قلعه ایرج
نام این قلعه حتی در کتاب اوستا وقتی صحبت از «وارنای کهن» به میان آمده نیز مطرح شده است.فکرش را نمی‌توان کرد که در استانی که همیشه با شلوغی‌های پایتخت دست به گریبان است، بتوان یک قلعه باستانی را پیدا کرد. قلعه‌ای باستانی که بزرگترین قلعه استان تهران به شمار می‌رود و در دل یک طبیعت سبز و زیبا در شهرستان ورامین واقع است.
«قلعه ایرج» بزرگترین قلعه باستانی در سطح استان تهران است که در «وارنای کهن» یا همان شهرستان ورامین واقع است.در حال حاضر تنها دیوارهای پیرامونی این قلعه که با مصالحی از چینه و گل و خشت برپا شده و بخشی از فضای معماری داخل آن را می‌توان مشاهده کرد. خندق اطراف قلعه در اثر فعالیت‌های کشاورزی پر شده و کل فضای عرصه و حریم به کشاورزی اختصاص یافته شده است.این قلعه با یک نقشه مستطیل شکل در جهت شمالی ـ جنوبی برپا شده و دارای سه دروازه در محورها شمالی، جنوبی و شرقی است.اهمیت این قلعه تا آنجا است که در کتاب اوستا، آنجا که از سرزمین «وارنای کهن» سخن به میان می‌آید، نام «قلعه ایرج» نیز مطرح می‌شود.
برخی مورخین نظیر اعتمادالسلطنه که در دوران قاجار می‌یسته‌اند، توضیح مفصلی از این اثر ارائه داده‌اند.با توجه به قدمت و اهمیت این قلعه، طی سال‌های اخیر، مطالعات باستان‌شناسی درباره این قلعه به عمل آمده است. بنای قلعه ایرج به شماره 9835 و تاربخ یازدهم مرداد ماه سال 82 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.قلعه ایرج یکی از بی‌نظیرترین قلعه‌های خشتی جهان است و با ارتفاع 50 فوت با وسعت 200 هکتار در دوران ساسانی ساخته شده اما به علت عدم حفاظت از آن به شدت آسیب دیده است.کلایس، باستان‌شناس اروپایی در مورد قلعه ایرج گفته: ابعاد داخلی شمال - جنوب قلعه ایرج ورامین 1214 متر و ابعاد شرقی - غربی آن 1150 متر است که با هیچ یک از قلعه‌های خشتی و تاریخی جهان قابل مقایسه نیست.این قلعه مستطیلی در ابعاد 1440متر در 1280 متر ساخته شده است. مصالح به کار رفته در آن خشت و گل است و به بزرگترین قلعه خشتی و گلی دفاعی ایران معروف است.
این قلعه در سمت شمال جاده ارتباطی ورامین به پیشوا قرار دارد و در 4 جهت بنا، دروازه‌هایی به منظور فراهم ساختن امکان ورود و خروج به درون آن ساخته شده است. از چهار دروازه تنها دروازه اصلی که در شمال شرقی واقع شده، باقی مانده است.از این قلعه بزرگ تنها حصار آن با چهار دروازه باقی مانده که این حصار دارای ضخامتی بین ۱۷ تا ۲۲ متر و بیشترین ارتفاع آن ۱۶ متر است. نمای بیرونی حصار در چهار طرف ۱۴۶ برج و نیم دایره ای دارد که حد فاصل هر دو برج با چهار طاق‌نما تزئین شده که این طاق‌نما در بعضی قسمت‌ها به صورت دو طبقه است.درون دیوارهای قطور قلعه ایرج راهروهایی تعبیه شده که برجک‌های دیده‌بانی را به هم وصل می‌کرده است. ملات دیوارها از خشت و آجر است. در بیرون محوطه قلعه نیز سنگرهایی قرار دارد.
