وجوب زكات فطره و شرایط آن

پس از پایان یافتن ماه مبارك رمضان؛ یعنى در شب عید فطر، افرادى كه داراى شرایط باشند، باید زكاتى بپردازند كه مقدار و موارد مصرف آن خواهد آمد. این زكات به نام زكات فطره خوانده مى شود.

افرادى كه در شب عید فطر داراى این شرایط باشند زكات فطره بر آنها واجب است:

1- بالغ باشد.

2- عاقل باشد.

3- بنده كسى نباشد.

4- فقیر نباشد. (1)

فردى كه داراى شرایط فوق باشد باید زكات خود و كسانى كه در غروب شب عید فطر نان خور او هستند را بپردازد، كوچك باشند یا بزرگ، مسلمان باشند یا كافر، خرج آنان بر او واجب باشد یا نه، در شهر خود او باشند یا در شهر دیگر (یعنى حتى اگر فرزند او كه نان خور اوست به مسافرت رفته باشد باید زكات او را بدهد) و همچنین مهمانى كه با رضایت او پیش از غروب شب عید فطر وارد خانه اش شده باشد، باید زكات او را بدهد.(2)

مقدار زكات فطره: هر نفر یك صاع كه تقریباً 3 كیلو است .(3)

جنس زكات فطره: گندم یا جو یا خرما یا كشمش یا برنج یا ذرت و مانند اینها .(4)

وقت وجوب زكات فطره: شب عید فطر.(5)

وقت پرداخت زكات فطره: از شب عید تا ظهر روز عید فطر و بهتر آن است كه در روز عید بدهد و اگر نماز عید مى خواند بنابر احتیاط واجب قبل از نماز عید بپردازد.(6)

مصرف زكات فطره: همان مصرف زكات مال است، گر چه احتیاط مستحب آن است كه فقط به فقراى مؤمن و اطفال آنها و به مساكین بدهد.(7)

پی نوشت ها:

1 - توضیح المسائل، امام خمینی، مسئله 1991

2 - توضیح المسائل، م 1991و 1995

3 - توضیح المسائل، م 1991

4 - همان .

5- تحریر الوسیله، امام خمینی، ج 1، ص 348

6 - تحریر الوسیله، ج 1، ص 348/ توضیح المسائل، م 2029

7 - توضیح المسائل، م 2014

آداب نماز عید فطر

قبل از خروج از منزل به نیت انجام دستور خداوند، با یك یا چند دانه خرما افطار نموده ،و دعایی را كه در این مورد رسیده است بخواند. زیرا در این دعا نیز امامش – درود و سلام خدا بر او و پدران و فرزندانش – ذكر شده و باید در مضمون دعا تأمل كند. زیرا دعا به روشنی می گوید كه رفتن به سوی نماز، رفتن به طرف خداوند است. بنابراین باید نشانه دیدار با خدا را داشته باشد. اگر بتواند باید به اندازه بزرگی خدا و شناخت منت او، در اجازه دیدارش بلكه دعوت به این كرامت، آنگونه كه شایسته است ادب این مقام را رعایت كند. ولی خیلی بعید است این مخلوق ضیعف بتواند آنگونه كه شایسته این مجلس است تواضع و احترام و شكرگزاری نماید. بنابراین باید همراه با اعتراف به ناتوانی به اندازه ای كه می تواند سپاسگزاری و متواضع باشد .

و اگر نتوانند، نباید حضور در این مجلس برای او سبكتر از حضور در مجلس سلطان زمانش باشد . زیرا از سلطان غفلت نمی كند، به خصوص  هنگام سخن گفتن با او. اگر سلطان بداند كه دل رعیتش جای دیگر است او را از مجلس خود طرد، از حضور او جلوگیری و او را از عطایای خود محروم می نماید. به خصوص كه بداند این غیر، دشمن سلطان است، كه در این حالت به شدت بر او خشم می گیرد. و اگر از یاد و احترام به خدا غفلت از پروردگار چیزی جز دوستی دنیا نمی باشد، دنیایی كه دشمن خدا و دوستانش می باشد .

بپرهیز از این كه این مجلس را كوچك شماری. زیرا اهل آن، فرشتگان مقرب، پیامبران و رسولان، شهدا و صدیقین و بندگان صالح خدا هستند . شرمسار باش كه حاضرین مجلس در بهترین حالات باشند – همگی پاك، مقدس، آراسته،  بر سر ایشان تاج كرامت مراقبت خدای جلیل بوده، بر بدن هاشان لباسهای توجه به خدا، بر دلهایشان جامه اشتغال به خدا و بر بدنهاشان لباس باز داشتن از نافرمانی خدا، بر دستهایشان انگشتر نگشودن دست به نافرمانی خدا و بر پاهایشان كفش منع از رفتن در حرامهای خدا – و سر تو برهنه از لباس نگهداشتن از مخالفت با خدا و بر دستت انگشتر ستم بر بندگان خدا بوده و پایت برهنه از رفتن به سوی طاعت خدا باشد .

اگر پرده از جلو دیدگانت برداشته شده و ببینی بدنت آلوده به نجاست های گناهان و باطن تو گرفتار انواع بیماریهایی است كه تو را از چشم دیگران می اندازد چه حالی خواهی داشت؟ آیا با این شكل و قیافه بر سر سفره پاكان، و بزرگانی كه هیچ عیبی ندارند حاضر خواهی شد! اگر زیبایی باطنی آنان را ببینی از همنشینی آنان پرهیز خواهی كرد، چه رسد به این كه سر سفره آنان بنشینی. و حتی اگر هزار چوب هم به تو بزنند راضی نمی شوی با این همه پلیدی كه در تو هست، خود را به آنان نشان بدهی. برادرم! حال بد خود را بنگر و خود را بنگر و خود را مضطر به این مطلب بنما تا خداوند بدی هایت را پوشانده و بدیهایت را  به خوبی تبدیل نماید. آنگاه درِ كرم حضرت اله را بكوب و صدا بزن: ‹‹ ای كریمترین كریمان! ای اجابت كننده دعای مضطرها! به پستی و ذلتی كه نسبت به خودم روا داشتم رحم كن . تو از من به خودم مهربانتری به خصوص در مثل چنین روزی كه مرا دعوت به دیدار خود نموده ای. من میهمان تو هستم پس راضی نشو كه آبرویم پیش میهمانهایت بریزد. كارم را اصلاح كرده و از لباسهایی كه به میهمانانت می دهی به من نیز عنایت فرما تا بتوانم زشتی ها و نقایص خود را پوشانده خود را بیارایم و آبرویم را حفظ كنم .

اگر انسان با اضطرار واقعی روی به درگاه پروردگارش آورد محال است او را اجابت نكند. او كسی است كه در قرآن خود فرموده است: (امن یجیب المضطر اذا دعاء و یكشف السوء؛ ای كسی كه هنگامی كه مضطر او را بخواند، او را اجابت نموده و گرفتاریش را برطرف می نماید) بنابراین بنده باید اضطرار را در خود به وجود بیاورد. اغلب مردم روحیات بدی در خود به وجود آورده و از صفات خوب غافل هستند. به همین جهت نیز از چیزهایی است كه به طور اتفاقی شنیده و مسموعات آنها خجالت و شرمی در آنها به وجود نمی آورد، چه رسد به این كه آنچنان خجالت بكشند كه به اضطرار برسند .

و خلاصه اگر شرمی كه به اضطرار برسد به وجود آمد، اجابت نیز به دنبال آن آمده و گرفتاری برطرف می گردد . علامت اضطرار نیز این است كه در هنگام عید قلب او شكسته، و از ردّ شدن بترسد، امیدوار عفو و فضل او بوده و امیدواری به كرم پروردگارش را بیشتر نماید، به انتظار رحمت و عنایت خداوند باشد. آنگونه كه بندگان صالح او هستنند، و ترس خود را با ملاحظه این كه امروز روز جایزه دادن و به دست آوردن فضیلت است از بین ببرد. در عین حال با گوشه چشم به عظمت خدا و بزرگی جنایت خود نگریسته و مانند كوتاهی كنندگانی كه به دامن عفو فراوان او پناه آورده اند، رفتار می كند، و تمام سعی و تلاش او برای استغفار و جلب رحمت و دیدن آثار قبولی است. و به نگهبانان و حامیان خود كه از معصومین علیهم السلام می باشد، پناهنده شده تا او را شفاعت نمایند. و خداوند را به حق و آبروی آنان قسم می دهد كه او را با عفو خود اكرام نموده، از فضل مخصوص خود محروم نكند، صورت كریم خود را از او بر نگردانده، به خاطر آنان او را قبول نماید و آنگونه كه با حزب و دوستان خود رفتار می كند با او نیز معامله كند . از به وجود آمدن این حالات معلوم می گردد كه فیض قدسی شامل حال او شده است كه باید خدا را به خاطر نجات و رهایی از خطر هلاك ثنا گفته، و از این به بعد با یاری گرفتن از پروردگار خود را از غفلت و انجام كارهایی كه باعث هلاكت دائمی است دور بدارد .

آنچه درباره اضطرار به پوشش پروردگار گفتیم، فقط در كسی به وجود می آید كه با چشم دل نجاست گناهان را بر اعضای بدنش و پلیدی عیوب دل بر روح و جانش را ببیند. آن هم نه مجازا بلكه واقعا این مطلب را درك كند و بفهمد كه این نجاستها و پلیدیها نجس تر و كثیف تر از چیزهای كثیف این عالم و بدبوتر از مردارهای بو گرفته دنیاست .

اگر كسی خود را در پیشگاه سرور رسولان و ائمه طاهرین و فرشتگان مقرب و سایر پیامبران و رسولان فرض نماید چه حالی خواهد داشت؟ فكر می كنم اگر انسان یك دهم این رسوایی را داشت، آرزو می كرد زمین او را فرو برد تا از این رسوایی رهایی یابد. مریم راستگو هنگام فرض رسوایی بین مردم، با این كه نزد خدای عز وجل و فرشتگان پاك بود، گفت: ‹‹كاش قبل از این مرده و كاملا فراموش شده بودم.›› به هر صورت تمامی ما به پوشش زیبای خدا محتاج بوده و اگر این پوشش از ما برداشته شود، رسوا خواهیم شد .

یكی از پوشش های زیبای او، همین شكل انسانی است كه اگر از ما سلب شده و مردم شكل واقعی ما را ببیند رسوا می شویم. زیرا شكل روح متناسب با اخلاق و صفات است. مثلا كسی كه صفت غضب بر او غالب باشد، روح او به شكل سگ خواهد بود. مگر این كه خُلق خود را با داوری حلم معالجه نموده، خشم تبدیل به شجاعت شده و شكل سگ به شكل انسانی شجاع تغییر یابد. و همینطور سایر اخلاق و صفات. به همین جهت گذشتگان هر روز با آینه و غیره سیمای خود را بررسی می كردند تا مطمئن شوند كه تغییر نكرده و مسخ نشده و پوشش خدا همچنان باقی است. و این شكلهای حقیقی گاهی اوقات به بعضی از اولیا نشان داده می شود و مردم را به این شكلها می بینند . از امام سجاد علیه السلام روایت شده است كه پرده را از جلو دیدگان شخصی برداشته و شكل واقعی جاجی ها را به او نشان داد و او در میان جمعیت فقط دو نفر را به شكل انسان دید .

هنگام برپایی نماز عید به صورت جماعت، مصیبت غیبت او را به یاد آور و به یاد داشته باش كه امامت نماز عید از حقوق مخصوص امام زمان (عج) و برپایی آن از كارهای معروف اوست .

‹‹ چون در روز عید خود را آشكار كند، دیده همگان بر زیبائیش خیره گردد. ارواح آنان به سوی زیبایش سرازیر شوند و مردمك چشمانشان از فرط زیبایش هوس گلزار نمایند. عید من آن روزی است كه با دیدگان شاد كه زیبایش را تحسین می كند، آن زیبایی را ببینم.››‌

آیا این مصیبت نیست كه به جای نماز با امام عصر(عج) با دیگران نماز بگزاریم! اگر به جای دیگران امام زمان (عج) خطبه های نماز عید را می خواند چه حالی داشتیم! و اگر او در میان ما بود روزگار ما چقدر با امروز فرق داشت !

آنگاه به آنچه در روایات درباره او آمده بنگر از قبیل: بركت ها و نورهای زمان حضور او، گسترش عدل، برچیده شده بساط ظلم و سركشی، عزت اسلام، احترام قرآن، رواج ایمان، كامل شدن عقلها، تزكیه دلها، اصلاح اخلاق و از بین رفتن تفرقه و نفاق .

مراقبت از شب عید فطر

حقیقت عید

عید زمان است كه خداوند متعال برای جایزه دادن و بهره¬مند كردن بندگان از نعمتها،  آن را در میان روزها انتخاب می كند، تا برای گرفتن خلعتها و عطایا جمع شوند و به همگان اعلام كرده است كه به درگاه او روی آورده و با اعتراف به بندگی و آمرزش خواستن از گناهان و عرضه نیازها و آرزوهایشان برای او تواضع نمایند. خداوند نیز در تمام این موارد به آنان وعده اجابت و اعطایی بالاتر از آرزوهایشان بلكه بالاتر از آنچه در دل بشری خطور كرده،‌ داده است. دوست دارد در چنین روزی به او خوش كمان بوده و جانب امیدواری به قبول خداوند و آمرزش و عطای او را بر جانب ترس از درد و عذابش ترجیح بدهند.

و ناامید ورشكسته در این روز از معنی عید غافل و سرگرم آرایش خود برای مردم و كف زدن و شانه كردن مو بوده و از امر مهم درخواست عطوفت و رحمت پروردگار غافل است. و به جای انس در مجالس پاكان و خواص پروردگار جهانیان، ‌پیامبران و رسولان و شهدا و صدیقین، با چهارپایانی مانند خود، خو گرفته و درجات بهترین جاهای بهشت را رها و به طبقات جهنم چسبیده است. و بالاتر، پناه خدای متعال و جبار آسمانها و زمین را به چسبیدن به زمین و عالم طبیعت فروخته است. چه ورشكستگی آشكار و بزرگی.

خلاصه خداوند ماه رمضان را میدان مسابقه عبادت خود قرار داده و بندگانش را در روز عید فرا خوانده تا برای گرفتن جوایز و هدایا جمع شوند.

گروههای مختلف در برابر عید

مردم در رابطه با عید به چند دسته تقسیم می شوند:

1- عده ای روزه را تكلیفی بیش ندانسته و فقط با خودداری از خوردن و  نوشیدن و زنان،‌ خود را به ناراحتی می¬اندازند. اما اعضای بدن خود را از گناهان حفظ نكرده و با دروغ  و  غیبت روزه‌ خود را نقض كرده و با تهمت، افترا، فحاشی به خدمتكار و آزار او روزه ‌خود را از بین می برند. و در عین حال با كمال اطمینان خود را از فرمانبرداران می¬پندارند. و گمان می كنند كه بر پروردگار جهانیان منتی دارند. ولی نمی دانند كه با گناهان و نادانیشان نزد عاقلان رسوا شده و روزه آنان مورد قبول خدای خدایان قرار نمی گیرد. چنین كسانی اگر در عید به عنایت خدای متعال خوش گمان بوده و در مكان نماز گزاردن خود از پروردگارشان آمرزش بخواهند، ‌شاید خداوند متعال هنگام اعطای جوایز آنان را نیز مورد آمرزش خود قرار داده و با فضل خود بعضی از پاداش های خود را نصیب آنان نماید.

2- دسته ای نیز می دانند كه این خداست كه در تكالیف بر آنان منت داشته، و روزه ای كامل است كه همراه با بازداشتن اعضای بدن باشد. از این رو مواظب اعضای بدن خود نیز هستند؛ اما گاهی خلافی از آنان سر زده و با بیم و امید مرتكب گناهی می گردند. با ناراحتی روزه گرفته و به اندازه ای كه حال دارند مستحبات را بجا می آورند. كارهای خوب و بد را با هم مخلوط نموده و با ترس و خجالت، حیا و امیدواری وارد عید می¬شوند. خداوند آمرزش، پاداش و تبدیل گناهان به كارهای نیك را به آنان وعده داده و با عطایای خود پاداش عبادت های آنان را بطور كامل و به گونه¬ای كه بالاتر از آرزویشان باشد، به آنان عنایت می كند.

3- گروهی از روی عادت و با غفلت روزه گرفته و در ماه رمضان نیز مانند سایر ماه ها در غفلت به سر برده، مرتكب گناهان شده و از روی عادت نیز وارد عید می¬شوند. سرنوشت این گروه، به خواست خداوند بستگی دارد. ممكن است عنایت خدا شامل حال آنان شده و فقط به خاطر فرارسیدن عید یا به جهت كرامت بعضی از اعمال نیكوكاران آنان را مورد آمرزش خود قرار دهد، یا بدی كردارشان آنان را از رحمت خداوند خارج نموده و به ورشكستگان ملحق شوند.

4- دسته ای ندای خداوند را در این ماه لبیك گفته و با تمام توان در مراقبت دستورات الهی تلاش كرده و برای به دست آوردن رضای خدای متعال در پی به دست آوردن تمامی خیرات هستند و عبادات زیادی بجا می آورند در حالی كه دل های آنان به سبب آگاهی خود به كوتاهی در شكرگزاری نعمت، با این ندا ترسان بوده، و قدر منت خداوند متعال بر آنان، به خاطر اجازه به نزدیكی به او و خدمت به او و خدمت و عبادت او را می دانند. خداوند متعال هم خدمت آنان را قبول، از سعی آنان تشكر می كند و با كرامتها و انواع عنایات خود آنان را پاداش می دهد، با هدایتهای بیشتر آنان را بزرگ داشته، با نور قرب خود آنان را می پوشاند و آنان را به دوستان برگزیده اش ملحق می نماید.

5- گروهی نیز ندای خداوند متعال، سختی گرسنگی و شب زنده¬داری را برای آنان از بین برده، با اشتیاق و شكرگزاری، حتی با شادمانی و مستی با آن روبرو شده، برای رفتن و مسابقه جدیت به خرج داده، با روح و عقل خود به خوبی خطاب خدای خدایان را اجابت می¬كنند؛‌ برای از بین بردن حجاب با بذل جان همت كرده و با قرب به او به مراد رسیده و به پروردگار بندگان متصل شده¬اند. پروردگارشان آنان را به خوبی پذیرفته، نزدیك كرده و در پناه خود، ‌در جایگاه صدق به همراه دوستان و برگزیدگانش می نشاند با جام لبریز خود آنان را سیراب كرده و به زیبایی،‌ نور، شادمانی و سروری می رسند كه كسی توان تصور آن را نداشته، چشمی آن را ندیده و كسی از آن چیزی نگفته است.

روز عید زمان آشكار شدن آثار اعمال ماه رمضان و اعطای پاداش عبادت های آن می باشد. بنابراین كسی كه به خوبی از خداوند متعال در شب عید مراقبت نموده، كوتاهی های خود را در ماه رمضان، در شب فطر  جبران نماید و خود را برای عید آماده كند و از بندگان صالح خدا شود، ‌امید است همانگونه كه خدای متعال آنان را در روز عید قبول می كند،‌ او را نیز پذیرفته،‌ و او را از الطاف خاص خود محروم ننماید؛ و بعد از اعتراف به كوتاهی در عبادت و جبران آن، خداوند او را مورد محاسبه دقیق قرار نداده و با او نیز مانند بندگان گرامیش و شهدا و صدیقین كه شایسته بخشش او هستند رفتار كند.

سیره‏ عملی امام خمینى (ره) در ماه رمضان

عالمان ربانی، چلچراغ‏هاى پر فروغى هستند كه در هرعصرى، در آسمان علم و عمل مى‏درخشند، و با كسب نور و گرما از خورشید رسالت و امامت، بر زمینیان تجلى مى‏كنند و آنان را به سوى منابع نور و بركت دودمان وحى، رهنمون مى‏سازند، و بر بال عرفان ناب محمدى صلى الله علیه وآله نشانده، بر مشكات ملكوت، عروج مى‏دهند.

در میان دین باوران كفر ستیز، چهره محبوب قرن، فقیه تیزبین سیاست مدار، فیلسوف، عارف ژرف نگر، عالم متخلق و رهبر و بنیان گذار جمهورى اسلامى، حضرت امام خمینى رضوان الله علیه، از موقعیتى والا و ویژه برخودار است، زیرا روزها و ساعت‏ها و لحظه‏هاى عمر او، با مراقبه و محاسبه سپرى شد و صدها آیه قرآن را مجسم ساخت و عینیت ‏بخشید. در این مبحث به سیره عملی امام می پردازیم تا ره توشه ای برای عاشقان ماه رمضان باشد.

حضرت امام (ره) توجه ویژه‏اى نسبت ‏به ماه رمضان داشته و بدین جهت، ملاقات‏هاى خودشان را در ماه رمضان تعطیل مى‏كردند و به دعا و تلاوت قرآن و... مى‏پرداختند.

و خودشان مى‏گفتند: «خود ماه مبارك رمضان، كارى است (1) .

در این ماه، ایشان شعر نمى‏خواندند و نمى‏سرودند و گوش به شعر هم نمى‏دانند . خلاصه، دگر گونى خاصى متناسب با این ماه در زندگى خود ایجاد مى‏كردند، به گونه‏اى كه این ماه را، سراسر، به تلاوت قرآن مجید و دعا كردن و انجام دادن مستحبات مربوط به ماه رمضان سپرى مى‏كردند. (2)

ایشان، به هنگام سحر وافطار، بسیار كم مى‏خوردند، به گونه‏اى كه خادم‏شان فكر مى‏كردند كه امام، چیزى نخورده است (3)

حضرت امام رحمة الله علیه درباره رمضان چنین مى‏سرایند:

ماه رمضان شد، مى و میخانه بر افتاد                  عشق و طرب و باده، به وقت ‏سحر افتاد           

افطار به مى كرد برم پیر خرابات                          گفتم كه تو را روزه، به برگ و ثمر افتاد             

با باده، وضو گیر كه در مذهب رندان                     در حضرت حق این عملت ‏بارور افتاد (4)

عبادت و تهجد

از جمله برنامه‏هاى ویژه‏ حضرت امام (ره) در ماه مبارك رمضان ، عبادت و تهجد بود. امام عبادت را ابزار رسیدن به عشق الهى مى‏دانستند و به صراحت ‏بیان مى‏كردند كه در وادى عشق، نباید به عبادت به چشم وسیله‏اى براى رسیدن به بهشت نگاه كرد (5)

اكثر آشنایان امام نقل مى‏كنند كه ایشان از سن جوانى، نماز شب و تهجد، جزء برنامه‏هایشان بود.

بعضى از نزدیكان ایشان مى‏گفتند كه وقتى در ظلمت و تاریكى نیمه‏ شب، آهسته وارد اتاق امام مى‏شدم، معاشقه امام را با ایزد احساس مى‏كردم و مى‏دیدم كه با خضوع و خشوعى خاص، نماز مى‏خواندند و قیام و ركوع و سجود را بجا مى‏آوردند كه حقا وصف ناپذیر بود. با خودم فكر مى‏كردم كه شب امام، حقیقتا، لیلة القدر است (6) .

یكى از اعضاى دفتر ایشان، دراین باره مى‏گوید:

پنجاه سال است كه نماز شب امام، ترك نشده است. امام در بیمارى و در صحت و در زندان و در خلاصى و در تبعید، حتى بر روى تخت ‏بیمارستان قلب هم نماز شب خواندند (7) .

امام توجه خاصى به نوافل داشتند و هرگز، نوافل را ترك نمى‏كردند. نقل شده است كه امام، در نجف اشرف، با آن گرماى شدید، ماه مبارك رمضان را روزه مى‏گرفت و با این كه در سنین پیرى بودند و ضعف بسیار داشتند، تا نماز مغرب و عشاء را به همراه نوافل به‏جاى نمى‏آوردند، افطار نمى‏كردند! و شب‏ها تا صبح، نماز و دعا مى‏خواندند و بعد از نماز صبح، مقدارى استراحت مى‏كردند و صبح زود، براى كارهایشان آماده مى‏شدند (8)

خانم زهرا مصطفوى مى‏گوید:

راز و نیاز امام و گریه‏ها و ناله‏هاى نیمه شب ایشان، چنان شدید بود كه انسان را بى اختیار، به گریه مى‏انداخت (9)

یكى از اساتید قم نقل مى‏كرد: شبى میهمان حاج آقا مصطفى بودم. ایشان، خانه‏ جداگانه‏اى نداشتند و در منزل امام زندگى مى‏كردند. نصف شب از خواب بیدار شدم و صداى آه و ناله‏اى شنیدم، نگران شدم كه مگر اتفاقى افتاده است، حاج آقا مصطفى را بیدار كردم و گفتم: «ببین چه خبر است!» . ایشان نشست و گوش داد و گفت: «صداى امام است كه مشغول تهجد و عبادت است‏» (10)

در ماه مبارك رمضان، این شب زنده دارى و تهجد، وضعیت دیگرى داشت. یكى از محافظان بیت مى‏گوید در یكى از شب‏هاى ماه مبارك رمضان، نیمه شب، براى انجام كارى مجبور شدم از جلوى اتاق امام گذر كنم. حین عبور، متوجه شدم كه امام، زار زار گریه مى‏كردند! هق هق گریه‏ امام كه در فضا پیچیده بود، واقعا مرا تحت تاثیر قرار داد كه چگونه امام، در آن موقع از شب، با خداى خویش راز و نیاز مى‏كند. (11)

آخرین ماه مبارك رمضان دوران حیات امام، به گفته‏ ساكنان بیت، از ماه مبارك رمضان‏هاى دیگر متفاوت بود! به این صورت كه امام همیشه، براى خشك كردن اشك چشم‏شان دستمالى را همراه داشتند، ولى در آن ماه مبارك رمضان، حوله‏اى را نیز همراه برمى‏داشتند تا به هنگام نمازهاى نیمه شب‏شان، از آن استفاده كنند! (12)

توجه ویژه به قرآن

امام خمینى (ره) توجه خاصى به قرآن داشتند، به ‏طورى كه روزى، هفت ‏بار قرآن مى‏خواندند!

امام در هر فرصتى كه به ‏دست مى‏آوردند، ولو اندك، قرآن مى‏خواندند. بارها دیده شد كه امام، حتى در دقایقى قبل از آماده شدن سفره - كه معمولا به بطالت مى‏گذرد - قرآن تلاوت مى‏كنند ! (13)  امام بعد از نماز شب تا وقت نماز صبح، قرآن مى‏خواندند . (14)

یكى اطرافیان امام مى‏گوید:

امام در نجف، چشم‏شان درد گرفت و به دكتر مراجعه كردند. دكتر بعد از معاینه‏ چشم امام گفت: «شما باید چند روزى قرآن نخوانید و به چشم‏تان استراحت ‏بدهید» . امام خندیدند و فرمودند: «دكتر، من، چشم را براى قرآن خواندن مى‏خواهم! چه فایده‏اى دارد كه چشم داشته باشم و قرآن نخوانم؟ شما یك كارى كنید كه من بتوانم قرآن بخوانم.  » (15)

و در ماه رمضان یكى از همراهان امام در نجف، اظهار مى‏كرد كه امام خمینى در ماه مبارك رمضان، هر روز ده جزء قرآن مى‏خواندند ، یعنى در هر سه روز، یك بار قرآن را ختم مى‏كردند . (16)

علاوه بر آن، هر سال چند روز قبل از ماه مبارك رمضان ، دستور مى‏دادند كه چند ختم قرآن براى افرادى كه مد نظر مباركشان بود، قرائت ‏شود . (17)

گزیدهایى از توصیه‏ها و سفارش‏هاى امام به مناسبت ماه مبارك رمضان

شما در این چند روزى كه به ماه رمضان مانده، به فكر باشید، خود را اصلاح كرده، توجه به حق تعالى پیدا نمایید.

از كردار و رفتار ناشایسته خود ، استغفار كنید! اگر خداى نخواسته، گناهى مرتكب شده‏اید، قبل از ورود به ماه مبارك رمضان ، توبه كنید! زبان را به مناجات حق تعالى عادت دهید! مبادا در ماه مبارك رمضان، از شما غیبتى، تهمتى و خلاصه گناهى سر بزند و در محضر ربوبى، با نعم الهى و در مهمان سراى بارى تعالى، آلوده به معاصى باشید! شما اقلا، به آداب اولیه‏ روزه عمل نمایید و همان ‏طورى كه شكم خود را از خوردن و آشامیدن نگه مى‏دارید، چشم و گوش و زبان را هم از معاصى باز دارید! از هم اكنون بنا بگذارید كه زبان را از غیبت، تهمت، بدگویى و دروغ نگهداشته، كینه، حسد و دیگر صفات زشت ‏شیطانى را از دل بیرون كنید!

اگر با پایان یافتن ماه مبارك رمضان، در اعمال و كردار شما هیچ گونه تغییرى پدید نیامد، و راه و روش شما با قبل از ماه صیام فرقى نكرد، معلوم مى‏شود روزه‏اى كه از شما خواسته‏اند ، محقق نشده است.

اگر دیدید كسى مى‏خواهد غیبت كند، جلوگیرى كنید و به او بگویید! «ما، متعهد شده‏ایم كه در این سى ‏روز ماه مبارك رمضان، از امور محرمه خود دارى ورزیم.» و اگر نمى‏توانید او را از غیبت ‏باز دارید، از آن مجلس خارج شوید! ننشینید و گوش كنید! باز تكرار مى‏كنم تصمیم بگیرید در این سى روز ماه مبارك رمضان، مراقب زبان، چشم، گوش و همه‏ اعضاء و جوارح خود باشید.

توجه بكنید كه به آداب ماه مبارك رمضان عمل كنید; فقط، دعا خواندن نباشد، دعا به معناى واقعى‏اش باشد . (18)

پى‏نوشت‏ها:

1- پا به پاى آفتاب، ج 1، ص 286 .

2- برداشت‏هایى از سیره‏ امام خمینى( ره) ، ج 3 ، ص 90 .

3- همان، ص 89 .

4- روزنامه‏ جمهورى اسلامى، مورخ 8/1/69 .

5- روزنامه جمهورى اسلامى، 20 / 11 / 64 .

6- امام در سنگر نماز، ص 83 / هزار و یك نكته، حسین دیلمى، نكته 129 .

7- هزار و یك نكته، حسین دیلمى، حبیب و محبوب، ص 53 / سیماى فرزانگان، ص 180 .

8- سیماى فرزانگان، ص 159 / برداشت‏هایى از سیره‏ امام خمینى( ره) ، ج 3 ، ص 99 .

9- برداشت‏هایى از سیره‏ امام خمینى (ره) ، ج 3 ، ص 132 .

10- همان، ص 286 .

11- هزار و یك نكته، حسین دیلمى، نكته 104 / جلوه‏اى از خورشید ، ص 90 .

12- برداشت‏هایى از سیره‏ امام خمینى ، ج 3 ، ص 126 .

13- پا به پاى آفتاب، ج 1، ص 270 .

14- برداشت‏هایى از سیره‏ امام خمینى ، ج 3 ، ص 198 .

15- همان، ص 7.

16- همان .

17- پا به پاى آفتاب، ج 1 ص 181 .

18- سیماى فرزانگان، صص 159 و 161 برداشتهایى از سیره‏ امام خمینى، ج 3 ، ص 8 .

روز قدس: جمعه آخر ماه رمضان

یكى از وقایع تاریخى كه بسیار حائز اهمیت است در اوائل پیروزى انقلاب اسلامى ایران كه به دست زعیم و رهبر كبیر مسلمین جهان حضرت امام خمینى ره دائر شده، «روز جهانى قدس است‏» كه از روز جمعه آخر ماه مبارك رمضان 1399 قمرى (1358 شمسى) شروع و مقرر گشت هر ساله در چنین روزى تمام مسلمین جهان راهپیمایى كنند.

اینك قسمتى از پیام امام خمینى قدس سره به مناسبت روز جهانى قدس از نظر خوانندگان گرامى مى‏گذرد: روز قدس، جهانى است، و روزى نیست كه فقط اختصاص به قدس داشته باشد. روز مقابله مستضعفین با مستكبرین است، روز مقابله ملتهائى است كه در زیر فشار ظلم آمریكا و غیر آمریكا بودند، روزى است كه باید مستضعفین مجهز بشوند، در مقابل مستكبرین، و دماغ مستكبرین را به خاك بمالند، روزى است كه بین منافقین و متعهدین امتیاز خواهد شد، متعهدین امروز را روز قدس مى‏دانند و عمل مى‏كنند به آنچه كه باید بكنند، و منافقین و آنهائى كه با ابرقدرتها در زیر پرده آشنائى دارند، و با اسرائیل دوستى دارند در این روز بى تفاوت نیستند، و یا ملتها را نمى‏گذارند كه تظاهرات كنند.

روز قدس، روزى است كه باید سرنوشت ملتهاى مستضعف معلوم شود باید ملتهاى مستضعف در مقابل مستكبرین اعلان وجود بكنند، باید همانطور كه ایران قیام كرد، و دماغ مستكبرین را به خاك مالید، و خواهد مالید، تمام ملتها قیام كنند، و این جرثومه‏هاى فساد را به زباله‏دانها بریزند.

روز قدس، روزى است كه باید همت كنند و همت كنیم كه قدس را نجات بدهیم، روز قدس روزى است، كه باید به این روشنفكرانى، كه در زیر پرده با آمریكا و عمال آمریكا روابط دارند هشدار داد، هشدار به اینكه اگر از فضولى دست‏بر ندارند سركوب خواهند شد.

روز قدس فقط روز فلسطین نیست، روز اسلام است، و روز حكومت اسلامى است. (1)

سخنرانى امام خمینى ره در روز قدس با محتواى و ابعاد وسیعى كه دارد، اهم نكاتش بر تجمع و اتحاد مسلمین براى سركوبى دشمنان اسلام تكیه شده، و اگر مسلمانان نیرومند جهان ید واحده شوند و اختلاف عقیده و اختلاف مذهب را كنار بگذارند، و براى دفاع از حریم اسلام، و قرآن، و كعبه، كه مشترك بین همه اقشار مسلمین عالم است‏بكوشند، هرگز اجازه تجاوز كفار و منافقین را به حریم اسلام و مقدسات آن نخواهند داد، تا جائى كه چند میلیون صهیونیست قبله اول مسلمین (بیت المقدس) را اشغال نموده، و در بین مسلمین تفرقه و جدائى بیندازند، و اینها هستند كه شیعه را از سنى، و سنى را از شیعه جدا مى‏نمایند، وحدت مسلمین را به هم مى‏زنند، تا كمر مسلمین را بشكنند، و از تفرقه آنان بهره‏هاى خود را ببرند.

قدس، قبله نخستین و حرم دوم مسلمانان جهان , سرزمین اصلى و وطن میلیون ها آوارهء مسلمان فلسطینى است كه استكبار جهانى توسط صهیونیسم جنایتكار, از سال 1948آن سرزمین را از دست ساكنانش خارج ساخت و تحت سلطهء نیروهاى اشغالگر قدس قرارداد. این توطئه از همان اولین سال هاى اجرا, با مقاومت مردم مسلمان فلسطین و اعتراض مسلمانان و انسان هاى آزاده و بیدار دل جهان مواجه شد و به شكل مبارزات پیگیر وسیاسى ـ نظامى , چهره خود را نشان داد. ملت بزرگوار و مسلمان ایران نیز پس از پیروزى انقلاب شكوهمنداسلامى مسألهء آزاد سازى فلسطین از چنگال غاصبان قدس را سرلوحهء آرمان هایش قرارداده و همه ساله روزقدس را به روز فریاد كشیده بر سر ستمكاران تاریخ تبدیل كرده است .

پس از پیروزى انقلاب اسلامى , امام امت در اولین فرصت روزى را براى نجات قدس از چنگال صیهونیستهاى جنایتكار, به عنوان روز قدس تعیین نمودند و پیامى كه به همین مناسبت صادر نمودند,فرمودند:

بسم الله الرحمن الرحیم

من طى سالیان دراز, خطر اسرائیل غاصب را گوشزد مسلمین نمودم كه اكنون , این روزها به حملات وحشیانهء خود به برادران و خواهران فلسطینى شدت بخشیده است و به ویژه در جنوب لبنان به قصد نابودى مبارزان فلسطینى پیاپى خانه و كاشانه ایشان را بمباران مى كند.

من از عموم مسلمانان جهان و دولت هاى اسلامى مى خواهم كه براى كوتاه كردن دست این غاصب وپشتیبانان آن , به هم بپیوندند; و جمیع مسلمانان جهان را دعوت مى كنم آخرین جمعهء ماه مبارك رمضان را كه ازایام قدر است و مى تواند تعیین كنندهء سرنوشت مردم فلسطین نیز باشد, به عنوان " روز قدس " انتخاب و طى مراسمى همبستگى بین المللى مسلمانان را در حمایت از حقوق قانونى مردم مسلمان فلسطین اعلام نمایند ازخداوند متعال پیروى مسلمانان را بر اهل كفر خواستارم .

والسلام علیكم و رحمة الله و بركاته

روح الله الموسوی الخمینی

و به این سان پیام پیامبر گونه امام راحلمان , نور امید به دل مظلومان فلسطینى تاباند و میلیون ها انسان آواده ومبارزه را براى مقابله عملى با توطئه هاى رژیم اشغالگر قدس و آمریكاى جهانخوار مصمم تر و استوارتر كرد.

پیام امام خمینى ـ رضوان الله تعالى علیه ـ نقطهء عطفى در تاریخ مبارزات ملت فلسطین شد و مسلمانان جهان را براى مقابله با جنایت پیشگان تاریخ , به یكپارچگى و وحدت كلمه دعوت كرد.

امام خمینى (ره ) با اعلام آخرین جمعهء ماه مبارك رمضان به عنوان <روز قدس> بر مبارزهء پایان ناپذیرمستضعفین با جهانخواران ظالم تأكید كردند و فرمودند:

<روز قدس روز جهانى است , روزى نیست كه فقط اختصاص به قدس داشته باشد روز مقابلهء مستضعفین بامستكبرین است>.

روز قدس از دیدگاه رهبر معظم انقلاب

رهبر معظم انقلاب حضرت آیة الله خامنه اى , كه مسأله فلسطین را یكى از مشكلات اساسى و عمدهء جهان اسلام مى دانند و نسبت به آن اهمیت فراوانى قائلند, در این رابطه در نماز جمعه تهران به مناسبت فرار رسیدن روز قدس فرمودند:

<امروز دو مشكل عمده در جهان اسلام را, كه به ملتهاى اسلامى مربوط است , در این خطبه مورد توجه قرارمى دهیم :

مسألهء اول آن مشكل قدیمى و زخم كهنه فلسطین است كه به وسیلهء صهیونیست ها و ایادى استكبار به وجودآمد و همچنان به وسیلهء دست هاى استكبار جهانى این زخم در پیكرهء نظام , جامعه اسلامى و جهان اسلام , روز به روز به روز عمیق تر شده است . حوادث اخیر خلیج فارس موجب شد دنیاى اسلامى اندكى از حوادث فلسطین غفلت كند, این غفلت صیهونیست ها را تشویق كرد كه از فرصت استفاده كنند و فشار را بر مردم فلسطین بیشتركنند اولاً سیل مهاجرت بیگانگان از كشورهاى مختلف به سوى سرزمین مقدس و اسلامى فلسطین , سرازیرشود. بلاى بزرگ این است كه دولتها و ملتهاى اسلامى غافل شدند اگر چه (مردم ) غافل هم نمى شدند بسیارى از دولتها, شاید هیچ احساس وظیفه نمى كردند. ثانیاً این مبارزین مخلص و صادق فلسطینى , این مسلمانان مظلوم غریب كه انتفاضه فلسطینى را در سه سال اخیر به وجود آورده اند در خانه شان زیر سخت ترین فشارهاقرار گرفتند. شب و روزى نیست كه ضربتى به پیكر جامعهء اسلامى از راه فشار بر این مسلمانان مظلوم واردنشود. البته مبارزه ادامه دارد. آنچه مهم است این است كه دنیاى اسلام از مسألهء فلسطین باید غفلت نكند وملتها مسألهء فلسطین را از یاد نبرند. آمریكا, استكبار و پشتیبانان همیشگى صیهونیستها خواسته اند به مسلمین تحمیل كنند كه مسألهء فلسطین را فراموش كنند ولى ملت اسلام و ملت ایران نباید بگذارد مسألهء فلسطین فراموش شود.

روز قدس , روزى است كه یادآور یكى از ابتكارهاى امام راحل عظیم الشأن ماست . این روز را دنیاى اسلام باید گرامى بدارد. توده هاى مسلمان نگذارند كه بعضى از دولتهاى خود فروخته در فضاى آرام و سكوت مصنوعى كه به وجود آورده اند فلسطین را ذره ذره و لحظه به لحظه ذوب كنند و قضیه را به دست فراموشى بسپارند.

خیانت دولتهایى كه با رژیم غاصب ساختند و فلسطینیها را قربانى كردند, نباید از یاد برد و فراموش بشود.این یك قضیه كوچكى نیست , بیش از چهل سال است كه ملت اسلام نام فلسطین را مى آورد.

مسلمین , متفكرین اسلامى , نویسندگان و سیاستمداران , هزاران بار گفته اند و هزارها نفر در این راه شهیدشده اند. مگر مى شود پاره تن جهان اسلامى را در اختیار دشمنان گذاشت كه او را تصرف كنند و ملتى را از خانه خودش بیرون كنند! مگر چنین چیزى مى شود؟ مگر اسلام اجازه مى دهد؟ مگر ملتهاى اسلامى اجازه مى دهند؟

در فضاى عالم , این جو آمادگى , حضور, انتظار و طلب كارى نسبت به فلسطین باید روز به روز بیشتر شود.در داخل فلسطین هم باید این شعلهء مقدس روز به روز برافروخته شود. آن جوآنها آن زنان و مردان و جوانان وآن فداكارانى كه در داخل فلسطین با رژیم غاصب مبارزه مى كنند, باید بدانند نقطهء اصلى همان جایى است كه آنها بر روى آن انگشت گذاشتند, این , آنجایى است كه دشمن در آنجا شكست خواهد خورد. اینكه سازمانها درخارج از مرزهاى فلسطین پشت میهاى مذاكره بنشینند و یا به نام فلسطین در تریبونها خود نمایى كنند, مشكلى را حل نخواهد كرد. پشتیبانى عمومى دنیاى اسلام از بیرون و مبارزهء واقعى و محسوس ملت فلسطین در داخل ,این دو با هم مشكل را حل خواهد كرد و سر دشمن فلسطین را به سنگ خواهد كوبید. روز قدس را گرامى بدارید و آن را بزرگ بشمارید, البته اگر تبلیغات جهانى منعكس نمى كنند, نكنند. آن كسانى كه در زندانهاى فلسطینى هستند به ما گفته اند آنها از شعار و حضور شما و مشت گرده كردهء شما,كه حاكى از نیت و عزم صادقانه شماست , احساس قوت و قرت كرده و ایستادگى مى كنند. آن كه در پشت دیوار زندان هاى فلسطین اشغالى است , باید احساس تنهایى نكند تا بایستد. آن زن و مردى كه در كوچه و خیاباانهاى بیت المقدس و نوار غزه وشهرهاى دیگر فلسطین اشغالى مورد تهاجم اراذل و اوباش صهیونیست است باید احساس كند شما از آنهاحمایت مى كنید, تا بتواند مقاومت كند. دولتها هم البته تكالیفى دارند, دولت جمهورى اسلامى هم وظایفى دارد, به این وظایف عمل مى كنند و باز هم خواهند كرد. مسألهء ملى و عمومى و مردمى نقش خاص خود رادارد كه باید در جاى خود انجام بگیرد>.

امید آنكه این روز جهانى , تمام مسلمانان جهان را در صف واحد قرار داده و آرزوى دیرین امام راحل (ره ) براى رهایى قدس , به زودى عملى گردد .

________________________________________

پى‏نوشت‏:

سخنرانى امام خمینى قدس سره در روز جهانى قدس، سنه 1358 تفصیل این سخنرانى در كتاب رهنمودهاى امام، ص 96 موجود است.

مبادا دل روزه داری بشكند

   قلبها مهربانند و سخنها سنجیده  مبادا دل روزه داری بشكند

واژه انفاق ، ایثار و توجه به زیردستان كه بروز و ظهورش به عنوان یك حقیقت در مكتب ولایت متجلی شده است تنها اختصاص به ماه مبارك رمضان ندارد بلكه در این ماه شدت می یابد . ائمه خدا به عنوان بهترین الگوی ایثار و انفاق در هر جامعه ای بوده و هستند. خداوند می فرماید : «اگر بنا دارید انفاق كنید آن چیزی را كه از همه بهتر است انفاق نمائید.»

ماه مبارك فرصتی است برای همدردی و همراهی با نیازمندان ، مستمندان و فقیران . در این ماه دلهای برای كمك كردن و یاری رساندن آماده تر می شود و در این شبها افراد نابسامان زیادی هستند كه صورت خود را با سیلی سرخ نگه می دارند. وظیفه یكایك ما است كه با تحقیق محل زندگی آنان را بیابیم . فراموش نكنیم كه رسالت سنگینی بر دوش یكایك ما قرار داد و بخاطر آن بازخواست خواهیم شد. در این ایام یكایك ما باید شریك و غم و غصه یكدیگر باشیم و به یاری آنان بشتابیم ، با مال و ثروت و امكانات خود به آنان كمك كنیم . حقوق سائل و محروم را بپردازیم و از دادن خمس و زكات اموال خویش دریغ نكنیم .

طبق حدیث شش منزل برای انسانهای خداجو و موحد وجود دارد یكی از این منازل ، منزل كشت و دیگری برداشت است . منزل كشت دنیاست و منزل برداشت هم قیامت است . فردای قیامت یكی از سوالاتی كه خداوند از تك تك ما خواهد كرد، این است : «من خدا گرسنه بودم ، چرا سیرم نكردی؟ »

آنجا بنده خدا می گوید : «سبحان الله . شما و گرسنگی . خطاب می رسد : همسایه دیوار به دیوارت ، پسر عمویت ... وضعیفت خوبی نداشت . چرا كمكشان نكردی ؟ می گویند روز امیرالمومنین (ع) با گرسنگی وارد خانه شد و از همسرش فاطمه زهرا (س) تقاضای طعام كرد. در خانه چیزی نبود . حضرت رفت تا با وجهیه كه در دستش بود غذا تهیه كند.

در راه به اولین كسی كه برخورد كرد مقداد بود. یكی از مجاهدین خوب درگاه خداوند و یك شخصیت آبرومند كه هیچگاه از وضعیت مالی خوبی برخوردار نبود. امام ، چهره مقداد را درهم دید وقتی علت را جویا شد متوجه اوضاع بد مالی او گردید. حضرت وجه موجودش را به مقداد داد تا به زندگی آبرومندش سرو سامان دهد.

حالا ببینید در ازای این قضیه چه رخ می‌دهد. خداوند می فرماید:« آیا دلالت كنم شما را در شاهراهی كه شما را نجات بدهد. می گوید اول ایمان به خدا بعد انفاق در راه اقدس احدیت . » حضرت به مسجد می آید با دست خالی . چگونه باید به خانه باز گردد . فورا آن تشكیلاتی كه باید به كار بیافتد، به حركت در می آید . جبرئیل بر رسول اكرم (ص) نازل می شود و می گوید: امروز شما میهمان حضرت زهرا (س) هستید. پیغمبر بزرگوار بعد از آن كه سر از عبادت برداشتند به مولا علی (ع) گفتند كه امروز پیغمبر خدا میهمان شماست . امیرالمومنین سكوت كرد و حرفی نزد . پیغمبر فرمودند : چرا سكوت كردی . مثل اینكه راضی نیستی من به خانه ات بیایم . عرض كرد : خانه ، خانه شماست . من از خودم اختیاری ندارم . وقتی به منزل رسیدند، طبقی از طعام های بهشتی در كنار سجاده فاطمه زهرا (س) قرار داشت .

مولا علی (ع) نگاهی پر معنا به بی بی انداخت . پیغمبر خدا در پاسخ گفت : در عوض آن انفاقی كه تو در راه خدا به آن انسان آبرومند كردی ، به خواست خداوند در درون خانه ات جبران شد.

غزوه تبوك یا فاضحه در روز سوم ماه رمضان

غزوه تبوك یا فاضحه از جنگهاى حساس بین مسلمانان و رومیان كه در سال نهم هجرى بر پا شد و به صلح انجامید نیز در روز سوم ماه مبارك رمضان واقع گشت، و علت ایجاد این جنگ چنین بود كه جاسوسان، به دربار امپراطوى روم (هراقلیوس) (هرقل) گزارش دادند، كه پیامبر اسلام از دار دنیا رفت، امپراطور شوراى نظامى تشكیل داد، و تمامى حاضران موقع را مناسب بسیج لشكر روم علیه حجاز دیدند و به سرپرستى مردى به نام یوحنا، یا (باغباد)، به سوى حجاز رهسپار، و در تبوك (محلى میان حجاز و شام) با سپاه اسلام تلاقى كردند، و سپاه اسلام در تبوك كناره چشمه آبى تمركز یافتند، و اینكه چرا این جنگ را فاضحه مى‏نامند بدان علت است كه منافقان از حضور در جنگ تخلف ورزیدند، و رسوا شدند، و این جنگ را «ذوالعسره‏» نامند زیرا كه مسلمانان از نظر آذوقه و مركب و مهمات بسیار در عسرت و سختى بسر بردند.

منبع:

الوقایع و الحوادث ص 19 جهت اطلاع بیشتر از غائله جنگ تبوك به آدرس نامبرده مراجعه فرمائید.

روز اول ماه مسجد النبى(ص) دچار آتش سوزى شد

روز اول ماه رمضان بنا به نقل «سمهودى مورخ عامه‏» در سال 654 هجرى، مسجد النبى (صلى الله علیه و آله) و حجرات مقدسه آن دچار آتش سوزى شد، و به قدرى شعله‏هاى آتش دامنه دار شد، كه سقف و دیوارها را فرا گرفته و فرو ریخت این زمان مصادف با حكومت معتصم عباسى بود، وى دستور داد، بنیان مسجد را دوباره به پاى داشتند.

منبع:

الوقایع و الحوادث، ص 13

تفاوت‌ افطار كنندگان‌

 افطار نیز با تفاوت‌ حالت‌ روزه‌ داران‌ متفاوت‌ می‌شود:

 الف‌ - كسی‌ كه‌ روزه‌ او امساك‌ از خوردنی‌ و نوشیدنی‌ و موارد مذكور در فقه‌ است‌، و بخاطر ترس‌ از عذاب‌ یا اشتیاق‌ رسیدن‌ به‌ بهشت‌ نعمتها می‌باشد و روزه‌ خود را تكلیفی‌ از جانب‌ خدای‌ متعال‌ می‌داند، افطار او نیز طبعاً بخاطر از بین‌ بردن‌ سختی‌ گرسنگی‌، و رهایی‌ از بند تكلیف‌، یا فقط‌ بخاطر میل‌ به‌ غذا هنگام‌ پایان‌ تكلیف‌ خیالی‌ می‌باشد.

 ب‌ - كسی‌ كه‌ هنگام‌ روزه‌ از تمام‌ كارها و حركاتی‌ كه‌ خدای‌ متعال‌ حرام‌ كرده‌ اجتناب‌ می‌كند، و هدف‌ او بدست‌ آوردن‌ خوشنودی‌ پروردگار و رسیدن‌ به‌ درجات‌ بالا می‌باشد، افطار او نیز - كه‌ انجام‌ بعضی‌ از چیزهایی‌ است‌ كه‌ در حال‌ روزه‌ از آن‌ اجتناب‌ می‌نمود - با اجازه‌ مولایش‌ بوده‌ و بقصد نیرو گرفتن‌ برای‌ عبادت‌ و بدست‌ آوردن‌ شناخت‌ و كمالات‌ افطار می‌كند، گرچه‌ از خوردن‌ و آشامیدن‌ هم‌ لذت‌ می‌برد.

 ج‌ - كسی‌ كه‌ در روزه‌ خود علاوه‌ بر موارد مذكور، از هر فكر پستی‌ گرچه‌ مباح‌ نیز باشد خودداری‌ می‌كند، افطارش‌ نیز برای‌ خدا و در راه‌ خدا و با یاری‌ او خواهد بود. بهمین‌ جهت‌ افطار این‌ گروه‌ برای‌ میل‌ به‌ غذا و خوراكشان‌ بیش‌ از اندازه‌ نبوده‌ و آنان‌ را از یاد حضور پروردگار باز نمی‌دارد.

 ای‌ فقیر! بنگر كه‌ افطار و غذای‌ حلال‌ تو اگر فقط‌ بخاطر میل‌ به‌ غذا باشد شبیه‌ غذاخوردن‌ حیوانات‌ است‌، بخصوص‌ اگر زیاده‌ روی‌ نمایی‌. و اگر حرام‌ باشد از حیوانات‌ نیز پایینتر خواهی‌ بود. ولی‌ اگر بخاطر انجام‌ دستور خداوند و نیرو گرفتن‌ برای‌ عبادت‌ و بدست‌ آوردن‌ نزدیكی‌ و قرب‌ خدا باشد، شبیه‌ عمل‌ پیامبران‌ و اولیا و فرشتگان‌ مقرب‌ می‌باشد.

اگر فرض‌ كنیم‌ آنان‌ هنگام‌ غذا خوردن‌ لذتی‌ نفسانی‌ نیز دارند ولی‌ همین‌ لذت‌ هم‌ بهمراه‌ نیتهایی‌ عالی‌ می‌باشد چنانچه‌ نگاه‌ آنان‌ به‌ این‌ دنیا و استفاده‌ از آن‌ و دخل‌ و تصرف‌ در آن‌ با كارهای‌ عموم‌ مردم‌ فرق‌ می‌كند. آنان‌ با این‌ كه‌ در این‌ دنیا بوده‌ و طبیعتاً از نعمتهای‌ آن‌ بهره‌مند می‌شوند، ولی‌ در عین‌ حال‌ به‌ حمد و ثنای‌ خداوند مشغول‌ بوده‌ و توجهی‌ به‌ دنیا ندارند، باین‌ معنی‌ كه‌ آنها نعمتها را نگریسته‌ ولی‌ نه‌ از این‌ جهت‌ كه‌ نعمت‌ است‌ بلكه‌ از این‌ جهت‌ كه‌ آنها در آن‌ می‌دیدند كه‌ این‌ نعمتی‌ است‌ از جانب‌ خدا و حتی‌ بخشنده‌ نعمت‌ را در آن‌ می‌دیدند، و باین‌ جهت‌ لذت‌ می‌بردند. بنابراین‌ تو نیز نیت‌ خوبی‌ را برای‌ روزه‌ خود انتخاب‌ كن‌.

21 رمضان: آغاز خلافت امام حسن مجتبی(ع)

سال 40 هجری قمری: آغاز خلافت امام حسن مجتبی(ع)

پس از شهادت امیرمؤمنان علی بن ابی طالب(ع) و دفن بدن مطهر وی در شب بیست و یكم ماه رمضان سال چهلم قمری، در روز آن، مردم كوفه و شیعیان داغدار و ماتم زده این شهر در بیرون خانه آن حضرت و در مسجد اعظم كوفه به عزاداری و سوگواری پرداخته و بی صبرانه منتظر ورود فرزندان گرامی آن حضرت به مسجد كوفه و تعیین خلیفه مسلمانان بودند. ساعاتی از روز نگذشته بود كه فرزندان امام علی(ع)، از جمله امام حسن مجتبی(ع)، امام حسین(ع)، محمد حنفیه و اصحاب و یاران خاص امیرمؤمنان(ع) از خانه اش بیرون آمده و به سوی مسجد حركت كردند و مردم با دیدن آن ها، با ذكر صلوات و تكبیر به استقبالشان شتافتند. پس از ورودشان به مسجد، امام حسن مجتبی(ع) به عنوان وصی و جانشین پدرش حضرت علی(ع) بر فراز منبر رفت و خطبه غرّایی ایراد كرد. آن حضرت در فرازی از خطبه اش فرمود: در شب گذشته مردی رخت از جهان بست كه هیچ یك از پیشینیان در انجام وظیفه، بر او پیش دستی نگرفتند و آیندگان هم نتوانند پا به پای او به كارهای خویش بپردازند.

او در ركاب پیامبرخدا(ص) پیكار می كرد و در پاسداری از او، از خودگذشتگی نشان می داد و رسول خدا(ص) وی را پرچم دار خود قرار می داد و جبرئیل از طرف راست و میكائیل از جانب چپ از او نگهبانی می كردند و او از میدان نبرد باز نمی گشت تا خدای متعال به كمك او لشكر اسلام را پیروز می ساخت. علی(ع) در شبی از دنیا رفت كه در آن شب عیسی(ع) به آسمان صعود كرد و یوشع بن نون، وصی موسی(ع) درگذشت. وی در حالی جهان را وداع گفت كه برای خویش سیم و زری باقی نگذاشت و تنها هفتصد درهم از عطایایش مانده است كه می خواست خدمت گذاری برای كسان خود فراهم كند.

در این هنگام، گریه گلوگیر امام حسن(ع) شد و شروع كرد به گریستن و مردم نیز با او همآوا شده و مسجد اعظم كوفه، یك پارچه گریه و ناله شد.

آن حضرت سپس خطبه اش را ادامه داد و درباره خودش نیز مطالبی فرمود و در پایان با این جملات، سخنرانی اش را به پایان رسانید: أنا من اهل بیت فرض الله مودّتهم فی كتابه، فقال تعالی: "قُلْ لا أسئَلُكُمْ عَلَیْهِ أجْراً اِلاّ الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبی و مَنْ یَقْتَرِفْ حَسَنَهً نَزِدْ لَهُ فیها حُسْناً"،(1) فالحسنه مودّتنا اهل البیت(ع).

آن گاه عبدالله بن عباس برخاست و در كنار آن حضرت ایستاد و گفت: معاشر الناس! هذا ابن نبیّكم و وصیّ امامكم فبایعوه؛ ای مردم! این بزرگ مرد، فرزند پیامبرتان و جانشین امامتان است. پس با او بیعت كنید.

مردم كه از این سخن به وجد آمده بودند، گفتند: ما أحبّه الینا و أوجب حقّه علینا؛ چقدر او برای ما دوست داشتنی تر و حقش بر ما واجب تر است.

سپس با كمال رغبت و اشتیاق با آن حضرت بیعت كردند و او را به عنوان خلیفه و جانشین پدرش امام علی(ع) پذیرفته و پیروی اش را بر عهده گرفتند.(2)

گفتنی است، امام حسن مجتبی(ع) پنجمین خلیفه مسلمانان بود، كه پس از رحلت پیامبر اكرم(ص) به این مقام نایل شد.

از میان پنج خلیفه نخستین [ابوبكر، عمر، عثمان، امام علی(ع) و امام حسن(ع)] تنها دو خلیفه آخر، یعنی امام علی(ع) و امام حسن مجتبی(ع) به صورت آزاد و مستقیم از میان مردم انتخاب شدند ولی سه خلیفه دیگر، نه با رأی آزاد و دموكراتیك مردم، بلكه هر كدام به نحوی از مردم بیعت گرفته و بر اوضاع مسلط شدند.

به هر روی، بنا به گفته شیخ مفید(ره) بیعت با امام حسن مجتبی(ع)، در روز جمعه، بیست و یكم ماه رمضان، سال 40 هجری قمری واقع گردید و از آن پس، آن حضرت عاملان و استانداران خود را معرفی و حكومت را به طور رسمی بر عهده گرفت.(3)

ولی برخی از علمای اهل سنت، بیعت با آن حضرت را، روز بیست و سوم ماه رمضان دانسته اند.(4)

• ---

• پی نوشت ها:

1- سوره شوراء (42)، آیه 23

2- الارشاد (شیخ مفید)، ص 347؛ منتهی الآمال (شیخ عباس قمی)، ج1، ص 224؛ زندگانی چهارده معصوم(ع) (ترجمه اعلام الوری)، ص 300

3- الارشاد، ص 349

4- التنبیه و الاشراف (مسعودی)، ص 260

20 رمضان: وفات حضرت موسی(ع)

در شب 21 رمضان، رویدادهای مهمی در عالم خلقت به وقوع پیوست. از جمله آن ها است: وفات حضرت موسی بن عمران(ع)، وفات وصی اش حضرت یوشع بن نون، به روایتی عروج حضرت عیسی(ع) به آسمان ها، معراج پیامبر اسلام(ص) به آسمان ها و شهادت وصی اش حضرت علی(ع).(1)

از امامین صادقین(ع) روایت شده است، كه وفات تمام اوصیای پیامبران الهی در این شب به وقوع پیوست.

منبع:

مسارالشیعه (شیخ مفید)، ص 9