راهکارهای درک بهتر ماه رمضان

توصیه های آیت الله مظاهری برای بهرمندی بیشتر از ماه رمضان

اشاره:

استاد اخلاق حضرت آیت الله مظاهری به تبیین فضائل روزه و ویژگی های ماه مبارک رمضان پرداخت و چهار توصیه مهم و کاربردی برای بهره مندی بیشتر و بهتر مؤمنین از برکات ماه میهمانی خداوند بیان کرد. خلاصه بیانات رییس حوزه علمیه اصفهان در پی می آید.

«رَبِّ اشْرَحْ لی صَدْری وَ یسِّرْ لی أَمْری وَ احْلُلْ عُقْدَةً مِنْ لِسانی یفْقَهُوا قَوْلی»

 فرصت معنوی ماه مبارک رمضان

ماه مبارک رمضان یکی از فرصت های معنوی است که از ارزش فوق العاده ای برخوردار است و لازم است از آن بهره برداری کامل بشود.

درهای رحمت پروردگار در این ماه باز است و فوج فوج از بندگان آمرزیده می شوند. ماهی که نفس کشیدن درآن عبادت است و ثواب عبادات و اعمال خیر در آن، چندین برابر می شود.

شب قدر که در ماه مبارک رمضان است، یک فرصت روی فرصت است و عبادت در آن شب، برتر از هزار ماه عبادت است. بنابراین فرصت های کم نظیری در پیشِ رو است و نسیم های رحمتی در حال وزیدن می باشد. پیامبر اکرم«صلی الله علیه وآله و سلّم» فرمودند: «إِنَّ لِرَبِّکمْ فِی أَیامِ دَهْرِکمْ نَفَحَاتٍ أَلَا فَتَعَرَّضُوا لَهَا» [1]

بنابر فرمایش پیامبر گرامی«صلی الله علیه وآله و سلّم» نسیم هایی در زندگی انسان می وزد و همه باید خود را در معرض این نسیم ها قرار دهند تا از برکات آن بهره مند گردند.

راهکارهای درک بهتر ماه مبارک رمضان

برای استفاده بهتر از فرصت معنوی ماه مبارک رمضان، برای اینکه مشمول لطف خدا شویم، توفیق عبادت و بندگی و ترک معصیت پیدا کنیم، در این ماه مبارک قدمی در معنویت برداریم، خودسازی و تهذیب نفس کنیم، برای اینکه بتوانیم به حسن عاقبت دست یابیم و حوائج ما مستجاب و گرفتاری ها رفع گردد، چهار راهکار وجود دارد که ذیلاً به آن اشاره می شود:

1) پرهیز از غذای حرام و شبهه ناک

مراقب باشید لااقل در ماه مبارک رمضان غذای حرام و شبهه ناک نخورید. خداوند به کسی که در شکم او غذای حرام وجود دارد، نظر لطف نمی کند. عبادات چنین کسی ممکن است از نظر ظاهری صحیح باشد ولی مورد قبول و پذیرش خداوند سبحان واقع نمی شود.

حتی اگر نمی توانید درآمد خود را برای همیشه حلال و پاک کنید، اگر توفیق پرداخت خمس و زکات ندارید، لااقل برای این یک ماه، مبلغی جدا کنید و خمس و زکات آن را پرداخت کنید و با اجازه یک مجتهد جامع الشّرایط مبلغ مصرفی خوراک خود و خانواده را از آن مبلغ بپردازید.

قبل از ماه مبارک رمضان، دارایی خود را حلال کنید تا بتوانید توبه کنید و پاک و پاکیزه و با آمادگی به استقبال این ماه شریف بروید و بتوانید از برکات آن استفاده لازم را ببرید. کسب حلال به خصوص در زمان حاضر بسیار مشکل است، اما امر لازمی است و نمی شود مال حرام در زندگی کسی باشد و رستگار شود و عاقبت به خیر گردد.

لذا تقاضا دارم لااقل در ماه مبارک رمضان از غذای حرام و شبهه ناک پرهیز کنید تا بتوانید این ماه را با دعای مستجاب سپری کنید و به ملکه تقوا دست یابید.

2) ارتباط با خداوند از طریق انس با نماز جماعت و قرآن و دعا

بنابر تأکید اسلام، مساجد همیشه باید در وقت نماز پر از جمعیت باشد. قرآن کریم همواره تأکید می فرماید که: «وَ أَقیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاة» [2]

یعنی نماز را زنده بدارید. نمی گوید نماز بخوانید، بلکه بر زنده نگاه داشتن نماز تأکید دارد و مقصود قرآن کریم، اقامه نماز جماعت است.

در وقت نماز، همه جا باید تعطیل باشد و مساجد مملوّ از جمعیت مسلمانان باشد. عدم اهمیت به نماز، یعنی شلوغ بودن خیابان و مراکز تفریحی و سایر مکان ها در وقت نماز و خلوت بودن مساجد، ننگ بزرگی برای مسلمین محسوب می شود و مورد مذمّت و نکوهش قرآن کریم می باشد. چنانکه می فرماید:

«فَوَیلٌ لِلْمُصَلِّینَ، الَّذینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ» [3]

حال اگر این ننگ بزرگ را در طول سال داریم، تقاضا دارم لااقل در ماه مبارک رمضان، حضور جدی در مساجد داشته باشید و با نماز جماعت و قرآن کریم انس بگیرید.

اگر می خواهید خداوند متعال نظر لطفی به شما بکند، مساجد را پر کنید و از طریق نماز جماعت و قرآن کریم و دعا، رابطه خود را با خداوند محکم کنید تا مشمول عنایات ویژه حق تهالی شوید.

همچنین لازم است ائمه جماعت و روحانیون مساجد، پس از نماز برای مردم سخنرانی کنند و «اعتقادات»، «اخلاق» و احکام» اسلام را برای مردم تبیین نمایند. 

3) رسیدگی به دیگران

رابطه با خداوند متعال، یک بال برای پرواز است و بال دیگری که برای حرکت صعودی انسان به سوی معنویات لازم است، رابطه با مردم می باشد.

قرآن کریم مکرراً می فرماید که: «أَقیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاة» یعنی هم با خداوند و هم با مردم رابطه داشته باشید.

همه باید به هر اندازه که می توانند، به مستمندان رسیدگی کنند. از ما انتظار نمی رود که مثل اهل بیت«سلام الله علیهم» از افطار خود بگذریم و به دیگران ببخشیم، ولی وظیفه داریم که تشریفات و تجمّلات را حذف کنیم و به جای آن از نیازمندان دستگیری نماییم.

همه باید ساده زیست باشند و همه از ساده زیستی اضافه می آورند با احترام کامل و مخفیانه به فقرا ببخشند. اختلاف طبقاتی در جامعه امروزی کولاک می کند. عده ای از مردم بسیار ثروتمند و عده زیادی فقیر هستند. گروهی تجملگرا شده اند و تشریفات زیادی در زندگی دارند و گروهی دیگر حتی در تهیه افطار خود مشکل دارند. چنین افرادی که زیاد هم هستند، آبرومندند و نمی توانند به کسی رو بیندازند.

اگر به دستور قرآن کریم عمل شود و رسیدگی به نیازمندان جایگزین تجمل گرایی شود، فقر از جامعه رخت برمی بندد.

لذا تقاضا دارم لااقل در این یک ماه به فکر دیگران باشید و از مستمندان دستگیری کنید. در این یک ماه، مبلغی که همیشه صرف تشریفات می کنید، به فقرا ببخشید. اگر کسی بتواند شکم یک نفر گرسنه را سیر کند، خداوند وعده داده است او را عاقبت به خیر می کند. چنین کسی ذلّت بعد از عرّت پیدا نمی کند و خود او و فرزندانش از انحراف فکری که امروزه بسیاری از جوانان را مبتلا کرده است و نزدیک است دین و مذهب آنان را بگیرد، مصون می مانند. نهایتاً با دین از دنیا می رود و هنگام مرگ امیرالمؤمنین به فریاد او خواهند رسید.

4) اجتناب از گناه

در ماه مبارک رمضان، چشم و گوش و زبان خود را کنترل کنید. از نگاه های آلوده بپرهیزید. از دیدن فیلم ها و برنامه های حرام و بیهوده در ماهواره و اینترنت و تلویزیون دوری گزینید. غنا و موسیقی و حرف های حرام و بیهوده نشنوید. غیبت نکنید، تهمت نزنید، شایعه پراکنی نکنید، دروغ نگویید و به کسی توهین نکنید.

گاهی مشاهده می شود هنگام افطار، برخی غیبت می کنند و تهمت می زنند. معلوم است چنین افرادی روزه نبوده اند، فقط گرسنگی و تشنگی را تحمل کرده اند. روزه ای که همراه با گناه باشد، روزه واقعی نیست و مقبول درگاه الهی واقع نمی شود.

علاوه بر گناه، از گفتار و کردار بیهوده و بی نتیجه هم باید اجتناب شود. بعضی صحبت ها غیبت و تهمت و دروغ نیست ولی بیهوده است و نه نتیجه دنیا دارد، نه نتیجه آخرت. اینگونه حرف ها فشار قبر دارد و باید از آن پرهیز شود. بیایید لااقل در این ماه زبان خود را از گناه و بیهوده گویی حفظ کنید.

کسی که گناه و کردار بیهوده و بی نتیجه داشته باشد، نمی تواند از ماه مبارک رمضان استفاده مطلوب نماید. ماه مبارک رمضان باید مقدمه ای باشد برای رفع فساد اخلاقی. فساد اخلاقی اکنون یک زنگ خطر برای اسلام و نظام مقدس جمهوری اسلامی می شود. بی بند و باری در خیابان ها، بی حجابی و بد حجابی و سایر مصادیق فساد اخلاقی، بحران بزرگی است که باید برای آن فکری بشود. در ماه مبارک رمضان دعا کنید این آتش فساد اخلاقی خاموش شود و غیرت و عفت به جامعه برگردد که اگر همین طور ادامه پیدا کند و چاره ای برای آن اندیشیده نشود، جامعه را نابود خواهد کرد.

فساد اخلاقی در جامعه فعلی کولاک می کند و برخی هم متأسفانه دامن به آتش می زنند و این آتش برای خانواده ها و برای جوانان و آینده آنان تهدید بزرگی است.

نسل آینده در معرض نابودی فرهنگی است و این بحران می تواند قضیه «آندلس» یا «اسپانیا» را تکرار کند که یک کشور اسلامی را به یک کشور بی بند و بار و غیر اسلامی تبدیل کردند.

لذا تقاضا دارم در ماه مبارک رمضان علاوه بر دعاهای شخصی، برای رفع و ریشه کن شدن فساد اخلاقی که جامعه را فراگرفته است دعا کنید.

پی نوشت ها :

1. بحارالأنوار،ج 68، ص 221

2. بقره / 43

3. ماعون / 5-4 

شرح دعای روز ششم ماه رمضان

اَللّهُمَّ لا تَخْذُلْنی فیهِ لِتَعَرُّضِ مَعْصِیَتِکَ

                                      خدایا در این ماه به خاطر دست زدن به نافرمانیت خوارم مساز

وَلاتَضْرِبْنی بِسِیاطِ نَقِمَتِکَ

                                      و تازیانه‌های عذابت را بر من مزن

وَزَحْزِحْنی فیهِ مِنْ مُوجِباتِ سَخَطِکَ

                                      و از موجبات خشمت دورم بدار

بِمَنِّکَ وَاَیادیکَ یا مُنْتَهی رَغْبَةِ الرّاغِبینَ

                                      با منت و بخششت بر من ببخشای ای نهایت آرزوی آرزومندان

 

دعا باصدای امیر رضا عرب 

 

 

جمله ذرات زمین و آسمان لشگر حق‌اند گاه امتحان

برخی از گناهان خدا را به غضب می‌آورد و خدا قسم می‌خورد که دیگر آن شخص گناهکار را نیامرزد.

شرح فرازهای دعا

«اَللّهُمَّ لا تَخْذُلْنی فیهِ لِتَعَرُّضِ مَعْصِیَتِکَ»

هر انسانی هنگامی که معصیت پروردگار خویش را می‌نماید یقیناً با اصرار بر آن معصیت، روزی، خوار و ذلیل خواهد شد چرا که معصیت نمودن ذات اقدس الهی، به جنگ برخاستن با اوست. به طوری که خداوند امر به عملی می‌نماید و در مقابل بنده‌ای از آن سرپیچی می‌نماید که در آن هنگام است که آن بنده در مقابل قدرت پروردگار عالمیان خوار و ذلیل خواهد شد. اما آن رئوفیت و رحمانیت خداوند است که از بندگان خویش به سرعت راضی گشته و آن‌ها را عفو می‌نماید به طوری که در دعای ابوحمزه ثمالی می‌خوانیم که ”انت الهی وسع فضلا و اعظم حلما من ان تقایسنی بفعلی و خطیئتی و فالعفو، العفو، العفو”‌(1) ”(خدایا) تویی معبود من، فضل تو گسترده‌تر و حلم تو بزرگ‌تر از آن است که مرا با عمل و خطایم بسنجی پس (از تو طلب عفو و بخشش دارم) مرا ببخش، مرا ببخش، مرا ببخش”‌ پس در این روز ما هم از خداوند می‌خواهیم که ما را به واسطه گناهانی که در هر لحظه از عمرمان انجام می‌دهیم خوار و ذلیلمان ننماید و گناهان ما را بیامرزد.”‌

 تازیانه عذاب، نتیجه گناه انسان است

«وَلاتَضْرِبْنی بِسِیاطِ نَقِمَتِکَ»

”چه زمانی قهر خداوند انسان را می‌گیرد؟”‌

خداوند بالاتر از آن است که ما بخواهیم در مورد صفات او صحبتی کنیم اما این را باید بدانیم هنگامی انسان مورد قهر الهی قرار می‌گیرد که دائماً به سرپیچی از دستورات الهی پرداخته و معصیت او را انجام دهد و ما این را باید در نظر داشته باشیم که خداوند هیچ نیازی به اطاعت و فرمان برداری بندگانش ندارد چرا که او بی نیازترین بی نیازان است ”الله الصمد”‌(2) ”خداوند بی نیاز است”‌ و قهر الهی برای این است که انسان خود را شناخته و به سیر کمالات و خودسازی بپردازد تا به درجات عالی انسانی برسد چرا که اگر انسان رها گذاشته می‌شد تا به هر کاری که می‌خواست دست زند، آنگاه بود که دیگر هیچ انسانی با انسانیت در روی زمین زندگی نمی‌کرد. ”ولولا فضل امه علیکم و رحمته لکنتم من الخاسرین”‌(3) ”واگر فضل و رحمت خداوند شامل حال شما نبود هر آینه از زیان کاران بودید”‌ و نباید این را فراموش کنیم که خداوند، ما را برای اینکه نافرمانی او را کنیم نیافریده است بلکه ”وما خلقت الجن والانس الا لیعبدون”‌(4) ” و ما خلق نکردیم جن و انس را مگر ما را به یکتایی پرسش کنند”‌ پس انسان جاهل و نادان چگونه از پروردگار خویش که بر مصلحت تمام بندگانش آگاه است سرپیچی نموده و به معصیت او مشغول می‌گردد، پس در این روز ما از خداوند می‌خواهیم که ما را جزء کسانی که قهر او بر آنان واجب گشته، قرار ندهد یعنی ما را از اطاعت کنندگان و فرمان برداران دستوراتش قرار دهد نه از نافرمانان و سرپیچی کنندگان...

الان این گرفتاری‌هایی که گریبان عالم بشریت را فراگرفته  است هر روز خبر از آمدن سیل و طوفان است ، همه تازیانه عذاب است.

جمله ذرات زمین و آسمان / لشگر حقند گاه امتحان

سیل و رانش زمین، لشگر خدا هستند که برای عذاب بندگان مأمور هستند و برای جلوگیری از آن‌ها نباید گناه کنیم.

«وَزَحْزِحْنی فیهِ مِنْ مُوجِباتِ سَخَطِکَ

خدایا من را از موجبات سخطت دور گردان، چیزهایی که موجب سخط توست. روایتی است که برخی گناهان خدا را به غضب می‌آورد و آنگاه خدا قسم می‌خورد که به عزت و جلال خودم دیگر تو را آمرزش نمی‌کنم.

حدیث هست که هفتاد گناه جاهل را می‌آمرزند قبل از آنکه یک گناه عالم را بیامرزند.

در سوره حمد می‌خوانیم: اهدنا الصراط المستقیم ”(خدایا) ما را به راه راست هدایت نما، صراط الذین انعمت علیهم غیر المغضوب علیهم ولضالین”‌ ”راه کسانی که بر آنان انعام فرموده‌ای نه راه کسانی که بر آنان غضب نموده‌ای و نه گمراهان”‌.

انعمت علیهم چه کسانی هستند؟

جواب آن را که خداوند به چه کسانی نعمت داده است را می‌توانیم با یک آیه بیان نماییم:

 ”و من یطع الله و الرسول فاولئک مع الذین انعم الله علیهم من النبیین و الصدیقین و الشهداء و الصالحین و حسن اولئک رفیقا”‌(5) یعنی ”و آنان که خداوند و رسول را اطاعت کنند البته آنان (یعنی اطاعت کنندگان از خدا و رسول) با کسانی که خداوند به آنان انعام (لطف و عنایت کامل) فرموده یعنی با پیامبران و صدیقان و شهیدان و نیکوکاران محشور خواهند شد و ایشان در بهشت چه نیکو رفیقانی خواهند بود”‌.

مغضوب علیهم و ضالین چه کسانی هستند؟

کسانی که خداوند بر آنان غضب می‌فرماید کسانی هستند که از شیطان پیروی می‌کنند به طوری که خداوند در قرآن گفته شیطان را چنین بیان می‌فرماید: ”لعنه الله و قال لا تخذن من عبادک نصیبا مفروضا”‌(6) خداوند او را لعنت نمود (و از رحمت خود دور ساخت) و (شیطان در جواب) گفت: من از بندگان تو قسمتی را زیر بار اطاعت خود خواهم کشید”‌ ”ولا ضلنهم ولا منینهم...”‌(7) یعنی ”آنان را گمراه کنم و به آرزوهای دور و دراز در افکنم.”‌ پس کسانی که پیروی از شیطان نموده و از دستورات خداوند سرپیچی کنند، مستحق خشم و غضب الهی می‌گردند.

زیرا از گمراهان خواهند بود چنانچه خداوند در قرآن می‌فرماید: ”اولئک ماواهم جهنم ولایجدون عنها محیصا”‌(8) یعنی ”ایشان را (یعنی شیطان و پیروانش را) منزل و جایگاه، جهنم است و از آن، مفر و گریزگاهی نخواهند یافت”‌ پس ما در این روز از ذات اقدس پروردگار می‌خواهیم ما را از چیزهایی که موجب خشم و غضب او می‌گردد (یعنی پیروی از دستورات شیطان) دور گرداند. ان شاءالله که تابع باشیم .

در مساجد هنگام خواندن دعا معانی آن نیز بیان شود

ای کاش در مساجد که این دعاها خوانده می‌شود، معنی آن نیز بیان شود تا مردم وقتی دعا می‌کنند، با حضور قلب این دعاها را بخوانند و در خودشان بیان کنند. به مردم بگویند که به خاطر گناه عذاب می‌شوند و این حادثه‌ها در سراسر جهان و برخی شهرهای تهران به خاطر گناه است.

خدا به شعیب پیامبر فرمود، می‌خواهم صد هزار تن از قومت را عذاب کنم. 40 هزار تن افراد بد و 60 هزار تن از افراد خوب. خطاب رسید که چرا خوب‌ها بیشترند، فرمود: برای اینکه خوب‌ها هم با بدها خوش و بش کردند.

نماز شب هفتم ماه رمضان

چهار ركعت درهر ركعت حمد و سیزده مرتبه «قدر».

تأکید بر خوردن سحری

باران رحمت الهی در ماه مبارک رمضان باریدن دارد و فرصت برای کسب فضایل معنوی و دست‌یابی به نیکی فراهم است، باید این فرصت را به خوبی شناخت و از هر لحظه آن به ویژه اوقاتی چون سحر، به شایستگی استفاده کرد.

اعمال مشترک سحرهای ماه رمضان

1) سحری خوردن

سحری خوردن شرط روزه گرفتن نیست ، بلکه یک سنّت است . پیامبر (صلی الله علیه وآله) آن را انجام می‌داده اند ، و بدان دستور داده‌اند و فرموده‌اند :« تسحروا فان فی السحور برکه : برای خوردن سحری بر خیزید که در سحری خوردن برکت است . »

بنابر این ، سحری خوردن و همچنین تأخیر انداختن آن تا نزدیک طلوع فجر سنّت است زیرا موجب تقویت مسلمان روزه دار ، و تخفیف مشقّت روزه داری می‌گردد ، و مدّت زمان گرسنگی و تشنگی را کاهش خواهد داد ، و از آنجا که تسهیل و آسان‌گیری مورد توجّه دین اسلام می‌باشد لذا ، اسلام عبادات را بر مردم آسان گرفته و مردم را به سوی آسان سازی آن ترغیب و تشویق کرده است . از جمله همین آسان‌گیری‌های اسلام ، زودتر افطار کردن و دیرتر سحری خورد است .

پس برای مسلمان روزه دارمستحبّ است که هنگام سحر بپا خیزد ، اندکی غذا به عنوان سحری ، هر چند یک خرما باشد ، بخورد یا یک جرعه آب بنوشد ، به خاطر اینکه به سنّت پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله) عمل نموده باشد .

در سحری خوردن فایده‌ی معنوی دیگری نیز هست که همان بیداری ، قبل از طلوع فجر است . در آن ساعت سحر ، خداوند رحمت خود را بر بندگانش متجلّی می‌نماید ؛ دعاها را اجابت می‌کند ، و استغفار کنندگان را مورد مغفرت قرار می‌دهد ، و اعمال صالح را می‌پذیرد . تفاوت بسیار است میان کسانی که وقت سحر را به ذکر گفتن و تلاوت قرآن سپری می‌کنند ، با کسانی که این ساعات را در خواب و بی خبری به سر می‌برند .

در روایت دیگری رسول خدا(صلی الله علیه وآله) فرموده است: فرشتگان برای کسانی که در سحرها طلب آمرزش می‌کنند و سحری می‌خورند، استغفار می‌کنند.

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «سحری بخورید هر چند که یک جرعه آب باشد. همانا درود خدا بر کسانی باد که سحری می‌خورند.»( تهذیب الاحکام، ج 4، ص 198.)

همچنین  فرمودند : «خرما سحری خوبی برای مؤمن است.»( بحار الانوار، ج 62، ص 296)

2) تلاوت قرآن

خواندن سوره قدر به هنگام خوردن سحری ثواب بسیاری دارد، در روایتی از امام صادق(علیه السلام) آمده است که هر مؤمنی، در وقت افطار و خوردن سحری، این سوره را بخواند، در میان این دو وقت ثواب شهیدان را دارد.

یکی از بهترین اعمال در شب‌ها و روزهاى ماه مبارک رمضان، تلاوت قرآن است. اگر چه تلاوت قرآن در تمام اوقات ثواب دارد، ولى چون قرآن در ماه رمضان نازل شده است، از اجر و ثواب ویژه‏اى برخوردار است چنانچه وارد شده:

قال رسول الله (صلى الله علیه و آله): اگر کسى در این ماه یک آیه از قرآن تلاوت کند، ثوابش مثل کسى است که در غیر ماه رمضان یک ختم قرآن کرده است.

امام باقر علیه‌السلام فرمود: هر چیزى بهارى دارد و بهار قرآن ماه رمضان است.(اصول كافى جلد 4 ص: 438 روایت: 10 )

به عبارتی تلاوت قرآن در این ماه یادآور این نکته است که خداوند بندگان را در این ماه مورد خطاب قرار داده و مسائل و موضوعات را به وسیله انبیائش برای آن‌ها فرستاده است .

و این یک افتخار و مباهات برای بندگان است که در این ماه بنده مورد عنایت الهی قرار گرفته و به عبارتی او را به حساب آورده و از دیگر حیوانات جدایش کرده است .

3) دعای سحر

دعایی از امام رضا(علیه السلام) نقل شده که فرمود: این دعا را امام باقر(علیه السلام) در سحرهای ماه مبارک رمضان می‌خواند و می‌فرمود: در این دعا اسم اعظم الهی آمده است، که در سرعت اجابت دعا بسیار مؤثر است.

4) دعای ابو حمزه ثمالی

دعای ابو حمزه ثمالی که در سحرهای ماه رمضان خوانده می‌شود از مضامین و محتوای بسیار بلندی بر خوردار است که اگر کسی اندکی آمادگی روحی داشته باشد و با توجه، این دعا را بخواند، به یقین در عمق وجودش نورانیت خاصی وارد می‌شود و در دل و جانش انقلابی ایجاد می‌کند.

اعمال مشترک روزهای ماه رمضان

1) دعا

هر روز این دعا را بخواند که در کتب معتبر نقل شده است

اَللّهُمَ هذا شَهْرُ رَمَضانَ، اَلَّذی أنْزَلْتَ فیهِ الْقُرآنَ، هُدیً لِلنّاسِ وَ بَیِّنات مِنَ الْهُدی وَ الْفُرقانِ،...الخ.

شیخ کفعمی(رحمه الله) در بلد الا مین و مصباح از کتاب اختیار، سید بن باقی نقل کرده است که هر کس بخواند این دعا را در هر روز از ماه رمضان، خداوند متعال گناهان بسیاری را از او بیامرزد: اَللّهُمَ رَبِّ شَهْرِ رَمَضانِ الَّذی أنْزَلْتَ فیهِ الْقُرْآنَ، وَافْتَرَضْتَ عَلی عِبادِکَ فیهِ الصِّیامَ،..الخ.

2) تسبیحات و صلوات

الف) در هر روز از ماه رمضان این تسبیحات را که از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است بخواند. این تسبیحات ده بخش است و هر بخش از آن مشتمل بر ده تسبیح است:

سُبْحانَ اللّهِ باِرئِ النَّسمِ، سُبْحانَ اللّهِ المَصِّوِر، سُبْحانَ اللّهِ خالِقِ الْأَزْواجِ کُلِّها،...الخ.

ب) در هر روز از ماه مبارک رمضان، این صلوات خوانده شود که بسیار پر محتوا و پر ارزش است: إنَّ اللّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبیِّ، یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیهِ وَ سَلِّمُوا تَسلیماً، لَبَّیْکَ یا رَبِّ وَ سَعْدَیْکَ وَ سُبْحانَکَ،...الخ.

ج) شیخ مفید(رحمه الله) آورده: از مستحبات ماه رمضان صلوات فرستادن بر رسول خدا(صلی الله علیه وآله) است، در هرروز صد مرتبه و اگر زیادتر بفرستد فضیلت بیشتری دارد.

* به علت طولانی بودن دعا، صلوات و تسبیحاتی که در مطلب طرح شده‌اند، درج کامل آن‌ها ممکن نیست. بهره‌مندی از تمامی مطالب  و اعمال ماه مبارک رمضان، از طریق مفاتیح‌الجنان امکان پذیر است .

شرح دعای روز پنجم ماه رمضان

اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی فِیهِ مِنَ الْمُسْتَغْفِرِینَ                       خدایا در این روز مرا از آمرزش جویان درگاهت قرار ده

وَاجْعَلْنِی فِیهِ مِنْ عِبَادِکَ الصَّالِحِینَ الْقَانِتِینَ             و قرار ده مرا در این روز از بندگان شایسته و فرمانبردارت

وَاجْعَلْنِی فِیهِ مِنْ أَوْلِیائِکَ الْمُقَرَّبِینَ                        و در این روز مرا از دوستان نزدیکت قرار ده،

بِرَأْفَتِکَ یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ                                       به حق مهربانی‌ات، ای مهربان‌ترین مهربانان

دعا با صدای امیر رضا عرب

شرح فرازهای دعا

اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی فِیهِ مِنَ الْمُسْتَغْفِرِینَ

خدایا من را در این ماه رمضان جزو مستغفرین قرار بده، برای استغفار، باید شرایط استغفار را داشت. کسی که مال حرام خورده که با استغفار کارش درست نمی‌شود. باید برود و صاحبان مال را راضی کند.

با مال حرام و رشوه و ربا رشد کرده‌ای، حال که توبه می‌کنی باید بروی سود ربا را به صاحبان آن بازگردانی. غذای کم و حلال بخوری تا گوشت‌های تنت که با مال حرام پرورش یافته‌اند، آب شوند.

کسی که شب تا صبح پای کار حرام نشسته،‌ باید شب‌ها احیا نگه دارد و عبادت کند. از جمله در شب 15 شعبان که احتمالاً شب قدر است که تمام مقدّرات ما در آن نوشته می‌شود.

خدایا مرا از مستغفرین قرار بده! یعنی اینکه واقعاً استغفار کنم و اگر مال حرامی دارم، آن را حلال کنم. به گناهی که قبلاً کردم فکر نکنم و از آن لذت نبرم. حالا زبانی هم استغفار کنیم، خوب است. بعد از نماز مغرب هم 70 بار استغفار وارد است.

نتیجه‌ی استغفار کردن چیست؟

«من اکثرالاستغفار» کسی که زیاد استغفار کند، 4 چیز به دست می‌آورد :

«جعل الله له من کل همٍ و غمٍ فرجا» اگر غم و غصه دارد، غم و غصه‌اش بیرون می‌آید.

دوم «من کل خوفٍ امنا» گاهی اخبار ناخوشایند را می‌دهند. اگر استغفار کنی، هیچ خبری نمی‌شود. اگر استغفار کرده‌ای از کسی نترس و فقط از خدا بترس.

سوم «من کل ضیق ٍ مخرجا» صاحب‌خانه تو را جواب کرده؟ سفته‌هایت عقب افتاده؟ گرفتاری؟ اگر استغفار کنی همه این‌ها درست می‌شود.

اگر در گرفتاری هستید، اگر مشکل ازدواج دارید، اگر منزل می‌خواهید،‌ استغفار کنید، خدا گره از کارهاتان باز می‌کند. اما باید شرایط استغفار را هم مراعات کرد.

شرایط استغفار چیست؟

شخصی در محضر حضرت علی علیه‌السلام گفت: ”استغفرالله”‌ امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام فرمود: ”مادرت به عزایت گریه نماید، آیا می‌دانی استغفار چیست؟ همانا استغفار درجه علیین است و آن اسمی است که به شش معنی واقع می‌گردد:

اول پشیمانی بر گذشته می‌باشد، دوم عزم و اراده برای دوری از آن گناه تا ابد، سوم حق مخلوقات را ادا نمایی تا خدا را پاک و مطهر ملاقات کنی و حقی از مخلوقات بر عهده تو نباشد، چهارم اینکه به سوی هر فریضه‌ای که ضایع نموده‌ای روی آورده و حق آن را ادا کنی، پنجم اینکه گوشتی را که به واسطه حرام روییده شده به واسطه اندوه‌ها آب کنی تا پوست به استخوان چسبیده و گوشت تازه بین آن‌ها روییده شود و ششم اینکه درد و رنج فرمان برداری و اطاعت را به جسم بچشانی چنان چه شیرینی معصیت را به آن چشانده بودی، پس در آن هنگام می‌توانی بگویی ”استغفرالله”‌که در این روز ما هم از خداوند می‌خواهیم جزء مستغفرین واقعی که امیر مؤمنان علی علیه‌السلام در مورد آن توضیح فرموده‌اند قرارمان داده و توبه ما را بپذیرد...

و چهارم اینکه «ورزقه من حیث لایحتسب» از جایی که گمان نداری و فکرش را نمی کنیم روزی می رسد . همسفر خوب پیدا می‌کنی، یک زن خوب نصیبت می شود  و...

رزق تنها پول نیست!

رزق همه‌اش پول نیست. در احادیث بسیار بیان شده که اگر فلان کار را بکنی ، رزقت زیاد می شود ، منظور از رزق ، رزق معنویاست، رفیق خوب رزق است، همسفر خوب هم رزق است. هر وقت می‌خواهید مسافرت بروید، چند بار استغفار کنید تا یک همسفر خوب داشته باشید.

وَاجْعَلْنِی فِیهِ مِنْ عِبَادِکَ الصَّالِحِینَ الْقَانِتِینَ

خدایا من را از بندگان شایسته خودت قرار بده. فرمانبردار تو باشم. اطاعت تو را کنم. خدا آدم فرمانبردار را دوست دارد.

هنگامی که بنده در پیشگاه خداوند دارای مقام و منزلت است که واجبات الهی را انجام داده و از محرمات او بپرهیزد. آنگاه است که آن بنده به عنوان بنده صالح که مطیع پروردگار خویش است قرار خواهد گرفت که در این روز ما نیز از خداوند می‌خواهیم که ما را جزء بندگان صالح که مطیع اوامر او می‌باشند، قرار دهد. 

وَاجْعَلْنِی فِیهِ مِنْ أَوْلِیائِکَ الْمُقَرَّبِینَ

همان طور که در روایات و آیات آمده است کسانی مقرب درگاه الهی قرار می‌گیرند که هیچ گاه از یاد خداوند در تمام لحظات عمر و حیات خویش غافل نگردند و بندگی خدا را فقط برای رضای خداوند انجام دهند که برای فهم بیشتر به نمونه بارز آن حضرت امیر مؤمنان علی علیه‌السلام اشاره می‌کنیم که در مناجات با خداوند چنین فرمودند: ”الهی ما عبدتک خوفا من نارک و لاطمعا فی جنتک لکن وجدتک اهلا للعباده فعبرتک”‌ ”بار خدایا! تو را به خاطر ترس از جهنمت و یا به جهت طمع به بهشتت عبادت نمی‌کنم، بلکه تو را شایسته عبادت یافتم، پس تو را عبادت می‌کنم”‌(4 ) ما نیز در این روز از خداوند می‌خواهیم که به حق لطف و رحمتش ما را از دوستان و اولیاء و مقربان درگاهش قرار دهد. انشاء الله که تابع باشیم .

بهشت خدا جدا از بهشت معمول است

بهشت معمولی برای کسانی است که غذا و حوری می‌خواهند؛ اما آن‌ها که خود خدا را می‌خواهند و عبادت را برای خود خدا کردند و نه برای ترس از جهنم، آن‌ها در بهشت خدا وارد می‌شوند. آیه قرآن هم وجود دارد. «فادخلی فی عبادی و ادخلی جنتی» از خدا بخواهیم که در آن بهشت قرار بگیریم. جنت فردوس، جنت عدن جنت‌های متعدد وجود دارد ولی جنت خدا عالی است.

بِرَأْفَتِکَ یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ

 می‌گوید: خدا به مهربانی خودت، دعاهای ما را مستجاب کن. ای خدایی که رحمتت از همه رحم‌ها بیشتر است.

                     نماز شب ششم ماه رمضان

چهار ركعت در هر ركعت حمد و سوره تَبارَكَ الَّذى بِیَدِهِ الْمُلْكُ.

شرح دعای روز پنجم ماه رمضان

اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی فِیهِ مِنَ الْمُسْتَغْفِرِینَ                       خدایا در این روز مرا از آمرزش جویان درگاهت قرار ده

وَاجْعَلْنِی فِیهِ مِنْ عِبَادِکَ الصَّالِحِینَ الْقَانِتِینَ             و قرار ده مرا در این روز از بندگان شایسته و فرمانبردارت

وَاجْعَلْنِی فِیهِ مِنْ أَوْلِیائِکَ الْمُقَرَّبِینَ                        و در این روز مرا از دوستان نزدیکت قرار ده،

بِرَأْفَتِکَ یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ                                       به حق مهربانی‌ات، ای مهربان‌ترین مهربانان

دعا با صدای امیر رضا عرب

شرح فرازهای دعا

اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی فِیهِ مِنَ الْمُسْتَغْفِرِینَ

خدایا من را در این ماه رمضان جزو مستغفرین قرار بده، برای استغفار، باید شرایط استغفار را داشت. کسی که مال حرام خورده که با استغفار کارش درست نمی‌شود. باید برود و صاحبان مال را راضی کند.

با مال حرام و رشوه و ربا رشد کرده‌ای، حال که توبه می‌کنی باید بروی سود ربا را به صاحبان آن بازگردانی. غذای کم و حلال بخوری تا گوشت‌های تنت که با مال حرام پرورش یافته‌اند، آب شوند.

کسی که شب تا صبح پای کار حرام نشسته،‌ باید شب‌ها احیا نگه دارد و عبادت کند. از جمله در شب 15 شعبان که احتمالاً شب قدر است که تمام مقدّرات ما در آن نوشته می‌شود.

خدایا مرا از مستغفرین قرار بده! یعنی اینکه واقعاً استغفار کنم و اگر مال حرامی دارم، آن را حلال کنم. به گناهی که قبلاً کردم فکر نکنم و از آن لذت نبرم. حالا زبانی هم استغفار کنیم، خوب است. بعد از نماز مغرب هم 70 بار استغفار وارد است.

نتیجه‌ی استغفار کردن چیست؟

«من اکثرالاستغفار» کسی که زیاد استغفار کند، 4 چیز به دست می‌آورد :

«جعل الله له من کل همٍ و غمٍ فرجا» اگر غم و غصه دارد، غم و غصه‌اش بیرون می‌آید.

دوم «من کل خوفٍ امنا» گاهی اخبار ناخوشایند را می‌دهند. اگر استغفار کنی، هیچ خبری نمی‌شود. اگر استغفار کرده‌ای از کسی نترس و فقط از خدا بترس.

سوم «من کل ضیق ٍ مخرجا» صاحب‌خانه تو را جواب کرده؟ سفته‌هایت عقب افتاده؟ گرفتاری؟ اگر استغفار کنی همه این‌ها درست می‌شود.

اگر در گرفتاری هستید، اگر مشکل ازدواج دارید، اگر منزل می‌خواهید،‌ استغفار کنید، خدا گره از کارهاتان باز می‌کند. اما باید شرایط استغفار را هم مراعات کرد.

شرایط استغفار چیست؟

شخصی در محضر حضرت علی علیه‌السلام گفت: ”استغفرالله”‌ امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام فرمود: ”مادرت به عزایت گریه نماید، آیا می‌دانی استغفار چیست؟ همانا استغفار درجه علیین است و آن اسمی است که به شش معنی واقع می‌گردد:

اول پشیمانی بر گذشته می‌باشد، دوم عزم و اراده برای دوری از آن گناه تا ابد، سوم حق مخلوقات را ادا نمایی تا خدا را پاک و مطهر ملاقات کنی و حقی از مخلوقات بر عهده تو نباشد، چهارم اینکه به سوی هر فریضه‌ای که ضایع نموده‌ای روی آورده و حق آن را ادا کنی، پنجم اینکه گوشتی را که به واسطه حرام روییده شده به واسطه اندوه‌ها آب کنی تا پوست به استخوان چسبیده و گوشت تازه بین آن‌ها روییده شود و ششم اینکه درد و رنج فرمان برداری و اطاعت را به جسم بچشانی چنان چه شیرینی معصیت را به آن چشانده بودی، پس در آن هنگام می‌توانی بگویی ”استغفرالله”‌که در این روز ما هم از خداوند می‌خواهیم جزء مستغفرین واقعی که امیر مؤمنان علی علیه‌السلام در مورد آن توضیح فرموده‌اند قرارمان داده و توبه ما را بپذیرد...

و چهارم اینکه «ورزقه من حیث لایحتسب» از جایی که گمان نداری و فکرش را نمی کنیم روزی می رسد . همسفر خوب پیدا می‌کنی، یک زن خوب نصیبت می شود  و...

رزق تنها پول نیست!

رزق همه‌اش پول نیست. در احادیث بسیار بیان شده که اگر فلان کار را بکنی ، رزقت زیاد می شود ، منظور از رزق ، رزق معنویاست، رفیق خوب رزق است، همسفر خوب هم رزق است. هر وقت می‌خواهید مسافرت بروید، چند بار استغفار کنید تا یک همسفر خوب داشته باشید.

وَاجْعَلْنِی فِیهِ مِنْ عِبَادِکَ الصَّالِحِینَ الْقَانِتِینَ

خدایا من را از بندگان شایسته خودت قرار بده. فرمانبردار تو باشم. اطاعت تو را کنم. خدا آدم فرمانبردار را دوست دارد.

هنگامی که بنده در پیشگاه خداوند دارای مقام و منزلت است که واجبات الهی را انجام داده و از محرمات او بپرهیزد. آنگاه است که آن بنده به عنوان بنده صالح که مطیع پروردگار خویش است قرار خواهد گرفت که در این روز ما نیز از خداوند می‌خواهیم که ما را جزء بندگان صالح که مطیع اوامر او می‌باشند، قرار دهد. 

وَاجْعَلْنِی فِیهِ مِنْ أَوْلِیائِکَ الْمُقَرَّبِینَ

همان طور که در روایات و آیات آمده است کسانی مقرب درگاه الهی قرار می‌گیرند که هیچ گاه از یاد خداوند در تمام لحظات عمر و حیات خویش غافل نگردند و بندگی خدا را فقط برای رضای خداوند انجام دهند که برای فهم بیشتر به نمونه بارز آن حضرت امیر مؤمنان علی علیه‌السلام اشاره می‌کنیم که در مناجات با خداوند چنین فرمودند: ”الهی ما عبدتک خوفا من نارک و لاطمعا فی جنتک لکن وجدتک اهلا للعباده فعبرتک”‌ ”بار خدایا! تو را به خاطر ترس از جهنمت و یا به جهت طمع به بهشتت عبادت نمی‌کنم، بلکه تو را شایسته عبادت یافتم، پس تو را عبادت می‌کنم”‌(4 ) ما نیز در این روز از خداوند می‌خواهیم که به حق لطف و رحمتش ما را از دوستان و اولیاء و مقربان درگاهش قرار دهد. انشاء الله که تابع باشیم .

بهشت خدا جدا از بهشت معمول است

بهشت معمولی برای کسانی است که غذا و حوری می‌خواهند؛ اما آن‌ها که خود خدا را می‌خواهند و عبادت را برای خود خدا کردند و نه برای ترس از جهنم، آن‌ها در بهشت خدا وارد می‌شوند. آیه قرآن هم وجود دارد. «فادخلی فی عبادی و ادخلی جنتی» از خدا بخواهیم که در آن بهشت قرار بگیریم. جنت فردوس، جنت عدن جنت‌های متعدد وجود دارد ولی جنت خدا عالی است.

بِرَأْفَتِکَ یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ

 می‌گوید: خدا به مهربانی خودت، دعاهای ما را مستجاب کن. ای خدایی که رحمتت از همه رحم‌ها بیشتر است.

                     نماز شب ششم ماه رمضان

چهار ركعت در هر ركعت حمد و سوره تَبارَكَ الَّذى بِیَدِهِ الْمُلْكُ.

یک هدیه رمضانی

ماه رمضان، لبریز انرژی و زمان مناسبی است برای ایستادن زیر بارانی که بر همه یکسان می‌بارد اما همه از آن استفاده همگون نمی‌کنند. این ماه ارجمند می‌تواند یاری‌مان کند اسب سرکش نفس را مهار کنیم. مجموعه حاضر، از زندگی بزرگان عرفان شیعه و کتاب‌های معتبر شیعی استخراج شده‌اند و نگارنده، فقط «تدوین کننده» آن‌ها برای همه بندگان خداست... کسانی که شاید مانند من، راهی به آستان مردان حقیقی خدا ندارند و فقط می‌توانند در حاشیه شبستان رحمت خدا قدمی بزنند.

الف) دقت‌های همیشگی و مشترک

* رعایت «کامل» نظافت فردی از جزئی‌ترین امور فردی تا نکته‌های مشترک گروهی.

* احترام فراوان به «همه»... به ویژه نزدیکان.

* پرهیز جدی از شکستن دل دیگران با زبان یا رفتار.

* پرهیز جدی از سخن گفتن کنایه آمیز، تهمت، غیبت یا قضاوت درباره دیگران.

* دعای از سرِ مهربانی برای همه به ویژه کسانی که از آنان دلگیریم.

* احترام فراوان و مهربانی در زندگی مشترک با پدر و مادر، همسر و اطرافیان(خویشاوندان و دوستان).

ب) عبادت‌هایی برای تکمیلِ روزه

1- ذکر و دعای سحر:

* دست کم یک ساعت پیش از اذان صبح، بیدار شویم و ابتدا«سَحَری» را بخوریم(تا فرصت و ذهن آسوده‌ای برای عبادت داشته باشیم).

* خواندن نماز شب، هر چند به اندازه نمازهای شفع و وتر باشد... و هر بار از خدا بخواهیم توفیق عبادت و درک آن را عطا کند.

* خواندن دعای سَحَر... هر چند به اندازه«بخشی از آن» باشد.

* نماز صبح و یک یا هر چهار دعای پس از نمازها که در کتاب مفاتیح‌الجنان، پس از هم چاپ شده‌اند(اللهم رب شهر رمضان...، یا علی و یا عظیم...، اللهم ادخل علی اهل قبور السرور...، اللهم بک و منک اطلب حاجتی...).

* 70 مرتبه استغفار: اَستَغفِرُ اللهَ رَبّی وَ اَتوبُ اِلَیه.

* دست راست را به سینه بگذاریم و 70 مرتبه بگوییم: یا فَتّاح!(از خداوند می‌خواهیم که به ما ظرفیت دریافت انرژی‌های مثبت و عنایت‌های ویژه‌اش را بدهد).

* خواندن دعای کوتاه و چند سطریِ هر روز ماه رمضان.

* خواندن زیارت عاشورا یا یکی از زیارت‌های حضرت سیدالشهدا(ع)... هر چند به اندازه«یک سلام ساده» باشد.

* خواندن دعای عهد با امام زمان(ع) یا زیارت نامه کوتاهی که در کتاب مفاتیح‌الجنان، پیش از دعای عهد است.

2- طول روز

* دقت در خواندن نمازهای واجب در اولِ وقت.

* صلوات بر محمد و آل محمد، به تعداد عددهای مشهور: 7، 14، 70، 110 یا...

* سخن گفتن رازگشایی صمیمانه و مؤدبانه با پروردگار و ارواح مطهر چهارده معصوم، به ویژه حضرت امام زمان(ع)... هر کدام از ما با روح بزرگواری مأنوسیم و خوب است همین انس را در ماه مبارک رمضان، از «تک گویی» به «گفتگو» تبدیل کنیم.

* در اجرای امور خیر کوچک و بزرگ، تردید نکنیم. وقتی پاداش را به «نیت» می‌دهند؛ اگر بفهمیم که کار خیرِ پیش آمده زیاد هم خیر نبوده(!)، به خاطر نیَّتمان، چیزی را از دست نخواهیم داد.

* پرهیز از: دیدار آدم‌های بی احساس معنوی، حضور در مهمانی‌هایی که بیش از «بندگی» انگیزه نافرمانی خدا را تقویت می‌کنند، زیاده‌روی در ارتباط دوستانه با همکاران نامَحرَم، زیاده‌روی در مطالعه یا تماشای فیلم‌ها، تئاترها یا تصویرهایی که خاصیت تقویت معنوی یا بالا بردن آگاهی دینی نداشته باشد، رنجیدن از ناگواری‌های رفتار دیگران، جدل و جدال با اطرافیان درباره مسایل زندگی، شتاب در استفاده از چیزی که دلمان می‌طلبد و...

* تمایل به: زیارت مکان‌های مقدس و دیدار با آدم‌های معنوی ساده یا مردان حقیقیِ خدا، گفتگوی معنوی با همفکران و دوستان اهل بیتی، بخشیدن نامهربانی‌های دیگران، پیش‌قدم شدن در رفع مشکل‌های روحی یا مالی دیگران، انگیزه دادن به اطرافیان برای ارتباط بهتر با خدا و اهل بیت، تفکر در گذشته و آینده معنوی و بازنگری در رفتار با دیگران، مهربانیِ بی چَشمداشت با همه، تقدیم پاداش معنوی عبادت‌ها به ارواح بزرگان به ویژه شهیدان شریف کربلا، مطالعه یا تماشای فیلم‌ها، تئاترها یا تصویرهایی که خاصیت تقویت معنوی یا بالا بردن آگاهی دینی داشته باشند و...

* تلاوت قرآن و دقت در ترجمه و مفهوم آیه‌ها و تمرین در تطبیق خود با سفارش‌های قرآنی.

3- پیش و پس از افطار(تا سَحَر)

* صلوات بر محمد و آل محمد، به تعداد عددهای مشهور: 7، 14، 70، 110 یا...

* زِمزِمِه کردن ذکرهای مشهور دیگر: ذکر یونُسیه: لا اِلهَ الّا اَنت... سُبحانَک اِنّی کُنتُ مِنَ الظّالِمین(تو پروردگار مهربان منی و می‌دانم که هر چه بر سرم آمده، به خاطر بی دقتی خودم آمده است)- 7 یا 14 بار، استغفار، اسم‌های متبرک پروردگار یا اسم‌های شریف و پر برکت اهل بیت(با لحن خطاب و توجه قلبی مانند گفتگو).

* سکوت و سپاس از خداوند به خاطر روزه گرفتن یا توفیق حضور در ماه رمضان.

* دعا برای خیر، سلامتی، شادکامی و تقویت ایمانِ«همه» از دوست تا غیر دوست.

* زِمزِمِه کردن ذکرهای مشهور دیگر.

*دقت در خواندن نمازهای واجب در اولِ وقت و یک یا هر چهار دعای پس از نمازها که در کتاب مفاتیح‌الجنان، پس از هم چاپ شده‌اند(اللهم رب شهر رمضان...، یا علی و یا عظیم...، اللهم ادخل علی اهل قبور السرور...، اللهم بک و منک اطلب حاجتی...).

* خواندن همه یا بخشی از دعایی که امام سجاد(ع) به ابوحمزه ثمالی آموختند و بیش از خواندن، اندیشیدن به ترجمه و مفهوم.

* خواندن همه یا بخشی از دعای افتتاح.

* مرور ترجمه و مفهوم دعاهای گنجینه‌ای که نزد ماست و از آن کمتر استفاده می‌کنیم: صحیفه سجادیه.

* احوال پرسی از خویشاوندان و دیدار با آنان.

* وسیله شدن در رفع مشکل یا ناراحتی‌های روحی اطرافیان؛ حتی به اندازه شنیدن دردِ دل آنان.

* مطالعه، تماشای فیلم‌ها، تئاترها، تصویرها یا حضور در محفل‌هایی که خاصیت تقویت معنوی، بالا بردن آگاهی دینی و دیدار دوستان همدل و مؤمن را داشته باشند.

* انگیزه دادن به دیگران در عبادت و جلب بندگان «قهر کرده خدا» به آشتی با پروردگار مهربان و اهل بیت.

* اندیشیدن به ستمی که در تاریخ به خاندان «پیامبر اکرم(ص)» شد و احساس بیزاری از بدخواهان اهل بیت.

* شب زنده داری همراه با تفکر در عنایت‌های فراوان خدا و معجزه‌های مادی و معنوی اهل بیت در زندگی خود و اطرافیان و ذکر و نیایش صادقانه، خالصانه و عاشقانه.

شرح دعای روز چهارم ماه رمضان

اللهمّ قوّنی فیهِ علی إقامَةِ أمْرِکَ                              خدایا نیرومندم نما در آن روز به‌پاداشتن دستور فرمانت

واذِقْنی فیهِ حَلاوَةَ ذِکْرِکَ                                            و بچشان در آن شیرینی یادت را

وأوْزِعْنی فیهِ لأداءِ شُکْرَکَ بِکَرَمِکَ                              و مهیا کن مرا در آن روز برای انجام سپاسگزاریت به کـرم خودت

واحْفَظنی فیهِ بِحِفظْکَ وسِتْرِکَ                                 و مهیا کن مرا در ن روز برای انجام سپاسگزاریت به کـرم خودت

یـا أبْصَرَ النّاظرین                                                       ای بیناترین بینایان

شرح فرازهای دعا

«اللهمّ قوّنی فیهِ علی إقامَةِ أمْرِکَ » : خدایا به من قوه بده تا در ماه رمضان بتوانم به خوبی عبادت و امر تو را اطاعت کنم. عبادت قوه می‌خواهد و قوه عبادت غیر از قوه جسمانی است.

اللَّهُمَّ قَوِّنِی فِیهِ عَلَی إِقَامَةِ أَمْرِکَ

خدایا به من قوت بده که در ماه رمضان خوب عبادت کنم و امر تو را اطاعت کنم ؛ نباید فراموش کرد قوّت عبادت غیر از قوّت بازو است.

امام زین‌العابدین علیه‌السلام در دعای چهل و چهارم صحیفه سجادیه چنین با خداوند مناجات می‌فرمایند؛ ”واعنا علی صیامه”‌ یعنی ”خدایا مرا برای روزه گرفتن در ماه مبارک رمضان یاری فرما”‌ که اگر به مفهوم آن توجه نماییم می‌بینیم اولاً به پا داشتن روزه در ماه مبارک رمضان همان اقامه امر خداوند در این ماه می‌باشد، آن هم روزه واقعی که در دعای روز اول مختصراً در مورد آن شرحی داده شد، که مجدداً برای فهم بیشتر، اشاره می‌نماییم به ادامه دعا که آن حضرت می‌فرمایند: ”بکف الجوارح عن معاصیک”‌ یعنی ”ما را یاری کن تا بتوانیم اعضای بدن خود را از آلوده شدن به گناه و آنچه مورد پسند تو نیست بازداریم”‌ که این قسمت از دعا نیز نشان دهنده این است که روزه واقعی تنها پرهیز از خوردن و آشامیدن نمی‌باشد بلکه تمام اعضا و جوارح انسان باید روزه دار باشد و امر به روزه نیز از طرف خداوند امر به روزه واقعی می‌باشد، ثانیاً برای انجام دادن هر امری نیاز به نیرو و قوه الهی داریم چرا که ”لا حول و لا قوه الا بالله العلی العظیم”‌ ”نیست نیرو و قوتی مگر (از طرف) خداوند بلند مرتبه و بزرگ”‌ و اگر خداوند در این امر ما را یاری نکند به واقع ما در انجام اعمال (چه عبادی و غیر عبادی) با شکست مواجه خواهیم شد.  پس در این روز از خداوند می‌خواهیم که ما را در انجام اوامرش نیرو و قوت بخشیده و یاریمان نماید .

سال‌ها پیش در مشهد پیرمردی بود بالای صد سال عمر داشت ولی نمازهایش را ایستاده می‌خواند ! همان پیرمرد یک بار سبک را به زور بر می‌داشت بنابراین قوت عبادت غیر از قوت بدن است .

توان امیرالمؤمنین الهی بود

امیر المومنین نان خشک  را نمی‌توانست بشکند، ولی قلعه خیبر را فتح کردند  و آن رشادت‌ها را آفریدند و یاران ایشان گفتند : شما با این شجاعت و ...  چطور نان خشک را نمی‌توانید بشکنید، حضرت فرمودند: آن به قوه روحانی بود و این به قوه جسمانی است .1

لذا این دو قوه با هم دیگر تفاوت دارد، پس ممکن است شخصی شصت ساله باشد، ولی قوت عبادت او از جوانان بیشتر باشد لذا در ماه رمضان از خدا درخواست کنید که قوه عبادت به شما بدهد . در دعای کمیل هم این دعا از خدا خواسته می‌شود که « قَوّ عَلی خِدمَتِکَ جَوارحی »2

چرا خیر و برکت کم شده است

در قدیم پدران ما دو ساعت به اذان برای عبادت در اتاقی خلوت می‌کردند و یک ساعت بعد از آفتاب از خلوت گاه خود بیرون می‌آمدند و دنبال کسب و کار می‌رفتند ؛ تاجرهای ما هم این طوری بودند ! دعا می‌خواندند ؛ زیارت عاشورا می‌خواندند و... بعد به محل کسب می‌رفتند ولی الآن چه....... ؟!  لذا خیر و برکت هم کم شده است .

وَ أَذِقْنِی فِیهِ حَلاَوَةَ ذِکْرِکَ

خدایا در این ماه رمضان یک درخواست دیگر هم از تو دارم و آن این است که حلاوت و شیرینی یاد خودت را به من بچشانی ؛ که اگر این‌طور شد ؛ دعای کمیل خواندن هم مزه پیدا می‌کند ؛ دعای ابوحمزه خواندن هم  مزه پیدا می‌کند ؛ دعای افتتاح مزه می‌کند ؛ روزه ماه مبارک رمضان مزه می‌کند و... بدانیم که عبادت هم مزه دارد .

در روایت وارد شده است اگر عالمی به علمش عمل نکند کم‌ترین عذابی که خدا برای او در نظر می‌گیرد این است که حلاوت و شیرینی مناجات با خدا از او گرفته می‌شود « إِنَّ أَدْنَی مَا أَنَا صَانِعٌ بِهِمْ أَنْ أَنْزِعَ حَلَاوَةَ مُنَاجَاتِی عَنْ قُلُوبِهِمْ »3پس دعا و عبادت مزه دارد .

وَ أَوْزِعْنِی فِیهِ لِأَدَاءِ شُکْرِکَ بِکَرَمِکَ

خدایا به کرمت  به من توفیق اداء شکرت را بده

شکر به چه معنا است آیا صرف گفتن« الهی شکر» گفتن است ؟تشکر از خداوند است؟

شکر یعنی اینکه نعمت‌هایی که خداوند تبارک و تعالی به من داده است را درست و بجا مصرف کنم ؛ در مسیر طاعت و بندگی‌اش استفاده کنیم نه در راه معصیت و نافرمانی .

اینکه چشم به نامحرم نگاه نکند شکر چشم  است ؛ اگر  گوش از آواز حرام و غیبت دوری بکند, شکر گوش سالم است ؛ زبان  هم اگر غیبت نکند شکر زبان کرده‌ام .

                                                شکر نعمت نعمتت افزون کند

                                                 کفر نعمت از کفت بیرون کند

ای خدایی که از همه کسانی که نظر می‌کنند، تو بصیرتر هستی ؛ ای خدایی که از همه بیناتر هستی به ما توفیق بده که ما در ماه رمضان گناه نکنیم به حف0خودت و به ستر خودت

وَ احْفَظْنِی فِیهِ بِحِفْظِکَ وَ سِتْرِکَ

خدایا در روز چهارم ماه رمضان من را از گناه حف0کن  و توفیق ترک گناه بده تو ستارالعیوب هستی من را حفظم کن تا کسی از گناهان من با خبر نشود.

یَا أَبْصَرَ النَّاظِرِین

ای خدایی که از همه کسانی که نظر می‌کنند، تو بصیرتر هستی ؛ ای خدایی که از همه بیناتر هستی به ما توفیق بده که ما در ماه رمضان گناه نکنیم  به حفظ خودت و به ستر خودت .

هنگامی که انسان به خداوند توکل نموده و امور خود را به خداوند بسپارد آنگاه است که خداوند او را از تسلط یافتن شیطان بر او حفظ می‌نماید و هنگامی که انسان از وسوسه‌های شیطانی محفوظ بماند دیگر گناهی از او سر نخواهد زد و دیگر آن که خداوند ستارالعیوب است یعنی عیوب انسان‌ها را که سرچشمه از خطا و گناهان آنان دارد، می‌پوشاند مگر اینکه انسان خود پرده دری نموده و بر اثر اصرار بر گناه و خطا، عیوب خود را برای دیگران آشکار سازد، پس در این روز از خداوندی که بیناترین بینایان است و بر اعمال ما نظارت دارد می‌خواهیم که ما را از انجام گناهان و پرده دری گناهان محفوظ بدارد.

 پی نوشت ها :

1- بحارالانوار ج : 21 ص : 26

2- اقبال الاعمال ، ص 709 ؛ مفاتیح الجنان ؛ دعای کمیل

3- کافی ج  1 ، ص  46

سروده‌ آیت‌الله صافی دراستقبال ازماه رمضان

همزمان با فرارسیدن ماه مبارک رمضان آیت الله صافی گلپایگانی از مراجع عظام تقلید قم، شعری را سرودند. متن اشعار آیت الله صافی گلپایگانی به این شرح است:

درآمد بار دیگر ماه یزدان

به فرّ و شوكت و فیض فراوان

صباح مكرمت گردید طالع

منوّر شد جهان از طلعت آن

بهار توبه و آمرزش آمد

مه ایمان و عید حق پرستان

نسیم مغفرت هر سو وزان است

سحاب مرحمت باشد خروشان

مه روزه است و هنگام عبادت

                                    خوشا حال نكوی روزه داران

شرح دعای روز سوم ماه مبارک رمضان

اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی فِیهِ الذِّهْنَ وَ التَّنْبِیهَ                                  خدایا در این روز مرا هوش و بیداری نصیب فرما  

وَ بَاعِدْنِی فِیهِ مِنَ السَّفَاهَةِ وَ التَّمْوِیهِ‌                             و از سفاهت و جهالت و کار باطل دور گردان

وَ اجْعَلْ لِی نَصِیباً مِنْ کُلِّ خَیْرٍ تُنْزِلُ فِیهِ                           و از هر خیری که در این روز نازل می‌فرمایی مرا نصیب بخش

بِجُودِکَ یَا أَجْوَدَ الْأَجْوَدِین                                                 به حق جود و کرمت ای جود و بخشش دارترین عالم.

شرح فرازهای دعا

اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی فِیهِ الذِّهْنَ وَ التَّنْبِیهَ وَ بَاعِدْنِی فِیهِ مِنَ السَّفَاهَةِ وَ التَّمْوِیهِ

خدایا در این ماه رمضان روزی کن که من هوشیار بشوم و حافظه پیدا کنم و از خواب غفلت بیدار بشوم ! انسان اگر بیدار بشود خیلی لذت می‌برد، نوع انسان‌ها در غفلت هستند لذا در ماه رمضان از خدا درخواست کنید که از خواب غفلت بیدار شویم .

علت ضعیفی حافظه

یکی از نعمت‌های بزرگ خدا ذهن است در این دعا از خدا درخواست ذهن و حافظه می‌کنیم، اگر می‌بینید حافظه ضعیف است و حافظه درست و حسابی نداریم علت آن گناه است ؛ به نامحرم که نگاه کنی حافظه می‌رود .

شخصی به دانشمندی مراجعه می‌کند و می‌گوید ؛ من حافظه ندارم آن دانشمند گفت: گناه نکن و علت آن را هم ذکر کرد و گفت : علم یک نوع فضیلت و برتری است و خدا این برتری را به شخص گنه‌کار نمی‌دهد لذا کسی که اهل گناه است مجتهد و ملا  نمی‌شود و اگر بخواهد ملا بشود و به درد مردم بخورد باید حافظه داشته باشد و لازمه آن ترک گناه است

مرحوم آیت الله بروجردی گاهی در درس شعرهای سیوطی می‌خواندند ؛ با این که حدود هفتاد الی هشتاد سال از زمانی که سیوطی می‌خواندند و مجتهد شده بودند فاصله بود، ولی به علت دوری از گناه از حافظه بسیاری قوی برخوردار بودند.

دعایی برای تقویت حافظه

پس از خدا؛ حافظه بخواهیم و ترک گناه کنیم ؛ این دعا را هم بعد از هر نماز بخوانید : 

« سُبْحانَ مَنْ لا" یَعْتَدی عَلی اَهلَ مَمْلَکَتِةِ سُبْحانَ مَنْ لا یَاْخُذُ اَهْلَ الْاَرضِ بِاَلْو"انِ الْعَذابِ سُبْحانَ الرَّؤُفِ الرَّحیمِ اللهُمَّ اجْعَلْ لی فی قَلبیْ نُوراً و بَصَرَاً و فَهْماً و عِلْماً اِنَّکَ عَلی" کُلِّ شَیْئٍ قَدیرٌ »[3] که باعث تقویت حافظه می‌شود ؛ قرآن حفظ کنید؛ حافظه زیاد می‌شود ؛خواندن آیت الکرسی حافظه را زیاد می‌کند و...

در ادامه دعای روز سوم از خدا طلب بیداری از خواب غفلت می‌کنیم

وَ بَاعِدْنِی فِیهِ مِنَ السَّفَاهَةِ وَ التَّمْوِیهِ

خدایا در این روز مرا از کارهای  باطل  و سفیهانه دور گردان ؛ غیبت نکنم ، دروغ نگویم و .. «سفاهت به معنای ؛ کار بی خردانه و بچگانه است.

وَ اجْعَلْ لِی نَصِیباً مِنْ کُلِّ خَیْرٍ مِنْ کُلِّ خَیْرٍ تُنْزِلُ فِیهِ

خدایا هر کار خیری که در ماه رمضان نازل کرده‌ای نصیبی از آن کار خیر به من برسان.

شیطان چگونه از ما دور می‌شود

رسول خدا فرمود : آیا شما را خبر ندهم  به اموری که اگر به آن امور عمل کنید شیطان از شما دور می‌شود؛ مثل دور بودن مشرق از مغرب ؟!

اصحاب گفتند : بله یا رسول الله

حضرت فرمودند : روزه بگیرید چرا که روزه صورت شیطان را سیاه می‌کند

یکی از کارهای خیر روزه  گرفتن است از خدا بخواهیم که در ماه رمضان مریض نشویم و توفیق روزه داری داشته باشم یکی از کارهای خیر دیگر صدقه است؛ صدقه دادن هم پشت شیطان را می‌شکند « و کَسْرَ ظَهره » و در ادامه آمده است مواظبت بر عمل صالح ؛ نماز شب و دوستی با خدا  و استغفار ریشه شیطان را قطع می‌کند

و در آخر حدیث گفته شده است « و لکلِ شیٍ زکات  و زکاتُ الابدان الصیام » که هر چیزی زکاتی دارد و زکات بدن‌های شما روزه است.[4]

وَ اجْعَلْ لِی نَصِیباً مِنْ کُلِّ خَیْرٍ تُنْزِلُ فِیهِ بِجُودِکَ یَا أَجْوَدَ الْأَجْوَدِین

خدایا هر خیری که در ماه رمضان نازل می‌کنی برای من نصیبی از آن خیر قرار بده به جود و بخشش خودت ای کسی که جود و بخششت از همه بخشندگان بیشتر است.

                             نماز شب چهارم ماه رمضان

هشت رکعت در هر رکعت حمد وبیست مرتبه «قدر»

پی نوشت ها :

[1] - اقبال الاعمال ؛ سید بن طاووس  ص 123

[2] - « المستطرف فی کل فن مستطرف» ص 29 باب چهارم

[3] -  «مستدرک‌الوسائل ج : 5 ص : 78»  عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَحْفَظَ کُلَّمَا تَسْمَعُ وَ تَقْرَأُ فَادْعُ بِهَذَا الدُّعَاءِ فِی دُبُرِ کُلِّ صَلَاةٍ وَ هُوَ «سُبْحَانَ مَنْ لَا یَعْتَدِی عَلَی أَهْلِ مَمْلَکَتِهِ سُبْحَانَ مَنْ لَا یَأْخُذُ أَهْلَ الْأَرْضِ بِأَلْوَانِ الْعَذَابِ سُبْحَانَ الرَّءُوفِ الرَّحِیمِ اللَّهُمَّ اجْعَلْ لِی فِی قَلْبِی نُوراً وَ بَصَراً وَ فَهْماً وَ عِلْماً إِنَّکَ عَلَی کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدِیرٌ »

ترجمه : پیامبر اکرم ( صلی اله علیه و آله و سلم)  در این حدیث خطاب به امیر المومنین  علی بن ابیطالب ( علیه السلام ) می‌فرمایند : ای علی  ؛ اگر می‌خواهی که هر چیزی را که می‌شنوی  و مطالعه و قرائت می‌کنی بخاطر بسپاری بعد از هر نماز این دعا را بخوان « سبحان من لا یعتدی ...»

[4] - « اصول کافی  ج 4 ص 62 »  عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ أَبِی زِیَادٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ )ع (أَنَّ النَّبِیَّ )ص( قَالَ لِأَصْحَابِهِ أَ لَا أُخْبِرُکُمْ بِشَیْ‌ءٍ إِنْ أَنْتُمْ فَعَلْتُمُوهُ تَبَاعَدَ الشَّیْطَانُ مِنْکُمْ کَمَا تَبَاعَدَ الْمَشْرِقُ مِنَ الْمَغْرِبِ قَالُوا بَلَی قَالَ الصَّوْمُ یُسَوِّدُ وَجْهَهُ وَ الصَّدَقَةُ تَکْسِرُ ظَهْرَهُ وَ الْحُبُّ فِی اللَّهِ وَ الْمُوَازَرَةُ عَلَی الْعَمَلِ الصَّالِحِ یَقْطَعُ دَابِرَهُ وَ الِاسْتِغْفَارُ یَقْطَعُ وَتِینَهُ وَ لِکُلِّ شَیْ‌ءٍ زَکَاةٌ وَ زَکَاةُ الْأَبْدَانِ الصِّیَامُ

ماه مهمانی خدا یا تلویزیون؟

با فرا رسیدن ماه مبارک رمضان و وارد شدن در دنیای سراسر نور و برکتش ، لازم است هرچه بیشتر قلب و روح خود را آماده‌ی پذیرش انوار آن ماه بگردانیم. حضرت مولی‌الموحدین«علیه‌السلام» در نامه‌ی خود به فرزندشان امام حسن«علیه‌السلام» می‌فرمایند: «وَ أَوْثَقُ سَبَبٍ أَخَذْتَ بِهِ سَبَبٌ بَینَک وَ بَینَ اللَّهِ» محکم‌ترین و پایدارترین پیوند، پیوند تو است با خدا.

وقتی متوجه باشیم به‌ جز بندگی ما و ربوبیتِ خدا، همه اعتبارات است و حقیقتی ندارد. پس به واقع یک ریسمان است که بین ما و خدا، حقیقی و پایدار و محکم است که همان بندگی او است. این ریسمان وقتی وارد زندگی‌ها می‌شود که ما خودمان را بنده ببینیم و لاغیر، و خدا را معبود ببینیم و لاغیر. برعکس آن‌کس که خود را همه کاره زندگی خود می‌داند و خود را به ابزارهای دنیا، اعم از خانه و پول و مقام، متصل می کند، این آدم به پوسیده‌ترین وسیله بین خود و آن ابزارها متوسل شده است. با چیزهای همراه و مصاحب شده که بر عکسِ نفس خودش که پایدار است، ناپایدار اند. به گفته حافظ:

نخست موعظه‌ی پیرِ می‌فروش این است              که از مصاحب ناجنس احتراز کنید

مصاحب حقیقی خدا است و از آن جهت هم‌جنس شماست که شما جلوه‌ای از روح او هستید، همان روحی که عالی‌ترین مخلوق است و نمایش کامل انوار او.

ناجنس یعنی آن چیزی که هم جنس شما نباشد و شما را به خدا متصل نگرداند، خداست که مقصد و مقصود هر کس است. و لذا غیر خدا همه چیز نسبت به قلب و روان ما ناجنس است.

چنانچه ملاحظه بفرمایید به غیر خدا، همه انسان‌ها همه چیز را برای خود می‌خواهند، چون همه ناقص‌اند و می‌خواهند از طریق بقیه نقص خود را برطرف کنند، فقط کسانی از این امر استثناء هستند که متوجه شده‌اند باید از طریق خدا نقص خود را بر طرف نمایند. رفقای عادی شما به شما می‌گویند: رفته بودی دلم برایت تنگ شد، چون از تنهایی خودشان ناراحت‌اند. یک وقت است ما بدون امام نمی‌توانیم زندگی کنیم چون امام جان ماست، آن درست است. و ملاقات اولیاء الهی و علماء بزرگ هم در همین راستا است. ولی در بسیاری موارد ما در ارتباط با بقیه می‌خواهیم به خیالات خود جواب دهیم. چیزی که فرهنگ مدرنیته گرفتار آن است و برای جواب‌گویی به آن امثال سینما و تلویزیون را پدید آورد، و از این طریقه‌ها، با پرکردن خلوت های خود،راه ارتباط خود را با خدا به فراموشی سپرد.

حضرت می‌فرمایند: مواظب باش با گرفتار شدن در بندهای گره‌خورده خیالات از آن رشته اصلی و قابل اعتمادی که بین تو و خداوند هست محروم نشوی. در ماه رمضان با بند‌های خیال وداع کن اما با رشته بین خود و خدا هرگز وداع نکن.

این‌که در آیات مربوط به ماه رمضان خداوند به پیامبرش«صلوات‌الله‌علیه‌وآله» می‌فرماید: چون بندگان من از تو در باره‌ی من سؤال می‌کنند، من نزدیک هستم؛[1]  نشان می‌دهد که ماه رمضان ماه همّت جهت ایجاد آمادگی برای ملاقات و رؤیت خدا توسط قلب‌ها است.

باید مواظب باشیم که این ماه نزدیکی به خدا که مسیر صد ساله را میتوان با عنایت خداوند متعال یک شبه رفت و از پیراهه های روح و جان جدا شد را با مصاحبت ناجنس هدر ندهیم ،

تلویزیون سریال های مختلفی برای این ماه عزیز تدارک دیده و بسیاری از ما برای دیدنشان لحظه شماری می کنیم و گاه چنان درگیرشان می شویم که یادمان می رود کار دیگری داریم برای دیدن این برنامه ها وقت بسیار است، اما لحظه ای بیندیشیم ببینیم حیف نیست دریا دریا خیر و برکت و آمرزش را در پای تلوزیون هدر دهیم آیا این زیان و ضرری جبران ناپذیر نیست؟ که گناهان یک ساله و سال ها را به دوش کشیده و حال که این افتخار شامل حالمان شده و به دریایی وارد شده ایم که میتوانیم از لوث وجود هر آنچه نباید، راحت شویم با قطره ای اشک و به زبان آوردن آهی از عمق جان و از سر ندامت برهانیم خود را قفس تنگ خواهش ها و عطش های پست و دون شأن انسان و انسانیت .

عزیزان "پنج کیلومتر تا بهشت" راه نیست کمتر است و اصلا راهی نیست اگر قدر این لحظات و روزها و شب ها را بدانیم .

حال که درهای آسمان باز است بهتر است به آسمان نظر کنیم از حجاب ها و پرده ها گذشته درد این سال و سال ها به درگاه بی نیاز برده در خلوت با مقام والایش عرض حاجت کنیم و حاشا که این لحظات نورانی را "تکیه بر باد" داده و تا "سی امین روز" به جای فرشته شدن و بالاتر رفتن از هر چه فرشته است، نه تنها قدمی به پیش نرفته که سقوطی آزاد داشته و به جای "سقوط یک فرشته" یک انسان سقوط کند ،انسانی که خدا به مهمانی دعوتش کرد و با گستاخی تمام دعوت خدای مهربانی ها را رد کرد همو که خدا به او بالیده است به فرشتگانش فخر فروخته حال غافل از مقام کبریائیش در چرخه ای عبث از این روزگار عمر گران مایه مصرف می کند و خدمت شکم و تن می کند و برای مار مور قبر پروار می بندد.

فقط نگاه

اگر کسی طالب دیدار جمال عالم آرای جانان است باید نگاه از غیر برگرفته و در میان نقش ها و نگارها، او را شاه نشین چشم و جان کند .

تمام وجود انسان می‌تواند نگاه به حق باشد، دیگر خود را نباید دید و حتی خدا دیدن خود را هم نباید دید، فقط دیدن حق باید در میان باشد. شما وقتی مرا نگاه می‌کنید دیگر نگاه کردن خود را نگاه  نمی کنید. یک وقت شما فقط مرا نگاه می‌کنید و دیگر هیچ، ولی یک وقت می‌گویید عجب! دارم نگاهش می‌کنم، در حالت دوم دیگر مرا نگاه نمی‌کنید بلکه به نگاه‌کردن خود توجه دارید. شما وقتی در آینه چیزی را می‌بینید فقط نگاه کردن هستید، اما وقتی متوجه خودتان هستید که دارید نگاه می‌کنید آن وقت دیگر به آن چیز نگاه نمی‌کنید.

پس در موقع رؤیت نگاهتان را نگاه نمی‌کنید. نگاه کردن، غیر از نگاه را نگاه کردن است. پروانه وقتی به دور شمع می‌گردد همین طور می‌گردد و می‌گردد تا جذب نور ‌شود تمام وجودش توجه به نور می‌شود، اصلاً وجود خود را فراموش می‌کند. به‌همین جهت به‌سرعت به طرف آتش شمع می‌رود، ناگهان با تماس با آتش و گرمی آن به خودش می‌آید، عقب می‌کشد. دوباره نور را می‌بینید و جذب آن می‌شود، خود را فراموش می‌کند و به طرف آتش می‌رود، دوباره می‌سوزد و عقب می‌کشد، تا به آن‌جا می‌رسد که هرچند نزدیکی به شمع با سوختن همراه است، اما بالأخره خود را به آتش می‌زند، دیگر مواظب است خود را نبیند تا عقب بکشد، تمام وجودش می‌شود دیدن نور، این‌جاست که قوْتِ نور می‌شود و خودش می‌شود آتش.

انسانی که متوجه رشته بین خود و خدا شد، تمام وجودش می‌شود نگاه به حق، دیگر هیچ رشته دیگری را به رسمیت نمی‌شناسد. اگر کسی فهمید که بنده است. یعنی بند به خدا است تمام نگاهش می‌شود نگاه به حق، چیزی جز حفظ این ارتباط برایش معنی ندارد. بندگی چیزی جز توجّه به حق نیست، عین اتصال به حق است، چون وجودش به همان بندگی و بند بودن است، وجود مستقلی ندارد، بندگی یعنی عین فقر نسبت به حق. این نور پائینی را نگاه کنید وقتی رابطه‌اش با نور بالایی قطع شود مثلاً یک مقوا  بین نور بالایی و پائینی قرار دهند. نور پایینی هیچ می‌شود. چون همین که به نور بالایی وصل است، وجود دارد. وقتی می‌خواهیم بندگی کنیم. چون بندگی چیزی جز اتصال به حق نیست، تماماً می‌شویم توجه و نظر و نگاه به حق، و انصراف از هر آنچه می‌خواهد ما را به خود جذب کند. تمام عبادات برای حفظ این نگاه است. گفت:

گرت هواست که معشوق نگسلد پیوند           نگاه دار سرِ رشته تا نگهدارد

خودِ خدا به ما یاد داده که بگو: «إِیاک نَعْبُدُ وإِیاک نَسْتَعِینُ»؛ به ما یاد داده است که چطور سرِ رشته را نگهداریم، اگر کس دیگری خواست به ما یاد بدهد ما نمی‌پذیرفتیم، اوست که می‌داند راه و رسم ارتباط با خودش چگونه است، حتی به پیامبران نیز خودش یاد داد چگونه رشته‌ی بین خود و او را پایدار نگهدارند. سوره «حمد» تحفه بزرگ خدا است، خدا در این سوره به ما یاد داده که چگونه با او حرف بزنیم، چیز عجیبی است. حالا شما در سوره حمد فقط نگاه به حق هستید، تمام مضامین این سوره دریچه نگاه به حق است. نگاه به نگاه نیست. نگاهت را نگاه نمی‌کنی. اگر نگاهت را نگاه کنی که نگاه نمی‌کنی. بنده فقط نیاز است، فقط فقر است. حالا ببین ریسمانی که بین تو و اوست چه ریسمانی است. یک طرفش تویی که فقط نیازی و نگاه، یک طرفش فقط اوست که فقط غنا است و لطف و حیات و سایر کمالات. «هیچ‌چیز» به «چیز» وصل شده است. در سوره حمد راه اتصال به خودش را به ما آموخته و ما را دعوت کرده که به او وصل شویم و به او بنگریم. گفت:

خود، که را آمد چنین دولت به دست        قطره را موجی تقاضا گر شده است

چــون تقاضــا می‌کنـــد دریـا تو را            از چه اِستــادی و وامــانــدی هَــلا

اَللّـــه، اَللّـــه ،زود بشتـــاب و بجـــو       زان‌که بحررحمت است‌این، نیست جو

اَللّـــه اَللّـــه چون به فضلت راه داد         ســر بــه خـــاک پـــای او بـاید نــهاد

آری! خداوند در ماه رمضان ما را به فضل خاصی راه داده است، تا او را بنگریم و مست تماشای اسماء جمال و جلال او شویم. آن‌طور که حضرت صادق«علیه السلام» فرمودند:

«لَا تُدْرِکهُ الْعُیونُ فِی مُشَاهَدَةِ الْأَبْصَارِ وَ لَکنْ رَأَتْهُ الْقُلُوبُ بِحَقَائِقِ الْإِیمَان»[2]‏چشم‌ها هنگام نظر افکندن او را نمی بیند ولى دلها با حقایق ایمان او را دیده‏اند.

 در طلیعه‌ی ماه رمضان خداوند از ما سؤال می‌فرماید که:

«اَلَمْ یأْنِ لِلَّذِینَ آمَنُوا أَن تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِکرِ اللَّهِ وَمَا نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ وَلَا یکونُوا کالَّذِینَ أُوتُوا الْکتَابَ مِن قَبْلُ فَطَالَ عَلَیهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَکثِیرٌ مِّنْهُمْ فَاسِقُونَ»[3]  آیا هنگام آن نشده که قلوب مؤمنین با رؤیت عظمت حق و آیات الهی به خشوع آیند و مانند یهود و نصاری نباشند که با گرفتارشدن به آرزوهای بلندِ دنیایی قلب‌هایشان از رؤیت الهی محروم شد و اکثراً از دین خارج شدند؟

«اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ یحْیی الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا…»[4] بدانید وقت آن رسیده که خداوند قلب‌های مرده را زنده گرداند.

بدانید و قدر بدانید و زنده شوید مردگی و دنیازدگی و روزمرگی را رها کنید این را خدا می گوید به من شما ای خفتگان خفته برخیزید و مسلمانی ز سر گیرید که نه فرصت خواب است .

پی نوشت ها :

 [1] - سوره بقره، آیه 186

[2] - الکافی ج‏1ص 98.

[3] - سوره حدید، آیه 16 .

[4] - سوره حدید، آیه 17 .

منبع : سایت لب المیزان

شرح دعای روز دوم ماه رمضان

پس اگر می‌خواهی بدانی خدا از تو راضی است یا نه ؛ به دلت مراجعه کن، ببین در زندگی از خدا راضی هستی ؟ اگر راضی هستی بدان که خدا هم از تو راضی است و اگر در گوشه دلت از خدا ناراضی هستی ؛  متوجه باش که خدا هم از تو ناراضی است.

اللّهُمَّ قَرِّبْنی فیهِ اِلی مَرْضاتِکَ                                             خدایا نزدیک کن مرا در این ماه به سوی خوشنودیت

وَ جَنِّبْنی فیهِ مَنْ سَخَطِکَ و نَقْماتِکَ                                      و بر کنارم دار در آن از خشم و انتقامت

وَ وَفِّقْنِی فِیهِ لِقِراءَةِ آیاتِکَ                                                     و توفیق ده مرا در آن برای خواندن آیات قرآن

بِرحْمَتِکَ یا أَرْحَمَ الرَّاحِمین                                                    به رحمت خودت، ای مهربان‌ترین مهربانان

اولین تقاضای روزه داران روز دوم رمضان

اولین تقاضای روزه دار باتقوا (پرهیزگار) رضایت پروردگار است. آن گونه که از قرآن استفاده می‌شود، نعمت‌های جاودان بهشت برای مؤمنان آماده شده، ولی بالاترین نعمت برای این مؤمنان، رضایت خداوند است.

وعد الله المومنین والمومنات جنات تجری من تحتها الانهارخالدین فیها ومساکن طیبة فی جنات عدن و رضوان من الله اکبر ذلک هو الفوز العظیم(توبه ، 72)

آری بزرگ‌ترین سعادت برای هر عاشقی جلب رضایت معشوق است و به همین دلیل روزه دار مؤمن و عاشق خدا تقاضای رسیدن به این خشنودی را دارد.

اما روزه دار عاشق پروردگار، قبل از رسیدن به رضایت محبوبش، باید مؤمن باشد (همان) و مؤمن بودن نیز خصلت‌هایی را لازم دارد :

1-خشوع در نماز 2-دوری از سخن بیهوده 3-وفای به عهد 4- مواظبت بر نماز 5-ادای امانت

بر اساس آیه 72سوره مبارکه احزاب، سایر موجودات و آسمان‌ها و زمین از پذیرش امانت سرباز زدند، ولی انسان این امانت را پذیرفت. این امانت، عقل، آزادی، اختیار و مسئول بودن در برابر آن است. اگر آدمی، امانت را در مسیر رسیدن به رضایت پروردگار به کار گرفت، به دیدار الهی می‌رسد ولی اگر نافرمانی کرده و راه شیطان را در پیش گرفت، از حیوانات نیز پست ترمی گردد.(اعراف ، 179).به همین دلیل انسانی که از امانت درست استفاده نکند، نادان و ستمگر نامیده شده (احزاب ، 72)

چگونه بدانیم خدا از ما راضی است؟!

در دعای امروز از خداوند می‌خواهیم در ماه رمضان کاری کند که به رضایت و خشنودی او نزدیک بشویم؛ در روایت وارد شده، اگر می‌خواهی بدانی خدا از تو راضی است، ببین که تو از خدا راضی هستی یا نه ؟!

بعضی‌ها از خدا راضی نیستند و به درگاه الهی گله می‌کنند که خدایا چرا همه دارند و من ندارم؟! یا چرا همه سالمند و من مریضم ؟! نباید این‌طور حالتی داشت بلکه باید در هر حالتی که هستی از خدا راضی باشی.

پس اگر می‌خواهی بدانی خدا از تو راضی است یا نه ؛ به دلت مراجعه کن، ببین در زندگی از خدا راضی هستی ؟ اگر راضی هستی بدان که خدا هم از تو راضی است و اگر در گوشه دلت از خدا ناراضی هستی ؛  متوجه باش که خدا هم از تو ناراضی است.

اینک به بیان مختصر چند نمونه، از مصادیق رضا و سخط الهی در روایات  می‌پردازیم:

امام باقر(علیه‌السلام) فرمودند: «خشنودی خداوند بلندمرتبه در اطاعت از امام، پس از کسب معرفت اوست». [الکافی، ج 1،‌ 185]

در حدیث دیگری نیز امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) فرمودند: «نشانه رضایت خداوند از بنده، رضایت بنده به تمام مقدرات خداوند است ـ چه آن مقدرات خوش آیند، و چه ناخوشایند باشند ـ». [غررالحکم، ص 104]

پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) فرمودند: «رضایت خدا در رضایت پدر و مادر و خشم خداوند در خشم آنهاست» [مستدرک‌الوسائل، ج 14، ص 286]

خداوند از سه گروه تعجب می‌کند

در روایت آمده است که خدای تبارک و تعالی از سه گروه تعجب می‌کند !

1- کسی که نماز می‌خواند و می‌داند مقابل چه خدایی ایستاده است، ولی در نماز حضور قلب ندارد و حواسش به نماز نیست.

بزرگی می‌گفت : ما باید از نماز خواندنمان هم استغفار کنیم.

عاصیان از گناه توبه کنند

                                                 عارفان از عبادت استغفار 

[حکایت دوم گلستان سعدی]

2- کسی که عمری است روزی خدا را می‌خورد و غصه روزی فردا را دارد

3- کسی که می‌خندد در حالی که نمی‌داند خدا از او راضی هست یا نه !

«وَ جَنِّبْنِی فِیهِ مِنْ سَخَطِکَ وَ نَقِمَاتِکَ»

خدایا یک کاری کن که از غضب تو اجتناب کنم ؛ و کاری نکنم که در ماه رمضان از من ناراضی باشی

«وَ وَفِّقْنِی فِیهِ لِقِرَاءَةِ آیَاتِکَ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِین»

خدایا مرا موفق به خواندن قرآن کن ؛

در قرآن کریم و روایات مأثوره و سیره اهل‌بیت پیامبر (صلی الله علیه وآله) مطالب فراوانی در آثار، فواید و ثواب تلاوت قرآن و آداب آن ذکر شده است که به نمونه‌هایی از آن می‌پردازیم:

قرآن می‌فرماید: فَاقْرَؤُوا مَا تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ [سوره مزمل ـ آیه 20] هر چه می‌توانید قرآن تلاوت کنید.

وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلًا [سوره مزمل ـ آیه 4] قرآن را آرام و شمرده و با دقت و تأمل بخوان.

فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ [سوره نحل ـ آیه 98] هر گاه قرآن تلاوت کردی، پس از شیطان رانده شده به خداوند پناه ببر.

ماه رمضان ماه قرآن است و باید قرآن خواند ؛ اگر کسی می‌خواهد زنگار دلش پاک بشود، باید موقع سحر قرآن بخواند.

پاک کردن زنگار دل از چند راه

دل ما با گناه زنگ می‌زند برای پاک شدن زنگ دل چند کار را باید انجام داد

یکی اینکه در سحرها قرآن بخوانیم [ارشاد القلوب-ترجمه رضایی ج 1 ص 191. رسول خدا فرمود که همانا این دل‌ها زنگار می‌گیرد همان طوری که آهن زنگار می‌گیرد و همانا جلای دل‌ها به خواندن قرآنست.] ؛ دوم اینکه استغفار کنیم و دیگر اینکه دست بر سر یتیم بکشیم و کمک و مددی به ایتام داشته باشیم . [«نصایح ص 219» ؛ آیت الله مشکینی ؛ ترجمه احمد جنتی

پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ): پنج چیز دل را صفا دهد و سختی قلب را برطرف کند: هم‌نشینی علما، دست به سر یتیم کشیدن، نیمه شب استغفار کردن، و کم خوابیدن شب و روزه]

                             نماز شب سوم ماه رمضان

ده ركعت در هر ركعت حمد و پنجاه مرتبه توحید.

                                                             

ماه بركت و رحمت و مغفرت

ماه رمضان؛ ماه بركت و رحمت و مغفرت

شیخ صدوق (رحمه الله ) در كتابهاى امالى و عیون اخبارالرضا (علیه السلام ) و كتابهاى دیگر خود به سندش از امام هشتم حضرت على موسى الرضا (علیه السلام ) و ایشان از پدرش و آن حضرت از امیرالمؤمنین (علیه السلام ) روایت كرده اند كه فرمود:

رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) درباره ماه مبارك رمضان براى ما خطبه خوانده و سخنرانى كرده ، فرمود:

ایها الناس انه قد اقبل الیكم شهرالله بالبركة و الرحمة و المغفرة شهر هو عندالله افضل الشهور و ایامه افضل الاءیام و لیالیه افضل اللیالى و ساعاته افضل ساعات ، هو شهر دعیتم فیه الى ضیافة الله ….(18)

ترجمه خطبه :

اى مردم ؛ ماه خدا با بركت و رحمت و آمرزش به شما رو كرده است ، ماهى است كه پیش خدا بهترین ماهها است و روزهایش بهترین روزها و شبهایش ‍ بهترین شبها و ساعاتش بهترین ساعات ، آن ماهى است كه در آن دعوت شده اید به مهمانى خدا و اهل كرامت خدایید در آن ، نفسهاى شما در آن تسبیح است و خواب شما در آن عبادت است . كردارتان در آن پذیرفته و دعایتان مستجاب ، از خدا بخواهید با نیتهاى درست و دلهاى پاك كه شما را براى روزه در آن و خواندن قرآن موفق دارد. بدبخت آنكه از آمرزش خدا در این ماه محروم گردد. به گرسنگى و تشنگى خود در آن ، گرسنگى و تشنگى روز قیامت را یاد كنید، و بر فقرا و مساكین خود صدقه دهید، و بزرگان خود را احترام كنید و خردان را ترحم كنید و صله رحم كنید و زبانها را نگهدارید و از آنچه خدا دیدنش را حلال نكرده چشم بپوشید و آنچه را از شنیدنش ‍ حلال نكرده گوش ببندید، و بر یتیمان مردم مهر ورزید تا بر یتیمان شما مهر ورزند، و به درگاه خدا از گناهان خود توبه كنید و در وقت نماز دست به دعا بردارید كه بهترین ساعتها است ، خدا در آن لطف به بندگان خود دارد و مناجات آنها پاسخ دهد و فریاد آنها را لبیك گوید و درخواست آنها را بدهد و دعاى آنها را مستجاب كند.

اى مردم نفس شما گرو كردار شماست . آن را به استغفار رها كنید، دوش ‍ شما از گناهان شما بار سنگینى دارد، به طول سجود، آن را سبك كنید.

و بدانید كه خداى تعالى به عزت خود قسم خورده كه نمازخوانان و ساجدان را عذاب نكند و آنها را روز قیامت به هراس دوزخ نیندازد.

اى مردم هر كدام از شما در این ماه یك روزه دار را افطار دهد نزد خدا ثواب آزاد كردن بنده اى دارد و گناهان گذشته اش آمرزیده گردد. عرض شد: یا رسول الله همه ما بر آن توانایى نداریم ! فرمود: از خدا بپرهیزید گرچه با نیمه خرمایى باشد و گرچه به شربتى آب باشد.

اى مردم هر كه در این ماه خوش خلقى كند، جواز عبور صراط او باشد در روزى كه همه قدمها بلغزد، هر كه در آن تخفیف دهد بر مملوكان خود خدا حسابش را تخفیف دهد و هر كه شر خود را باز دارد خدا خشم خود را از او باز دارد روزى كه ملاقاتش كند، و هر كه در آن یتیمى را گرامى دارد خدا روز ملاقاتش او را گرامى دارد و هر كه در آن صله رحم كند خداوند روز دیدار او با او صله اش دهد، به رحمت خود، و هر كه قطع رحم كند، خدا در روز ملاقاتش رحمت خود را از ببرد. هر كه نماز مستحبى بخواند، خدا برات آزادى از آتش برایش بنویسد، و هر كه در آن واجبى ادا كند، ثواب كسى دارد كه هفتاد واجب در ماههاى دیگر ادا كند، و هر كه در آن بر من بسیار صلوات فرستد خدا روزى كه میزانها سبك است میزانش را سنگین كند. هر كه یك آیه قرآن در آن بخواند چون كسى باشد كه در ماههاى دیگر یك ختم قرآن كند.

اى مردم درهاى بهشت در این ماه گشوده است ، از خدا بخواهید كه آنها را به روى شما نبندد، درهاى دوزخ در این ماه بسته است ، از پروردگار خود بخواهید كه به روى شما آنها را نگشاید. شیاطین در آن دربندند از پروردگار خود بخواهید كه دیگر آنها را بر شما مسلط نكند.

امیرالمؤمنین فرمود: من برخاستم و عرض كردم : یا رسول الله كدام عمل در این ماه بهتر است ؟

فرمود: اى ابوالحسن بهترین عمل در این ماه ورع و پارسایى از محارم خداى عزوجل است .

سپس گریست .

عرض كردم :یا رسول الله چرا گریه مى كنى ؟

فرمود: براى آنچه در این ماه از تو حلال شمارند. گویا تو را مى نگرم كه نماز براى پروردگارت مى خوانى و شقى ترین اولین و آخرین كه جفت پى كننده شتر ثمود است برانگیخته شود و ضربتى بر فرقت زند و ریشت را خضاب كند.

امیرالمؤمنین فرمود: گفتم یا رسول الله این ماجرا در حالى است كه دین من سالم است؟ فرمود: با سلامتى دین تو است. سپس فرمود: اى على هر كه تو را بكشد، مرا كشته ، و هر كه تو را بخشم آرد، مرا به خشم آورده و هر كه تو را دشنام دهد، مرا دشنام داده ، زیرا تو جان منى ، روحت از روح من و گل تو از گل من است ، به راستى خداى تبارك و تعالى آفریده مرا با تو، برگزیده مرا با تو و مرا براى نبوت اختیار كرده تو را براى امامت ، هر كه منكر امامت تو است منكر نبوت من است ، اى على تو وصى من و پدر فررندان من و شوهر دختر من و خلیفه من بر امت منى ، در زندگى من و پس از مردن من فرمان تو فرمان من ، و نهى تو نهى من است ، سوگند به خدایى كه مرا به نبوت برانگیخته و بهترین خلق ساخته كه تو حجت خدایى بر خلق او، و امین او هستى بر راز او، و خلیفه او بر بندگانش.))

پی نوشت ها:

امالى مترجم ، ص 93.

فواید بسیار جالب گرسنگى

گرسنگى فواید بیشمارى در جهت تكمیل نفس و شناخت خداوند براى سالك دارد. روایات زیادى در فضایل گرسنگى وارد شده است كه بد نیست در اینجا اشاره اى به آنها و سپس به فلسفه و حكمت گرسنگى داشته باشیم .

از پیامبر اكرم (صلى الله علیه و آله) روایت شده است : ”با تشنگى و گرسنگى با نفسهایتان مبارزه كنید همانا پاداش این كار همانند پاداش مبارزه در راه خداست . و عملى دوست داشتنى تر از گرسنگى و تشنگى در نزد خدا كسى است كه گرسنگى بیشترى كشیده باشد و در خداوند متعال تفكر بیشترى نموده باشد.”‌ و به اسامه فرمودند: «اگر مى توانى در حال گرسنگى و تشنگى ملك الموت را ملاقات كن تا به بالاترین مقامها و جاها رسیده و با پیامبران هم منزل شوى و ملائكه از دیدن روحت شادمان شوند و خداوند بر تو درود فرستد.»

 نیز فرمودند: گرسنگى بكشید و بر بدنهایتان سخت بگیرد شاید دلهایتان خداوند متعال را ببیند. در حدیث معراج خداوند پرسید: اى احمد! آیا آثار روزه را مى دانى ؟ پاسخ داد: خیر. خداوند فرمودند: نتیجه روزه كم خورى و كم گویى است . و آن حكمت را به ارمغان مى آورد و حكمت معرفت را در پى دارد و معرفت یقین را. و وقتى كه بنده اى به یقین رسید باكى ندارد كه چگونه روزگار را سپرى كند. در سختى یا آسانى و این مقام خوشنودهاست . و هر كس طبق خوشنودى من رفتار كند، سه خصلت را به او مى دهم : شكرى كه نادانى همراه آن نباشد، یادى كه فراموشى نداشته باشد و دوستیى كه دوستى من را بر دوستى آفریدگانم ترجیح ندهد. هنگامى كه او من را دوست داشت ، من هم او را دوست خواهم داشت ؛ دوستى او را در دل بندگانم انداخته و چشم قلب او را به عظمت جلالم مى گشایم و علم آفریدگانم را از او پنهان نمى دارم ؛ در تاریكى شب و روشنایى روز با او مناجات مى كنم تا آنجا كه سخن گفتن و همنشینى او با بندگانم قطع شود و كلام خود و فرشتگانم را به گوش او مى رسانم و اسرارى را كه از بندگانم پنهان كرده ام براى او آشكار مى كنم ...؛ عقل او را غرق در شناخت خود كرده و درك او را بالا مى برم ؛ مرگ را بر او آسان مى كنم تا وارد بهشت شود و وقتى كه ملك الموت او را ملاقات كند، به او مى گوید: آفرین بر تو و خوشا به حالت ! خوشا به حالت ! خداوند مشتاق تو است ... خداوند مى گوید: این بهشت من است ، در آن بخرام و خوش ‍ باش و در همسایگیم ساكن شو. روح انسان مى گوید: خدا یا خود را به من شناساندى و با این شناخت از جمیع آفریدگانت بى نیاز شدم . قسم به عزت و جلالت اگر خوشنودى تو در این است كه قطعه قطعه شده یا هفتاد بار به بدترین شكل كشته شوم خوشنودى تو براى من دوست داشتنى تر است ... آنگاه خداى متعال مى فرماید: به عزت و جلالم سوگند، هیچگاه مانعى بین خود و تو قرار نمى دهم ؛ تا هر وقت خواسته باشى بر من وارد شوى ؛ كه با دوستان خود چنین كنم .

در این روایت به فلسفه و فضیلت گرسنگى اشاره شده است . براى توضیح بیشتر مى توان به سخنان علماى اخلاق كه برگرفته از روایات مى باشد، مراجعه نمود. آنان براى گرسنگى فواید زیادى گفته اند از قبیل :

الف- صفاى قلب : زیرا سیرى باعث ازدیاد بخار در مغز شده و مغز حالتى شبیه مستى پیدا مى كند و نمى تواند خوب فكر كند؛ سرعت انتقال او كم شده و قلب او كور مى شود. برخلاف گرسنگى كه باعث رقت و صفاى قلب مى شود. و قلب را آماده تفكرى كه باعث شناخت مى شود، مى كند. و نورى آشكار پیدا مى كند. از رسول اكرم (صلى الله علیه و آله) روایت شده است : ((كسى كه شكم خود را گرسنه نگه دارد اندیشه اش تربیت مى شود.)) .

ب- تواضع و از بین رفتن سرمستى و ناسپاسى كه منشاء سركشى است ؛ وقتى نفس خوار شد، در مقابل پروردگارش خاضع شده و از سركشى دست بر مى دارد.

ج- شكستن شدت شهوات و نیروهایى است كه باعث انجام گناهان كبیره شده و سبب هلاكت انسان مى شوند. چون بیشتر گناهان كبیره از شهوت سخن گفتن و شهوت جنسى بوجود مى آید و كم كردن این دو شهوت باعث مصون ماندن از خطرها مى شود.

د- آمادگى براى انجام تمام عبادتها از چند جهت است ؛ كه كمترین آنها كم احتیاجى به تخلى و بدست آوردن غذا و كمتر بیمار شدن به بیماریهاى گوناگون است - زیرا معده خانه بیمارى و پرهیز سرِ هر دارویى است .

با این مقدمات مى توانیم به نتایج بزرگى برسیم كه بعضى از آنها عبارتند از:

الف. مى فهمیم كه چرا خداوند براى میهمانش گرسنگى را انتخاب كرده است . نعمتى بالاتر و بهتر از نعمت شناخت ، نزدیكى و دیدار خداوند نیست و گرسنگى از راههاى نزدیك رسیدن به آن است . پس ‍ مى بینى كه روزه تكلیف نیست بلكه خداوند به وسیله آن تو را بزرگ داشته و به خاطر واجب نمودن آن بر ما منت دارد. و بهمین جهت شكر آن واجب است و مى فهمى كه علت واجب كردن آن كم خوردن و ضعیف كردن نیروهاست . بهمین جهت حیف مى آید كه حتى در شب نیز غذا بخورى . و ممكن است علت هاى دیگر تشریع روزه را نیز درك كنى .

ب. وقتى ارزش كارى را كه از تو خواسته شده ، فهمیدى ، براى رسیدن به نتیجه خوب ، در جهت انجام درست و اخلاص در آن ، تلاش ‍ مى كنى .

ج. هنگامى كه هدف از واجب شدن روزه را دانستى ، مى فهمى كه چه چیزى باعث صفا و روشنى یا تیرگى آن مى شود؛ و معنى این حدیث را مى فهمى كه «روزه فقط خوددارى از خوردنى و آشامیدنى نیست ؛ و هنگامى كه روزه گرفتى ، گوش ، چشم و زبانت نیز باید روزه بگیرد.» حتى در بعضى روایات پوست و مو نیز گفته شده .

د. مى فهمى كه شایسته نیست نیت و هدف روزه ، فقط مجازات نشدن یا بدست آوردن پاداش و بهشت و ناز و نعمت باشد؛ گرچه با روزه این دو نیز بدست مى آید بلكه سزاوار است هدف و نیت روزه نزدیكى انسان به خداوند و همسایگى و خوشنودى او باشد. و حتى از این حد نیز بالاتر آمده و خود این عمل را بخاطر این كه انسان را از صفات حیوانى خارج و به صفات روحانى نزدیك مى گرداند، نزدیك شدن به خدا بداند، نه وسیله اى براى نزدیك شدن به او.

این سفارشها را در مورد وظایف روزه دار ببین ، و درباره اثرات آن تامل نما. كسى كه خود را نزدیك به آخرت ببیند، قلب او از دنیا خارج شده و براى او چیزى جز تهیه توشه براى آخرت مهم نخواهد بود. همینطور اگر قلب او شكسته و خاضع و خوار باشد میلى به غیر خدا نداشته و مایه دلخوشى او كسى جز خدا نیست . و كسى كه روح و بدن او غرق در یاد، محبت و عبادت خدا شده و روزه او روزه مقربین مى گردد. خداوند به حق دوستانش چنین روزه اى را نصیب ما بفرماید؛ گرچه یك روز در عمرمان باشد.

سخنان پیامبر(صلى الله علیه و آله) درباره ماه مبارك رمضان

1. سید قدس سره در (اقبال) از كتاب (بشارة المصطفى لشیعة المرتضى ) با استناد آن به ((حسن بن على بن فضال )) از امام رضا از پدرانش ، از امیرالمؤ منین - درود و سلام بر آنان - روایت نموده كه حضرت فرمودند: رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) روزى براى ما سخنرانى نمود و فرمود:

((مردم ! ماه خدا با بركت و رحمت و بخشش گناهان نزدیك است ؛ ماهى كه نزد خدا برترین ماه ها، روزهایش برترین روزها، شبهایش بهترین شبها و ساعتهاى آن بهترین ساعتهاست ؛ ماهى است كه در آن به میهمانى خدا دعوت شده و شما را در این ماه از كسانى قرار داده اند كه شایسته كرامت خدا هستند. نفس كشیدن شما در آن تسبیح و خوابیدنتان در آن عبادت و عمل شما در آن مقبول و دعاى شما در آن مستجاب است . پس با نیتهایى راست، و دلهایى پاك از خدا بخواهید شما را موفق به روزه آن ، و خواندن كتابش نماید. بدبخت كسى است كه از آمرزش خدا در این ماه بزرگ محروم شود.

با تشنگى و گرسنگى خود در آن ، گرسنگى و تشنگى روز قیامت را بیاد آورید. به فقیران خود صدقه بدهید؛ بزرگان خود را در آن احترام كنید؛ كوچكترها را مورد رحمت خود قرار دهید و صله رحم بجا آورید. زبانهاى خود را حف0كرده ، دیدگان خود را از آنچه نگاه به آن حلال نیست و گوشهاى خود را از آنچه گوش دادن به آن حلال نیست ، نگهدارید. با یتیمان مردم مهربانى كنید تا با یتیمان شما مهربانى شود. به درگاه خداوند از گناهان خود توبه كنید. هنگام نماز دستهایتان را با دعا بطرف بالا بلند كنید؛ زیرا این وقت بهترین اوقات است و خداوند در آن هنگام با نظر رحمت به بندگانش نگاه كرده و هنگامى كه از او بخواهند و با او مناجات نمایند، جواب آنان را مى دهد. و اگر او را صدا بزنند، به آنان لبیك مى گوید. و اگر دعا كنند، دعایشان را مستجاب مى كند.

مردم! شما زندانى اعمال خود مى باشید، با استغفار خود را آزاد كنید. پشتهایتان از گناه سنگین است با طولانى نمودن سجده هاى خود آن را سبك نمایید. بدانید خداوند به عزت خود سوگند خورده است كه سجده كنندگان و نمازگزاران را عذاب نكند و در روزى كه مردم براى پروردگار جهانیان بر مى خیزند، آنان را با آتش نترساند.

مردم ! كسى كه به مؤمن روزه دارى افطار بدهد، ثواب آزاد كردن یك بنده و آمرزش گناهان گذشته خود را دارد. عرض كردند: رسول خدا! همه ما نمى توانیم این كار را انجام دهیم . حضرت (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمودند: از آتش بپرهیزید، گر چه با نیم دانه خرمایى . از آتش بپرهیزید گر چه با جرعه آبى .

مردم ! هر كدام از شما كه اخلاق خود را در این ماه اصلاح كند، روزى كه در صراط پاها مى لغزد، جوازى بر صراط خواهد داشت . و هر كدام از شما كه بر بنده و كنیز خود آسان بگیرد، خداوند در حساب بر او آسان خواهد گرفت ؛ و كسى كه شر خود را در آن باز دارد، خداوند در روزى كه او را ببیند غضب خود را از او باز مى دارد. كسى كه یتیمى را بزرگ بدارد، خداوند در روزى كه او را ببیند او را بزرگ خواهد داشت ؛ و كسى كه در این ماه صله رحم كند، خداوند روزى كه او را ببیند او را به رحمت خود وصل مى كند. كسى كه در آن قطع رحم كند، خداوند روزى كه او را مى بیند رحمت خود را از او قطع خواهد نمود. و كسى كه یك نماز مستحبى بخواند خداوند براى او خلاصیى از آتش مى نویسد. و كسى كه عمل واجبى انجام دهد ثواب كسى كه هفتاد واجب را در ماهى غیر از این ماه انجام دهد، خواهد داشت . و كسى كه در این ماه زیاد بر من صلوات بفرستد، روزى كه ترازوها سبك است ، خداوند ترازوى او را سنگین مى نماید. و كسى كه یك آیه از قرآن بخواند، مانند پاداش كسى كه قرآن را در ماهى غیر از این ماه ختم كند، خواهد داشت .

مردم ! درهاى بهشت در این ماه باز است ، از پروردگار خود بخواهید آن را به روى شما نبندد؛ درهاى جهنم نیز بسته است از پروردگار خود بخواهید آن را به روى شما باز نكند؛ شیاطین هم در زنجیرند، از پروردگار خود بخواهید آنان را بر شما مسلط نكند.

امیرالمؤمنین (علیه السلام ) فرمود: برخاستم و عرض كردم یا رسول خدا! برترین اعمال در این ماه چیست ؟ فرمودند: اباالحسن ! برترین اعمال در این ماه دورى گزیدن از حرام هاى خداى عزیز و بزرگ است . سپس گریه كرد. عرض كردم چرا گریه مى كنى رسول خدا؟ فرمود: على ! بخاطر حلال شمردن تو در این ماه است ؛ گویا با تو هستم و تو براى پروردگارت نماز مى خوانى و بدبخت ترین اولین و آخرین ، همانند ((پى كننده شتر ثمود)) ضربه اى به جلو سرت مى زند كه موى صورتت با آنان رنگین مى شود.

امیرالمؤمنین (علیه السلام ) فرمود: عرض كردم : رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم )! آیا در آن حال دینم سالم است ؟ فرمود: آرى دینت سالم است . سپس فرمود: على ! كسى كه تو را بكشد مرا كشته و كسى كه با تو دشمنى كند با من دشمنى نموده و كسى كه به تو ناسزا بگوید، به من ناسزا گفته ، زیرا تو مانند نفس من هستى روح تو از روح من و سرشت تو از سرشت من است ؛ خداى عزیز و بزرگ مرا آفرید؛ تو را نیز آفرید و مرا برگزید! و تو را؛ من را براى پیامبرى انتخاب نمود و تو را براى امامت اختیار كرد.

بنابراین كسى كه امامت تو را انكار كند پیامبرى من را انكار كرده . على ! تو وصى من ، پدر فرزندانم ، همسر دخترم و جانشین من در میان امتم در زندگى من و بعد از مرگ من هستى . امر تو امر من و نهى تو نهى من است . به كسى كه مرا به پیامبرى برانگیخته و مرا بهترین مردم قرار داد، قسم مى خورم كه تو حجت خدا بر خلق او و امین او بر رازش ، و جانشین او در میان بندگانش مى باشى .))

2. از رساترین بشارتهایى كه درباره ماه رمضان وارد شده ، نفرین پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) بر كسى كه در آن آمرزیده نشود، مى باشد، آنجا كه فرمود: ((كسى كه ماه رمضان را بگذراند و آمرزیده نشود، خدا او را نیامرزد.)) زیرا این نفرین با توجه به این كه او به پیامبرى برانگیخته شد تا رحمتى براى جهانیان باشد، مژده بزرگى براى گستردگى رحمت و عمومى بودن آمرزش در این ماه مى باشد. و اگر غیر از این بود - با توجه به این كه رحمتى براى جهانیان است - مسلمانى را، گر چه گناهكار باشد، نفرین نمى كرد.

3. از مهمترین روایاتى كه در این مورد وارد شده روایات زیادى است كه درباره زنجیر شدن شیاطین متمرد، باز شدن درهاى بهشت ، گشودن درهاى رحمت ، بسته شدن درهاى آتش ، ایستادن خداوند در مقابل دشمنان جنّى و صداى منادى خدا از اول ماه تا آخر آن وارد شده است ؛ چیزى كه مانند آن در هیچ ماهى نیامده است . زیرا در مورد سایر ماه ها وارد شده كه فقط در ثلث آخر شب چنین منادیى ندا مى كند مگر در شب جمعه كه از اول شب تا صبح این منادى ندا مى كند و همینطور در ماه رجب ؛ ولى در ماه رمضان این ندا از ماه آخر آن و تمام شبها و روزهایش ‍ وارد شده است .

چگونه به بالاترین درجه روزه برسیم؟

عللی هستند که می توانند به ما کمک کرده تا روزه خود را به حداکثر ثواب و بهره برسانیم.

ما در  ادامه این مقاله به 4 مورد از آن‌ها اشاره می کنیم.

1. توكل 

یکی از عوامل ارتقاى روزه ، توكل است. در فرازى از دعاى روز دهم ماه مبارك مى خوانیم : خدایا، در این روز مرا از جمله توكل كنندگان بر خود قرار بده . و در دعاى جوشن كبیر آمده است : ... یا من لا یتوكل الا علیه ... و یا من الیه یتوكل المتوكلون و یا سید المتوكلین . على (علیه السلام ) در نهج البلاغه مى فرماید: كسى كه بر خداوند توكل كند، خداوند او را كفایت مى كند.(1)

توكل ، تنها یك موضوع و مساله اخلاقى نیست كه فقط در كتب اخلاقى از آن بحث شود، بلكه در حوزه علم لغت ، علم كلام ، علم اخلاق ، علم مذاهب و ادیان و علم سیاست مورد بحث و كنكاش قرار مى گیرد.

توكل از ماده وكل ؛ یعنى به دیگرى چشم دوختن ، وى را وكیل خود دانستن و كار خود را به او واگذار كردن و او را به جاى خویش انگاشتن است .(2)

2. توسل (3)

یكى از ابعاد معارف روزه ، توسل جستن و برخوردارى از وسیله و ابتغوا الیه الوسیله است . در دعاى روز بیست و هشتم رمضان مى خوانیم ...و قرب فیه وسیلتى الیك من بین الوسایل . لذا مى توان گفت : یكى از عوامل ارتقاى درجه روزه دار كه از فرهنگ و معارف ماه صیام نشات مى گیرد، توسل است . توسل به اولیاء الله ، توسل به وسائط فیض و مجارى امور الهى ، نوعى برخوردار شدن از رحمت واسعه الهى به گونه اى غیر مستقیم است .

سمهودى، یكى از نویسندگان عرب مى نویسد: مردى نابینا به رسول خدا (صلی الله علیه و آله) گفت: دعا كن تا خدا به چشم نابیناى من شفا و عافیت دهد. پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: اگر صبر كنى، براى تو بهتر است ، مرد نابینا گفت : نخیر، تحمل آن را ندارم ، پیامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: وضو بگیر و این دعا را بخوان: اللهم انى اسئلك و اتوجه الیك بنبیك محمد نبى الرحمة ، یا محمد انى توجهت بك الى ربى فى حاجتى لیقضى لى حاجتى اللهم شفعه لى فى . پس از خواندن دعاى فوق ، مرد نابینا ناگهان احساس كرد، دیدگانش روشن شده و بینایى خود را باز یافته است.(4)

3. صله رحم 

یكى دیگر از ابعاد معارف روزه ، توجه به انجام صله رحم است . در ضمن خطبه معروف پیامبر (صلی الله علیه و آله) در آستانه حلول ماه رمضان آمده است : ... وصلوا ارحامكم .(5)

صله رحم یكى از مسائلی است كه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نسبت به آن اهتمام مى ورزید و بر آن تاكید فراوان داشت . صله رحم موجب تحكیم پیوند میان خویشاوندان و ارحام مى شود.

اولین منشور رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در میان مسلمانان مدینه ، این بود: یا ایها الناس افشوا السلام وصل الارحام خ نى لتمیخ ثما وصلوا فى اللیل و الناس نیام تدخلوا الجنة بسلام .(6)

همچنین حضرت پیامبر (صلی الله علیه و آله) در آستانه ماه مبارك رمضان فرمود: ... وصلوا ارحامكم و من وصل فیه رحمه و صله الله برحمته یوم یلقاه و من قطع رحمه قطع الله عنه رحمته یوم یلقاه .(7)

هنگامى كه از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) سؤال كردند: اى الصدقة افضل؟ آن حضرت در جواب فرمود: افضل الصدقة على ذى الرحم الكاشح .(8)

ارحام به نزدیكان و خویشاوندانى كه در قید حیات هستند، خلاصه نمى شود، بلكه اموات نیز از ارحامند و باید به یاد آنان نیز بود و در ذیل آیه : و اذا المؤودة سئلت(التكویر 8) آمده است: المراد بذالك الرحم .(9)

مردى از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) پرسید: یا رسول الله (صلی الله علیه و آله) پس از اداى مالیات معروف اسلامى، ایا در اموال ما چیزى هست؟ پیامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: آرى ،(10) نیكى كردن به رحم ، صله ارحام كنید هر چند با آب دادن، صله ارحام كنید هر چند با سلام كردن به آنان .

4. امر به معروف و نهى از منكر

یكى از برنامه ها و ویژگی هاى ماه مبارك رمضان و وظیفه روزه دار در این ماه خیرخواهى براى دیگران است . این ماه، ماه پندپذیرى و پند دهى است . رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در آستانه این ماه ، مردم را پند مى داد و به رعایت تقوا و حرمت ماه رمضان سفارش مى نمود. دقت در خطبه پیامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) كه در آستانه حلول ماه رمضان ، ایراد نمود نشان مى دهد كه آن حضرت به بسیارى از مسائل اساسى امر كرد، و از ما خواست تا بدانها پاى بند باشیم و از بسیارى صفات و اعمال ، نهى و نكوهش به عمل آورد، و از ما خواست تا از آنها دورى گزینیم . خطبه پیامبر (صلی الله علیه و آله) درس چگونه زندگى كردن براى تمام مسلمانان است .

یكى از اعمال شایسته اى كه از فرهنگ و معارف ماه رمضان نشات مى گیرد، پرداختن به مساله امر به معروف و نهى از منكر است؛ یعنى یكى از وظایف مهم روزه دار در ماه مبارك رمضان این است كه بیش از اوقات دیگر به امر به معروف و نهى از منكر اهتمام بورزد.

آرى ، یكى از وظایف همگانى ، مساله امر به معروف و نهى از منكر است ، هر چند عمل به این وظیفه مهم و حیاتى به نوبه خود شرایط خاص خود را مى طلبد. ولى در عین حال نباید غفلت كرد كه وظیفه فوق، به عنوان نظارت عمومى در شمار فروع دین است و با توجه به مراتب آن ، باید به آن پرداخته شود. در واقع عمل به این وظیفه، فلسفه اصلى حركت تاریخ ساز كربلا و نهضت حضرت سید الشهداء را تشكیل مى دهد.

پی نوشت‌ها:

1. نهج البلاغه ، خطبه 90.

2. مجمع البحرین ، ماده وكل .

3. ر.ك : شـفـیـعـى ، ایـده هـا و عـقـیـده هـا، مـبـحـث توسل .

4. ر.ك : سمهودى ، اخبار مدینه ، ج 1، صص 100-110.

5. ر.ك : مراجعه شود به قسمت اوایل منبع .

6. وسایل الشیعة : ج 12، ص 59، ح 15642.

7. من لا یحضره الفقیه : ج 2 ص 59، امالى مفید، مجلس 66، ص 301.

8. ثواب الاءعمال ، ج 1، ص 171، ج 18.

9. كـنـزالعـمـال : حـدیـث شـمـاره 6914؛ كـافـى ، ج 2، ص 151، ح 9، تـحـف العقول ، ص 57.

10. كـنـزالعـمـال : حـدیـث شـمـاره 6914، كـافـى ، ج 2، ص 151، ح 9، تـحـف العقول : ص 57.