انّما یرید الشّیطان ان یوقع بینکم العداوهً و البغضاء فی الخمر و المیسر و یصدّکم عن ذکر الله و عن الصّلوه فهل انتم منتهون.
شیطان می خواهد در میان شما به وسیله شراب و قمار عداوت ایجاد کند و شما را از ذکر خدا و از نماز باز دارد، آیا (با این همه زیان و فساد و با این نهی اکید) خودداری خواهیدکرد؟. ( مائده ، ۹۱)
در این آیه اشاره به پاره ای از زیانهای آشکار شراب و قمار پرداخته، نخست می گوید: شیطان می خواهد از طریق شراب و قمار در میان شما تخم عداوت و دشمنی بپاشد و از نماز و ذکر خدا باز دارد (انما یرید الشیطان...).
ـ در پایان این آیه به عنوان یک استفهام تقریری، می گوید: آیا شما خودداری خواهید کرد (فهل انتم منتهون).
یعنی پس از این همه تأکید باز جای بهانه جویی یا شکّ و تردید در مورد ترک این دو گناه بزرگ باقی مانده است.[۱]
در المیزان آمده:
جز این نیست که شیطان می خواهد به وسیله شراب و قمار بین شما عداوت و خشم بیندازد و شما را از ذکر خدا و از نماز باز دارد.
شیطان از دعوت به این گونه عملیات جز شرّ شما را نمی خواهد و لذا گفته اند رجس از عملیات شیطانی است.
ـ معنی رجس بودن شراب و امثال آن این است که ساختن و یا مثلاً خوردن آن کار آدمی را به وسوسه های شیطانی و گمراهیش می کشاند و بس، و حال آن که از روایات زیادی استفاده می شود که شیطان خودش به صورت آدمی مجسم شده و طرز تهیّه شراب را به انسانها یاد داده است.[۲]
ـ نماز را جدای از ذکر خدا اسم برده با این که نماز هم ذکر خداست. استفاده می شود که چون نماز فرد کامل از ذکر است خدای تعالی اهتمام بیشتری به امر آن دارد و در روایت صحیح از رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ وارد است که فرمود:
نماز ستون دین است و همچنین در آیات بسیار زیادی از قرآن کریم به این معنی اشاره شده است، در سوره های (مؤمنون ، ـ اعراف ، ۱۷ ـ معارج ، ۲۲ ـ عنکبوت ، ۴۵ ـ جمعه ، ۹ و مریم ، ۱۴).
ـ و این که در آیه مورد بحث ذکر را بر نماز مقدّم داشته برای این بوده است که تنها و تنها مقصود از دعوت الهی آن بوده است، آری ذکر خداست که خمیر مایه سعادت دنیا و آخرت و روح زنده هر پیکره ایست از عبادات.[۳]
رجس بودن آن را به وسیله کلمه (إنّما) حصر نموده و فرموده (انما یرید الشیطان...) یعنی این عملیات جز این نخواهد بود که هر وقت واقع شوند، رجس و پلید و عمل شیطانند و شیطان هم جز این که به وسیله این اعمال بین شما عداوت و بغضا بیندازد و شما را از نماز و یاد خدا غافل سازد غرض دیگری ندارد.
مفاسد عمومی آنها یعنی عداوت و بغضاء انصراف از نماز و ذکر خدا است.[۴]
ـ قمار بازی نتیجه ای جز کینه و عداوت ندارد.
شیطان می خواهد از این راه شما را از یاد خداوند باز دارد تا شکر نعمتهای او را بجای نیاورید.
و شیطان می خواهد از این راه شما را از نماز که پایه محکم دین است غافل گرداند.
(فهل انتم منتهون) جمله سؤالی و معنای آن امر است یعنی خدا را اطاعت کنید و نهی او را زیر پا نگذارید.
بدیهی است که خداوند از این افعال منع و مذّمت کرده هر گاه زشتی عملی ثابت باشد، سپس از مخاطب سؤال کنند که (آیا ترک خواهی کرد) وظیفه او اقرار به ترک است گویی به او گفته می شود.
ـ آیا بعد از آن که زشتی این کارها ثابت شده باز هم آنها را انجام می دهی.
این جمله برای منع از انجام کاری، رساتر است، یعنی: نهی را اطاعت کنید و شراب ننوشید.
داستان آموزنده:
ابن عباس گوید: منظور سعد بن ابی وقاص و مردی از انصار است که با یکدیگر عهد برادری بسته بودند. مردی انصاری، سعد را به مهمانی دعوت کرد و سفره طعام و شراب گستردند و چندان خوردند که مست شدند. در این وقت بر یکدیگر فخر فروشی کردند و کار به جنگ و زد و خورد کشید. مرد انصاری قطعه استخوانی برداشت و چنان بر بینی سعد کوبید که بینیش را در هم شکست، خداوند متعال این آیه را درباره آنان نازل کرد. یعنی: شیطان می خواهد شما را اغوا کند و به شراب خوردن وادارد تا عنان عقل را از کف شما بگیرد و به کارهایی وادارد که در حال عادی انجام نمی دهید.[۵]
پیام آیه
۱ـ شیطان وسایل بسیاری دارد که می تواند برای ایجاد خصومت و دشمنی و گمراهی افراد عالم و همچنین باز داشتن آنها از طریق هدایت و ایمان مورد استفاده قرار دهد.
۲ـ تمام کارهای بد و زشت و ناروا همه از تحریکات شیطان است چون از عاملین اصلی فساد و تباهکاری ها و باز دارنده خیر و سعادت بشر است و نقشه های او در این مسیر از یک راه و دو راه نیست، گاهی مسایلی را طرح ریزی می کند که کمتر به فکرآدمی خطور می کند.
شیطان برای رسیدن به مقاصد خود از وسایلی گمراه کننده استفاده می کند.
حرام بودن آن وسایل گمراه کننده به خاطر آن است که میان شما کینه و دشمنی ایجاد کند و شما را از یاد خداوند و نماز باز دارد.
اهداف شیطان در این آیه یکی رابطه مردمی را بین انسانها و یکی رابطه الهی را با خدا قطع می کند.
۳ـ محبّت را تبدیل به قهر می کند.
۴ـ تولی را تبری و تبری را تولی می کند.
۵ـ عمل شیطان سد راه بندگان خداست.
۶ـ رابطه الهی، ذکر و نماز، نیایش و عبادت است.
۷ـ همان طور که شیطان برای اقامه نماز سدها مهیّا نموده ما هم برای اقامه نماز در جامعه زمینه ها و وسایل خوبی را مهیّا کنیم.
۸ـ اگر در جامعه بین جوانان قمار بازی و غیره رواج پیدا کند همین مسأله باعث جدایی آنها از نماز می شود.
۹ـ تهاجم فرهنگی الآن در جامعه ما یک نوع عمل شیطانی بوده که از افکار پلید آمریکا است و اگر در بین جوان رواج پیدا کند، معنوّیت از بین آنها رخت برمی بندد.
۱۰ـ شراب مانع نماز است.
۱۱ـ سستی در مقابل این موانع انسان را از فیض با عظمت الهی باز داشته و از رحمت حضرت حق محروم می سازد.
________________________________________
[۱] . تفسبر نمونه، ج ۵، ص ۷۳.
[۲] . المیزان، ج ۶، ص ۱۹۱.
[۳] . المیزان، ج ۶، ص ۱۹۵.
[۴] . المیزان، ج ۶، ص ۱۹۷.
[۵] . مجمع البیان، ج ۳، ص ۳۶۹.
منبع:موسسه جهاني سبطين
