اسهال، تهدید کننده حیات کودک
افزایش دفعات اجابت مزاج در طول روزاصطلاحا (اسهال) نامیده می‌شود كه علت آن‌عدم عملكرد طبعی روده و اختلال در جذب ودفع روده‌ها می‌باشد كه در اثر ویروس‌ها،باكتری‌ها، انگل‌ها یا سموم بعضی از میكروب‌هاایجاد می‌شود. شایع‌ترین عامل ایجاد كننده‌اسهال در كودكان ویروس‌ها هستند، به همین‌علت است كه كودكان مبتلا به اسهال در اكثرموارد بدون دخالت دارویی یا آنتی بیوتیك‌هادر عرض
۲
تا
۶
روز خود به خود خوب می‌شوند.اسهال علامت مهمی است، چون باعث از دست‌دادن آب بدن كودك، سوءتغذیه و حتی دربعضی موارد منجر به مرگ می‌شود. كم آب شدن‌بدن كودكان نسبت به
افراد بالغ شایع‌تر است،چون كودكان كمتر از بالغین احساس تشنگی وگرسنگی می‌كنند. اسهال علل غیرعفونی نیز داردكه شامل مصرف بی‌رویه آنتی بیوتیك‌ها،سوءتغذیه و بیماری‌های زمینه‌ای كودكان‌می‌باشد. در صورتی كه علت عفونی مطرح باشد،میكروب از فرد به فرد، با دست‌های آلوده وگاهی از طریق بزاق و از طریق مصرف غذا یا آب‌آلوده و عدم رعایت بهداشت قابل انتقال است.به همراه اسهال علائم دیگری مثل تب، درد شكم،بی‌اشتهایی، بی حالی و استفراغ نیز می‌تواندوجود داشته باشد. عواملی كه باعث تشدید اسهال‌و از دست دادن مقدار زیاد آب و نمك(الكترولیت‌ها) می‌شود، شامل سن پایین كودك،همزمانی با ابتلای به سرخك، سوءتغذیه دركودك، مسافرت به مناطقی كه بیماری‌های ایجادكننده اسهال در آنها شایع است، عدم تغذیه باشیر مادر، تماس با زباله‌ها و فضولات انسانی،حضور در مهد كودك، مصرف غذا و آب‌غیربهداشتی و آلوده، سطح پایین تحصیلات مادرو عدم آگاهی او می‌باشند
.
●
علائم كم آبی در كودك
اطلاعاتی كه مادر باید در مراجعه به پزشك دراختیار او بگذارد، شامل اطلاعاتی در مورد مدت‌اسهال كودكان و دفعات آن، كیفیت و قوام، وجودخون در مدفوع، همراهی اسهال با تب، وضعیت‌ادرار كودك مثل تعداد دفعات ادرار كردن،حجم و رنگ آن می‌باشد
.
در صورتی كه علائم كم آبی در كودك وجودداشت یا سن كودك كمتر از
۶
ماه بود یا درمدفوع خون وجود داشت یا استفراغ‌های تكرارشونده و عدم تحمل خوراكی و تب بالا به همراه‌اسهال بود، كودك دل درد غیر معمول داشت و یااسهال كودك بیشتر از یك هفته طول كشیده بود،مادر باید فورا كودك را نزد پزشك ببرد. كم‌آبی‌ناشی از اسهال در كودكان خفیف، متوسط یاشدید می‌تواند باشد
.
در نوع خفیف، تعداد ضربان قلب نرمال است.كودك تشنه است و ادرار او كم شده. ولی علائم‌دیگری وجود ندارد كه این حالت با درمان‌های‌خانگی و جایگزینی مایعات و الكترولیت‌ها قابل‌درمان است
.
در نوع كم آبی متوسط، ضربان قلب‌تند است، ادرار كودك كم شده یا ادرار نمی‌كند،كودك كلافه و تحریك‌پذیر است، چشمانش گودافتاده، ملاجش فرورفته، اشك كم شده، مخاطهاخشك هستند و كودك رنگ پریده و سردمی‌باشد. در نوع كم آبی شدید، نبض كودك‌ضعیف و سریع می‌زند، اندام هایش شل شده‌اند.كبود و وحشت‌زده به نظر می‌رسد. ادرار ندارد،چشم‌ها به طور واضح گود افتاده‌اند، مخاطهابسیار خشك هستند و پوست كودك چروكیده وسرد می‌باشد كه در این موارد بیمار نیاز به‌جایگزینی سریع مایعات از طریق وریدی دارد وباید سریعا به پزشك مراجعه شود. اگر اسهال‌كودكان بسیار آبكی (اصطلاحا حالت لعاب برنج)پیدا كرد و همراه با تب خفیف و علائم شدید به‌هیدراتاسیون یا از دست دادن شدید آب بدن وبروز تشنج بود، جهت درمان فوری و اقدامات‌تشخیصی و آزمایشگاهی جهت تشخیص یا ردبیماری وبا فورا به پزشك مراجعه فرمایید. ذكراین نكته ضروری است كه بیماری و با در صورت‌مراجعه سریع به پزشك به راحتی قابل درمان وپیشگیری است
.
مصرف بعضی غذاها، از جمله غذاهای حاوی‌پروتئین زیاد، مرغ‌های چاق، مخلوط تخم مرغ وسیب زمینی، غذاهای حاوی خامه و كرم، لبنیات‌غیر مطمئن و غیر پاستوریزه، غذاهای دریایی ومیگو، غذاهای چینی، كنسروهای سبزیجات وكنسرو ماهی غیر استاندارد و عسل در بچه‌های زیریك سال بیشترین احتمال ایجاد بیماری اسهال دركودكان را دارند
.
●
پیشگیری
جهت پیشگیری از اسهال، رعایت نكات‌بهداشتی، بسته بندی مناسب زباله‌ها و دفع به‌موقع آنها، شستن مرتب دست‌ها قبل از غذا با آب‌و صابون، جلوگیری از حضور كودك بیمار درمهدكودك و مدارس، شستن دست‌ها بعد ازتماس با كودك مبتلا به اسهال، مصرف آب‌جوشیده سرد شده. مدت زمان مناسب جهت‌نگهداری غذا در یخچال (غذاهای كمكی‌حداكثر تا
۲۴
ساعت در یخچال نگهداری شوند).مصرف شیر مادر حداقل تا یك سالگی و تغذیه‌كودك در شش ماه اول زندگی فقط با شیر مادر،عدم مصرف غذاهایی كه نحوه تهیه آنها معلوم‌نیست، ضروری می‌باشد. جهت درمان نوع خفیف‌اسهال می‌توانید میزان مایعات مصرفی را دركودك افزایش دهید، از آب خنك، آب سیب‌رقیق، موز له شده و نوشابه بدون قند خنك برای‌كودك استفاده كنید. سوپ رقیق حاوی سبزیجات‌یا گوشت یا ماهی پخته شده، لعاب برنج یا سوپ‌مرغ همراه با غلات به كودك بدهید
.
تغذیه با شیر مادر را به هیچ وجه قطع نكنید. درصورتی كه كودك شیر خشك می‌خورد با دو برابرمیزان آب، شیرخشك را تهیه كنید. فرنی غذای‌مناسبی برای كودكان بالای شش ماه می‌باشد. درهر سنی از محلول
(ORS)
كه مخلوط پودرحاوی سدیم، كلر، پتاسیم و گلوكز به علاوه
۴
لیوان آب جوشیده و سرد شده می‌باشد واصطلاحا سرم خوراكی نامیده می‌شود می‌توانیداستفاده كنید و آن را با قاشق چای خوری با صبر وحوصله به آرامی به كودك بخورانید. اگر كودك‌بزرگتر بود و می‌توانست محلول را سر بكشد، بالیوان به كودك
ORS
را بنوشانید. غذاها را خوب‌بپزید و له یا آسیاب كنید، چون هضم را آسانترمی‌كند. هر چند كه خوردن غذا ممكن است‌حجم اسهال را بیشتر كند، ولی مواد مغذی آنهاجذب می‌شود و این باعث بهبودی سریع‌تر وعدم كاهش وزن او می‌شود
.
استفاده از داروهای ضداسهال ممنوع است.آنتی بیوتیك‌ها تا حد امكان لازم نیستند كه‌استفاده شوند، چون باعث طولانی‌تر شدن سیربیماری می‌شوند، مگر با صلاحدید پزشك. اكثرموارد اسهال خود به خود محدود می‌شوند. به‌كودك چای شیرین و آب به تنهایی ندهید از آب‌میوه‌های تجارتی، نوشابه‌های شیرین، غذاهای‌چرب و پرحجم و فیبردار و حبوبات و غذاهای‌خیلی شیرین جهت تغذیه كودك اجتناب كنید
.
در صورتی كه كودك به همراه اسهال،استفراغ داشت و قادر به تحمل خوراكی نبود،نیم‌ساعت صبر كنید و با حوصله دوباره مایعات را به‌او بنوشانید. شروع مایعات با یك قاشق باشد، اگرتوانست تحمل كند،
۵
دقیقه بعد دوباره با میزان‌بیشتر به او مایعات را بخورانید و هر
۵
دقیقه این‌عمل را تكرار كنید
.
اگر استفراغ كودك علی‌رغم توصیه بالا ادامه‌پیدا كرد و قادر به نوشیدن و خوردن نبود، فورا به‌پزشك مراجعه كنید
.
قُلْ سِیرُوا فِی الْأَرْضِ فَانظُرُوا کَیْفَ بَدَأَ الْخَلْقَ ثُمَّ اللَّهُ یُنشِئُ النَّشْأَةَ الْآخِرَةَ إِنَّ اللَّهَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ (بگو در زمین بگردید و بنگرید خداوند چگونه آفرینش را آغاز کرده است، سپس خداوند به همین گونه، جهان را ایجاد می کند خداوند یقیناً بر هر چیز تواناست) /عنکبوت20
