تاكيد دوباره و عتاب آلود مقام معظم رهبري در موردكرسي هاي آزاد اندبشي در ديدار نخبگان، به عدم تحقق مطالبه ي معظم له در اين مورد برمي گردد. ايشان با ذكر ضرورت گفتمان سازي جنبش دانشجويي به نوعي از عدم تحقق آن گلايه فرمودند: »فكر كنيد، بگوييد، بنويسيد، در مجامع خودتان منعكس كنيد؛ آن كرسي هاي آزادانديشي را كه من صد بار -با كم و زيادش- تأكيد كردم، راه بيندازيد و اينها را هي آنجا بگوييد؛ اين مي شود يك فضا. وقتي يك فضاي گفتماني به وجود آمد، همه در آن فضا فكر مي كنند، همه در آن فضا جهت گيري پيدا مي كنند، همه در آن فضا كار مي كنند؛ اين همان چيزي است كه شما مي خواهيد.» حال پرسش اين جاست كه مشكل از كجاست .
پيش تر در مقاله اي در ويژه نامه ي كرسي هاي آزاد انديشي بسيج داشجويي دانشگاه صنعتي اميركبير به مباني كرسي ها و الزامات و چالش هاي احتمالي برگزاري آن پرداخته شده بود.
نگارنده اگرچه در طول دوره ي فعاليت هاي مستقيم دانشجويي جزو برگزار كنندگان كرسي ها نبوده است، اما در طول ماه هاي پس از فتنه تا امروز يكي از شركت كنندگان كرسي هاي آزاد انديشي در تهران و شهرستان ها از جلسات مناظره تا ارائه ي بحث و تريبون هاي آزاد بوده و در حوزه ها و قالب هاي مختلف حضور داشته است و لذا اين نوشته تلاش دارد، بر اساس بعضي مشاهدات عيني در اين حوزه، به وجود بعضي اشكالات و راه حل هاي آن ارجاع دهد .
1- مشكل انگيزه وترس
مهم ترين مشكل در عدم تحقق اين مسئله عدم انگيزه و ترس فعالين دانشجويي براي اين مسئله است. عدم درك ضرورت، فضاي درخورد نسل سوم انقلاب، رويكرد انفعالي و احساس ضعف در مقابل جبهه ي ضد انقلاب و ترس از ناتواني در اجرا يا معضلات پس از آن به عنوان مهم تري عامل عدم تحقق كرسي هاست .
با افول فتنه و آرام شدن مقطعي فضاي سياسي كشور، ضرورت مقطعي كه به واسطه ي تاكيدات مقام معظم رهبري و منازعه ي موجود در كف دانشگاه ها وجود داشت نيز از بين رفته است، و رويكرد به اين مسئله از ديد بسياري با اسقاط تلكيف منتفي شد. يعني انيگزش جدي براي دفاع از انقلاب و طرح بحث هاي نظري و فكري وجود ندارد و به اين واحب سياسي و اجتماعي به چشم يك مسئله ي فانتزي و دسته چندم نگاه مي شود .
اقداماتي نظير انگيزش از جانب مسئولين و اساتيد و اولويت دادن در حمايت و پشتيباني كرسي ها و منوط كردن برنامه هاي عادي و روتين تشكل ها و سخنراني هاي ثابت به برگزاري كرسي نه به صورت اين نامه اي كه از جانب چهره هاي جريان ساز بين اساتيد انقلابي مي تواند يك راه حل براي اين مسئله باشد .
2- مشكل ندانستن و محدوديت در شيوه ها
براي فعالين مختلف دانشجويي ابهام جدي در مورد نحوه ي برگزاري كرسي ها وجود دارد. از مدل هاي مختلف كرسي هاي شمرده شده به وسيله ي مقام معظم رهبري نظير كرسي هاي نظريه پردازي، آزاد انديشي و آزاد فكري، نقد و مناظره و پاسخ به شبهات تنها بعضي از صورت هاي آن مورد توجه قرار گرفت و بعضي از صورت هاي ان به محاق رفت، به صورت مشخص كرسي هاي نظريه پردازي كه نخبگاني و كانوني تر بود جدي گرفته نشد و در مدل هاي ديگر نيز همت و اهتمام جدي به عمل نيامد .
به تعبير ديگر، برخورد تشريفاتي با كرسي ها از جانب نهادهاي مسئول، وزارتخانه هاي علوم و بهداشت، شوراي عالي انقلاب فرهنگي و حتي تشكل هاي دانشجويي و دانشگاه ها عملاً اهداف اصلي پشت طرح كرسي ها نظير به معناي ايجاد فضاي گفت وگو و تبديل مناقشه هاي تند سياسي و اجتماعي به بحث هاي پرشور فكري را فراهم نياورد. يعني مسئله ي اصلي كه تبديل حزب الله از در حوزه ي انديشه و فرهنگ و سياست از گروه در خود به گروه گوينده و پرسش گر و گفتمان ساز بود، به صورت جدي محقق نشد. اقداماتي نظير منوط كردن برنامه هاي عادي و روتين تشكل ها و سخنراني هاي ثابت به برگزاري كرسي نه به صورت اين نامه اي كه از جانب چهره هاي جريان ساز بين اساتيد انقلابي مي تواند يك راه حل براي اين مسئله باشد .
3- مسئله ي موضوعات مورد بحث در كرسي ها
از چهار حوزه ي بحث هاي معرفتي، بينات جمهوري اسلامي مثل عدالت و آزادي، بحث ها و جريان هاي فكري و سياسي و موضوعات علمي، شايد بحث هاي علمي و معرفتي مظلوم ترين هاي اين مباحث بود و كرسي ها به بحث هاي سياسي و به ندرت انديشه اي مرتبط با بحث هايي نظير آزادي يا مردم يا حكومت اسلامي با موضوعاتي تكراري تبديل شد .
موضوعات و كرسي هاي دانشجويي با موضوعات علمي نيز به ويژه در حوزه ي علوم انساني مورد بي توجهي جدي قرار گرفته است. در حوزه هاي فني و مهندسي و علوم پايه و پزشكي نيز به علت هويت تكنيكي رشته ها و رشد كم نخبه ها اساساً سردرگمي دوچنداني در نحوه ي برگزاري كرسي ها وجود دارد و نبود يك اتاق فكر جدي به اين مسئله دامن مي زند. در حوزه ديگر كرسي ها هم اين عدم يافتن موضوعات جديد و گير كردن در كليشه اي هم كه بيشتر به وسيله ي تجديدنظرطلبان صورت مي گيرد، جزو مصائب جدي كرسي هاست .
4- چهره هاي هميشه ثابت كرسي ها
در يك بررسي اجمالي و رسانه اي مشخص مي شود يك سري چهره هاي ثابت شركت كننده ي در كرسي ها در كل كشور در ميان اساتيد و دانشجويان وجود دارند. بعضي از آن ها چهره هايي هستند كه بحث هاي عالمانه دارند و بعضي از آن ها صرفاً چهره هاي سخنران و مناظره گر و پر هياهويي هستند كه مناظره را تبديل به رينگ بوكس سياسي آكادميك مي كنند؛ و عملاً هدف درگير كردن بدنه ي دانشجويي و ايجاد يك گفت وگوي گسترده ملي در دانشگاه ها و مشخصاً بين بدنه ي هميشه ساكت جريان اسلام گرا با بدنه هاي عمومي دانشجويان و حتي تجديدنظر طلبان و ساختارشكنان به عنوان يك اقليت هميشه فعال- به جز برهه هايي كوتاه در ايام فتنه در دانشگاه هايي مثل شريف - فراهم نيامده است .
بايد با ايجاد انگيزش برگزاري دوره هاي آموزشي و پخش نمونه هاي موفق صحبت هاي دانشجويي به رفع اين مشكل همت گماشت، دانشجويان متدين ما بايد بدانند دفاع از مباني ديني و مرزباني ايدئولوژيك و اصل دعوت و امر به معروف هاي كلان انديشه اي نيز جزو تكاليف شدني و در دسترس است كه با اندك پي گري هايي قابليت تحقق خواهد داشت و انجام برنامه هايي ولو در گام هاي اول با كيفيت پايين تر با دخالت خود دانشجوي فعلي در هر دانشگاه به برنامه هاي تشريفاتي كه در ظاهر در كوتاه مدت كيفيت بالاتري خواهد داشت اولويت دارد. بايد آموزش جدي سخنراني و مناظره و كرسي ها و بحث هاي مربوط صورت بگيرد .
5- نبودن متولي دانشجويي و اتاق فكر جدي براي مديريت و راه اندازي كرسي ها
نبودن اتاق فكر موجب شده اكثر دانشگاه ها يا در مورد نحوه ي ورود به كرسي ها مثل شيوه هاي برگزاري يا موضوعات قابل استفاده با يك سردرگمي مواجه شوند. اين سردرگمي خود را در نداشتن موضوع جدي براي برگزاري كرسي، ترس از آغاز كرسي، رجوع به يك سري اساتيد يا دانشجويان ثابت و تبديل برگزار كنندگان به نيروهاي هميشه مخاطب، عدم تدقيق جدي نحوه و شيوه ي برگزاري و داوري، برگزاري همان برنامه هاي سابق سخنراني و مناظره و تريبون آزاد و پرسش و پاسخ با نام كرسي، ترس از برگزاري و تشريفاتي و كم استقبال شدن كرسي ها، برخورد منفعلانه و رفتن به سراغ موضوعات بي اولويت، كليشه كردن قالب كرسي در يك سري برنامه ي سالني بي روح و... خود را نشان مي دهد.
تنها مرجع فكري اين مسئله نشريه انعكاس و پايگاه آزاد فكري بسيج امركبير و حاوي مطالب نشريه ي انعكاس و پايگاه بسيج آزاد مشهد بود كه هيچ يك به روز نمي شوند و حتي در روزهاي جاري قابل دسترسي هم نيستند و علاوه بر آن، فاقد توان راه اندازي و دادن ايده هاي عملياتي و موضعي جدي هستند و تجربيات جديد دو ساله ي اخير نيز در هيچ جا نمود نيافته و اساساً براي ايجاد كرسي آزاد انديشي، هيچ آزاد انديشي و بحث چند جانبه حتي بين برگزار كنندگان اصلي در كشور صورت نمي گيرد .
وزارت علوم و نهاد رهبري در دانشگاه ها و دبيرخانه ي كرسي هاي آزاد انديشي نيز به تصويب يك سري آيين نامه و كلي گويي ها در مدح كرسي ها بسنده كرده اند. مرجعي نيز براي مشاوره دادن به دانشجويان و مسئولين تشكل هاي سياسي و علمي براي نحوه ي برگزاري كرسي ها وجود ندارد. پشتوانه ي حمايتي از مجموعه هاي پي گير اين مسئله در سراسر كشور نيز فراهم نيامده است، خود اين مجموعه ها نيز تلاش نكرده اند در فضايي نزديك تر براي پي گيري جدي مسئله در كشور اقدام كنند .
احتياج به ايجاد مركزي متشكل از فعالين فعلي و سابق دانشگاه ها در حوزه ي كرسي ها با پشتيباني جدي نهادهاي مسئول براي اتاق فكر و مركزي راه اندازي و پشتيباني نظري و رسانه اي كرسي ها در سراسر كشور لازم به نظر مي رسد .
اين مجموعه مي تواند در جايي نظير مجمع هماهنگي تشكل هاي دانشجويي، نهاد رهبري، بسيج دانشجويي يا... ايجاد شود. اما ضرورت دارد به صورت دانشجويي و از دل برگزار كنندگان كرسي هاي موفق و بعضي چهره هاي حريان ساز صورت بگيرد .
6- مشكلات امنيتي حاشيه ي كرسي ها
در بسياري از دانشگاه ها، مسئولين دانشگاه با ندادن مجوز به كرسي ها، پرهيز از ايجاد بحث جدي، برخورد با دانشجويان حاضر در كرسي ها، ايجاد بروكراسي دست و پا گير و مانع برگزاري كرسي ها خواسته يا ناخواسته مقابل آزاد انديشي قد برافراشته اند، در صورتي كه تجربه ي انقلاب اسلامي اين گونه كه هر جا كه موانع برچيده شده، دانشجويان انقلابي ما توانسته اند به صورت فعال ضد انقلاب را از صحنه به در كنند و اين برنامه ها جزو برنامه هاي مورد استقبال بدنه ي عمومي دانشجويان تبديل شده است .
عملاً بايد مسئولين آموزش عالي و امنيتي كشور يك تصميم جدي در امور استراتژي امنيتي ديوان سالاري در مواجهه با اين مطالبه ي مقام معظم رهبري اتخاذ كنند كه آيا پذيرش شان جدي است يا خير؟ اگر آري بايد موانع صدور مجوز و برخوردهاي صورت گرفته با بعضي چهره ها به صرف زدن حرف هايي تجديدنظرطلبانه در كرسي پايان يابد. البته اين به معني بي در و پيكر بودن و بدون ضابطه بودن كرسي ها نيست، اما در چارچوب منطق و اخلاق و عدم هوچي گري و توهين مي توان آزادي بيان قائل شد كه صد البته با جواب هاي متين و محكم جبهه ي انقلاب، ترسي از اين مسائل نيست و ريسك كردن در اين مورد به بستن فضاي موجود، اولويت دارد .
7- بي توجهي رسانه اي
در بررسي برنامه هاي برگزار شده با انبوهي برنامه در تهران و شهرستان ها مواجه مي شويم كه از جانب رسانه ها و مسئولين مورد توجه قرار نمي گيرند، يعني بعضا كرسي هاي آزاد فكري و آزادانديشي عميق دانشجويي با استقبال بسيار خوب دانشجويي در بعضي نقاط حتي در دانشگاه هاي اصلي تهران به صورت مداوم صورت مي گيرد اما به هيچ وجه بازتاب رسانه اي جدي نيافته يا ضريب داده نمي شود. معضل عدم رويت پذيري و بي توجهي رسانه ها از يك سو و عدم توجه برگزار كنندگان كرسي ها از سوي ديگر به تداوم اين دور باطل انجاميده است .
8- شناور بودن كرسي ها
بسياري برنامه هاي شكل گرفته سيال و شناور و بدون مقدمه و موخره به صورت تك برنامه هايي بدون تداوم جلو مي رود و در بسياري موارد، نتيجه مشخصي از مباحث گرفته نمي شود. در برنامه هاي بعدي نيز مسئله تداوم مي يابد. عملا مباحث شروع شده در جلسات پي گرفته نمي شود كه اين مسئله بايد از طرف خود تكل ها و احيانا مجموعه ي راه انداز آن به صورت جدي پي گرفته شود كه هم متن كرسي بازتاب بيابد هم در قالب هاي مختلف از فضاي اينترنتي و نشريات دانشجويي و پنل تا برگزاري مجدد موضوعات جمع بندي مناسب در اين زمينه صورت بگيرد.
