ابعاد و احکام طهارت در نماز

طهارت
نمازگزار باید در حال نماز با ((طهارت)) باشد، یعنی مطابق وظیفه ای که دارد، نماز را با وضو یا غسل و  تیمم انجام دهد و بدن و لباسش آلوده به نجاست نباشد.

نجاسات
نجاسات چند چیز است و از آن جمله است:
اول و دوم: بول و غایط حیوان حرام گوشتی که دارای خون جهنده است، یعنی حیوانی که اگر رگش را ببرند، خون از آن جستن می کند، مانند گربه و روباه و خرگوش و غیره. بلکه اگر مرغ یا حیوان دیگری به واسطه خوردن نجاست، حرام گوشت شده باشد، بول و غایط آن نیز نجس است.
سوم: مردار حیوانی که خون جهنده دارد، چه حلال گوشت و چه حرام گوشت. ولی اجزایی از حیوان مرده که مانند پشم و مو و ناخن، روح ندارد، پاک است.
چهارم: خون حیوانی که خون جهنده دارد، خواه حلال گوشت و خواه حرام گوشت.
پنجم و ششم: سگ و خوک بیابانی که همه اجزای آن ها، حتی موی آن ها هم نجس می باشد.
هفتم: شراب و هر چیزی که انسان را مست کند و در اصل، مایع باشد.
هشتم: آب جو.

مطهرات (پاک کننده ها)
هر چیز را که به وسیله آن، نجاست پاک می شود «مطهر» می گویند و از آن جمله است:
1- آب، و آن، هر چیزی را که نجس شده باشد پاک می کند ولی این در صورتی است که آب مطلق باشد. بنابراین با آّب مضاف- مانند آب هندوانه و گلاب - نجاست پاک نمی شود و وضو و غسل هم با آن صحیح نیست.
2- زمین، و آن، ته کفش و کف پا را پاک می کند.
3- آفتاب، و آن، زمین و حصیر نجس را که به وسیله تابش خشک کند پاک می نماید.
4- استحاله، یعنی جنس چیز نجس عوض شود و به صورت چیز پاکی در آید، مانند آن که سگ در نمک زار بیفتد و نمک شود.
5- انتقال، یعنی خون بدن انسان یا حیوانی که خون جهنده دارد به بدن حیوانی که خون جهنده ندارد برود، مانند منتقل شدن خون بدن انسان به بدن پشه و مگس و مانند این ها.
6- برطرف شدن عین نجاست از ظاهر حیوان و باطن انسان، مثلا اگر پشت حیوان یا داخل بینی انسان، خون آلود شد، بعد از برطرف شدنش پاک می شود و احتیاج به آب کشیدن ندارد.
7- تبعیت، تبعیت آن است که چیز نجسی به واسطه پاک شدن چیز نجس دیگر پاک شود، مانند آن که کافری مسلمان شود که فرزند او هم به تبعیت از او پاک می شود.
8- نقصان، یعنی کم شدن دو سوم آب انگور که اگر آب انگور جوش بیاید، نجس می شود و بعد از آن که به وسیله جوشیدن، دو سوم آن بخار شد، باقی مانده پاک می شود.

وضو و احکام آن
1- مستحب است پیش از وضو انسان مسواک نماید و مضمضه کند، یعنی آب پاک در دهان بگرداند و نیز مستحب است استنشاق نماید، یعنی آب پاک در بینی بالا بکشد.
دستور وضو
در وضو باید صورت را از رستنگاه موی سر تا چانه و دست ها ر از آرنج تا سر انگشتان شست و جلوی سر و پشت پاها را مسح کرد و این چند چیز باید در وضو مراعات شود:
1- اعضای وضو پاک باشند.
2- آب وضو پاک و مطلق و مباح باشد. 
3- نیت، یعنی وضو باید برای رضای خدا انجام شود. پس اگر برای خنک شدن یا منظور دیگری وضو بگیرند صحیح نیست.
4- ترتیب، یعنی اول باید صورت، بعد دست راست، بعد از آن دست چپ را شست، پس از آن سر و بعد پاها را مسح کرد.
5- موالات، یعنی افعال وضو را پشت سر هم انجام دهد و بین آن ها به قدری فاصله نیندازد که در موقع شستن یا مسح کردن عضوی، عضو قبلی خشک شده باشد ولی اگر کارهای وضو را پشت سر هم به جا آورد ولی به واسطه گرمای هوا یا حرارت زیاد بدن و مانند این ها، رطوبت خشک شود، وضوی او صحیح است.
تبصره: لازم نیست مسح سر، بر پوست آن باشد، بلکه بر موی جلوی سر هم صحیح است ولی اگر موی جاهای دیگر سر، جلوی سر جمع شود باید آن ها را عقب بزنند و نیز اگر موی جلوی سر به قدری بلند باشد که اگر مثلا شانه کنند به صورت می ریزد، باید بیخ موها را مسح کنند یا فرق سر را باز کرده، بر پوست سر مسح نمایند.

مبطلات وضو
چیزهایی که وضو را باطل می کند «مبطلات» گویند و آن ها هشت است:
1- بول،
2- عایط،
3- ریح (باد) و این، در صورتی است که از محل معمولی بیرون آید یا در اثر کسالت و جراحی، مخرج جای دیگر شده باشد،
4- بیهوشی،
5- مستی،
6- خوابی که به واسطه آن چشم نبیند و گوش نشنود، بنابراین اگر چشم نبیند ولی گوش بشنود، باطل نمی شود،
7- دیوانگی،
8- جنابت و چیزهای دیگری که برای آن ها باید غسل کرد و نیز استحاضه که زنان در بعضی اوقات می بینند وضو را باطل می کند.

غسل
غسل را دو نوع می توان انجام داد: ترتیبی و ارتماسی.
غسل ترتیبی عبارت است از شستن سر و گردن و طرف راست و طرف چپ بدن که به ترتیب انجام گیرد.
غسل ارتماسی آن است که انسان همه بدن را یک مرتبه در آب فرو برد.
غسل بر دو قسم است: واجب و مستحب.
غسل های مستحب، در شرع اسلام بسیار و غسل های واجب هفت نوع است:
1- غسل جنابت،
2- غسل میت،
3- غسل مس میت که اگر انسان بدن مرده ای را که سرد شده و غسلش نداده اند مس نماید - یعنی جایی از بدنش را به بدن او برساند - باید غسل کند،
4- نذر یا عهد کرده یا قسم خورده باشد که غسل کند،
5- غسل حیص،
6- غسل نفاس،
7- غسل استحاضه.
چهار غسل اول، برای مردان و زنان و سه غسل آخر، فقط برای زنان است.
و چیزهایی که بر جنب حرام می باشد از این قرار است:
1- رسانیدن جایی از بدن به خط قرآن و اسم خدا و پیغمبر و امامان،
2- داخل شدن در مسجد الحرام و مسجد مدینه،
3- توقف در مساجد دیگر و گذاشتن چیزی در آن ها،
4- خواندن یکی از چهار سوره ای که سجده واجب دارد، یعنی سوره والنجم و اقرأ و الم تنزیل و حم سجده.
و سایر احکام جنابت و حیض و نفاس و استحاضه را از رساله های عملیه باید به دست آورد.
تبصره: در غسل هم، مانند وضو، نیت لازم است و باید بدن، پیش از غسل پاک باشد و مانعی هم از رسیدن آب در بدن نباشد.

تیمم
اگر انسان به واسطه تنگی وقت یا مرض یا نداشتن آب و مانند این ها نتواند برای نماز و مانند آن وضو یا غسل را انجام دهد، باید تیمم کند.
دستور تیممدر تیمم چهار چیز واجب است:
اول، نیت،
دوم، زدن کف دو دست با هم بر خاک یا چیزی که تیمم بر آن صحیح است.
سوم، کشیدن کف هر دو دست به تمام پیشانی از جایی که موی سر می روید تا ابروها و بالای بینی و بهتر است که دست ها روی ابروها هم کشیده شود.
چهارم، کشیدن کف دست چپ به تمام پشت دست راست و بعد از آن، کشیدن کف دست راست به تمام پشت دست چپ.
در تیمم بدل از وضو، همین مقدار کافی است ولی اگر تیمم بدل از غسل باشد یک مرتبه دیگر دست ها را به زمین می زند و پشت دست ها را مسح می نماید.

احکام تیمم
1- اگر خاک پیدا نشود، به ریگ و اگر ریگ نبود، به کلوخ و اگر آن هم نباشد، باید به سنگ تیمم کرد و در صورتی که هیچ یک (از) این ها نباشد، باید به گرد و غباری که در جایی جمع شده تیمم نمود.
2- تیمم بر گچ و چیزهای معدنی دیگر صحیح نیست.
3- اگر آب را به قیمت گران بفروشند، در صورتی که انسان بتواند خریداری نماید، نمی تواند تیمم کند، بلکه باید آب را خریداری نموده و وضو و غسل را انجام دهد.