وقتی رحمت الهی(باران)قطع شود و چشمه ها و قنات ها بخشکدو کمبود آب پدید آید،برای نزول رحمت الهی و آمدن باران،نمازمی خوانند.نام این نماز،نماز استسقاء،یا نماز باران است.
این نیز،یک درس توحیدی و توجه دادن به قدرت و رحمت الهی است،زیرا در خشکسالی و قحطی و بی آبی،از دست هیچکس،کاری بر نمی آید،تنها خداست که می تواند با فرستادن ابرهای باران زا،رحمت خویش را بر سر مردم بگسترد.
خداوند می فرماید:
«قل ارایتم ان اصبح ماؤکم غورا فمن یاتیکم بماءمعین؟» (۱) بگو:اگر آب شما بخشکد،چه کسی برای شما آب گوارامی آورد؟
بی آبی یک منطقه و نیامدن باران،نشان قهر خدا و گاهی به سبب گناهانی است که مردم جامعه انجام می دهند.پس توجه به خدا و گریه و التماس و توبه و تضرع،سبب می شود خداوند عنایت کند و کم آبی رابر طرف سازد.نماز باران برای جلب رحمت خداوند است.
علت نیامدن باران
همچنانکه اشاره شد،گاهی بی بارانی،نتیجه معاصی مردم و نوعی عقوبت و تنبیه الهی است.
رسول خدا(ص)فرموده است:
وقتی خداوند بر امتی غضب کند و عذاب بر آنان نفرستد،نرخ هاگران می شود و عمرها کوتاه می گردد،تجار سود نمی برند و درخت ها میوه نمی دهند و نهرها پر آب نمی شود و باران از مردم قطع می شود و اشرار برآنان تسلط می یابند. (۲) در حدیث دیگری،امام صادق(ع)فرموده است:
«...و اذا جار الحکام فی القضاء امسک القطر من السماء» (۳) هر گاه زمامداران و حاکمان،در دادرسی ستم کنند،باران از آسمان قطع می شود.
طبق روایات،غیر از آنچه یاد شد،شیوع گناه،کفران نعمت،منع حقوق،کمفروشی،ظلم و حیله،ترک امر به معروف و نهی از منکر،ندادن زکات و...نیز،گاهی سبب قطع باران می شود. (۴) در حدیث آمده:حضرت سلیمان با اصحاب خود برای نماز باران بیرون می رفت.در راه،به مورچه ای برخورد که یکی از پاهایش را به آسمان بلند کرده و می گوید:خدایا!ما مخلوقات ضعیف تو هستیم و ازروزی تو بی نیاز نیستیم،پس به سبب گناهان بنی آدم،ما را به هلاکت مرسان.
حضرت سلیمان(ع)به اصحاب خود فرمود:برگردید!همانا بخاطردعای غیر خودتان سیراب شدید!... (۵) پس خیلی هم نباید مغرور بود،خداوند گاهی به خواسته مورچه ای،رحمت خود را بر بندگان نازل می کند.حتی گاهی دعای کافری چون فرعون را می پذیرد و باران و فراوانی آب را عطا می کند.در حدیث است ازقول امام صادق(ع)که یاران فرعون از کاهش آب نیل پیش او سخن گفتند و اظهار کردند که این باعث هلاکت ما خواهد شد.فرعون از آنان خواست که آنروز برگردند.شب که شد،به میان رود نیل رفت و دست به سوی آسمان بلند کرد و گفت:خدایا!می دانی که می دانم،که جز تو، کسی توان آب آوردن ندارد،پس به ما آب بده.
صبح که شد،رود نیل فوران زد و سرشار از آب شد. (۶)
ایمنی دیدند و نا ایمن شدند دوستی کردم،مرا دشمن شدند...
ما که دشمن را چنین می پروریم دوستان را از نظر چون می بریم؟ (۷)
آری...خدای مهربان،دعای بندگان و تضرع آنان را بی بهره و بدون پاسخ نمی گذارد،فقط باید اقبال و روی آوردنی از صمیم دل و خالصانه از سوی بندگان باشد،تا لطف الهی شامل گردد.
به قول سعی:
ای کریمی که از خزانه غیب دوستان را کجا کنی محروم
تو که با دشمنان نظر داری (۸) گبر و ترسا وظیفه خورداری
کیفیت نماز باران
مثل نماز عید،دو رکعت است و رکعت اول،پنج قنوت و رکعت دوم چهار قنوت دارد و بهتر است که با جماعت خوانده شود.
در قنوت ها،هر دعایی می توان خواند،ولی بهتر است دعایی خوانده شود که در آن،از خداوند،طلب باران شده باشد و قبل از هر دعا،صلوات بر پیامبر و آلش فرستاده شود.مستحب است که حمد و سوره اش بلندخوانده شود.
از آنجا که این نماز،برای جلب رحمت پروردگار است،در مستحبات آن اموری ذکر شده که همه،حالت رقت و زاری و نیاز بندگان رامی رساند و جلب رحمت می کند،از جمله:
مردم سه روز،روزه بگیرند و روز سوم به صحرا روند و نماز بخوانند.
زیر آسمان جمع شوند.
پا برهنه باشند،مردم،منبر را با خود به صحرا ببرند،مؤذن ها هم همراه باشند.پیران وکودکان و چهارپایان را هم با خود ببرند،بچه ها را از مادران جدا کنند تا صدای گریه و ضجه زیاد شود.
مانع بیرون رفتن کفار همراه خود شوند،امام جماعت و مردم،در کمال خشوع و وقار و درخواست،به بیابان بیرون روند، جای پاکی را برای نماز،انتخاب کنند... (۹) و نیز،وقتی نماز به پایان رسید،پیشنماز به منبر رود،و عبای خود راواژگونه یا پشت و رو بر دوش افکند،با صدای بلند،صد بار تکبیر بگوید،رو به مردم سمت راست کرده،صد بار بلند،سبحان الله بگوید، سپس به مردم طرف چپ روی کرده و صد بار با صدای بلند،لا اله الا الله بگوید،مانعی ندارد که مردم هم با صدای بلند، این شعارها را بدنبال پیشنماز،تکرار کنند،چرا که رحمت و مغفرت را بهتر جلب می کند.
آنگاه،امام جماعت و مردم،دست به دعا بردارند،و بسیار التماس ودعا کنند و بنالند و بخواهند،و امام جماعت،خطبه بخواند و از خداوند، طلب باران کند.و بهتر است از خطبه هایی که از معصومین(ع)نقل شده استفاده شود.مانند آنچه از حضرت امیر(ع) (۱۰) و امام سجاد(ع) (۱۱) نقل شده است.
سابقه نماز باران
آنگونه که از روایات تاریخی بر می آید،نماز باران در زمان انبیاءگذشته هم بوده است(نمونه بیرون رفتن حضرت سلیمان را خواندید).
دعاها و حدیث هایی هم که درباره شیوه رسولخدا(ص)در خواندن نماز باران نقل شده،با خطبه های مربوط به این نماز که از امیرالمؤمنین نقل شده،و نیز دعای امام سجاد(ع)گویای این است که به این سنت،عمل می شده است. (۱۲) در تاریخ، برخی از علمای بزرگ هم به برگزاری این نماز اقدام کرده واز خدا،باران گرفته اند.البته این نماز،از آنجهت حساسیت دارد که اگرخداوند،دعاها را مستجاب نکند و باران نفرستد،مایه شرمندگی نمازگزاران می شود که خدا به آنان توجه ننمود.از این جهت،اقدام به این نماز،جرات و ایثاری در حد مایه گذاشتن از آبرو می طلبد.
یکی از معروف ترین نمازهای باران در تاریخ معاصر ما،نماز آیه ا...
العظمی سید محمد تقی خوانساری(رحمه الله علیه)است.
نوشته اند که در سال ۱۳۶۳ قمری(۴۷ سال پیش)همان سالی که متفقین،ایران را اشغال کرده بودند،در قم باران نبارید و باغها و مزارع خشکید و خطر قحطی و خشکسالی مردم قم را تهدید می کرد.آن مرجع بزرگوار،دو روز متوالی برای نماز باران به بیابانهای اطراف قم رفت،این حرکت،گرچه مورد استهزاء غیر معتقدان به امور معنوی و غیبی بود،ولی در روز دوم، چنان باران آمد که سیلها روان شد و جویبارها به راه افتاد واین از آثار انفاس قدسی آن مرد الهی بود. (۱۳).
نمازهای دیگر
برای ایجاد رابطه میان بنده و خدا،نمازهای بسیاری مورد سفارش است.از قبیل:
-نماز غفیله
-نماز حاجت
-نماز شب اول قبر(لیله الدفن)
-نماز اول ماه
-و...بسیاری نمازهای دیگر که در کتب دعا مطرح است وعلاقمندان به آنجا مراجعه کنند.در همینجا،این نوشته را به پایان می بریم،به این امید که ره توشه آخرت و کاری مفید برای خود و دیگران گردد.
________________________________________
۱- ملک،آیه ۳۰.
۲- و ۳-من لا یحضر،ج ۱ ص ۵۲۴.
۴- تحریر الوسیله،ج ۱ ص ۲۴۵،نماز استسقاء.
۵- من لا یحضر،ج ۱ ص ۵۲۴.
۶- من لا یحضر،ج ۱ ص ۵۲۶.
۷- از شعر«لطف حق »،پروین اعتصامی.
۸- دیباچه گلستان سعدی.
۹- تحریر الوسیله،ج ۱ ص ۲۴۵.
۱۰- من لا یحضر،ج ۱ ص ۵۲۷:الحمد لله سابغ النعم.../و مستدرک نهج البلاغه،ج ۶ ص ۲۶۸ دعای حضرت علی(ع).
۱۱- صحیفه سجادیه،دعای ۱۹:اللهم اسقنا الغیث...
۱۲- به من لا یحضره الفقیه،بحث نماز استسقاء مراجعه شود.
۱۳- آثار الحجه و گنجینه دانشمندان،ج ۱ ص ۳۲۴.قبر آن مرحوم،در حرم حضرت معصومه(ع) است.
منبع:موسسه جهاني سبطين
