سخنان حضرت امیرالمومنین علی (ع) در مورد نماز

شرايط امام جماعت

قال على (عليه السلام ):

لا تقدموا سفهائكم فى صلوتكم و لا على جنائز كم . فانهم و فدكم الى ربكم .

(دعائم الاسلام ج 1 ص 151)

سفيهان و بى خردان را در نماز جماعت و نماز اموات خود امام قرار ندهيد؛ زيرا آنها نخستين كسانى هستند كه به پروردگارتان وارد مى شوند.

شرايط امام جماعت و مؤ ذن

قال على (عليه السلام ):

قال رسول الله (صلى الله عليه وآله ): يؤ مكم اءقرئكم . و يؤ ذن لكم خياركم (وفى حديث اءفصحكم ).

رسول خدا (صلى الله عليه وآله ) فرمود: (لازم است ) آنكه قرائتش نيكوتر است امام جماعت شما باشد و خوبان شما مؤ ذن شما گردند. (و در حديثى آمده است كه فصيح ترين شما اذان بگويد.)

محروميت از امور اجتماعى

بلغه ان قوما لا يحضرون الصلوة فى المسجد. فخطب فقال : ان قوما لا يحضرون الصلوة معنا فى مساجدنا، فلايواكلونا و لا يشاربونا و لا يشاورونا و لا يناكحوا و لا ياءخذوا من فيئنا شيئا، او يحضروا معنا صلوتنا جماعة .

(بحار الانوار ج 88 ص 14)

به اميرالمؤ منين على (عليه السلام ) خبر رسيد كه گروهى براى نماز در مسجد حاضر نمى شوند. حضرت خطبه اى خواند و در آن خطبه چنين فرمود: به درستى كه گروهى براى نماز در مساجد ما حاضر نمى شوند. پس با ما هم ، نه غذا بخورند، نه آب بياشامند و نه مشورت كنند و نه از ما (زن ) بگيرند و از غنائم ما چيزى اخذ نكنند، تا اين كه در نماز جماعت با ما حاضر شوند

آثار نماز شب

قال على (عليه السلام ):

قيام اليل مصحة للبدن و مرضاة للرب - عزوجل - و تعرض الرحمة و تمسك باخلاق النيين

(بحار الانوار ج 84)

برخاستن براى نماز شب ، موجب تندرستى و خشنودى پروردگار (عزوجل ) و استحقاق رحمت و تمسك به اخلاق پيامبر است .

ترك نكردن نماز شب

قال على (عليه السلام ):

ما تركت صلوة اليل منذ سمعت قول النى (صلى الله عليه وآله ): صلوة اليل نور فقال ابن الكواء: و لا ليلة الهرير؟ قال ليلة الهرير.

(بحار الانوارج 41 ص 71)

از زمانيكه گفتار رسول خدا (صلى الله عليه وآله ) را شنيدم كه فرمود: نماز شب نور است ، نماز شب را ترك نكردم . ابن كواء عرض كرد: حتى در اليلة الهرير (13) (هم آن را ترك نكرديد؟) فرمودند: حتى در ليلة الهرير هم آن را ترك نكردم .

نماز شب در شب عمليات

قال على (عليه السلام ):

الا انكم ملاقوا العدو غدا - ان شاء الله - فاءطيلوا الليلة القيام و اكثروا تلاوة القران و اسئلوا الله الصبر و النصر.

(بحار الانوار ج 100 ص 35)

در جنگ صفين به همراه خود فرمود: شما فردا با دشمن نبرد خواهيد كرد؛ لذا امشب را بيشتر در نماز باشيد (نماز شب بخوانيد) و فراوان قرآن بخوانيد و از خداوند صبر و نصرت بخواهيد.

سفارش به نماز شب

قال على (عليه السلام ):

اءوصيكم بقيام الليل . اءوصيكم بقيام اليل .

(دعائم الاسلام ج 2 ص 251)

شماراسفارش مى كنم به شب زنده دارى ، شما را وصيت مى كنم به شب زنده دارى .

نماز شب ياران محمد (صلى الله عليه وآله )

قال على (عليه السلام ):

لقد رايت اصحاب محمد (صلى الله عليه وآله ) فما ارى احدا يشبههم منكم . لقد كانوا يصبحون شعثا غبرا و قد باتوا سجدا و قياما يراوحون بين جباههم و خذودهم و يقفون على مثل الجمر من ذكر معادهم كان بين اعينهم ركب المعزى من طول سجودهم اذا ذكر الله هملت اعينهم حتى تبل جيوبهم و مادوا كما يميد الشجر يوم الريح العاصف ، خوفا نت من العقاب و رجاءللثواب .

(نهج البلاغه خطبه 97)

من ، اصحاب محمد (صلى الله عليه وآله ) را ديده ام و كسى از شما را شبيه به آنان نمى بينم .

اصحاب محمد (صلى الله عليه وآله ) شب را در حال سجده و قيام بودند و با چهره ژوليده و عبار آلوده شب را به صبح مى رساندند و پيشانى ها و صورت هاى خويش را به طور متناوب بر زمين مى نهادند. آن رشد يافتگان با يادآورى بازگشت خويش ، چنان مى شدند كه گويى برگدازه آتش ايستاده اند. از طول سجود، ميان چشمانشان مانند زانوى بز برآمده بود. چشمانشان چنان گريان بود كه گريبان شان را خيس مى كرد، و به جهت ترس از كيفر و اميد پاداش ، مانند درختى در تند باد مى لرزيدند.

نماز شب شعار پرهيزكاران

قال على (عليه السلام ):

سهر الليل شعار المتقين و شيمة المشتاقين .

(غررالحكم ص 192)

شب زنده دارى ، شعار پرهيزكاران و روش مشتاقان است .

تاءثير شب زندارى

قال على (عليه السلام ):

فاتقوا الله عباد الله تقية ذى لب ، شغل التفكر قلبه ، انصب الخوف بدنه و اسهر التهجد غرار نومه ، و اظماء الرجاء هواجر يومه ، و ظلف الزهد شهواته ، و او جف الذكربلسانه ، و قدم الخوف لامانه .

(نهج البلاغه خطبه 82)

اى بندگان خدا ! از خدا بترسيد، همانند ترسيدن خردمند كه انديشه (قيامت ) او را به خود مشغول كرده ، و ترس از خدا جسمش را رنجور ساخته ، و شب زنده دارى ، (براى عبادت ) خواب اندك او را گرفته ، و اميد به حق ، او را در نيم روز نگاه داشته بى توجهى به دنيا خواهش هاى نفس را از او دور كرده است . او پيوسته ذكر خدا بر زبانش جارى است و ترس (از خدا) را براى امنيت (روز رستاخيز بر همه چيز) مقدم داشته است .

آداب نماز شب و شب زنده داران

قال على (عليه السلام ):

اما الليل فصافون اقدامهم ، تالين لاجزاء القران يرتلونها ترتيلا يحزنون به انفسهم و يستثيرون به دواء دائهم . فاذا مراوا باية فيها تشويق ركنواليها طمعا و تطلعت نفوسهم اليهم شوقا و ظنوا آنهانصب اعينهم . و اذا مروا ياية فيها تخويف ، اصغوا اليها مسامع قلوبهم و اظنوا انهم زفير جهنم و شهيقها فى اصول اذانهم ، فهم حانون على اوساطهم ، مفترشون اجباهم و اكفهم و ركبهم و اطراف اقدمهم يطلبون الى الله فى فكاك رقابهم . و اما النهار فحلماء علماء ابرار اتقيا.

(نهج البلاغه خطبه 193)

(پرهيز كاران ) به هنگام شب به پا مى خيزند و آيات قرآن را با دقت و تاءميل مى خوانند و با خواندن و انديشيدن در آن ، خود را محزون مى سازند و مى كوشند كه با آن ، درد خود را درمان كنند.

هر گاه به آيه اى برسند كه شوق انگيزو اميد آفرين باشد، به آن طمع ورزنده و مشتاقانه به آن نگرند. گويى پاداشى كه آن آيه بازگو مى كند در برابر ديدگان آنهاست . و چون به آيه اى برسند كه در آن ترس و بيم است ، گوش دل خويش را مى گشايند كه گويى فرياد و فغان در كنار گوش آنهاست .

قامت خود را در مقابل حق خم مى كنند و پيشانى و كف دستان و زانوان سرانگشتان را بر زمين مى نهند و از خداوند بزرگ آزادى خويش را (از آتش دوزخ درخواست مى كنند و به هنگام روز، شكيبا و دانا و نيكوكار و پرهيز كار مى باشند.

شب زنده دارى

قال على (عليه السلام ):

نعم عون العبادة السهر.

(منتخب الغرر ص 49)

شب زنده دارى براى عبادت ، كمك خوبى است .

شب زنده دارى ؛ بهار اولياء

قال على (عليه السلام ):

سهر اليل فى طاعة الله ، ربيع الاولياء و روضة السعدادء

(غرر الحكم ص 192)

شب در طاعت و عبادت خدا بيدار ماندن ، بهار اولياء و بوستان نيك بختان است .

توجه مؤ من به نماز شب

قال على (عليه السلام ):

ان الله - جل جلاله - اذا راءى قرية اسرفوا فى المعاصى و فيها ثلاثة نفر من المؤ منين ناداهم - جل جلاله و تقدست اسماوه - يا اهل معصيتى ! لولاما فيكم من المؤ منين ، المتحابين بجلالى ، اءلعامرين بصلوتهم تارضى و مساجدى المستغفرين بالاسحار خوفا منى لانزلت بكم عذابى ثم اباليى

(بحارالانوار ج 87 ص 140)

چون خداوند - جل جلاله - ديد كه مردمى در گناهان زياده روى كردند و در ميان آنها، سه نفر از مؤ منين هستند، خداوند - عزوجل - ندا مى كند: اى گناه كاران ! اگر در ميان شما نبودند كسانى كه براى من با هم دوستى مى كنند و با نماز خواندنشان ، زمين من و مسجدهاى مرا آباد مى كنند و شب ها در موقع سحر از خوف من ، آمرزش مى خواهند، عذابم را بر شما نازل مى كردم و هيچ درنگى نمى كردم .

تقوا و نماز شب

قال على (عليه السلام ):

عباد الله ان تقوى الله حمت اءوليا الله محارمه و الزمت قلوبهم مخافته حتى اسهرت لياليهم .

(نهج البلاغه خطبه 113)

اى بندگان خدا، پرهيزكارى ، دوستان خدا را از انجام كارهاى حرام باز مى دارد و ترس از خدا آن چنان در دل آنان جاى مى گيرد كه شب ها را (براى نماز) بيدار مى مانند.

نماز شب بى روح

قال على (عليه السلام ):

و كم من قائم ليس له من قيامه الا السهر و العناء حبذا نوم الا كياس .

(نهج البلاغه حكمت 137)

چه بسا شب زنده دارانى كه ايستادن و نمازگزاردنشان جز بيدارى و رنج حاصلى ندارد؛ چه نيكو است خواب زيركان