معرفی شهرستان های استان كردستان
شهرستان سنندج
سنندج مركز این شهرستان و مركز استان كردستان است كه در فاصله 520 كیلومتری جنوب غربی تهران در مسیر آسفالته میاندوآب – كرمانشاه و زنجان- كرمانشاه قرار دارد. به دلیل كوهستانی بودن منطقه كردستان، شهر سنندج كه دارای دشت، قشلاق و رودخانه است، همیشه عامل جذب عشایر كوچ روی كرد بوده است.
این شهرستان دارای شهر دیگری به نام " شوشیه" است و جمعیت آن طبق برآورد سال 388138،1379 نفربوده است.
وجه تسمیه شهر سنندج ( سنه یا سنه دژ) كه از شهرهای كهن و مقدس است به آیین مهر و زردشت در این بخش ایران باز می گردد . ارتباط این شهر و نواحی مجاور آن با اساطیر پهلوانی آریایی از اهمیت و قدمت این شهر حكایت می كند. این شهر در قدیم روی تپه بزرگی در كنار رودخانه قشلاق به نام " پیالكه توش نوذر" قرار داشته است. قلعه حسن آباد كه دژی ساسانی بود، نزدیك این شهر واقع بود و همواره به عنوان پادگانی برای حمایت از این شهر عمل می كرد.
شهر كهن" سنه دژ" احتمالاً در اثر زلزله و هجوم مغول ویران شد و تا زمان صفوی به صورت دهكده ای به حیات خود ادامه داد. مركز حكومتی این شهر پس از ویرانی، به قلعه حسن آباد منتقل شد. شهر جدید سنندج دردوره صفوی و در روزگار شاه صفی در سال 1046 هـ. ق توسط " سلیمان خان اردلان" پایه گذاری شد.
سلیمان خان مركز حكومت را از قلعه های حسن آباد و پلنگان به شهر سنه منتقل و اقدام به آباد ساختن آن نمود. وی قلعه حكومتی را با استحكام تمام در بالای تپه ای بنا نهاد وعمارات، حمام، مسجد و بازار را در خارج و اطراف قلعه ساخت. او با احداث یك رشته قنات در دشت " سرنووی" در فاصله ی هزار قدمی شهر كه در سال 1309 هـ.ق در اثر توسعه شهر داخل محدوده شهر شده بود، آب را به داخل شهر و میان قلعه هدایت كرد.
گسترش شهر مربوط به زمان " امان الله خان اردلان" است. او قلعه حكومتی را توسعه داد و چندین تالار و عمارت درآنجا ساخت و درفاصله سال های 30- 1220هـ. ق با احداث عمارت ها، بازار، كاروان سرا و مسجد ، از جمله مسجد معروف به " دارالاحسان" در میان شهر، به توسعه شهر پرداخت. همچنین در سال 1222هـ. ق باغ و عمارت خسرو آباد را توسعه بخشید.
گفتنی است سنندج به لحاظ موقعیت جغرافیایی و فعالیت های شهر سازی عصر صفوی و قاجار، از بافت شهری سنتی با ارزشی برخوردار است كه بناهای مسكونی و عام المنفعه متعددی مانند حمام، مساجد، بازار و تكیه در آن باقی مانده است.
مراكز دیدنی:
بافت قدیمی شهر سنندج، مسجد دارالاحسان، مسجد دارالامان ( مسجدوالی)، بازار قدیمی و بازار سرتپوله، مسجد رشید قلعه بیگی ، مسجد میرزا فرج الله، قرآن نِگـِل در مسجد روستای نگل، مسجد وزیر، مسجد خورشید لقا خانم، مسجد وكیل، مسجد و تكیه عبدالله بیگ، مسجد ملا احمد قیامتی، مسجد آویهنگ، كلیسای سنندج ، امامزاده پیر عمر، امامزاده هاجر خاتون، امامزاده طاقه گوره، مقبره شرف الملك، بقعه شیخ نجم الدین، پل قشلاق، حمام پاشاخان، حمام خان، حمام دو خزینه، حمام شیشه، حمام صلاحی ، حمام عبدالخالق، حمام وكیل الملك ، عمارت آصف دیوان، عمارت و باغ آیت الله مردوخ ، عمارت امجد الاشراف، عمارت سرهنگ آزموده اردلان، مجموعه عمارت شیخ محمد باقرغیاثی، خانه گله داری، خانه مجتهدی، عمارت مشیردیوان، خانه معمارباشی، عمارت ملا لطف الله شیخ الاسلام، عمارت ملك التجار، عمارت وكیل الملك، عمارت خسروآباد، ساختمان شهرداری، باغ امیریه، باغ امانیه، آبیدر، موزه سنندج و موزه تاریخ طبیعی .
شهرستان قروه
قروه یكی از شهرستان های استان كردستان است كه از شمال به شهرستان بیجار و از شرق و جنوب شرقی به شهرستان همدان، از جنوب به شهرستان سنقر و از غرب به شهرستان سنندج محدود است. مهم ترین رودخانه این شهر، "رود شور" نام دارد.
شهر قروه، مركز این شهرستان، در فاصله 87 كیلومتری شمال شرقی سنندج و در مسیر همدان- سنندج قرار گرفته است. عوامل مؤثر در پیدایش این شهر، چشمه جوشان در شمال آن، رودهای متعدد و دشت حاصل خیزی است كه تا قرن ها موجب حیات آن به صورت آبادی كوچكی بود. بعدها قرار گرفتن در مسیر راه ارتباطی شرق به غرب، سبب توسعه آن آبادی شد.
جمعیت قروه 206797 نفر و شهرهای آن قروه، دهگلان، سریش آباد، دزج و دلبران است.
مراكز دیدنی:
پل فرهاد آباد، مقبره شیدای نازار، بقعه باباگرگر، حمام قصلان، آثار صخره ای فرهادتاش، چشمه وینسار و باباگرگر.
شهرستان كامیاران
كامیاران از شهرستان های تازه تأسیس استان كردستان است كه مركز آن شهر كامیاران، در فاصله 65 كیلومتری جنوب شهر سنندج واقع است. موقعیت مناسب شهر كه در مسیر جاده ی كاروانی قدیمی شمال غرب به سمت جنوب غربی است، موجب رونق و توسعه شهر كامیاران شده است. این شهرستان از شمال به شهرستان سنندج، از جنوب به كرمانشاه، از شرق به سنقر كلیایی واز غرب به پاوه در استان كرمانشاه محدود است. جمعیت این شهرستان 106100نفر و شهر دیگر آن " موچش" است.
بخش شرقی و شمال شرقی كامیاران كوهستانی است و دره های زیبا و خوش آب و هوایی دارد و در بخش جنوبی به دشت كرمانشاه متصل است.
مراكز دیدنی:
بقعه پیرعكاشه، مقبره شیخ عباس كومایین، روستا و قلعه پالنگان و نقش برجسته اورامان.
شهرستان مریوان
مریوان مركز شهرستانی به همین نام است كه از شمال به شهرستان سقز، از شرق و جنوب شرقی به شهرستان سنندج، از جنوب به بخش نوسود از شهرستان پاوه و از غرب و شمال غربی به خاك عراق محدود است. شهر مریوان در 125 كیلومتری شمال غربی سنندج قرار دارد.
شهرستان مریوان با جمعیتی حدود 210787 نفر دارای چهاربخش است و با مساحت 5/3229 كیلومتر مربع، از نظر وسعت پنجمین شهرستان استان محسوب می شود. به جز شهر مریوان، شهرهای" سروآباد" و "چناره" در این شهرستان قرار دارند.
سابقه مریوان به پیش از اسلام باز می گردد. با توجه به آثار باستانی موجود، احتمالاً در دوره پارت و ساسانی ، این شهر از نقاط مهم ایران محسوب می شد. دریاچه زیبای زریوار نیز این نظر را مستند می سازد كه مریوان سابقه بسیار طولانی در تاریخ ایران دارد.
مریوان را در تاریخ و متون قدیم " مهروان"، متشكل از واژه " مهر" و "وان" به معنی جایگاه مهر، می دانند. این شهر به علت موقعیت میان راهی بین تیسفون و تخت سلیمان، مراغه و دینور از مراكز شهری بسیار كهن كردستان بود. در دوران اسلامی و در قرن سوم هـ. ق، این شهر به دلیل داشتن دو دژ به نام های "دژان" و "دزان" از شهرت بسیار برخوردار بود. برخی مریوان را منسوب به "مروان بن حكم عرب" می دانند.
قدمت فعلی شهر مریوان به حدود یك قرن پیش می رسد. درآن زمان، یكی از بزرگان قاجار به نام " فرهاد میرزا معتمدالدوله" كه در این منطقه حكومت می كرد به دستور ناصرالدین شاه قاجار در سال 1282هـ. ق قلعه ای مستحكم در این شهر ساخت كه به شاه آباد ( دژشاهپور) مشهور شد. بعدها دركنار همین قلعه نظامی، روستایی به نام قلعه "مریوان" نام گذاری شد. شهر مریوان تا سال 1344 رسماً "دژشاهپور" نامیده می شد.
مراكز دیدنی:
قلعه هلوخان ( ایمام) از دوره صفوی، دریاچه زریوار، پل گاران، روستای دیدنی اورامانات تخت، روستای دركی، آبشار كویله، آبشار بل و مقبره پیر شالیار.
منبع: کتاب میراث فرهنگی استان کردستان
