هند تمدنی است که تنوع نژادی و دینی در آن هماهند ویژگیهای جغرافیای این سرزمین گوناگوناند.
·نخستین تمدن و فرهنگ بزرگ هند در هزارهی سوم پ.م در کرانهی رود سند متمرکز شده بود. موهنجودارو Mohenjodaro و هاراپا ـ Harappa (در پاکستان امروزی) از مناطق اصلی گسترش این فرهنگ بودند.
·موهنجودارو ، با بیش از پنج هزار سال پیشینه، از طرا حی شهری به صورت شبکهی شطرنجی برخوردار بوده و ساخت آن بر فراز تختگاهی انسان ساخت به بلندای 14 متر بوده است.
·آثار بر جای مانده از معماری و شهرسازی این شهر گویای تأسیس یک مرکز بزرگ تجاری با خیابانهای بزرگ شمالی ـ جنوبی به پهنای دوازده متر با خانههای چند طبقه از آجر و چوب و شبکههای پیشرفته فاضلاب است.
·ساخت خانهها با رعایت دو اصل صورت میپذیرفته : امنیت و آسایش
·خانهها را به گونهای ساختهاند که ورودیها در گذرگاههای فرعی باز شود و نور و هوا از حیات خلوتها تأمین گردد. ضخامت دیوارها نمایانگر دو طبقه بودن خانههاست.
·حمام همگانی شهر نیز بر فراز تختگاه دارای استخری به طول 12 متر و عرض 7 متر و ژرفای 2 متر بوده که دیوارهی داخلی آن با آجر، ملات و ساروج ساخته شده.
·انبار غلهی شهر با سقف چوبی و سالنی با بیست ستون از دیگر بناهای مهم موهنجودارو به شمار
میآیند.
·استفاده از آجرهای استاندارد (cm 27× 13×6) ، شبکه فاضلاب پیشرفته، خانههایی بر اساس نقشه و اندازه یکسان و سرانجام برقراری عدالت اجتماعی با توجه به وضع ساختمان های شهر، همگی حکایت از شهری توسعه یافته و تمدنی شگفت انگیز دارد.
·آیین بودا : بودا شاهزادهی نپالی و از اشراف بود (سده 6 پ .م) که ریاضت را به همراه تهیدستی پیشه نمود.
·فلسفهی اعتقادی بودا: گذر از جهان مادی به معنوی، نگرش به چهار سوی عالم، دستیابی به بالاترین درجات انسانی که تماماً در معابد بودایی تبلور کالبدی یافته
·از دیدگاه او زندگانی دارای چهار مرحله است : کودکی (راه قدسی)، جوانی (زندگی و کار)، میانسالی (گوشه گیری) و سالمندی (فقر و ریاضت)
·استوپا : معبد بودایی که از سنگ و پلان دایره وار در قالب گنبدی نیمکره بر فراز آرامگاه یک پارسای بودایی ساخته شده است. بلندای آن از زمین پانزده متر و مصالح آن تماماً سنگ میباشد.
·این معبد دارای چهار دروازه سنگی هر کدام به سمت یکی از جهت های اصلی جغرافیایی. در سمت جنوبی پلکانی است که به صفهی استوپا منتهی میشود و دسترسی به یک راهروی باریک نرده دار در پیرامون گنبد را میسر می گرداند، در بالای گنبد، فضای مربع شکل محصوری به نام ²هارمیکا² ساخته شده که نماد بهشت خدایان است. ا ز طریق هارمیکا جهان به بهشت پیوند می خورد.
·استوپای ²بارهوت ² کهن ترین، ² امراواتی² زیباترین و ² سانچی² معروف ترین این معابد اند.
·در تندیس بودا مشاهده میشود که بین ابروها نقطهای قرار دارد و به منزله چشم سوم یا چشم حکمت و معرفت است. در یوگا نیز مرکز نیروهای روحی و روانی فرد بر روی پیشانی او جای دارد.
·چایتیا : گونه دیگری از معابد بودایی است که به صورت صخرهای می باشد. معبد ² کارلی² در سال 50 میلادی ساخته شده و از زیباترین ابنیه غارگونه هند به شمار می آید . برای ساخت معبد کارلی قلهی یک تپه را خالی کرده و تالاری به طول 38 متر و ارتفاع 14 متر احداث نمودند. در انتهای تالار محرابی وجود دارد و در دو سوی صحن نیز ستونهای عظیمی با سر ستونها زنان و مردان فیل سوار جلوه می نماید. در ورودی چایتیای کارلی فیل ها ی غول پیکر ساختمان های چند طبقه را بر دوش خود نگه داشتهاند.
·آیین هندو : اوج گیری این آیین در سده یکم میلادی است.
·شیوا یکی از پیچیده ترین خدایان جسم یافته هندویسم است که کیفیت ها و صفات متضادی را در خود جای داده است. شیوا در سانسکریت به مفهوم خجسته می باشد.
·ماندالا : در سانسکریت به مفهوم دایره کامل است و از اعتقادات مذهب هندوست . در حقیقت ماندالا، اصطلاحی برای بیان هر نوع پلان با الگوی جدولی که نماد جهان ماوراء طبیعی است. جهانی کوچک شده از دید انسان. توجه اصلی به مرکز آن جلب می شود زیرا همهی نیروهای روحی ـ روانی در آنجا متمرکز میگردد. در کیهان شناسی هندو، سطح کرهی زمین به صورت مربع نمایش داده میشود. صفحهای شطرنجی که بازتاب روابط آسمانی (سپهرنما) برای ساخت معماری و شهرسازی را بدست می دهد.
·آیین جین : معابد جین دارای پلان مربعاند مانند ویملا ، تیجپالا ، آدیناتا
سلسله مراتب فضای معماری این معابد عبارتست از : الف ـ دروازه ب ـ ایوان پ ـ برج
·نمادهای هنری هند : چرخ هستی : صلیب شکسته انسا ن : بهعلا وه زمین : مربع آسمان : دایره
