مطالعات باستان شناسی انجام شده نشان می‌دهد كه شهر باستانی ری با بیش از هشت هزار سال سابقه، یكی از بزرگترین مراكز تمدنی شناخته شده دنیاست.
ری در گذشته‌های دور به زبان یونانی به راگو، راگا، راكیا، در زبان ارمنی ری، در زبان سریانی دورا در زبان پهلوی رگ ،راگاری و در كتیبه بیستون كرمانشاه از آن به عنوان راگا یاد شده است.
در تقسیمات پیش از اسلام، ری جزو سرزمین قوم ماد بوده و ماد راگیان یا ماد رازی نامیده می‌شده است. ری پایتخت بهاره اشكانیان بوده و به آن ارشكیه می‌گفته‌اند، مادها به ری اورپس هم می‌گفته‌اند.
در عهد سلوكیان زلزله شدیدی شهر ری را ویران كرد ،و درزمان سلوكوس اول مشهور به نیكاتر پادشاه یونانی، (312 - 280پیش از میلاد) ویرانی‌ها مرمت و شهر بار دیگر از نو ساخته شد.
چشمه علی، باروی ری، آتشكده ری، استودان گبرها واقع در دامنه شمال غربی كوه بی‌بی‌شهربانو، قلعه گبری، برج طغرل، ابن بابویه (شیخ صدوق) و... از جمله آثار باستانی در ری است كه مورد بازدید علاقه مندان قرار می‌گیرد.
تپه‌چشمه‌علی درسال 1313تا 1315 هجری شمسی توسط یك هیات باستان شناسی از شهر بوستون و بنیاد فرهنگی ویلیام بویس از موزه دانشگاه فیلادلفیای آمریكا به سرپرستی دكتر اریك فردریك اشمیت برای نخستین بار مورد كاوش قرار گرفت و آثاری سفالین متعلق به هفت هزار سال پیش از این تپه بدست آمد كه برخی از آنها در حال حاضر در موزه‌های ایران و جهان نگهداری می‌شود.
سفال‌های منقوش چشمه علی كه دارای چهار نقش انسانی، حیوانی، هندسی و گیاهی است، هركدام از این نقوش حامل پیامی خاص است. باروی ری، دیواری است دفاعی كه در دوره حكومت اشكانیان ساخته شده و دورتادور شهر را در بر می‌گرفته و هم‌اكنون تنها حدود سه كیلومتر از بقایای این دیوار كه قسمتی از آن بر روی صخره چشمه علی واقع شده باقی مانده است.
این دیوار در دوران ساسانی و دوران اسلامی نیز كاملا وجود داشته و مورد استفاده بوده و به عنوان سپری محكم در مقابل تهاجم دشمن بوده است، اما بیشترین آسیب بعد از حمله محمود غزنوی، پادشاهان مغول و حمله تیمورلنگ به آن وارد شد.
بخشی از این دیوار در محل صخره چشمه علی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و در سالهای اخیر مرمت شده است. آتشكده ری، در روستای قلعه نو واقع در 12 كیلومتری جنوب شرقی ری، بر فراز تپه‌ای بلند بقایای آتشكده‌ای متعلق به دوران پادشاهی بهرام چوبین ساسانی، قرار دارد.
استودان گبرها، بنایی است استوانه‌ای شكل متعلق به دوره ساسانی كه با مصالحی شامل ملات گچ و قلوه سنگهای تراش نخورده، ساخته شده كه آیین تدفین زردشتیان در دوران ساسانی در این مكان انجام می‌شده است.
استودان به معنی استخواندان است، در داخل این بنای مرتفع كه در حال حاضر بیش از چهار متر از آن باقی مانده، در آن دوران مردگان را روی سكویی كه در داخل آن تعبیه شده بود قرار می‌دادند تا پرندگان گوشت و پوست مرده را بخورند و استخوان و اسكلت باقی مانده را یا در داخل چاهی كه در وسط این بنا ایجاد شده بود می‌ریختند و یا اینكه در داخل شكاف‌های میان كوه‌های صخره‌ای قرار می‌دادند و روی آن را می‌پوشاندند.
برج طغرل، منسوب به طغرل سلجوقی و طغرل بیگ می‌باشد و متعلق به نیمه دوم قرن ششم هجری است، ارتفاع این برج 20متر و قطع داخلی و خارجی بنا 11و 15 متر است، طرح آن مدور است و 24ترك دارد.
این برج دارای تزیینات و كتیبه‌ای به خط كوفی بوده كه در مرمت دوره قاجاریه از بین رفته است. برج طغرل در سال 1301هجری به فرمان ناصرالدین شاه قاجار مرمت شده است. مقبره استاد محیط طباطبایی در محوطه برج طغرل قرار دارد.
علاوه بر وجود آثار تاریخی، شهرری از لحاظ اماكن مذهبی نیز قابل توجه زایران و مسافران است، ری پس از مشهد و قم سومین شهر مذهبی كشور بشمار می‌رود.
آستانه حضرت عبدالعظیم الحسنی(ع)، كه مجموعه وسیع و مقدس است، محل دفن امامزده حمزه، امام زاده طاهر وامام زاده مطهر نیز می‌باشد كه هرساله مورد زیارت میلیونها زایر مسلمان قرار می‌گیرد.
اولین گنبد مجموعه آستان مقدس حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) ساخته مجدالملك اردستانی است و رواق و ایوان بنا را شاه طهماسب صفوی در سال 944هجری‌قمری ایجاد كرده است، ضریح نقره آن از فتحعلی شاه قاجار و آینه كاری و نقاشی ایوان جنوبی آن ساخته میرزا آقاخان نوری می‌باشد.
كتیبه خط كوفی پیشانی اتاق مقبره از بقایای كهنترین بخش حرم می‌باشد و در این مجموعه بزرگ همچنین مشاهیر و علمای زیادی آرمیده‌اند.
مقبره امامزادگان قاسم (ع)، سید طاهر(ع)، سیداسماعیل(ع) هادی(ع)، عبدالله(ع)، ایوب(ع) و یوشع(ع)، غیبی(ع) ابراهیم و اسحاق(ع)، یعقوب(ع)، علی و قاسم(ع) مشهور به دو برادران، علی اكبر(ع)، حسین(ع)، زید(ع) ابوالحسن علی(ع) و بقاع متبركه بی‌بی‌زبیده(س)، بی‌بی‌رقیه (س) بی‌بی هاجر(س) و بقعه جوانمرد( قصاب) نیز در شهر ری مورد توجه مردم تهران و شهرهای دیگر كشور است.
ری با دارا بودن 198 اثر باستانی، تاریخی و اسلامی یك مجموعه كامل از آثار پیش از تاریخ، دورانهای مختلف تاریخی و دوره اسلامی تا عصر پهلوی را در خود جای داده است.
