از شمال غربی ایران كه به سمت مركز و جنوب راه بیفتیم به استان زنجان می‌رسیم كه در بستر رودخانه قزل‌اوزن و بر دامنه‌های فلات آذربایجان با آب و هوای خنك و ییلاقی‌اش گزینه خوبی برای سفر‌های تابستانی است.
یكی از معروف‌ترین آثار تاریخی این استان یعنی گنبد سلطانیه به عنوان یك میراث جهانی در یونسكو به ثبت رسیده است. این بنا در دوره ایلخانی توسط سلطان محمد خدابنده ساخته شده است. گچبری‌های بی‌نظیر و تزئینات قرمز، سبز، سفید و آبی داخل آن را می‌توان یكی از زیبا‌ترین و برترین آثار معماری شیعه در ایران دانست.
معبد تاریخی داش‌كسن
معبد تاریخی داش‌كسن یا معبد اژدها نیز یكی دیگر از آثار باستانی این استان است كه در 15 كیلومتری شهر سلطانیه واقع شده است. علت معروف شدن این معبد به معبداژدها هم این است كه تصویر چند اژدهای 5متری بر دیواره‌های آن نقش بسته است. البته مردم محل آن را به نام شیرین و فرهاد می شناسند. در درون این مجموعه هنری زیبا، سه غارتاق دستکند با اندازه‌هایی مشخص در دل کوه کنده شده که در اطراف ورودی‌های آن کنده کاریها و سنگبریهای زیبایی به چشم می خورد.
باستان شناسان معتقدند که غارهای معبد اژدها، یکی بزرگتر در جنوب و دو تا قرینه در شرق و غرب، اولین نیایشگاه ایرانی ها بوده اند که حتی در دوران پس از اسلام هم کاربرد عبادتگاهی داشته اند.
بنای رختشوی خانه
در مركز بافت تاریخی شهر واقع شده است و این روزها به عنوان موزه مردم‌شناسی بامعرفی لباس‌های محلی و سنتی و صنایع‌دستی خاص منطقه زنجان از معرق و گلیم گرفته تا چاقو و ملیله‌دوزی به معرفی میراث فرهنگی غنی مردم این شهر ییلاقی می‌پردازد. اما در قدیم، فضایی بوده که مردم شهر لباس و رخت خود را در آن محل می‌شسته‌اند. چون سرمای استخوان سوز زنجان معمولا زمستان را به کام زنان زنجانی تلخ می کرد اما با ساخت چنین فضایی در پرجمعیت ترین منطقه شهر، مشکل خیلی از زنان این منطقه حل شد. چنین کاربری برای یک بنای عمومی در جهان مشابهی ندارد.
غار آهكی كتله‌خور
از جاذبه‌های بسیار دیدنی این استان برای علاقه‌مندان طبیعت است. این غار از لحاظ قدمت زمانی تقریبا همسن غار علیصدر همدان است با این تفاوت كه به علت درجه خلوص بالاتر آهك موجود در آن دارای قندیل‌های شفاف‌تر و دیدنی‌تری است. برخی بررسی‌ها و فرضیه‌ها وجود دارد كه حاكی از آن است كه این غار از طریق راه‌های زیرزمینی با غارعلیصدر همدان در ارتباط است. غار کتله خور یکی از دست نخورده ترین غارهای طبیعی دنیا است که در 155 كیلومتری جنوب زنجان و 173 كیلومتری شمال همدان و 410 كیلومتری تهران و 5 كیلومتری شهر كوچك گرماب قرار دارد.
مسجد جامع
یكی دیگر از بناهای تاریخی زنجان است كه در بافت تاریخی این شهر قرار گرفته و اگر به بازار قدیمی زنجان می روید، حتما بازدید از مسجد جامع را فراموش نكنید. این مسجد یكی از اولین مساجدی است كه در دوره قاجاریه و به سبك 4 ایوانی ساخته شده و از لحاظ معماری اسلامی اهمیت بسیاری دارد.
اجساد مردان نمكی
یكی از آخرین جاذبه‌های تاریخی كشف‌شده در زنجان است كه در معدن نمك چهرآباد سال 1372 كشف شد كه قدمت آنها به 1700 سال پیش از میلاد برمی‌گردد و به علت قرار گرفتن در میان نمك كاملا سالم باقی مانده‌اند. بد نیست بدانید که اولین مومیایی که این روزها سر و پای چپش در موزه ایران باستان تهران نگهداری می شود، در معدن نمک چهرآباد واقع در یک‌کیلومتری جنوب روستای حمزه‌لو در ناحیه غرب شهرستان زنجان پیدا شده‌است.
