اگر از بومی های شهرستان محلات بخواهید که تاریخی ترین بنای شهرشان را به شما معرفی کنند، بدون شک شما را به منطقه نیمور هدایت می کنند. جایی که آتشکده آتشکوه با قدمت هزاران ساله اش در آن جا خوش کرده و گوشه ای از تاریخ ایران باستان را به تصویر می کشد.
این آتشکده آنقدر بزرگ و جالب است که حتی امروز بعد از گذشت سال ها به عنوان یکی از اصلی ترین زیارتگاه های زرتشتیان به شمار می‌رود. زمان ساخت آتشکده آتشکوه به دوره ساسانیان می رسد و بر اساس شواهد و قرائن تا قرن ”ھ چهارم هجری سالم بوده است.
حکیم محمدتقی خان در کتاب گنج دانش درباره بنای آتشکده آورده‌است: "گویند جاسب، از بناهای یکی از امرای عسگریه همای دختر بهمن بن اسفندیار مشهور به نیمور است و این امیر در نراق و دلیجان و دهات پشت گدار حکومت داشته و امیر مزبور آتشکده‌ای در ”ھ دوفرسخی نیمور در کوه آتشکوه ساخته و به وضع ”ھچهار صفحه بنا شده است. هنوز پایه هایش برقرار است و در آن سنگ‌های عریض و طویل به کار برده اند که هر قطعه سنگی از آن، یک زرع و نیم عرض و ”ھ سهزرع طول دارد و ”ھ 12گره، کلفتی هر پارچه سنگ می‌شود."
این بنا در دامنه کوه آتشکوه و در کنار رودخانه ای به همین نام در مساحتی حدود ”ھ 600مترمربع قرار دارد و برای دیدن آن باید به پنجکیلومتری جاده نیمور و نزدیکی روستای آتشکوه سفر کنید.
اگر بخواهید از اندازه های بنا بدانید، باید بگوییم طول بنا ”ھ 40/28متر و عرض آن در بخش شرقی ”ھ 60/12و در بخش غربی ”ھ 25متر است. تالار اصلی آتشکده که در شرق آن قرار دارد، احتمالا محل آتشدان بوده و ایرانیان پیش از اسلام برای نیایش بوده در آنجا دور هم جمع می شدند. تالاری مربع شکل که با چهار ستون محکم از سنگ و ساروج سرپا شده و گنبد و طاق آن روی این ”ھچهار ستون استوار است.
جالب است بدانید که سقف بنا از آجر پخته درست شده و ظرافت به کار رفته در سنگ‌های بنا به حدی است که در هیچ قسمتی از ساختمان نمی توانید دو تکه سنگ را روی هم قرار گرفته ببینید.
در ساخت این آتشکده از آجرهای چهارگوش با نمای سنگی استفاده شده و جا به جای دیوارها، تیرچه های چوبی قرار دارد که به استحکام آنها کمک می کند. اگر از ضلع غربی به آتشکده نگاه کنید،”ھ چهارستون بزرگ آن که ورودی اصلی و دو ورودی فرعی را شامل می‌شود بیش از هر چیز نظرتان را جلب می کند. باستان شناسان معتقدند که به احتمال زیاد این ورودی ها دارای سردر و سقف و طاق آجری بوده اند که فرو ریخته است.
راهروی اصلی، تالار مربع شکلی است که در ضلع شرقی مجموعه قرار دارد و به وسیله راهروی اصلی به تالار غربی مستطیل شکل ارتباط می‌یابد. این راهرو علاوه بر ارتباط دادن”ھ دو تالار، به مجموعه‌های شمالی و جنوبی هم راه داشته است.
برای رسیدن به آتشکده آتشکوه،”ھ باید به محلات سفر کنید و از آنجا به پنج کیلومتری جاده نیمور به دلیجان بروید. به سوی معدن سنگ آتشکوه که برانید، روستای آتشکوه را خواهید دید. در ضلع شرقی جاده هم به فاصله ”ھ 300متری بنای آتشکده تا جاده مزرعه کشاورزی، چشمه آب و رودخانه کوچکی است که می تواند نشانه خوبی برای پیدا کردن مسیر باشد.
