اهمیت مسجد وارتباط آن با نماز

امیرحسین و کمیل فرج نژاد
ای مهربان خدای، گم گشته‌ام تو بودى کردم چو دیده باز، دیدم به آسمان و زمین و به بام و به در، تابنده نور توست، هرجا ظهور توست، دیدم به هیچ نقطه تهى نیست جاى تو، خوش می‌درخشد از همه سو، جلوه‌هاى تو، اى مبدأ وجود از کثرت ظهور نهان گشتى و نهان شد که کیست، از هر چه ظاهر است، تویى آشکارتر، نزدیک‌تر ز منی، دورنیستى اى نازنین خدای.
ای گمشدگان خسته و سرگشته، اى کسانى که براى رسیدن به آرامش و سعادت واقعی، هر درى را به صدا درآوردید و در هر راهى گام نهادید، اینک بیایید با هم به راهى برویم که آغازش تحرک است و شادى و پایانش پناهى راستین و استوار. ظاهراً موضوعى که ما باید درباره آن بنویسیم و سخن به میان آوریم از دو بخش تشکیل شده است: الف) اهمیت مسجد. ب) ارتباط مسجد با نماز.
من می‌خواهم این موضوع را از دو دیدگاه بررسى کنم:
الف)دیدگاه شخصى خودم. ب) دیدگاه قرآن و پیامبراین و امامان و بزرگان دین.
الف) اهمیت مسجد و ارتباط آن با نماز از دیدگاه خودم:
ابتدا باید در این مورد ییک سرى موضوعات را ذکر کنم و آن این است که زمانى اهمیت یک موضوع مشخص می‌شود که ما بتوانیم موضوع مورد بحث خود را با موضوعات همردیف آن مقایسه کنیم و در پى این مقایسه خواهیم فهمید که اهمیت کدام موضوع بیشتر است. اما در مورد مسجد می‌دانیم که مسجد بر وزن «مَفْعِل» است که یکى از وزن‌هاى اسم مکان است. پس نتیجه‌ می‌گیریم که مسجد یک مکانى است مانند همه مکان‌هاى دیگر مانند: منازل شخصی‌، رستوران، ورزشگاه، کلیسا و... و از این که مسجد مکان است هیچ فرقى با اماکن دیگر ندارد و همه اماکن از این نظر با هم مساوی‌اند. پس اهیمت مسجد به بعد مکانى آن بر نمی‌گردد بلکه به بعد معنوى و یا کارهایى که در آن انجام می‌گیرد برمی‌گردد و از این لحاظ با دیگر اماکن فرق می‌‌کند.
پس مسجد را از لحاظ مکانى با دیگر اماکن بررسى کردیم و فهمیدیم که فرقى ندارد پس برترى و اهمیتى هم ندارد، البته از این نظر. پس ما باید مقایسه خود را از طریقی دیگر که همان بعد معنوى است بررسى کنیم.
می‌دانیم که هدف از آفرینش انسان، رسیدن به کمال است، پس هر چیزى که انسان را به کمال نزدیک کند داراى اهمیت می‌شود و کمال انسان هم جز از راه بندگى و عبادت خدا بدست نمی‌آید پس هر مکانى که هدف آن بعد معنوى و رساندن انسان به کمال باشد داراى اهمیت است و هیچ مکانى هم به جز مسجد یک چنین ویژگى ندارد، بطور مثال: هدف مکانى به نام رستوران، سیر کردن شکم‌هاى گرسنه است که این هدف به هیچ وجه انسان را به کمال نزدیک نمی‌کند تا داراى اهمیت باشد، بلکه هدف آن مادى است و یا مثلاً رفتن مردم به ورزشگاه‌ها هدفى جز دیدن یک بازى نیست که این همان هدف مادى است و انسان را به هدف نزدیک نمی‌‌کند. ولى هدف انسان‌‌هایى که به مسجد می‌روند چیزى غیر از این است و آن رسیدن به هدف معنوى و نزدیک شدن به کمال و خواندن نماز و ذکر خداوند است. حال که به برترى مسجد نسبت به دیگر مکانها آشنا شدیم حال بیاییم به اهداف دیگر مسجد که در هیچ جاى دیگرى وجود ندارد و فواید آنها بحث کنیم تا اهمیت مسجد بیشتر روشن شود:
فوایدی که در اثر آمدن به مسجد براى مردم ایجاد می‌شود:
الف) فواید معنوى و مادى و اجتماعى و برترى ویژگی‌هاى مسجد:
۱) بی‌هیچ شک اولین هدف اصلى و زیباترین هدف از رفتن به مسجد چیزى نیست جز برپایى نماز جماعت و بقیه اهداف و فواید مربوط به آن بدنبال همین هدف بوجود آمدند و شکل گرفتند.
۲) دعا کردن براى برآورده شدن نیاز بندگان: انسان و مؤمن واقعى با این هدف به مسجد می‌رود که بتواند در محیطى قرار بگیرد تا با دورى از مشکلات زندگى خود، به راز و نیاز بپردازد و خداى خویش را عبادت کند.
۳) شرکت در مجالس اهل بیت: حتى اگر انسان و مؤمنى بر اثر مشغله کارى نتواند به مسجد برود ولى ما همه ساله می‌بینیم که هر زمان مجلسى مربوط به یکى از امامان باشد تعداد بیشترى از مردم به مسجد می‌آیند و این همان عشق به اهل بیت است که در هیچ جاى جهان به جز در مسجد نمی‌توان آن را یافت. اصلاً در کجاى جهان مکانى وجود دارد که تعدادى زیاد از مردم براى عبادت و راز و نیاز و عشق به اهل بیت به آنجا می‌روند، در هر مکانى که مردم به آنجا می‌روند بدنبال رسیدن به هدف مادى در آنجا حضور می‌یابند ولى کسانى که در مسجد حضور می‌آورند به چیز دیگرى می‌اندیشند که اصلاً قابل مقایسه با دیگر اماکن نیست.
۴) از دیگر فواید معنوى مسجد همان است که انسان وقتى از مسجد برمی‌گردد و احساس سبکى می‌کند و روح تلاش و تکاپو در او فعال می‌شود و روح کسل کنندگى و تنبلى از وى دور شود که به دنبال آن آثار و فواید اجتماعى دیگرى را دارد. یعنى انسان با حالت شادابى و با یک طراوت خاصى کارهاى خود را انجام می‌دهد.
۵)دوستی بر پایه اهداف معنوى و نه مادى از دیگر فواید معنوى رفتن به مسجد است. انسان وقتی در مسجد با کسى پیوند رفاقت می‌بندد، آن دوستى و رفاقت هیچ گاه از بین نمی‌رود، چون اساس تشکیل آن در جایى بوده که آن مکان مبناى همه دوستی‌ها و رفاقت‌ها و پیوندهایى است ه از راه قلب به هم گره می‌خورند.
۶) یکى از فوایدهاى بسیار با ارزش به نظر من براى انسان این است که انسان در مسجد این لیاقت و شایستگى را پیدا می‌کند که صدها درود و سلام بوسیله فرشتگان ملکوتى بر او فرستاده می‌شود. بدون شک در هیچ جاى جهان، چنین مکانى وجود ندارد که ملکوتیان بر زمینیان درود بفرستند.
۷) مسجد جایى است بهتر بگویم تنها جایى است که فرشتگان الهى و انسانهاى زمینى با هم و  به دور هم جمع می‌شوند و نماز می‌گزارند و در این مکان مقدس است که تمام آفریده‌ها و مخلوقات خدا با هم و یکجا خدا را عبادت می‌کنند.
۸) مسجد تنها مکانى است که در آن بویى از گناه و ناپاکى دیده نمی‌شود و گرنه در همه مکانهاى دیگر گناه اذیت و آزار، ناپاکى و ... وجود دارد. پس این مکان چقدر باارزش است که حتى اثرى از زشتى در آن وجود ندارد.
۹) مسجد تنها مکانى است که تنها مردمى به آنجا راه پیدا می‌کنند که از همه لحاظ پاک باشند. بله، همه مردم در یک چنین مکان مقدسى با وضو که نشانه طهارت و پاکى است وارد می‌شوند. پس چقدر این مسجد، محیط پاکى است.
۱۰) مسجد، تنها مکانى است که در آن بهترین، بیشترین، پاکترین و کم خرجترین اجتماعات دنیا در آن شکل می‌گیرد و این خود رابطه بین نماز جماعت و مسجد را می‌رساند، یعنی ایجاد یک چنین اجتماعاتى که همان نماز جماعت است در مسجد شکل می‌گیرد.
۱۱) مسجد، تنها مکانى است که در آن نشان تقوا و عدالت وجود دارد. ملاک و منظور از عدالت همان انتخاب فردى عاقل و عادل و متقى به عنوان امام جماعت است.
۱۲) مسجد، تنها جایى است که در آنجا شکوه مسلمانان، تجلى پیدا می‌کند. این شکوه همان برپایى نماز جماعت است که فقط در مسجد ایجاد می‌شود.
۱۳) مسجد،‌ تنها جایى است که در آنجا پاداش بسیار و فوائد فراوان فردى و اجتماعى زیادی دارد که باز می‌رسیم به ارتباط مسجد با نماز، یعنى این پاداش و برکات بواسطه برپایى نماز جماعت در مسجد بدست می‌آید.
۱۴) مسجد، تنها جایى است که در آن عبادت توحیدى برپا می‌شود و آن ذوب شدن فرد و جمع براى برپایى نماز جماعت است.
۱۵) به نظر من یکى از مهمترین فوائد و اهداف رفتن به مسجد برپایى نماز جماعت و پیدا کردن نظم است. بله نظم، تنها جایى که در آن حتى با وجود ده‌ها هزار نفر عامل نظم همچنان وجود دارد. مسجد است. که در آن با برپایى نماز جماعت همه یک جا به رکوع می‌روند، همه یکجا سجده می‌کنند، همه یکجا سر از سجده بر می‌آورند، همه یکجا از مهمترین اعمال فارغ می‌شوند. همه یکجا دست به قنوت می‌برند و دعا می‌کنند و همه یکجا بر اهل بیت پیامبر درود می‌فرستند.
۱۶) اگر نگاهى به تاریخ بیافکنیم، خواهیم دید که در طول تاریخ بناهاى مختلف ساخته شده، ویران شده و دوباره ساخته شده است. اما اگر نگاهى دقیق‌تر داشته باشیم، خواهیم دید که اکثر مساجدى که طى قرن‌ها پیش در اماکن مختلف بنا شده‌اند، هنوز هم پابرجا هستند و نه تنها از عظمت و اهمیت آن در نزد مردم کم نشده بلکه روز به روز بر شوکت آن افزوده می‌شود و مردم نیاز خود را نسبت به مساجد روز به روز بیشتر می‌بینند. راستى راز خراب شدن قصرها و کاخ‌ها و خانه‌ها و رستوران‌ها و... و راز برجا ماندن مسجد چیست؟ باید گفت که اصولاً هر خواسته‌اى که از فطرت مردم برخاسته باشد و بر اساس فطرت مردم شکل گرفته باشد، هیچ گاه از بین نمی‌رود، بلکه برعکس به علت فطرى بودن آن روز به روز بر علاقه مردم نسبت به این اماکن بیشتر می‌شود. پس راز استوارى مسجد بخاطر این است که منشأ پیدایش آن فطرت مردم است.
۱۷) یکى دیگر از ویژگی‌هاى مسجد که بر اهمیت آن می‌افزاید این است که در مسجد، تمام کسانى که حضور دارند، همه و همه به یکجا نگاه می‌کنند، همه بدنبال یک چیز هستندو همه گمشده خود را در یک مکان جستجو می‌کنند. آیا چنین مکانى با این چنین ویژگى در جاى دیگر وجود دارد؟
۱۸) بله، مسلمانان عزیز، در مسجد عاملى شکل می‌گیرد که همه دشمنان اسلام از شکل‌گیری آن می‌هراسند، عاملى شکل می‌گیرد که بواسطه آن همه مسلمانان را در همه جاى جهان مانند دانه‌هاى تسبیح به هم متصل نگه می‌دارد. عاملى شکل می‌گیرد که تنها به واسطه این عامل مسلمانان می‌توانند با ابرقدرتان و دشمنان مسجد و اسلام مقابله کنند و این عامل چیزى نیست جز وحدت. بله، در مسجد وحدت بین مسلمانان ایجاد می‌شود که همان عامل برترى مؤمنین نسبت به کفار است.
۱۹) در کجاى جهان یک انسان پیر، هفتاد، هشتاد ساله با یک خردسال پنج، شش ساله همزبان و همصدا می‌شود. بله فقط در مکان پاک و مقدس مسجد همصدایى بین پیر و جوان واقعاً تعجب‌آور و زیباست.
۲۰) مسجد مکانى است که در آنجا اولاً هیچ صفات زشتى دیده نمی‌شود و ثانیاً با بسیاری از صفات زشت و نکوهیده مبارزه می‌شود. در واقع درمان بسیارى از صفات نکوهیده با رفتن به مسجد حل می‌شود. در مسجد است که خودخواهى و فردگرایى به جمعى بودن و فروتنى تبدیل می‌شود.
۲۱) قدرت مسلمانان جز با رفتن به مسجد و ایستادن در صفوف جماعت براى خواندن نماز جلوه پیدا نمی‌کند. اصولاً قدرت هر ملتى بستگى به مردم آن ملت دارد و ملتى که برخاسته از مردم باشد در تمام جنگ‌هاى داخلى و خارجى پیروز است. و این ملت هم جز با رفتن به مسجد، پیوند بین آن‌ها تقویت نمی‌شود.
۲۲) در مسجد است که با برپایى نماز جماعت کینه‌ها و کدورت‌ها از بین می‌رود و روحیه برادر دوستى هویدا می‌شود.
۲۳) یکى از فواید رفتن به مسجد این است که نماز سر وقت خوانده می‌شود و رفتن به مسجد هم خود نوعى عامل وقت شناسى است. که وقت‌شناسى هم یکى از صفات نکوى مؤمنین است.
۲۴) یکى از فواید مهم و با ارزش مسجد این است که مردمى که در مسجد گرد هم می‌آیند می‌توانند مشکلات خود و محل خود را بررسى کنند و به اتفاق هم به حل مشکلات بپردازند.
۲۵) مسجد، محلى است که انسان می‌تواند در آن حتى از مسائل روز مملکت و مسائل سیاسى آن آگاه شوند. که این مطالب اشاره دارد به رفتن به نماز جمعه و برپایى نماز جماعت.
۲۶) مسجد و به پیروى از آن، نماز جماعت که در آن برگزار می‌شود خار چشم دشمنان اسلام است.
ب) فواید فردى رفتن به مسجد:
۱) وقتی فردى براى برگزارى نماز جماعت به مسجد می‌آید، همین امر یعنى آمدن او به مسجد سبب می‌شود که بسیارى از صفاتى که یک فرد در نتیجه خودبینى دارد تبدیل به جمع‌گرایی شود. و پدیدار شدن این صفات نیکو خود عاملى است که انسان در رحمت خدا را به روی خود باز ببیند و با آمدن به مسجد و برپایى نماز جماعت به تدریج همه صفات او مظهری از زیبایى خدا شوند و دیگر هیچ صفت نکوهیده را در خود نبیند.
۲) تجربه نشان داده که اکثر کسانى که در زندگى اجتماعى خود موفق هستند، اهل مسجد و نماز جماعت‌اند. چون وقتى که یک فردى اهل مسجد باشد، هیچ گاه از نارسایی‌هاى مادی مأیوس نمی‌شود و دست خدا را لابه‌لاى همه امور می‌بیند. پس با بینش و دید گسترده‌تری در جامعه و کارهاى اجتماعى خود حاضر می‌شود و روح کسالت از وى گرفته می‌شود. در نتیجه فرد در زندگى اجتماعى خود موفق‌تر می‌شود.
۳) وقتى انسان به مسجد می‌رود و نماز جماعت می‌گذارد، همین نماز جماعت منشأ بسیارى از برکات و پاداش براى او می‌شود. که در زیر به تعدادى از فواید نماز جماعت که در مسجد برگزار می‌شود اشاره می‌شود:
فواید نماز جماعت که در اثر رفتن به مسجد حاصل می‌آید: (رابطه نماز با مسجد)
۱) نماز به جماعت از نماز اول وقت هم با فضیلت‌تر است و پاداش نماز جماعت هر چند مختصر و کوتاه برگزار شود، از نماز فرادا که طولانى بخوانند بیشتر است. در حدیث است: هرگاه عدد نمازگزاران در جماعت، از ده نفر بیشتر باشد، پاداشى نصیب نمازگزاران می‌شود که قابل بیان و شماره نیست.
۲) نماز جماعت مظهر عظمت اسلام است.
۳) نماز جماعت مبارزه با فردگرایى است.
۴) نماز جماعت عامل نظم است.
۵) نماز جماعت کم خرج‌ترین اجتماعات دنیاست و...
تا به حال با این همه توصیفاتى که از این مکان مقدس و فواید فردى و اجتماعى و مادى و معنوى آن شد باید اهمیت و برترى این خانه مسلمین بر همگان روشن شده باشد.
اما در این قسمت اهمیت مسجد را از نظر قرآن و پیامبران و امامان بررسى می‌کنیم. اما قبل از آن پیام امام کبیر، امام خمینى را که خطاب به تمام مردم ایران است را از نظر می‌گذرانیم.
پیام امام خمینى
«آقایان هم باید تبلیغ کنند که این مجالس بهتر بشود و مجالس جماعت است که مردم در هر روز مجتمع بشوند در مساجد بگذارند این پیرمردها و از کار افتاده‌ها بروند. نه، مساجد باید مجتمع بشود از جوان‌ها، اگر ما بفهمیم که این اجتماعات چه فوایدى دارد و اگر بفهمیم اجتماعاتى که اسلام براى ما دستور داده و فراهم کرده است، چه مسائل سیاسی را حل می‌کند، چه گرفتاری‌ها را حل می‌کند، این طور بی‌حال نبودیم که مساجدمان مرکز بشوند براى چند نفر پیرمرد و پیرزن».
اهمیت مسجد از نظر اسلام:
اگر بخواهیم «جایگاه و موقعیت و اهمیت مسجد در اسلام» را بیابیم، بایستى به صدر اسلام برگشته و جایگاه مسجد در میان مسلمانان عصر پیامبر (ص) را مورد بررسى قرار دهیم. چرا که تاریخ مسجد با تاریخ اسلام گره خورده و این نهاد مقدس پس از بعثت پیامبر (ص) عهده‌دار نقش‌هاى مهم و گوناگونى در نهضت و انقلاب آن حضرت بوده است.
با بررسى و کاوش در منابع معتبر اسلامى روشن می‌شود که «مسجد» به عنوان چهار کانون و پایگاه مهم در میان مسلمانان صدر اسلام مطرح بوده و یک «مسجد» اسلامى این چهار نقش را همزمان ایفا می‌نموده است:
۱) مسجد بعنوان پایگاه عبادت و یاد خداوند متعال.
۲) مسجد بعنوان پایگاه جهاد فکرى و تعلیم و تعلم معارف اسلامی.
۳) مسجد بعنوان پایگاه تجمع نیروهاى رزمنده و اعزام آنان به جبهه‌هاى جهاد.
۴) مسجد بعنوان پایگاه وحدت مسلمین و نمایش روح وحدت و یکپارچگى به دشمنان پیدا و پنهان جامعه اسلامی.
تأکید اولیاى دین بر رفت و آمد به مسجد:
در بررسى کلمات و بیانات قرآن و سنت درباره «مسجد» نکته مهمى که توجه انسان را به خود جلب می‌کند، تأکید و تشویق فوق‌العاده پیشوایان دین بر رفت و آمد به مساجد و انس گرفتن با خانه خداست. در شرع مقدس اسلام بسیار سفارش شده است که نماز را در مسجد بخوانند.
مسجد، محل زیارت خداوند متعال یعنى مکانى است که انسان با انجام عبادت خالصانه خویش در آن، در اوج تقرب به حق تعالى قرار می‌گیرد و ملکوت این عبادت و حضور خالصانه در مسجد، به صورت نورى درخشان در تاریکی‌هاى عالم قیامت، براى او جلوه‌گر خواهد شد. مسجد همانند ستاره‌اى درخشان در آسمان است. سکونت در جوار عرش الهى در فرداى قیامت و کسب مغفرت گناهان از خداوند متعال یکى دیگر از فواید و آثار رفت و آمد به مسجد است. حضرت على (ع) می‌فرماید:
«مردی که طهارت را نیکو به جاى می‌آورد آنگاه به سوى خانه‌اى از خانه‌هاى خداوند گام بر می‌دارد تا نماز واجبى را بجاى آورد و در زیر سایه عرش الهى است در آن روزى که هیچ سایه‌اى جز سایه عرش نیست. و با این کار گناهان او آمرزیده می‌شود. و همین طور است شخصى که در دل شب در حالى که مردم به خواب رفته‌اند طهارت خویش را نیکو به جاى می‌آورد و به سوى خانه‌اى از خانه‌هاى خداوند حرکت می‌کند».
بله، سکونت در جوار عرش الهى نصیب انسانى می‌شود که جان خویش را در مسیر رفت و آمد به مسجد از دست بدهد.
دیدار فرشتگان از اهل مسجد:
امام صادق (ع) از پدر بزرگوارشان، رسول خدا نقل می‌کند:
«کسی که به قصد شرکت در نماز جماعت به سوى مسجد گام برمی‌دارد، خداوند متعال در مقابل هر گامى که بر می‌دارد، هفتاد هزار حسنه به او پاداش می‌دهد و به همین میزان نیز درجات وى بالا خواهد رفت. و اگر در چنین حالى بمیرد خداوند متعال هفتاد هزار فرشته را مأمور می‌نماید تا در قبر او به دیدار او رفته، وى را بشارت دهند و در تنهایی قبر انیس او بوده و تا روز قیامت برایش طلب آمرزش کنند».
رفت و آمد به مسجد:
فایده و بهره‌اى که از رفت و آمد و انس با مسجد نصیب انسان مسلمان می‌شود، تنها ثواب بردن و در سراى دیگر مشمول لطف الهى واقع شدن نیست. بلکه در همین جهان نیز، فواید و آثار اخلاقی، تربیتی، علمی، اجتماعى و سیاسى فراوانى در سایه رفت و آمد به مسجد براى انسان مؤمن حاصل خواهد شد.
امیرالمؤمنین (ع) درمقام بیان برخى از آثار سازنده رفت و آمد به مسجد می‌فرمایند:
«انسانی که به مسجد رفت و آمد می‌کند، دست کم یکى از امور هشت‌گانه زیر نصیب او می‌شود:
۱) برادر ایمانى که در مسیر خداوند از او استفاده کند.
۲) علم و دانشى نو و تازه.
۳) فهم و درک آیه‌اى از آیات قرآن.
۴) شنیدن سخنى که او را به هدایت رهنمون باشد.
۵) رحمتى که انتظار آن را از جانب خداوند می‌کشد.
۶) سخنى که او را از گمراهى و هلاکت باز دارد.
۷) ترک گناه به سبب روح فروتنى و خداترسى که در سایه آمد و شد به مسج به قلب او وارد شده.
۸) ترک گناه به واسطه حیاء و شرم از برادر ایمانى خود که در مسجد با آنان آشنا شده است.
بله، اى مؤمنین به خدا، مسجد مکان اجابت دعاها و برطرف شدن خواست‌هاى مادى و معنوى است که انسان مؤمن در انتظار تحقق آن از جانب خداوند متعال است.
به هر حال حیاء و شرم از انسان‌هاى موحد و مؤمن امرى نیکو و پسندیده است و رفت و آمد به مسجد علاوه بر آن که روح ایمان و توجه به عظمت خداوند را در انسان تقویت می‌کند، زمینه آشنایى و ارتباط او با افراد مؤمن و صالح نیز فراهم می‌شود و این امر خود یکى از عوامل و اسباب دورى از گناه و انحرافات خواهد بود.
پس یکى از مراکز و کانون یافتن دوستان خوب و صالح، مسجد است.
مساجد، بازار آخرت و برترین مکان‌ها در زمین:
همانگونه که بازار، محل خرید و فروش و مبادله کالاهاى دنیوى است، مسجد نیز محل کسب امور معنوى و اسبابى است که در سراى آخرت داراى کاربرد و تأثیر می‌باشد.
در حدیثى از رسول اکرم (ص) آمده است:
«مساجد، بازارى از بازارهاى آخرت است. از کسانى که به آن وارد می‌شوند با معرفت پذیرایى می‌شود و هدیه آنان بهشت است».
پس مؤمنین باید سعى کنند در هنگام رفتن به مساجد، بر دیگران پیشى بگیرند و به هنگام خروج، دیرتر از همه مسجد را ترک گویند و بالعکس اهل دنیا پیش از همه به بازار و پس از همه خارج شوند.
امام باقر (ع) از رسول اکرم نقل می‌کند: «رسول اکرم از جبرئیل سؤال کرد، کدام مکان‌ها نزد خداوند محبوب‌تر است؟ جبرئیل عرض کرد: مساجد و دوست داشتنی‌ترین اهل مسجد نیز کسى است که پیش از همه به مسجد داخل و پس از همه از مسجد خارج شود.
رسول خدا (ص) سؤال کرد: کدام مناطق نزد خدوند مبغوض‌ترین است؟ جبرئیل عرض کرد: بازارها و مبغوض‌ترین اهل آن نزد خداوند کسى است که قبل از همه به بازار رود و پس از همه از آن خارج شود».
پیامبر اکرم (ص) در جاى دیگرى می‌فرمایند: «اى ابوذر! خوشا به حال پرچم‌داران روز قیامت که پرچم‌ها را به دوش برگرفته و پیش از دیگران به بهشت وارد می‌شوند. آنان همان کسانى هستند که در سحرگاهان و دیگر اوقات در رفتن به مساجد بر دیگران پیشى می‌گیرند».
عشق ورزیدن مسجد به مؤمنین:
البته در سایه تکامل رابطه انسان موحد با مسجد، این تنها مؤمن نیست که به مسجد عشق می‌ورزد بلکه مسجد و اجزاى آن نیز متقابلاً به مؤمن و نمازگزارى که با آمد و شد خود موجبات رونق و آبادانى او را فراهم کرده است، عشق می‌ورزد و در فراق او مانند کسى که گم‌شده‌ای دارد، محبوب خویش را انتظار می‌کشد.
پس واقعاً این مکان مقدس برترین مکان‌هاست، زیرا هیچ مکانى را نمی‌توان یافت که آن مکان نسبت به کسى که وارد آن می‌شود علاقه داشته باشد و به او عشق بورزد.
حضرت على (ع) در این زمینه می‌فرمایند: «مسجد خراب از خرابى خود به خداوند متعال شکایت می‌کند و اگر آباد کنندگان او مدتى غایب شوند و مجدداً باز گردند، آن چنان خوشحال می‌شود که یکى از شما گم‌شده‌اى داشته باشد و سپس به او بازگردد».
پس نشانه عشق ورزیدن مسجد این است که مسجد مکانى زنده است و روح دارد.
آثار نمازگزاران در مساجد متعدد:
یکی از آثار بجاى آوردن نماز در مساجد متعدد آن است که این مکان‌ها در سراى قیامت به نفع نمازگزار شهادت خواهند داد.
امام صادق (ع) در حدیثى می‌فرمایند: «در جاهاى مختلف و متعدد از مساجد نماز بجاى آورید چون هر گوشه‌اى از زمین در روز قیامت، براى کسى که بر آن نماز گزارده باشد، شهادت می‌دهد».
از این حدیث شریف هم مطلوبیت نماز گزاردن در مساجد مختلف استفاده می‌شود و هم این که در مورد مسجد واحد شایسته است انسان در نقاط مختلف آن مسجد نماز و عبادت بجای آورد.
البته پوشیده نیست این که انسان با چنین دیدى در نقاط مختلف خداى را عبادت کند در حقیقت حاکى از روح تضرع الى الله و احساس فقر در درگاه ربوبى است. چرا که او با این عمل، عدم اعتماد خود بر اعمال و عباداتش را اظهار می‌‌نماید و در حقیقت، موجودات هستی را شاهد بر ایمان و بندگى خویش می‌گیرد، و وجود چنین حالتى در انسان یکى از کمالات نفسانى براى او به شمار می‌آید.
از همین روى ائمه هدى (ع) در اوج ایمان و عبادت به خاطر  همین روحیه خوف و تضرع به درگاه الهى عبادات خویش را در مکان‌هاى مختلف بجاى می‌آورند.
در حدیثى از امام باقر (ع) آمده: «حضرت سجاد مانند امیرالمؤمنین در یک شبانه‌روز هزار رکعت نماز بجاى می‌آورند. امیرالمؤمنین (ع) پانصد درخت خرما داشت و در زیر هر نخلی دو رکعت نماز بجاى می‌آوردند».
هر چند راز این عمل به طور قطعى براى ما روشن نیست، ولى به نظر می‌رسد، علت این عمل همان نمازگزاردن در مکانهاى مختلف و به شهادت گرفتن زمین و دیگر موجودات عالم هستی همچون نخل بر عبادت و بندگى خویش است.
آثار فرهنگى حضور زنان در مسجد:
با توجه به تأکید خاصى که اسلام نسبت به تعلیم و تعلم دارد براى تمام آحاد جامعه اسلامی، شایسته است زنان ضمن حضور در مسجد و بهره‌بردارى از فیوضات معنوى این مکان مقدس در جهت افزایش آگاهى و درک خویش از مسائل دینى تلاش کنند. این اقدام بی‌شک گامى در راستاى تعالى و رشد فرهنگى جامعه اسلامى خواهد بود.
البته جا دارد تأکید شود این حضور تنها در صورتى سازنده و مثمر آثار نیکو خواهد بود که حضور آنان به هیچ وجه مفسده‌انگیز نباشد و بخاطر این موضوع فقهاى اسلام در مورد برترى «نماز در خانه» نسبت به «نماز در مسجد» براى زنان دچار تردید شده‌اند.

منبع:موسسه جهاني سبطين