اما نوع دوم از ابنیه حضر که با تخته سنگها ساخته شده اند بلندترین و بزرگترین این آثار دیوار و باروی قدیمی شهر است و نیز همراه با برجها و دروازه های آن و همچنین معبد کبیر که در وسط شهر حضر بنا شده است و همچنین گورها و قبر ها و آرامگاهای مخصوصی که در داخل شهر پراکنده می باشند بویژه در جبه شرقی شهر.
معبد کبیر با شکوه ترین و بزرگترین بناهای شهر حضر است. و مهمترین بنای معبد ساختمان مستطیل شکلی است که دیوارهای سنگی آن را احاطه کرده است که معبد را به دو بخش مجزای صحن و حرم معبد تقسیم می کند. داخل معبد کبیر شش معبد مشخص یا عبادتگاه پراکنده که هر کدام مخصوص عبادت یکی از خدایان است قرار دارد . دیوارهای این بناها با شیوه و سبک خاصی ساخته شده اند. سطح نمای هر دیواری را با تخته سنگهای صاف و مرتب بنا کرده اند و قسمت و روی داخلی دیوار را با قلوه سنگها ساخته اند. و جاهای خالی دیوارها را با ملاط گچ و خرده سنگها پر کرده اند با توجه به ضرورت ربط و پیوند قسمت درونی و بیرونی دیوار در فاصله های مناسب با سنگهای پهن و دراز همان کاری را که میخ در به هم وصل کردن چوب دارد همان را نیز این سنگهای دراز انجام می دهد.
از ویژگی های معماری حضر عدم جمع ابنیه داخل یک معبد واحد در مرکز واحد معینی میباشد. لذا ابنیه و آثار داخل و محدوده معبد کبیر پراکنده هستند و به همین گونه این قضیه در مورد معابد کوچک نیز صادق است. از آنجا که ما مشاهده میکنیم که خانه های ساخته شده در اطراف حیاط با عبادتگاه همگی از هم فاصله دارند و به هم متصل نمی باشند.
در هر بنایی از بناهای شهر حضر که کاوش و مورد بررسی قرار گرفته است تقریبا دارای ایوان می باشند. و ایوان در کلیه معابد و کاخها و خانه های مسکونی شهر به عنوان یک عنصر معماری خضور دارد. و این عنصر معماری متداول در حضر بناهای آن را از آثار هلنی و رومی متمایز و مشخص میگردانذ. زیرا که در بناهای هلنی و رومی ستونها سنگی به وفور به جای ایوان به کار گرفته می شودبویژه در شهرهایی که معاصر معماری دوره حضر هستند.
ایوان در معماری حضر برای یکی از دو هدف یا دو هدف اصلی زیر بر پای می شد:
یکی اینکه برای افزونی ضخامتو بزرگی و زیبایی و تزیین بنا ساخته می شد. دیکر اینکه برای افزودن و زیاد کردن مکان و فضای ساختمان اصلی و ایوان به صورت سقف دار نیز ساخته می شود که این ایوان همان کاربردی را دارد که صفه و پیش سراها در کاخها دارند. ایوان در وقت خودش عبارت بوده از یک فضای سر پوش که از بارش باران و اشعه و نور خورشید به داخل ساختمان اصلی محافظت و جلوگیری می کرده است.
هنرهای تزیینی در معماری حضر در درجه نخست بر روی قسمتهای بیرونی ایوانها در نیم ستونهایی که به بنای اصلی متصل بودند انجام می گرفت. و نیز بر روی ستونهایی که در بالاترین ارتفاع و بهترین قسمت بنا قرار می گرفتند. و نیز تزئینات بر روی مجسمه ها و پیکره هاتراشیده شده از سنگهای قوسی در قسمت جلویی ایوانهاکه مجموعه ای از خدایان و موجودات اسطوره ای و احیانأ اشخاصی که در ساخت بنا نقش داشته اند را نشان می داد. و همچنین از تزیینات و هنرهای به کار گرفته شده در قسمتهای بیرون بنا عبارتند از:
1- شکلهای حیوانی 2- شکلهای گیاهی 3- شکلهای هندسی که بین اینها شکلهای مار افسانه ای و برگ گیاه اکانتوس و طناب محکم وکلاه خود آهنی و سر نیزه دیده می شود.
تزیینات هنری با این شکل و شیوه از ابتکارات معماری حضر است که برخی از عناصر معماری آن از ((معماری آشوری )) اقتباس شده و برخی دیگر از معماری هلنی و از خود نیز عناصری معماری افزون بر آنها اضافه نمودند و بکار گرفتند. مردم حضر بدون گمان در بکارگیری همه این عناصر معماری گوناگون و ایجاد پیوند و ارتباط در کمال ابتکار و انسجام و زیبایی و ترکیب بین آنها موفق بودند.
تزیینات طاقهای ایوانها با مجسمه ها و پیکره ها در حضر همراه با نقوش زیبا یاد اور همان چیزی است که آشوری ها بر روی طاقها تزیین می کردند و آن اینگونه بود که بر روی الواح سنگی به نام ((کاشانی)) ترسیم می نمودند و از این نوع هنر طاقی تزیین یافته بر روی لوح کاشانی در قلعه ((شلمنصر سوم در نمرود )) کشف گردیده است. و این لوح از دوره آشوری در موزه ملی عراق نگهداری می شود.
تاثیرات معماری آشوری همچنین در شکل سر حیواناتی که در تزیینات معماری حضر بکار رفته مشاهده می شود که در قسمت ورودی ایوان زیر دو سر ستون کار گذاشته اند. این سر حیوانات در جایی که برای آنها نوعی پالان را برای سوار کردن آنها ساته اند قرار می گیرد که در ورودی های کاخ ها و معابد آشوری پیدا شده اند. و اما ماسکهایی که بر روی دیوارهای دو ایوان بزرگ جنوبی و شمالی از مجموعه ایوانهای هم ردیف تزیین شده اند جز این نیست که از معماری آشوری اقتباس شده که معابد آنجا را معمولا با ماسکهای سنگی و تعویذات و شکلهای گوناگون تزیین میکردند.
اما ساخت ساز بناهای حضر با قطعه سنگها و تزیینات این آثار با برگ گیاه اکانتوس و کلاه خود آهنی و سر نیزه و آرایشهای دایره ای شکل در بنا، از اسلوبهای معماری هلنی می باشد. ولی معمار حضری همگی این عناصر معماری و اسلوبهای اقتباسی را متحول کرد و آنچه را در ذهن خلاق معمار حضری در افزودن به این عناصر و ترکیب بین آنها می رسید محصول آن یک سبک و اسلوب معماری جدید بود که می توان با وجود این ویژگی ها، آن را (( سبک معماری حضر)) نامید. البته این عناصر و اسلوب ویژه در هیچکدام از شهرهای معاصر دوره ی معماری حضر یافت نمی شود.
این عناصر و اسلوب ویژه گیهای عمومی و کلی معماری حضر در اوج وجد و شکوفایی آن در دوره ی ((سادات)) و ((ملوک)) بود. با این وصف معبد مرن که داخل معبد کبیر بر پا شده است با این اسلوبهای معماری متفات است، معبد مرن نسبت به سایر ابنیه از کهن ترین بناهای شهر حضر محسوب می شود. و از اطاقی مستطیل تشکیل یافته که بر روی سکویی ساخته شده که دو ردیف از ستونها آن را احاطه کرده اند و آن اطاق به سبک ویژه ای در ارتفاع بلند، داخل ستونها قرار گرفته است.
سبک معماری این معبد کوچک هلنی- رومی است و در دوره ی مختلف بنا شده است: سبک معماری دوره ی قدیم آن بر می گردد به ساخت تزیینات بر آمده ی سر درها واسپرها و چوبهای تزیین شده که همه بر اسلوب هنر یونانی دلالت دارند.
دوره ی دوم آن بر می گردد به دوره ای که در عصر حکومت((سادات)) متداول بود و آن ساخت ستونهای بزرگ بیرونی بنا است که دارای سر ستونهایی است که مرکب از سبک یونانی- کورنتی است. همجنین کلیه تزیینات بیرونی این معابد با این((سبک ترکیبی))شکل یافته است. بخشی از بنای دیگری که داخل معبد کبیر ساخته شده و با سایر بناهای معبد متفات است ((معبد شحیرو))بود که شبیه معابد ((اتروسکها)) می باشد. این معبد از از سکویی که دارای ورودی بسیار بلندی است و درمقدمه نیز محجر و چهار دیواری (و شاید خانه ای چوبین)را ساخته اند که دارای چهار ستون است. معبد((شحیرو)) همچنین از نظر شکل ساخت و ساز های اولیه دارای سقفی بودند که باتیرهای چوبی پوشیده شده بودند.
