دلایل ماندگاری نوروز
نوروز در فرهنگ ایرانی
دکتر مرتضی کاخی درباره نوروز می گوید:
قدمت نوروز که عیدی بسیار قدیمی است و ریشهای آن در حوزههای اساطیر ملی فرو رفته است یک دلیل برای ماندگاری این جشن ملی است. دلیل دوم و شاید دلیل اصلی، طبیعی بودن این جشن را می‌توان تلقی کرد. منظورم از طبیعی بودن این است که شروع بهار و ورود آفتاب بر برج حمل راز طبیعی بودن این عید است. منظور اینکه در مناطق نیمکره شمالی زمین که فصل بهار در لحظه ورود خورشید به برج حمل شروع میشود در همان لحظه اول عید نوروز هم آغاز میشود.
همچنانکه از نام نوروز پیداست عیدی است که روز نو و فصلی نو و اعتدال هوا با ختم زمستان و آغاز اعتدال ربیعی است، شروع و نامگذاری شده است. افسانههایی که در شاهنامه و تاریخ اساطیری ایران است شروع نوروز را به جمشید پادشاه سلسله پیشتازی نسبت میدهد که در این روز با غلبه بر دیوان، نوآوریهای مؤثر اجتماعی را پایه‌گذاری کرد. آن روز را نوروز یعنی روزی نو و حکومتی با پادشاهی مقتدر میدانند.
تاریخ افسانهای(اساطیری) ایران درواقع همانگونه که گفته شد با نوروز آغاز میشود بنابراین تقریباً تمام آن را می‌توان از این دریچه دید و آغاز و اعتلای آن را با نوروز شناخت.
همچنانکه از نام نوروز پیداست عیدی است که روز نو و فصلی نو و اعتدال هوا با ختم زمستان و آغاز اعتدال ربیعی است، شروع و نامگذاری شده است.
یکی از شاخصهایی که نوروز را در میان جشنهای سایر فرهنگها ممتاز و منحصر به فرد می کند میزان قدمت عید نوروز است و همین امر سبب میشود که علاوه بر دلیل فوق، طبیعی بودن یک جشن ملی و اصالت آن عید، نوروز را نزد مردم و حتی ملتهایی که ایرانی یا مسلمان هم نیستند این جشن را درمیان خود رعایت کنند. این امر تازهای نیست. درزمان حکومت عباسی درپهنه قلمروی جغرافیایی دولتهای عباسیان از خلیفه عباسی گرفته تا بسیاری از آحاد مردم وابسته به این دولت عید نوروز را با نهایت شوق و توجه جشن میگرفتند.
همانطور که میدانیم یونسکو و همچنین مجمع عمومی سازمان ملل هم به تناوب نوروز را روزی تعطیل و عیدی ملی و جهانی معرفی کردهاند.
****
مرتضی کاخی در آبان 1317 در تربت حیدریه به دنیا آمد. تحصیلات دبستانی را در آن شهر و دبیرستانی را در مشهد و دانشگاهی را در تهران ـ دانشگاه تهران ـ گذراند و در 24 سالگی دوره دکترای قضایی حقوق را به پایان برد در همان ایام وارد رسته سیاسی «دیپلماتیک» وزارت امور خارجه شد و تا سال 1360 در آنجا در ماموریت‌های سوییس، چکسلواکی و لندن بود پس از انقلاب کار‌دار سفارت ایران در لندن و سپس رییس اداره اول سیاسی در مرکز بود و آخرین شغل او مشاور عالی سیاسی بود که به افتخار بازنشستگی (در 40 سالگی) نایل شد کنار رفتن از خدمت سیاسی او را به علایقی که در زمینه فرهنگ و ادب داشت و پیش از ورود به رسته سیاسی وزارت امور خارجه، از طریق چاپ شعر و مقاله در جراید به آن می‌پرداخت، از نو پیوند داد. اکنون مشاور فرهنگی چند موسسه انتشاراتی و استاد حقوق مدنی در دانشگاه است.
کتاب‌هایی از او به چاپ رسیده که می‌توان از میان آنها آثار زیر را نام برد:
- در زمینه شعر:
ـ روشن‌تر از خاموشی (آنتولوژی شعر معاصر)
ـ قدر مجموعه گل (آنتولوژی غزل فارسی از آغاز تا امروز، با شرح و توضیح) و کتاب: این کوزه‌گر دهر (آنتولوژی رباعی) و نامه اهل خراسان (آنتولوژی قصیده) از طرف نشر فرزان زیر چاپ است.
ـ در زمینه ترجمه : سیر‌اندیشه سیاسی از افلاطون تا ناتو (فلسفه سیاسی)
ـ در زمینه تصحیح و گردآوری:
ـ باغ بی‌برگی، یاد‌نامه مهدی اخوان ثالث
ـ صدای حیرت‌‌بیدار، مجموعه مصاحبه‌‌های اخوان در دو جلد
ـ سر کوه بلند، آنتولوژی شعر اخوان
ـ شیوه نگارش، تألیف، در مورد آیین نگارش و آماده‌سازی کتاب
ـ ده‌ها مقاله و مصاحبه در روز‌نامه‌ها و ماهنامه‌های کشور
در دوران خدمت دیپلماتیک خود تنظیم قرارداد اروند رود با عراق درسال 1375 و ترسیم خط تالوگ و تهیه پروتکل‌‌های نهایی آن، همکاری پژوهشی در زمینه بازگرداندن جزایر سه‌گانه خلیج‌فارس به دامان میهن و در سال‌های 1370 تهیه و تنظیم طرح تاریخ شهر تهران به روایت اسناد و تصویر با همکاری گروهی از دانشمندان علم و ادب و فرهنگ کشور به عنوان سرپرست طرح، از کار‌های جنبی فرهنگی و ملی اوست و نیز در هفته کتاب سال 1381 در انتخابی که از سوی خوانندگان آن کتاب و دانشگاهیان به عمل آمده بود جایزه مولف و ویراستار برگزیده معاصر به ایشان تعلق گرفت.
