مكان ولادت

شهر سامرا

سر من رآ ومخفف آن سامرا، نام شهرى است در عراق، ميان بغداد وتكريت.
این شهر زادگاه حضرت مهدى(ع) است. امام هادى و امام عسكرى (ع) ، توسط عباسيان در شهر سامرا تحت مراقبت وكنترل شديد بودند تا توجه وعلاقه مردم به آنان بيشتر نشود.
منزل امام هادى و عسكرى(ع) ونيز حكيمه خاتون ونرجس خاتون در اين شهر بوده وپس از وفات شان، در همان جا دفن شدند و اينك مرقد اين دو امام وآن دو بانوى بزرگوار در سامرا است.
سامرا شاهد نماز خواندن حضرت مهدى (ع) بر پدر بزرگوارش و آغاز امامت حضرتش بوده است.

سرداب سامرا

سرداب مقدس، زيرزمينى است در سامرَا، كنار مزار امام هادى و امام عسكرى (ع).
اين سرداب محل زندگى وعبادت امام هادى وامام حسن عسكرى و حضرت مهدى (ع) بوده وتمام ديدارها با حضرت مهدى (ع) در زمان پدرش در همين منزل و سرداب انجام مى گرفته است. خانه امام عسكرى (ع) هانند ديگر خانه هاى عراق، شامل غرفه اى براى مردان، غرفه اى براى زنان و سرداب بوده كه سرداب نيز شامل غرفه هايى براى مردان و زنان بوده است ودر تابستان از شدت گرما به اين سرداب پناه مى برده اند. مقدس شمردن آن سرداب از سوى شيعيان موجب شدكه دشمنان اهل بيت، شيعيان را متهم كنند بر اينكه آن ها مى گويند امام زمان در اين سرداب مخفى شده است؟ اما شيعيان از چنين اعتقادى منزه هستند. شيعيان )سرداب را به اين دليل مقدس مى شمارندكه محل زندگى ونيايش سه امام معصوم، همچنين محل زندگى حضرت حكيمه خاتون ونرجس خاتون بوده است.
واما موقعیت کنونی سرداب سامرا:  امروزه هركس از هر نقطه شهر سامرا به مركز شهر نگاه كند، دوگنبد با شكوه مى بيندكه يكى از آن ها باكاشى هاى طلايى براق وديگرى باكاشى هاى رنگى زيبائى پوشيده شده است. هر يك از اين گنبدها به ساختمان مستقلى تعلق دارند. گنبد بزرگ طلايى بر بالاى ضريح مطهركه مرقدهاى مقدس امام دهم (ع) وامام يازدهم(ع) در آن جاى دارد، قرارگرفته است. ولى گنبدهاى كوچك بر بالاى ساختمان مسجد جامع شهر ساخته شده است . ساختمان حرم مطهر به شكل مستطيل وساختمان مسجد جامع به صورت مستقل از ساختمان حرم، ولى متصل به صحن حرم است وسرداب غيبت درست در زير ساختمان مسجد قرارگرفته ودر طول تاريخ بارها در بنا وبخش هاى مختلف آن تعميرات وتغييراتى انجام شده است.
سرداب غيبت از جمله سرداب هاى عميقى است كه در زير يك لايه سنگى حفر شده ودر كل داراى سه قسمت عمده است: يك غرفه شش ضلعى، يك غرفه مستطيل كوچك ويك غرفه به شكل مستطيل بزرگ . توضيح بيشتر آنكه غرفه مستطيل بزرگ در ميان مردم به مصلاى مردان وغرفه مستطيل شكل كوچك به مصلاى بانوان، معروف است. اين بخش ها با دو راهرو بلند و طولانى به يكديگر مربوط مى شوند؟ يعنى يك راهرو طولانى مصلاى مردان ومصلاى زنان را به هم وصل مى كند ويك راهرو طولانى ديگر بين مصلاى مردان و غرفه شش ضلعى وجود دارد.
همچنين اين بخش هاى سه گانه هر يك از طريق روزنه اى كرچك و طولانى كه از قسمت هاى فوقانى ديوار آغاز شده، تا پايين ترين حد ديوار بيرونى مسجد جامع امتداد مى يابد و نور و هوا دريافت مى كند . پلكانى كه راه ورود وخروج سرداب است وبه غرفه شش ضلعى منتهى مى شود داراى بيست پله است. ورودى اين پلكان و سرداب در داخل ساختمان مسجد و بر ديوارى قرارگرفته كه ورودى نماز خانه نيز در آن واقع است.
طول مصلاى مردان پنج متر وهشتاد سانيمتر وعرض آن سه متر وپنجاه سانتمتر است. در ضمن طول مصلاى زنان چهار متر وشصت سانتى متر وعرض آن سه متر است. طول راهرويى كه مصلاى مردان و زنان را به هم مربوط مى سازد، چهار متر است. طول روزنه اى كه نور غرفه شش ضلعى را تأمين مى كند، حدود شش متر وطول روزنه اى كه نور مصلاى زنان را تأمين مى كند، چهار متر وپنجاه سانتيمتر است. در انتهای غرفه مستطيل شكل يعنى انتهاى همان مصلاى مردان، يك در چوبى كه معروف به باب غيبت است وجود دارد. در پشت اين در، اتاق كوچكى قرار داردكه طول آن يك متر وپنجاه سانتیمتر است. اين اتاق به نام محل غيبت شهرت پيدا كرده است كه در حقيقت بخش مكمل غرفه مستطيل شكل بزرگ محسوب مى شود ودر جلوى آن حفاظ مشبكى است كه آن را از بقيه غرفه جدا مى كند. چاه معروف به چاه غيبت هم درگوشه اى از همين اتاق قرار دارد .
اشاره به اين نكته نيز خالى از فايده نيست كه اين سرداب در جهت غربى صحن عسكري (ع) به سمت شمال واقع شده ودر طول تاريخ اصلا حات وتعميرات زيادى در آن انجام گرفته است. هميشه در موقع تعمير وترميم بارگاه عسكريین (ع) در ساختمان سرداب نيز تغييرات واصلاحاتى به عمل آمده است؟ به عنوان مثال در زمان هاى گذشته، از داخل بارگاه عسكريين (ع) ازكنار مرقد حضرت نرجس خاتون به سرداب مى رفتند واين وضح به همين صورت تا سال 202 1ق. ادامه داشت و در اين سال احمد خان دنبلى براى سرداب، راهى جداگانه از طرف شمال بازكرد وراه سرداب از طرف روضه عسكريين (ع) را مسدود نمود و صحن سرداب را جداگانه ساخت كه تقريبا از يك فضاى بزرگى به طول60 متر وعرض 20 متر برخوردار است. بنابراين اگر دركتاب هايى چون مزار شهيد اول، اعمال و دعاهاى مربوط به زيارت اين همه امام دريك مكان ذكر شده است؟ علت آن است كه در زمان سابق راه سرداب نيز از پشت حرم عسكريین (ع) در يك ساختمان بوده است، لذا پس از زیارت عسكریين (ع) بلافاصله زيارت امام زمان (ع) وسپس زيارت حضرت نرجس خاتون ذكر شده است. در هر حال اين سرداب در طول تاريخ به اندازه اى مورد توجه مردم بوده است كه در آن آثار ارزشمندى از منبتكارى وكاشى كارى و ساير هنرهاى معمارى به كار رفته است. از جمله اين اشیاء، درِ چوبى نفيسى است كه از دوران خلافت عباسيان به جاى مانده است واز ويژگى هاى هنرى وتاريخى ارزشمندى برخوردار است.

عسكر

عسكر به معناى لشگر و لشگرگاه است.
عسكر، لشگرگاه تركان در سامرا بوده و محلى بوده است جزءِ شهر، اصلأ پاد گان نظامى نمى تواند چندان از شهر دور باشد .
بايد دانست كه اصل بناى شهر سامرا براى رفع مزاحمت تركان نظامى از بغداد بوده است . بنابراين شهر سامرا شهرى نظامى است، ولى بعداً مسكونى هم مى شود. بديهى است بين پادگان و محل سكناى خانواده هاى نظاميان يكى نباشد. (1)
در اين كه "عسكر" اسم ديگر سامرا است يا محله اى از محلات آن، اختلاف است. ظاهر عبارت شيخ در الغيبة اين است كه محلَه اى از سامرا است . (2)
اما حاج شيخ عبدالله مامقانى (ره) در تنقيع المقال، مى نویسد: عسكر يكى از اسامى سامرا است . (3)
چون خانه امام هادى و امام حسن عسكرى (ع) در محلى بوده كه در زمان متوکل عباسى پادگان نظامى وى در آن جا قرار داشته است " لذا آن محل به عسكر" خوانده شد و به همين جهت نيز هر يك از آن دو امام بزرگوار را "عسكرى " و به طور تشبيه عسكريين(ع) مى نامند.(4)
عثمان بن سعيد را عسكرى نيز مى گفتند، چون او از محله عسكر سامرا بوده است. (5)
"عسكر" نام شتر عايشه است كه بر آن به بصره رفت. (6)

1. دکتر صادق آیینه وند به نقل ازكتاب زندگانى نواب خاص امام زمان (ع) غفار زاده.
2. غيبة طوسى، ص 354.
3. تنقیح المقال، ج 2، ص264.
4. مفا خراسلام، ج 2 ص 22 پاورقى.
5. غببة طوسى، ص 354.
6. معارف و معاريف، ج 7، ص 363.

منبع:http://yamojir.com