گذشته دانش بشری در قبال آن تقریبا ناتوان بوده است. در گذشته تلاش‌های زیادی برای تخمین عمر دقیق آمازون صورت گرفته و در این میان حفره‌های متعددی نیز در كنار بستر این رودخانه ایجاد شده است، اما كافی نبودن اطلاعات دانشمندان از گذشته این رودخانه و نمونه‌برداری‌های نامطمئن، تحقیقات مربوط به تخمین عمر رودخانه آمازون را دچار سردرگمی كرده است. اما اكنون مطالعات جدید دانشمندان نشان می‌دهد كه رودخانه آمازون حدود 11 میلیون سال عمر دارد، تخمین هیجان‌انگیزی كه به جهت پیچیدگی‌های ساختاری و جغرافیایی این رودخانه بزرگ، دانشمندان متعددی از دانشگاه‌های معتبر جهان برای انجام آن بسیج شده‌اند.
آمازون رودخانه بزرگی است كه از كوه‌های آند در آمریكای جنوبی آغاز شده و مسیر پرپیچ و خمی به سوی شرق و سواحل اقیانوس اطلس دارد. گروهی از دانشمندان دانشگاه‌های آمستردام و لیورپول برای بررسی و تخمین عمر دقیق این رودخانه از چندی پیش كار خود را آغاز كردند و پس از سال‌ها مطالعه و انجام آزمایشات محیطی گوناگون، سن این رودخانه طولانی كه از عرض سرزمین پهناور آمریكای جنوبی می‌گذرد را بین 8/11 تا 3/11 میلیون سال برآورد كرده‌اند، زمانی كه به دوره Miocene Epoch زمین باز‌می‌گردد. البته آگاهی از این نكته نیز خالی از لطف نیست كه شكل ظاهری فعلی این رودخانه در این بازه زمانی طولانی دستخوش تغییرات زیادی شده است، با این حال این دانشمندان به این نتیجه رسیده‌اند كه رودخانه آمازون از زمانی درحدود 4/2 میلیون سال پیش به شكل امروزی جریان داشته است. در عین حال ممكن است با توجه به اهمیت این رودخانه و تاثیرگذاری آن بر سیستم‌های مختل آب و هوایی زمین، برخی اینگونه تصور كنند كه با تخمین عمر این رودخانه می‌توان درباره مبدا‡ زمانی پیدایش سایر رودخانه مهم و قدیمی جهان نیز صحبت كرد، اما دانشمندان این پروژه بر این باورند كه تخمین عمر رودخانه آمازون را نمی‌توان به عنوان مقیاس و مبدا برای تخمین عمر دیگر رودخانه‌های مهم جهان به شمار آورد چون قدیمی‌ترین رودخانه‌های جهان بعضا تا صدها میلیون سال عمر دارند. دكتر هورن از اعضای این تیم تحقیقاتی بین‌المللی بر این باور است كه در حقیقت گرچه رودخانه آمازون به عنوان طولانی‌ترین رودخانه در حال جریان بر روی زمین به شمار می‌آید، اما در مقایسه با سایر رودخانه‌های مهم جهان همچون عضو جوانی در یك باشگاه بزرگ و قدیمی است.
سن این رودخانه درحالی برآورد شده است كه بنابر یافته‌های گذشته دانشمندان، رودخانه‌هایی همچون New River در آمریكای شمالی و نیل در آفریقا بالغ بر چند صد میلیون سال عمر دارند كه در برابر سن آمازون رقم بسیار بزرگی است.
دانشمندانی كه رودخانه‌ها و نكات مختلف مربوط به آنها از جمله زمینه پیدایش و مسیر آنها را مورد بررسی قرار می‌دهند به این نتیجه رسیده‌اند كه رودخانه‌ها تحت كنترل حوزه منابع خود قرار دارند. از آن گذشته مشخص شده است كه رودخانه‌ها درازای عمری برابر با كوهستان‌های اطراف خود دارند. بررسی‌های صورت گرفته در این زمینه نشان می‌دهند كه كوه‌های مرتفع آند در 12 میلیون سال گذشته سر به فلك كشیده‌اند كه می‌توان آن را سن تخمین زده شده برای رودخانه آمازون مقایسه كرده و مورد بررسی قرار داد. فاكتور اصلی كه دانشمندان درخصوص بررسی سن تقریبی و در ادامه قطعی رودخانه آمازون مورد توجه قرار داده‌اند، سیستم طبیعی زهكشی این رودخانه بوده است.
به گفته این دانشمندان، كل تاریخچه سیستم طبیعی زهكشی رودخانه آمازون كه در ادامه به بستری برای جریان یافتن آن تبدیل شده است عمری طولانی‌تر از 11 میلیون سال دارد.
پیش از انجام این مطالعه، دانشمندان دیگری نیز در گوشه و كنار جهان به بررسی این رودخانه پرداخته بودند با این حال همواره شك و تردیدهایی درباره رقم به دست آمده برای سن رودخانه آمازون وجود داشته است. بر اساس نظریه‌هایی كه درباره پیدایش این رودخانه مطرح شده است، در میلیون‌ها سال پیش جریان آبی در قسمت شرقی آمریكای جنوبی وجود داشته است كه در ادامه و با تغییرات محیطی در شكل كوهستان‌ها و مرتفع‌ترشدن كوه‌های آند و همچنین تغییرات ساختاری محیطی كه در دوره‌های مختلف زمین‌شناسی روی داده است، رودخانه آمازون به‌تدریج حیات یافته است. اما تخمین اخیر چگونه صورت گرفته است؟ دانشمندان برای دستیابی به پاسخی مطمئن و نسبتا قطعی، به انجام حفاری‌هایی در برخی حوزه‌های آبی این رودخانه پرداخته و طی آنها نمونه‌برداری‌های مختلفی انجام دادند. در یكی از این نمونه‌برداری‌ها، دو حفره بزرگ با استفاده از مته‌های مخصوص یكی از شركت‌های نفتی برزیل در دهانه رودخانه آمازون ایجاد شد. عمق این حفره‌ها نیز در نوع خود قابل توجه بوده است به‌طوری‌كه یكی از آنها تا 2/4 كیلومتر زیر بستر اقیانوس حفر شده است.
البته این حفره‌ها در حالی حفر شده‌اند كه در گذشته نیز حفره‌های مشابهی ایجاد شده بود اما نمونه‌برداری‌هایی كه از آنها صورت گرفته بود از لایه‌های صخره‌ای محلی بوده است كه چندان برای دانشمندان قابل اطمینان و استناد نبوده‌اند. اما به واسطه نمونه‌برداری‌های اخیر دانشمندان این شانس را پیدا كرده‌اند تا ضمن انجام تجزیه و تحلیل‌های دقیق، تاریخچه رودخانه آمازون را از دوباره بنویسند. گرچه همان‌طور كه پیشتر گفته شد نمی‌توان از برآوردهای صورت گرفته برای بررسی و تخمین نسبی و در ادامه قطعی رودخانه‌های دیگر جهان استفاده كرد اما دانشمندان بر این باورند كه با استفاده از نتایج به دست آمده می‌توان به دستیابی به درك روشن‌تری از بوم‌شناسی آمریكای جنوبی امیدوار بود. از آن گذشته افزایش آگاهی دانش بشری از فرآیند تكاملی ارگانیسم‌های آبزی در آمازون و سواحل اقیانوس اطلس نیز از جمله اهدافی است كه پیش‌بینی می‌شود با استفاده از نتایج این تحقیقات حاصل شود.
در كنار این اهداف، از آنجا كه رودخانه آمازون به دلیل قرار داشتن در بطن جنگل‌های آمازون از اهمیت زیست‌محیطی قابل توجهی برخوردار است، دانشمندان امیدوارند تا با استفاده از نتایج تحقیقات اخیر بر داشته‌های تحقیقاتی خود درخصوص تغییرات آب و هوایی زمین و تاثیرگذاری آن بر جغرافیای منطقه نیز بیفزایند. در كنار بستر این رودخانه طیف گسترده‌ای از گونه‌های جانوری زندگی می‌كنند كه برخی از آنها در آستانه انقراض نسل قرار دارند. از این رو هر تلاش علمی كه برای شناخت بهتر و دقیق‌تر این رودخانه انجام شود می‌تواند گامی مؤثر در جهت كمك به گونه‌های جانوری و گیاهی و از آن مهم‌تر گونه‌های در حال انقراض در نظر گرفته شود.
