«رسالة الحقوق» امام سجاد(ع) منشور حقوقی مشتمل بر 440 حق متقابل

حجت الاسلام والمسلمین حسینعلی زاهدی، معاون فرهنگی و دانشجویی دانشکده الهیات دانشگاه تهران با اشاره به ابعاد حرکت امام سجاد(ع) پس از جریان عاشورا، عنوان کرد: ایشان هرگاه بچه کوچکی را می دیدند گریه می کردند، جوانی را می دیدند گریه می کردند، آب را می دیدند گریه می کردند، خون را می دیدند گریه می کردند، تمام این ها حرکتی بود که امام زین العابدین(ع) برای احیاگری و زنده نگه داشتن حاد ثه عاشورا و استمرار بخشیدن به آن حماسه بزرگ امام حسین(ع) انجام می دادند.
 
معاون فرهنگی و دانشجویی دانشکده الهیات دانشگاه تهران با اشاره به لزوم تأسی به امام سجاد(ع) در جریان عاشورا، تصریح کرد: ما هم که برای امام حسین(ع) گریه می کنیم باید هدف اصلی مان از گریه استمرار راه امام سجاد(ع) که همان استمرار جریان عاشورا و حرکت اباعبدالله الحسین(ع) است، باشد.
 
این محقق و پژوهشگر علوم اسلامی گفت: ما می بینیم بعد از عاشورا جشن ها گرفته اند، در کوفه پای کوبی کرده اند و در کنار همین جشن ها و پایه کوبی ها آل الله را وارد کردند، به حساب این که جریان تمام شده است. در مقاتل نوشته اند جریان شام و مجلس یزید که به وجود می آید حضرت زینب کبری(س) و امام سجاد(ع) با آن خطبه آتشینی که در آنجا خواندند، آن چنان رسوایی برای یزید به بار آوردند که حتی خانواده خودش به او اعتراض کردند.
 
وی در ادامه بیان کرد: الحمدلله ما امروز شاهد این هستیم که بر همه جریانات و حوادث زندگی گرد نسیان و فراموشی افشانده می شود جز جریان عاشورا. هر سال که می گذرد بر عظمت و جلال آن افزوده می شود و زوایای پنهانی از آن آشکار می شود. جریان عاشورا یک جریان کاملاً مردمی است و خودجوش ترین مناسبتی است که برای مردم ما و مردم جهان وجود دارد.
 
حجت الاسلام زاهدی با اشاره به تأثیر حرکت امام سجاد(ع) در نشر دستاوردهای عاشورا، اظهار کرد: من عاشورا سال 82 در شهر بنگلر هندوستان بودم و یک دسته از هندوها را با همان عمامه های مخصوص هندی و ریش های با نخ بسته شده دیدم که مشغول عزاداری هستند، از یکی از آن افرادی که همراه ما بودند پرسیدم این ها چه کسانی هستند، آیا این ها شیعه هستند؟ گفت نه، این ها هندو هستند. این هندوها نه مسلمان هستند و نه شیعه.
 
معاون فرهنگی و دانشجویی دانشکده الهیات دانشگاه تهران ادامه داد: حال چرا در هندوستان چنین چیزی را می بینیم، برای این که در هندوستان فردی به نام «گاندی» حرکت قیام آن ها را رهبری کرده که در یکی از جملاتش می گوید اگر ما می خواهیم هند را از زیر بار استعمار انگلیس نجات بدهیم باید از خود گذشته باشیم همچون از خود گذشته ای که در قرن ها قبل این اتفاق برایش افتاد بنام حسین ابن علی(ع) که دین جدش را با خون خود زنده نگه داشت.
 
وی افزود: امروز تمام دنیا، تمام آزادی خواهان دنیا، نه فقط شیعه و سنی بلکه تمام آزادی خواهان جهان به رهبریت ابا عبدالله الحسین(ع) و جریان عاشورا که استمرار این حرکت را در وجود مقدس امام زین العابدین و حضرت زینب(س) متجلی است، تأسی کرده اند. امام سجاد(ع) کلمات گوهرباری دارند که حاوی درس های فراوانی برای ما است.
 
این محقق و پژوهشگر علوم اسلامی با اشاره به نقش امام سجاد(ع) در حرکت علمی امامان بعد از خود، عنوان کرد: امام سجاد(ع) در اواخر حاکمیت بنی امیه و شکل گیری حکومت بنی عباس، زمینه ساز حرکت های علمی امام باقر(ع) و امام صادق(ع) هستند. ایشان رساله ای دارند به نام «رسالة الحقوق» که در این رساله، حقوق متفاوت انسان را با توجه به شئون متفاوتش، برمی شمارند. حق انسان ها بر یکدیگر، حق انسان بر خدا، حق پیشوا بر رعیت و حق رعیت بر پیشوا، حق پدر و مادر بر فرزند و حق فرزند بر پدر و مادر و ... .
 
حجت الاسلام زاهدی بیان کرد: در این اثر، امام سجاد(ع) پنجاه حق را که با عنوان حقوق خمسون معروف است، بیان می کنند که وقتی این حقوق را خرد کنیم 440 حق متقابل اجتماعی را می بینیم که هیچ سازمانی در دنیا به چنین منشور مدون حقوقی آراسته نیست. اولین حقی که حضرت برمی شمارند و واجب ترین حقوق می دانند، حق خدا بر انسان ها است. حق خلقت، حق عقل، حق زندگی، حق حیات و تمام حقوقی که خداوند بر انسان دارد.
 
وی افزود: توجه داشته باشیم که تمام 439 حقی که در بیانات امام سجاد(ع) ذکر شده است، حقوق متقابل است و تنها حقی که متقابل نیست همین حق خداوند متعال بر انسان هاست؛ یعنی فقط خدا بر انسان حق دارد و انسان هیچ حقی بر خدا ندارد که البته این را متکلمین باید تشریح کنند. بنابراین بزرگترین حقی که حضرت در رسالة الحقوقشان بیان کرده اند حق خدا بر انسان ها است که آن را پایه و اصل حقوق می دانند.
 
وی در تبیین نوع دیگری از حقوق مطرح شده توسط امام سجاد(ع) در رسالة الحقوق، اظهار کرد: گستردگی علم امام سجاد(ع) همان طور که عرض کردم مقدمه ای بود بر قال الصادق(ع) و قال الباقر(ع) که ما در روایاتمان داریم. نوع دیگری از حقوق که در این اثر امام سجاد(ع) بیان شده است، حقوق کارهایی است که انسان انجام می دهد. در آنجا آمده است که نماز ما به گردن ما حق دارد، روزه ما به گردن ما حق دارد، سلام مان به گردن ما حق دارد و ... .
 
این محقق و پژوهشگر علوم اسلامی با اشاره به اهمیت این اثر، تصریح کرد: رسالة الحقوق امام سجاد(ع) واقعاً یک درس زندگی برای همه ی انسان ها است. امام سجاد(ع) در خوبی و بدی کردن انسانها نسبت به یکدیگر یک فرمول به ما می دهند که گره گشای بسیاری از مشکلات امروز ماست. ایشان می فرمایند: اگر به کسی بدی کردی فراموش نکن تا جبرانش کنی و نیز اگر دیگری به تو بدی کرد، فراموش کن و به فکر انتقام گیری نباش.
 
معاون فرهنگی و دانشجویی دانشکده الهیات دانشگاه تهران افزود: همین فرمایشات امام سجاد(ع) در روابط زندگی انسان در بدی کردن و خوبی کردن انسانها به یکدیگر را اگر فراموش نکنیم و الگو و سرمشق خود قرار دهیم بسیاری از مشکلاتمان برطرف می شود.
 
حجت الاسلام زاهدی در پایان سخنانش بیان کرد: مستند قرآنی این فرمایشات امام سجاد(ع) در جای جای قرآن کریم به چشم می خورد از جمله آیه شریفه «لاَ تُبْطِلُواْ صَدَقَاتِکُم بِالْمَنِّ وَالأذَی؛ صدقه های خود را با منّت و آزار، باطل مکنید» که بیانگر این است اگر به کسی نیکی کردی فراموش کن و از این موارد در قرآن کریم بسیار یافت می شود.