۱ ـ امام صادق علیه السّلام : نماز را نیکو بخوانید.
أ : آداب ظاهرى
۱۳ / ۱
مسواک زدن
۲ ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله : دو رکعت [ کسى که ] مسواک زده، بهتر از هفتاد رکعت بدون مسواک است.
۱۳ / ۲
زینت کردن
قرآن :
«اى فرزندان آدم، نزد هر مسجد، زینتتان را برگیرید.»
۳ ـ خیثمه بن ابى خیثمه: امام حسن بن علىّ علیه السّلام هرگاه به نماز مى ایستاد، بهترین لباسش را مى پوشید، پس به ایشان گفته شد: اى پسر فرستاده خدا، چرا بهترین لباست را مى پوشى؟ فرمود: خداوند متعال زیباست و زیبایى را دوست دارد. پس براى پروردگارم خود را زیبا مى سازم، که مى فرماید: «نزد هر مسجد، زینتتان را برگیرید» پس دوست مى دارم که بهترین لباسم را به تن کنم.
۴ ـ امام صادق علیه السّلام ـ در پاسخ به پرسش ابوبصیر از معنى آیه «نزد هر مسجد، زینتتان را برگیرید» ـ فرمود: آن شانه کردن هنگام نماز واجب ومستحب است .
۵ ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله : محبوب ترین لباسها نزد خدا، لباس سفید است. پس با آن نماز بخوانید.
۶ ـ زن نماز نخواند مگر اینکه زینتى در بر داشته باشد، از یک حلقه تا زیورهاى گرانبهاتر، جز آنکه نیابد.
۷ ـ امام علىّ علیه السّلام : زن، بدون زیور نماز نخواند.
۸ ـ امام باقر علیه السّلام : لباسهاى زینتى خود را براى نمازهاى جمعه و عید بپوشید.
فایده:
پنهان نماند که برخى روایتها، پوشیدن لباس زبر و غیر لطیف را در نماز مستحب دانسته اند. از این رو علامه مجلسى (ره) در بحارالانوار چند وجه جمع بیان کرده است که خلاصه آن ها را مى آوریم. از آن جمله، اختصاص دادن اخبار پوشیدن لباس زبر به نمازهایى است که براى حاجتى مهم و یا دور کردن مصیبت و غمى بزرگ خوانده مى شود، یا هر جا که مناسب نهایت فروتنى است. یا اینکه لباس خشن مخصوص به نمازهاى در خلوت باشد و زینت براى نمازهایى که با حضور مردم خوانده مى شود، همانگونه که از مضمون برخى روایات، به دست مى آید و نیز محتمل است اخبار لباس خشن را بر تقیه حمل کنیم، چون چنین امرى بین بدعتگذاران آن روزگار رایج بوده و پوشیدن لباس فاخر را بر امامان ما خرده مى گرفته اند.
نتیجه سخن اینکه پوشیدن لباس فاخر در همه نمازها بهتر است، جز آنجا که روایتى تصریح به استحباب غیر آن دارد، چون ظاهر آیه و عموم احادیث چنین است.
۱۳ / ۳
استفاده از بوى خوش
۹ ـ عبدالله بن حارث: حضرت علىّ بن حسین علیه السّلام شیشه مُشکى در سجده گاهش داشت، که براى نماز از آن بر مى گرفت و به خود مى مالید.
۱۰ ـ امام رضا علیه السّلام : سجده گاه امام صادق علیه السّلام از بوى خوشش، شناخته مى شد.
۱۱ ـ امام صادق علیه السّلام : نماز شخص خوشبو، برتر از هفتاد نماز بدون بوى خوش است.
۱۲ ـ دو رکعت نماز که شخص عطر زده مى خواند، برتر از هفتاد رکعت نماز شخص عطر نزده است.
۱۳ / ۴
انگشتر به دست داشتن
۱۳ ـ امام علىّ علیه السّلام : پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله بر ما درآمد و انگشتر نقره عقیق یمانى[۱] در دست داشت. پس با مـا نماز خواند و هنگامى که نمـازش را به پایان برد، آن را به من داد و فرمود: اى علىّ ، آن را در دست راستت کن و با آن نماز بخوان. آیا نمى دانى که نماز با عقیق [ برابر هفتاد نماز است؟
۱۴ ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله : اى پسرکم، انگشتر یاقوت و عقیق به دست کن که خجسته و مبارک است. هرگاه مرد در آن بنگرد چهره اش نورانى تر مى گردد و نماز با آن [ برابر هفتاد نماز است.
۱۳ / ۵
رعایت اول وقت
۱۵ ـ امام صادق علیه السّلام ـ در باره آیه «آنان که از نمازشان غافلند» فرمود: منظور به تأخیر انداختن نماز از اول وقتش، بدون عذر است.
۱۶ ـ یونس بن عمّار: از امام صادق علیه السّلام پرسیدم آیا آیه «آنان که از نمازشان غافلند» ناظر به وسوسه شیطان است؟ فرمود: نه، همه به این مصیبت گرفتارند. بلکه منظور این است که غافل شود و نماز اول وقت را از دست بدهد.
۱۷ ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله : برترین اعمال نزد خداوند، نماز اوّل وقت است.
۱۸ ـ نمازتان را در اول وقت بخوانید که خداى جلّ جلاله برایتان دو چندان مى کند.
۱۹ ـ امام صادق علیه السّلام : جبرییل نزد رسول الله آمد و به ایشان وقتهاى نماز را تعلیم داد. سپس گفت ... برترین وقت ، اول آن است.
۲۰ ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله : اول وقت نماز، برتر از پایان وقت است؛ همچون برترى آخرت بر دنیا.
۲۱ ـ اول وقت، رضوان خداوند، میان وقت، رحمت خداوند و پایان وقت، عفو خداوند است.
۲۲ ـ آیا از نماز منافق آگاهتان نکنم؟ نماز عصر را تا نزدیک غروب خورشید، به تأخیر مى اندازد.
۲۳ ـ عایشه: هیچگاه ندیدم پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله ، نماز را به وقت دیگرى اندازد تا اینکه خداى جلّ جلاله ، قبض روحش کرد.
۲۴ ـ امام علىّ علیه السّلام : کسى که پیش از در رسیدن وقت نماز، آماده نشود، آن را بزرگ نشمرده است.
۲۵ ـ زراره: به امام باقر علیه السّلام عرض کردم: خداوند نیکویت بدارد،کدام یک از آغاز، میان یا پایان وقت هر نماز، برتر است؟ فرمود: آغاز آن. همانا پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله فرمود: خداوند جلّ جلاله از کارهاى نیک، آنچه را زود انجام گیرد، دوست مى دارد.
۲۶ ـ امام باقر علیه السّلام : بدان که اول وقت همیشه برتر است. پس هر اندازه مى توانى در کار نیک شتاب کن.
۲۷ ـ نمازى که در اول وقت بالا برود، سپید و نورانى به سوى صاحبش باز مى گردد و مى گوید: مرا حفظ کردى، خدا تو را حفظ کند. و هنگامى که در غیر وقتش و بدون حدودش بالا برود، سیاه و تاریک به سوى صاحبش باز مى گردد و مى گوید: مرا تباه کردى، خدا تو را تباه کند.
۲۸ ـ امام صادق علیه السّلام : فضیلت اول وقت بر آخر آن براى انسان، بهتر از فرزند و دارایى اوست.
۲۹ ـ هر نماز دو وقت دارد که از این دو، اول وقت برتر است و روا نیست کسى بدون دلیل در آخر وقت نماز بخواند، مگر به سبب عذرى .
۳۰ ـ هنگامى که وقت نماز در مى رسد، درهاى آسمان براى بالا رفتن اعمال، گشوده مى شود. پس دوست ندارم عملى زودتر از عمل من بالا برود و نام کسى پیش از من در صحیفه (دفتر اعمال) نوشته شود.
۳۱ ـ امام کاظم علیه السّلام : هنگامى که نمازهاى واجب در اول وقت و با رعایت حدودشان، بر پا داشته مى شوند ، از شاخه بریده شده درخت آس (مورد) با همه عطر و بو و تازگیش، خوشبوترند. پس بر [ نماز ] اول وقت مداومت ورزید.
۳۲ ـ امام رضا علیه السّلام : اى فلانى، هنگامى که وقت در رسید، نماز را [ فورى بخوان، که نمى دانى چه پیش مى آید.
۳۳ ـ ابراهیم بن موسى القزاز: از امام رضا علیه السّلام چیزى را مى طلبیدم و بر آن پاى مى فشردم. پس براى استقبال گروهى از طالبیان خارج شد که وقت نماز در رسید، پس به سوى کاخى در آنجا راه کج کرد و زیر درختى در نزدیکى کاخ فرود آمد در حالى که جز ما دو نفر، کسى نبود. پس به من فرمود: اذان بگو. گفتم: منتظر بمانیم تا دوستانمان به ما بپیوندند؟ فرمود: خدا تو را بیامرزد، نماز را بدون دلیل از اول وقت به آخر وقت به تأخیر مینداز. در اوّل وقت ، آغاز کن. پس اذان گفتم و نماز خواندیم.
۱۳ / ۶
نماز واجب را در مسجد خواندن
۳۴ ـ جابر بن عبدالله: پیامبر گروهى را در نماز نیافت. پس گفت: چه چیز شما را از حضور در نماز باز داشته است؟ گفتند: به خاطر اختلافى که میان ما بوده است. حضرت فرمود: براى همسایه مسجد، نمازى نیست جز در مسجد.
۳۵ ـ امام علىّ علیه السّلام : براى آن دسته همسایگان مسجد که تندرست و فارغند ولى در نمازهاى واجب حاضر نمى شوند، نمازى نیست.
۳۶ ـ قاضى نعمان: حضرت علىّ علیه السّلام فرمود: براى همسایه مسجد، نمازى نیست جز در مسجد، مگر اینکه بیمارى یا عذرى داشته باشد. به حضرت گفته شد: اى امیرمؤمنان چه کسى همسایه محسوب مى شود؟ حضرت فرمود آن که صداى اذان را مى شنود.
۳۷ ـ امام صادق علیه السّلام : نماز را در مسجد بخوانید.
۳۸ ـ ابراهیم بن میمون از امام صادق علیه السّلام : به ایشان گفتم: مردى براى ما نماز مى گزارد و ما به او اقتدا مى کنیم. آن نزد شما محبوبتر است یا در مسجد خواندن؟ فرمود: مسجد نزد من محبوبتر است.
۳۹ ـ امام صادق علیه السّلام : نماز مرد در خانه اش به جماعت، برابر بیست وچهار نماز است و نماز مرد به جماعت در مسجد برابر چهل وهشت نماز [ با پاداش دو چندان شده در مسجد است. ... همانا نماز فرادا در مسجد برابر بیست و چهار نماز است و نماز فرادا در خانه ات چون گرد و غبار، پراکنده و نابود مى گردد و چیزى از آن به سوى خداوند بالا نمى رود. و هر کس از روى بى اعتنایى به مسجد، در خانه اش نماز جماعت بخواند،او و هر کس که با او نماز خوانده، نمازى ندارند، جز به سبب گرفتاریى که از رفتن به مسجد باز مى دارد.
۱۳ / ۷
دعاکردن در آغاز نماز
۴۰ ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله ـ در دعایش هنگامى که مى خواست پس از تکبیر،نماز را آغاز کند ـ : پاکدلانه به کسى روى آوردم که آسمانها و زمین را آفریده و من از مشرکان نیستم. نماز و عبادتم، زندگى و مرگم، براى پروردگار بى همتاى جهانیان است و به این فرمان یافته ام و به آن تسلیم هستم. خدایا، تو پادشاهى و جز تو خدایى نیست. تو را تسبیح مى کنم. تو پروردگار من هستى و من بنده توام. به خود ستم کردم و به گناهم اعتراف دارم. پس گناهانم را بپوشان که هیچکس جز تو، گناهان را نمى پوشاند. و به نیکوترین خویها، رهنمونم کن که جز تو به آن ها ره ننماید و خویهاى زشت را از من دور ساز که جز تو دور نکند. آماده و حاضرم، من با تو و به سوى تو هستم و جز به سوى تو راه نجات و پناهى نیست. از تو آمرزش مى طلبم و به تو باز مى گردم.
۴۱ ـ امام صادق علیه السّلام : امیرمؤمنان علیه السّلام به یارانش مى فرمود: هر کس که نماز بر پا دارد و پیش از تکبیره الاحرام بگوید: «اى نیکوکار، زشت کار نزد تو آمد و خود به نیکوکار فرمان داده اى که از زشتکار بگذرد. تو نیکوکارى و من زشتکار، پس به حق محمّد و خاندانش بر محمّد و خاندانش درود فرست و از زشتیهایى که از من مى دانى درگذر»، خدا مى فرماید: فرشتگان من، گواه باشید که او را بخشیدم و طلبکاران او [ حقوق مالى و غیر آن ] را راضى ساختم.
۴۲ ـ امام باقر علیه السّلام : هنگام روکردن به سوى خداوند در نماز، کافى است که بگویى: به کسى روى آوردم که آسمانها و زمین را آفریده ،بر دین پاک ابراهیم هستم ،مسلمانم و از مشرکان نیستم. همانا نماز و عبادتم و زندگى و مرگم براى پروردگار بى همتاى جهانیان است و به این فرمان یافته ام و بدان تسلیم هستم. ویک تکبیر [براى آغاز نماز] کفایت مى کند.
۴۳ ـ امام صادق علیه السّلام : هنگامى که براى نماز برخاستى بگو: خدایا من محمّد صلّى الله علیه و آله را پیشاپیشِ نیازم، قرار مى دهم و با او به سوى تو روى مى آورم. پس مرا در دنیا و آخرت به او آبرومند و از نزدیکان، قرار ده. نمازم را به او پذیرفته و گناهم را به او آمرزیده و دعایم را به او روا شده، قرار ده. تو و فقط تو آمرزشگر و مهربانى.
۴۴ ـ هنگام آغاز نماز کف دستانت را بالا ببر و آن ها را کاملاً بگشاى. سه تکبیر بگو و سپس بگو: «خدایا تو پادشاه حقیقى هستى ، جز تو خدایى نیست، تو را تسبیح مى کنم، بى گمان به خود ستم کردم، پس گناهم را بپوشان که جز تو، کسى گناهان را نمى پوشاند». پس دو تکبیر مى گویى و سپس بگو: «آماده و حاضرم، نیکى در دستان توست و بدى به تو راه ندارد. ره یافته آن است، که تو برایش ره نمودى. پناهگاهى از تو جز به سوى تو نیست. منزه و بخشاینده اى ، مبارک و والایى، منزهى اى پروردگار خانه». پس دوتکبیر مى گویى و پس از آن مى گویى : «پاکدلانه به کسى روى آوردم که آسمانها و زمین را آفریده، دانا به آشکار و نهان است، مسلمانم و از مشرکان نیستم. همانا نماز و عبادتم و زندگى و مرگم، براى پروردگار بى همتاى جهانیان است و به این فرمان یافته ام و بدان تسلیم هستم.» سپس از شیطان رانده شده به خداپناه ببر وپس از آن[سوره]حمدرا بخوان.
۴۵ ـ امام مهدى علیه السّلام ـ به محمّدبن عبدالله حمیرى که از توجه براى نماز پرسیده بود ـ : هیچیک از «توجّه»ها واجب نیست. و سنّت مؤکّد در آن که همچون اجماع و بدون اختلاف است ، این است : «به کسى روى آوردم که آسمانها و زمین را آفریده ،بر دین پاک ابراهیم هستم و مسلمانم ،بر دین محمّد و هدایت امیر مؤمنانم و از مشرکان نیستم. همانا نماز و عبادتم و زندگى و مرگم براى پروردگار بى همتاى جهانیان است و به این فرمان یافته ام و بدان تسلیم هستم. خدایا مرا از مسلمانان قرار ده،از شیطان رانده شده به خداوند شنوا و دانا پناه مى برم». سپس سوره حمد را مى خوانى.
۱۳ / ۸
پناه جستن
۴۶ ـ ابو سعید خدرى : پیامبر صلّى الله علیه و آله پیش از قرائت [ حمد در نماز ] چنین مى گفت: از شیطان رانده شده به خداوند پناه مى برم.
۴۷ ـ حنان بن سدیر: نماز مغرب را پشت سر امام صادق علیه السّلام خواندم . پس با صدایى آشکار استعاذه کرد: «از شیطان رانده شده، به خداى شنوا و دانا پناه مى برم و از اینکه نزد من آیند به خدا پناه مى برم.» سپس «بسم الله الرحمن الرحیم» را آشکارا گفت.
۱۳ / ۹
آشکارا گفتن بسم الله
۴۸ ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله : جبرییل نزدم آمد و نماز را به من آموزش داد. پس «بسم الله الرحمن الرحیم» را آشکارا گفت.
۴۹ ـ زید بن علىّ: بر امام باقر علیه السّلام وارد شدم. «بسم الله الرحمن الرحیم» را یاد کرد و گفت: مى دانى در باره «بسم الله الرحمن الرحیم» چه نازل شده است؟ گفتم: نه. فرمود: همانا پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله خوش صداترین مردم در خواندن قرآن بود. در صحن کعبه[۲] با صداى بلند نماز مى خواند و عتبه بن ربیعه و شیبه بن ربیعه و ابو جهل بن هشام و گروهى از آنان به قرائت او گوش مى دادند. و بسیار مى شد که حضرت «بسم الله الرحمن الرحیم» را قرائت و صداى خود را به آن بلند مى کرد. پس آن ها مى گفتند: همانا محمّد نام پروردگارش را تکرار مى کند ، آن هم چه تکرارى. بى گمان خدایش را دوست دارد. پس فرمان مى دادند کسى بایستد و به حضرت گوش بسپارد تا پس از خواندن بسم الله آن ها را براى شنیدن بقیه قرائت حضرت خبر کند. پس خداوند در این باره نازل کرد: «و چون در نماز پروردگارت را به یگانگى یاد مى کنى» [ یعنى چون ] بسم الله الرحمن الرحیم، مى گویى، «با نفرت پشت کنند».
۵۰ ـ امام صادق علیه السّلام : پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله هنگامى که با مردم نماز مى گزارد، «بسم الله الرحمن الرحیم» را آشکارا مى گفت. پس منافقانى که در پشت سر حضرت بودند، صفهاى نماز را ترک مى کردند و هنگامى که پیامبر از بسم الله سوره مى گذشت، به جایگاهشان باز مى گشتند و به یکدیگر مى گفتند: محمّد نام پروردگارش را تکرار مى کند، آن هم چه تکرارى. بى گمان پروردگارش را دوست دارد. پس خداوند در این باره نازل کرد: «وچون در نماز پروردگارت را به یگانگى یاد مى کنى،بانفرت پشت مى کنند».
۵۱ ـ «بسم الله الرحمن الرحیم» سزاوارترین جزء نماز به آشکار کردن است. به سبب گفته خداوند جلّ جلاله : «و چون در نماز پروردگارت را به یگانگى یاد مى کنى، با نفرت پشت کنند».
۵۲ ـ خاندان حضرت محمّد صلّى الله علیه و آله بر آشکارا گفتن «بسم الله الرحمن الرحیم»، اجماع کرده اند.
۵۳ ـ صفوان جمّال: چند روز پشت سر امام صادق علیه السّلام نماز خواندم.«بسم الله الرحمن الرحیم» را در نمازهایى که آشکارا خوانده نمى شود،آشکار مى کرد و این را هم در هر دو سوره [ حمد و سوره پس از آن مى کرد.
۵۴ ـ امام رضا علیه السّلام : آشکار کردن «بسم الله الرحمن الرحیم» در همه نمازها، سنّت است.
۵۵ ـ رجاء بن ابى ضحاک ـ در توصیف نماز امام رضا علیه السّلام ـ : «بسم الله الرحمن الرحیم» را آشکارا مى گفت.
۵۶ ـ امام عسکرى علیه السّلام : نشانه هاى مؤمن پنج چیز است: پنجاه رکعت نماز[۳]، زیارت اربعین، انگشتر به دست کردن، پیشانى بر خاک نهادن وآشکارا گفتن «بسم الله الرحمن الرحیم».
۱۳ / ۱۰
آرامش تن
۵۷ ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله : از کمالات نماز ، ساکن بودن اندام بدن است.
۵۸ ـ هر کس از شما که به نماز مى ایستد، اندام خود را ساکن سازد و مانند یهودیان کج نگردد که ساکن بودن اندام از کمالات نماز است.
۵۹ ـ سالم بن عبدالله: عقبه بن عمرو گفت: آنگونه که دیدم پیامبر نماز مى خواند، برایتان نماز نگزارم ؟ گفتیم: چرا، پس برخاست و نماز گزارد. هنگام رکوع، کف دستانش را بر زانوان و انگشتانش را در پشت زانوها نهاد و بازوهایش را از زیر بغل دور ساخت تا تمام بدنش آرام گرفت. سپس سر بر داشت و ایستاد تا تنش آرام گرفت. سپس سجده کرد و بازوهایش را از زیر بغل دور ساخت تا اینکه بدنش آرام گرفت. سپس سرش را بلند کرد و نشست تا بدنش آرام گرفت و چهار رکعت اینگونه خواند. سپس گفت: پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله را دیدم اینگونه نماز مى خواند و همینگونه هم براى ما نماز مى گزارد.
۱۳ / ۱۱
درنگ کردن
۶۰ ـ در آنچه خداوند متعال به حضرت موسى بن عمران علیه السّلام وحى کرد، آمده بود: اى موسى ، توبه را پیش و گناه را به تأخیر انداز و هنگام به نماز ایستادن در پیشگاه من، درنگ کن.
۶۱ ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله : هر کس نماز را طول بدهد، خداوند در روز قیامت، روزى که مردم براى پروردگار جهانیان مى ایستند، ایستادن را از او بر مى دارد.
۶۲ ـ امام صادق علیه السّلام : هنگامى که تنها نماز مى خوانى، نماز را طول بده که عبادت است.
۱۳ / ۱۲
بینى به خاک مالیدن
۶۳ ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله : کسى که بینیش را همچون پیشانى به خاک نرساند، نماز (کامل) ندارد.
۶۴ ـ خداوند نماز کسى که بینیش را به خاک نمى رساند، نمى پذیرد .
۶۵ ـ ابن عباس: پیامبر صلّى الله علیه و آله بر مردى که نماز مى خواند، گذر کرد. او در سجده پیشانیش را بر زمین مى نهاد ولى بینیش را نه .پس پیامبر فرمود: بینیت را بر خاک بنه، تا با تو سجده کند.
۶۶ ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله : سجده بر پیشانى واجب و بر بینى مستحب است
۶۷ ـ امام باقر علیه السّلام : پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله فرمود: سجده بر هفت استخوان است: پیشانى، دو دست ، دو زانو و دو انگشت شست پا.بینیت را نیز به گونه اى به خاک مى سایى ،ولى واجب، همین هفت عضو است و اما به خاک مالیدن بینى، سنتى از پیامبر خداست[۴] .
فایده:
علامه مجلسى: بدان که فقیهان شیعه بر مستحب بودن به خاک مالیدن بینى اجماع کرده اند... و به این منظور هر جزء از بینى را به خاک برسانى کافى است .
ب : آداب باطنى
۶۸ ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله : دو نفر از امتم به نماز مى ایستند و رکوع وسجودى یکسان دارند ، حال آنکه نمازهایشان به اندازه آسمان و زمین از هم دور است.
۶۹ ـ امام حسن علیه السّلام : دو نفر در یک نمازند، حال آنکه پاداشهایشان به اندازه آسمان و زمین از هم فاصله دارد .
۱۳ / ۱۳
حضور قلب داشتن
۷۰ ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله : اى مردم ،همانا نمازگزار هنگام نماز، با پروردگار بزرگ و بلند مرتبه اش مناجات مى کند. پس باید بداند چه مى گوید .
۷۱ ـ هر گاه بنده به نماز بایستد و گرایش و دلش به سوى خدا باشد، همچون روزى که از مادر زاده شده باز مى گردد .
۷۲ ـ هیچیک از شما نیست که وضویى کامل بسازد ،سپس برخیزد و دو رکعت نماز با توجه و حضور قلب بخواند، مگر اینکه آمرزیده و بهشت برایش واجب مى شود .
۷۳ ـ هر کس دو رکعت نماز بگزارد ودر آن به هیچ کار دنیایى نیاندیشد، خداوند گناهانش را مى آمرزد .
۷۴ ـ بنده نماز مى خواند و یک ششم [ یک سوم ] و حتى یک دهم آن را هم نمى نویسند. از نماز بنده، فقط آنچه را که درک مى کند مى نویسند.
۷۵ ـ از معصوم روایت شده است : براى تو از نمازت ـ جز آن مقدار که حضور قلب دارى ـ چیزى نیست .
۷۶ ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله : دو رکعت نماز مختصر با تفکر، بهتر از یک شب به عبادت ایستادن است.
۷۷ ـ از معصومان روایت شده است : دو رکعت نماز با تدبّر، بهتر از یک شب به عبادت ایستادن با قلبى بى توجه است .
۷۸ ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله : خداوند نماز بنده اى را که دلش همراه تنش نیست، نمى پذیرد .
۷۹ ـ امام باقر علیه السّلام و امام صادق علیه السّلام : براى تو از نمازت، فقط آنچه که به آن توجه دارى هست. پس اگر همه آن را به وهم و خیال بگذراند یا از انجامش غفلت بورزد، نمازش را درهم مى پیچند و به صورتش مى زنند .
۸۰ ـ امام صادق علیه السّلام : هر کس دو رکعت نماز بگزارد و بداند که چه مى گوید، بى هیچ گناهى میان او و خدایش باز مى گردد .
۸۱ ـ امام باقر علیه السّلام : هنگامى که به نماز مى ایستى، پیوسته باتوجه باش که از آن، فقط آنچه توجه دارى به حساب مى آید .
۸۲ ـ امام صادق علیه السّلام : همانا من دوست دارم شخص با ایمان شما هنگامى که به نماز واجب مى ایستد، دلش را به سوى خدا کند و به کار دنیایى مشغول ندارد. هیچ شخص با ایمانى در نماز دل به سوى خدا نمى کند مگر اینکه خداوند به او رو مى آورد و دلهاى مؤمنان را به او علاقمند مى سازد، پس از آنکه خود نیز او را دوست دارد .
۸۳ ـ هنگامى که به قبله رو کردى، دنیا را و آنچه در آن است و مردم را و آنچه در پى آنند، فراموش کن و به چشم دل، بزرگى خدا را نظاره کن و ایستادنت را در پیشگاهش ـ آن روز که هر کس از آنچه فرستاده آگاه مى شود و به سوى مولاى حقیقیش باز گردانده مى شود ـ به یاد آر، ایستادنى بر یک پاى ترس و یک پاى امید. پس هنگامى که خدا را بزرگ دانستى (تکبیر گفتى) ، آنچه را در میان آسمان برین و خاک زیرین است کوچک بشمار، بى گمان آن هنگام که خداوند از دل کسى که او را بزرگ شمرده اما از حقیقت آن امتناع دارد آگاه شود، مى گوید: اى دروغگو آیا مرا گول مى زنى؟ به عزت و جلالم سوگند، از شیرینى ذکرم محرومت مى سازم و از نزدیکى به درگاهم و شادمانى مناجاتم، مانع مى شوم .
و بدان که خدا به خدمت تو احتیاجى ندارد و از عبادت و دعاى تو بى نیاز است و تنها براى این دعوتت کرده که تو را ببخشاید واز مجازاتش دور کند و برکتهاى رحمتش را به تو مژده دهد و راه رضایتش را به تو بنماید و درِ آمرزشش را بر تو بگشاید .
۸۴ ـ از سنتهاى ادریس: هنگامى که به نماز داخل شدید، فکر و ذکر خود را به آن مشغول کنید وخدا را با پاکى وخالى بودن از غیر بخوانید ومصلحت و سود خویش را باخوارى وفروتنى وفرمانبردارى وبیچارگى ازاوبجویید.
۱۳ / ۱۴
فروتنى
قرآن :
«حتما مومنان رستگار شدند. آنان که در نمازشان فروتنند.»
۸۵ ـ امام علىّ علیه السّلام ـ در باره گفته خداوند: «آنان که در نمازشان فروتنند» ـ فرمود : منظور، فروتنى در دل است و اینکه مسلمانان را در سایه مهر خود بگیرى و در نماز به این سو و آن سو رو نکنى.
۸۶ ـ امام صادق علیه السّلام : هنگامى که نماز را آغاز کردى، فروتن باش و به نمازت توجه کن که خداوند مى فرماید: «آنان که در نمازشان فروتنند».
۸۷ ـ در باره گفته خداوند متعال: «آنان که در نمازشان فروتنند» ـ فرمود : فروتنى، پایین انداختن نگاه در نماز است .
۸۸ ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله : کسى که در نمازش فروتنى نکند، نمازى ندارد.
۸۹ ـ امام علىّ علیه السّلام : پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله مردى را دید که در نماز با ریشش بازى مى کند. پس فرمود: اگر دلش فروتن مى بود، اندامش نیز فروتن مى شد.
۹۰ ـ انسان باید در نمازش فروتنى کند، که اگر کسى دلش براى خداى جلّ جلاله فروتن باشد، اندامش نیز فروتن مى شود و با چیزى بازى نمى کند[۵].
۹۱ ـ اینگونه نیست که فقط نماز بخوانى و روزه بگیرى و صدقه بدهى، بلکه چنین باید که نماز با دلى پاک و عملى مقبولِ خداوند و خشوعى استوار باشد .
۹۲ ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله : نگاهت را به سجده گاهت، بدوز .
۹۳ ـ فروتن آن است که به راست و چپش پى نمى برد، تنها به سجده گاهش مى نگرد
۹۴ ـ امام باقر علیه السّلام : نگاهت را به پایین فرو انداز و به سوى آسمان بالا مبر . باید چهره ات درست رو به سجده گاهت باشد .
۱۳ / ۱۵
گریستن
۹۵ ـ امام صادق علیه السّلام ـ به کسى که پرسیده بود: آیا مرد در نماز مى گرید؟ ـ فرمود : بَه بَه چه نیکوست، حتى اگر به اندازه سر مگس باشد .
۹۶ ـ به کسى که پرسیده بود: آیا گریستن در نماز، آن را باطل مى سازد؟ ـ : اگر به سبب یاد بهشت و دوزخ بگرید ، که برترین کار در نماز است واگر به سبب یاد کسى از مردگانش باشد ، نمازش باطل است.
۹۷ ـ به کسى که پرسیده بود مردى خودش را در نماز واجب گریان نشان مى دهد تا اینکه واقعا مى گرید ـ : به خدا سوگند روشنى چشم است. و فرمود: هنگامى که چنین شد ، مرا نزد او یاد کن .
۱۳ / ۱۶
نماز خواندن مانند نماز خداحافظى کننده
۹۸ ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله : مانند کسى که آخرین نمازش را مى خواند ، نماز بگزار ؛ گویى او (خدا) را مى بینى ، پس اگر تو او را نمى بینى، او تو را مى بیند.
۹۹ ـ ابو ایوب: مردى نزد پیامبر صلّى الله علیه و آله آمد و گفت: اى پیامبر خدا، به من بیاموز و مختصر کن . حضرت فرمود: هنگامى که به نماز ایستادى، همچون کسى که آخرین نمازش را مى خواند، نماز بگزار.
۱۰۰ ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله : در نماز، مرگ را به یاد آر که هر گاه انسان مرگ را در نماز به یاد آورد ، سزامند است که نمازش را نیکو بگزارد و مانند کسى نماز بخوان که گمان نمى برد جز آن، نماز دیگرى بخواند.
۱۰۱ ـ امام صادق علیه السّلام : هنگامى که نماز واجب مى خوانى در وقتش بخوان ؛ همچون نماز کسى که خداحافظى مى کند و مى ترسد هیچگاه بدان بازنگردد. سپس نگاهت را به سجده گاهت بدوز؛ اگر مى دانستى در راست و چپت چه کسانیند نمازت را نیکو مى گزاردى، پس بدان که در پیشگاه کسى هستى که تو را مى بیند و تو او را نمى بینى .
________________________________________
(۱) گویى «فَصُّهُ» باشد ونه «فِضَّه» یعنى: «انگشترى با نگینى از عقیق یمانى».
(۲) منظور از حیاط و صحن دور کعبه، همان مسجد الحرام است.
(۳) در سه منبع دیگر این حدیث ، به جاى «پنجاه»، پنجاه و یک رکعت آمده است. این اختلاف ناشى از چگونگى محاسبه نافله عشاست که به علت نشسته خواندن، آن دو رکعت، یک رکعت شمرده مى شود.
(۴) در نقل «خصال» این حدیث، به پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله منسوب نشده است .
(۵) در نقل تحف العقول چنین آمده است : «که اگر کسى براى خدا در رکعتى فروتنى کند، در نماز با چیزى بازى نمى کند».
منبع:موسسه جهاني سبطين
