آرامگاه دانشمند بزرگ حمدالله مستوفى

حمدالله مستوفی جغرافی‌دان، نویسنده و تاریخ‌ نگار معروف كه از خاندان مستوفیان بود، در سال 680 ه.ق. در شهر قزوین به دنیا آمد و تا حدود 750 ه.ق. زیست. او در ا0بتدا از طرف خواجه رشید‌الدین فضل‌الله به سمت مستوفی زنجان، ‌ابهر و طارم منصوب گشت. پس از قتل خواجه، به دستگاه وزارت غیاث‌الدین محمد راه یافت و مدت‌ها در سلك ملازمان خاندان وی به سر برد و در سال 720 ه.ق. منظومه ظفرنامه را سرود.

آرامگاه وی در شرق شهر قزوین، در محله پنبه ‌ریسه و مشرق میدانگاه، در میان امام‌زاده علی و امام‌زاده آمنه خاتون قرار گرفته است و به «گنبد دراز» نیز معروف است. محوطه كنونی آرامگاه، ‌بیش از 380 متر مربع است كه اندكی بیش از سی متر آن زیربنای برج است و بقیه جز حیاط آرامگاه است. حصار آرامگاه در سال 1310 ه.ش. به همت مردم علاقه‌مند و به جهت جلوگیری از خرابی بنا، كشیده شده است.

مشخصات آرامگاه

مقابل در این بنا، راه‌ پله‌اى وجود دارد كه به سردابى منتهى مى‌شود و قبر درون سرداب قرار گرفته است. نقشه بنا در خارج، در قسمت پائین به صورت مربع و در قسمت بالا هشت ضلعى و سپس به استوانه تبدیل مى‌شود و گنبد روى آن قرار دارد.

در بنا در جانب باختری قرار دارد و از چوب ساخته شده و خود بنا آجرى است كه فاصله آجرها نیز بندكشى شده است. در قسمت‌هاى بالاتر و جایى كه بنا به استوانه تبدیل شده، كتیبه‌اى از كاشى لاجوردى قرار دارد كه با خط نستعلیق شرح زندگى حمدالله ‌مستوفى به اختصار بیان شده است «حمدالله مستوفى مولف ظفرنامه، تاریخ گزیده، نزهت القلوب، دانشمند معروف سده هشتم هجرى قمرى است».

بالاى كتیبه و دور تا دور زیر گنبد آراسته به نقش و نگار شده و روى آن، گنبد فیروزه‌اى مخروطى شكلى قرار گرفته كه پیش از این آجرى بوده است و همین امر موجب شده تا این بنا از دیگر آثار تاریخى شهر ممتاز شود. داخل بنا نیز آثار تاریخى زیبایى وجود دارد و به شكل اتاق چهارگوشى ساخته شده كه كف آن با كف حیاط برابر است و سطح آن صاف و با سنگ هاى معمولى سنگ‌فرش شده است.

در جانب خاوری این اتاق و بالاى ازاره (آن قسمت از دیوار اتاق یا ایوان كه از كف طاقچه تا روی زمین باشد) فضاى طاقچه مانندى وجود دارد كه درى دو لنگه در آن‌جا قرار داشته است. سقف اتاق به شكل گنبد است و در قسمت زیر پایه‌هاى گنبد، دور تا دور كتیبه‌اى است كه در آن سوره‌اى از قرآن كریم به خط نسخ گچ‌برى شده و در سال‌هاى بعد با مرمت بنا، این كتیبه رنگ آمیزى نیز شده است.